Biuletyn socjologii religii : CERAS

(1)

Władysław Piwowarski

-Action Populaire

Collectanea Theologica 44/4, 169-172

(2)

44 (1974) f. IV

BIULETYN SOCJOLOGII RELIGII

CERAS — A ction Populaire

Centre d’Etudes, de Recherches et d’Actions Sociales „Action Populaire”, 92170 Vanves, 15, rue Raymond Marcheron, Francja. Aktualnym dyrektorem CERAS jest Henri M a d e l i n SJ, a dyrektorem w ydaw nictw jest Philippe L a u r e n t SJ.

Ośrodek społeczny jezuitów , założony w 1903 r. przez Henryka L e r o y i Gustawa D e s b u ą u o i s jako forma realizacji wskazań encykliki R e

rum n ovaru m L e o n a XIII. Według m yśli założycieli Action Populaire

stał się początkowo ośrodkiem studiów i działalności społecznej Kościoła w środowisku robotniczym, a następnie podjął szerszą aktyw ność społeczno- ekonomiczną. Poprzez upowszechnianie nauki społecznej Kościoła i k ształ tow anie postaw’ katolików zaangażowanych w życie społeczno-polityczne, m iał dopomagać w realizacji zasad spraw iedliwości społecznej i rechrystia- nizacji mas robotniczych.

1. Z a ł o ż e n i a

Obydwaj założyciele postaw ili jako fundam entalne trzy zasady, które w ytyczały kierunek poszukiwań powstającego ośrodka:

a) Misja Kościoła w służbie klasom upośledzonym. Dostrzeżono ją u początków X X w. w okresie charakteryzującym się ostrym kryzysem spo łecznym i religijnym . Jako podstawowe zadanie przyjęto wypracow yw anie doktryny społecznej opartej na fundam encie nauczania Kościoła, organi zow anie akcji społecznych i konkretnych działań, które byłyby następstw em i urzeczyw istnieniem przesłanek doktrynalnych, zwłaszcza inspirowanych m yślą L e o n a XIII.

b) Pobudzać do działania (ja ire faire). W skazywać istniejące potrzeby, pomagać w odnalezieniu oparcia doktrynalnego w nauce społecznej Kościoła, ale nigdy nie wyręczać, nie obezwładniać w działaniu. Inspirować kato lików św ieckich do działania, uwrażliw iać ich na potrzebę odnowy in stytu  cji i tworzenia nowych struktur społecznych.

c) Czynić w ysiłki celem przekroczenia barier narodowych, a zwłaszcza w szystkiego, co trąci nacjonalizm em w życiu społecznym i ekonomicznym. Przyjęcie w ym iaru m iędzynarodowego, ogólnośw iatowego w szukaniu roz wiązań problem ów skuteczności i trafności rozwiązań lokalnych. W tym duchu podjęto się m.in. zorganizowania „Międzynarodowego Roku Społecz nego”.

Z czasem ośrodek Action Populaire poszerzał zakres swej działalności, adaptował m etody do wym agań nowych problemów, zw łaszcza wobec szyb kich przemian w dziedzinie nauk społecznych i rzeczyw istości społeczno- -ekonom icznej współczesnego świata. P ojaw iły się nowe tem aty i specjali zacja poszczególnych członków ekipy. Obecnie w dziedzinie ekonom iki oś

(3)

1 7 0 B IU L E T Y N S O C J O L O G I R E L I G I I

rodek dysponuje specjalistam i w zakresie: ogólnych problem ów ekonom icz nych (H. B u s s e r y), ekonomiki przem ysłu (G. G a 11 i e s i Ph. L a u  r e n t — do roku 1973 dyrektor centrum, a obecnie dyrektor w ydaw nictw ), ekonom iki w si (H. d e F a r c y), międzynarodowych problem ów ekonom icz nych (H. C :ha;mfb ,r e i H. P e r r o y). W zakresie socjologii: socjologią m iasta zajm uje się H. C o i n g, socjologią organizacji — X. G a u l l i e r i socjologią religii J. G e l l a r d . N aukam i politycznym i trudnią się: A. J e- a n n i e r e , H. M a d e l i n — od 1973 r. dyrektor CERAS, a do nied aw  na także J. Y. C a l v e z — obecnie jeden z czterech asystentów gen eral nych P. A r r u p e , generała jezuitów w Rzymie. Stosunkam i m iędzynarodo w ym i zajm ują się: R. B o s e , J. J o b l i n (pracujący obecnie w Bureau International du Travail w G enewie) i J . W e y d e r t (obecnie jest dyrekto rem OCIPE — O ffice Catholique d ’inform ation sur les Problèm es Euro péens, w Brukseli). Badania doktrynalne w zakresie społecznego nauczania K ościoła prowadzą: P. B i g o , R. H e c k e l i A. M a n a r a n c h e . P ro blem atyką prawną zajm uje się M. H a 1 b e c q.

Ta w yrazista specjalizacja jest dorobkiem lat powojennych — uśw iado m ienia sobie złożoności narastających problem ów, konieczności badań in  terdyscyplinarnych, ale opartych o solidną i szczegółową w iedzę w poszcze gólnych kw estiach i dyscyplinach.

Na profil ośrodka w yw arły w p ływ także przem iany w ew nątrz Kościoła. Okres pierwszych 50—55 lat istnienia charakteryzowało akcentowanie, jako szczególnego swego zadania, przekazu nauki społecznej Kościoła, przekazu doktryny społecznej Kościoła nauczającego. W tym św ietle odczytywana była rzeczyw istość społeczno-ekonom iczna i polityczna. W św ietle wyrazistych za  sad starano się kształtować odpow iednie postawy, inspirować do określone go działania. Za prezentację doktryny społecznej i politycznej Kościoła A c tion Populaire brała szczególną odpowiedzialność, w te? prezentacji odnaj dywała swoją m isję. To ukierunkow anie widać choćby w tytułach książek, opublikowanych w w ydawanej przez Action Populaire serii La B iblioth èqu e

de la Recherche Sociale (np.: Kościół i społeczeństwo ekonomiczne; społecz

ność m iędzynarodowa i Kościół; nauczanie polityczne Kościoła).

Za pontyfikatu J a n a X X III i P a w ł a VI CERAS niem al „na b ie żąco” publikował encykliki społeczne papieży oraz dokumenty soboru z w n i kliw ym i kom entarzam i coraz to bardziej śledząc funkcjonow anie struktur politycznych, ekonomicznych i społecznych i szukając, w e współpracy z in  nymi ludźmi, środków zapewnienia optym alnych rozwiązań w działalności inspirowanej chrześcijańską koncepcją człow ieka i życia społecznego, w y ra  żoną przez w spólnotę Kościoła i jego magisterium .

2. P u b l i k a c j e

a) „Projet” (dawniej: „Revue de l ’Action populaire”), m iesięcznik ana lizujący podstaw owe zjawiska społeczne i ekonomiczne współczesnego św ia  ta (przykładowo: reforma nauczania w e Francji; futurologia — przyszłość oswojona; rew olucja energetyczna; zdrowie kosztuje drogo). Zasadniczo n u  mery są tem atyczne, z tendencją do wszechstronnego om ówienia zagadnie nia, łącznie z refleksją zakorzenioną w m yśli chrześcijańskiej dotyczącej konkretnych przemian czy wydarzeń. W każdym num erze są jednak także artykuły ogólne, poszerzające zagadnienia oraz „noty” (krótkie inform acje o aktualnościach społecznych) i dział recenzji.

b) „Cahiers de l ’actualité religieuse et socale” (dawniej: Cahiers d’A c- tion R eligieuse et Sociale), ukazujące się 2 razy w m iesiącu, om awiające bardziej istotne w ydarzenia religijne i społeczne, przynoszące teksty i k o  m entarze dokum entów społecznych czy kościelnych, naśw ietlające niektóre

(4)

k w estie doktrynalne (przykładowo: w okół autorytetu w Kościele; prawo przerywania ciąży a znieczulenie sumienia; ubezpieczenia społeczne; m oral ność polityczna w społeczeństw ie szybko zm ieniającym się (maj 1968); „trze ci w iek ”; wybory prezydenckie 1969).

c) Seria w ydaw nicza „Collection R.E.S” (Recherches économ iques et so  ciales). Sprofilowana jest na refleksję o społeczeństw ie z punktu w idzenia nauk hum anistycznych i społecznych (przykładowo: A. J e a n n i é r e , A n 

tropologia seksualna; H. C a r r i e r , Ph. L a u r e n t , Fenom en m ia sta ;

M. R e g u z z o n i, R eform a nauczania w krajach EW G ; J. Y. C a l v e z ,

W prow adzen ie do życia p olityczn ego; M. A m b a c h e r , Marcuse i c y w ili zacja am erykańska).

d) Seria „Thiers-M onde et D éveloppem ent” (przykładowo: H. P e r r o y ,

Europa w obec Trzeciego Ś w iata; S. U r f e r , U jam m a, n adzieja socjalizm u afrykań skiego w T anzanii; J. Y. C a l v e z , A s p e k ty p olityczn e i społeczne k ra jó w rozw ija ją cych się; R. B o s e , T rzeci Ś w ia t w po lityce m ięd zyn a ro d o  w ej).

3. I n s t y t u t S t u d i ó w S p o ł e c z n y c h (Institut d’Etudes Sociales — IES)

Żałożony w r. 1923 i kierowany, przez CERAS, jest placówką autono miczną działającą w ramach Instytutu K atolickiego w Paryżu. Kształci przyszłych działaczy społecznych, związkow ych i ekonomicznych. Ponad po łow a słuchaczy w ywodzi się spoza Francji, zwłaszcza z krajów trzeciego świata. Dla w ielu studia w IES są już studiam i podyplomowym i, sp ecjali zacyjnym i, stąd program studiów w IES jest bardzo zróżnicowany i dostoso w any do różnorodnych form uczestnictwa. I tak m ożliwe jest:

a) uczestniczenie na zasadzie „wolnego słuchacza”, wybierając zajęcia w edług potrzeb, zainteresowań i czasu, jakim się dysponuje; b) odbycie studiów jednorocznych, których program ustalany jest indyw idualnie przez słućhacza z dyrekcją instytutu. Studia takie nie uprawiają do żadnego dy plomu. Uzyskać można jedynie zaświadczenie o odbyciu szczegółowo w y  m ienionych kursów z notami egzam inacyjnym i; c) odbycie studiów d w u let nich z dyplomem w ew nętrznym IES; d) odbycie studiów trzyletnich, upraw  niających do ubiegania się o stopień licencjatu w zakresie nauk społecznych IES. Licencjat ten jest „stopniem kanonicznym ” w łaściw ym uniw ersytetom papieskim; e) uzyskanie doktoratu w zakresie nauk społecznych.

P r o g r a m s t u d i ó w w I E S

W ymagania staw iane dla uzyskania dyplomu IES lub licencjatu: P ierw szy rok studiów

1. cztery przedm ioty podstawowe: socjologia, ekonomia polityczna, życie polityczne, stosunki międzynarodowe;

2. sem inaria z socjologii i ekonomii — w ich program włączona jest m eto dologia pracy naukowej;

3. określona ilość w ykładów w ybranych z programu przez słuchaczy, zgod nie z jego zainteresowaniam i.

Drugi rok studiów A. Warunki do dyplomu IES:

1. studium z zakresu ekonomii; demografia, psychologia, antropologia spo łeczna;

2. w ykłady i sem inaria do wyboru (obowiązkowe: marksizm, socjologia re- ligii, „wiara i społeczeństw o”);

(5)

1 7 2 B IU L E T Y N S O C J O L O G I R E L I G II

3. praca klauzurowa. B. W arunki do licencjatu: 1. program jak wyżej; 2. filozofia społeczna;

3. zagadnienia ekonomii międzynarodowej. Trzeci rok studiów

Zasadniczo jest to rok pracy osobistej, pod kierunkiem profesora w za kresie obranej tem atyki. Na tym roku jest także przewidziana praktyka p e dagogiczna. Obowiązuje szereg w ykładów i sem inariów specjalistycznych w zakresie istotnych nurtów nauki o społeczeństw ie. Słuchacz ma do w y  boru m iędzy innym i: struktury życia politycznego; zjawiska rew olucyjne w życiu społeczeństw współczesnych; problem y w ojny i pokoju; przem iany w spółczesnego społeczeństwa m iędzynarodowego: integracja m iędzynarodo wa; konflikty klas społecznych; prawo pracy; psychosocjologia pracy; socjo logia środków m asowego przekazu; socjologia wsi, socjologia rodziny itp...

4. I n n e k i e r u n k i p r a c

a) K ontakty i współpraca z działaczam i społeczno-ekonom icznym i A m e ryki Łacińskiej i A fryki. M.in. CERAS doprowadził do utworzenia w 1962 r. w Abidżan (Wybrzeże Kości Słoniowej) INADES — Afrykańskiego Instytutu dla Rozwoju Ekonomicznego i Społecznego, stanowiącego ośrodek form acji społecznej dla krajów Czarnej Afryki.

b) Organizowanie sym pozjów interdyscyplinarnych (przykładowo: Les

conversions industrielles — 1965; U in terven tio n in ternationale — 1966; L 'encyclique Populorum P rogressio — 1967; La ration alité de la decision —

1968; Choix éth ico-politiqu e et gestion retion elle — 1969; Rôle de VEtat dans

la vie économ ique — 1969; La futu rologie — 1970).

c) Organizowanie „sesji form acyjnych w zakresie ekonomii, proble m atyki społecznej i politycznej (przykładowo: Kościół w św iecie w spółczes nym; chrześcijaństw o i polityka po Vaticanum II; obecność Kościoła w n o w ych społeczeństw ach uprzem ysłow ionych; św iat nauki i uczestniczenie w społeczeństw ie współczesnym; uprzem ysłow ienie a powołanie człowieka).

d) Prow adzenie biblioteki specjalistycznej w zakresie nauk społecznych, prawa, problem ów ekonomicznych i politycznych. Biblioteka posiada ponad 80 000 tom ów i 1 500 periodyków.