Klaster, inicjatywa klastrowa, powiązanie kooperacyjne – rozróżnienie pojęć

Streszczenie

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie i omówienie podstawowych ter-minów uĪywanych w praktyce gospodarczej, związanych z koncepcją klastrów: „ini-cjatywy klastrowej” i „powiązania kooperacyjnego”. Terminy powyĪsze wymagają – zdaniem autorów – ciągłych refleksji ze wzglĊdu na nierzadkie, niewłaĞciwe ich sto-sowanie. Autorzy artykułu odwołują siĊ do powyĪszych pojĊü, przedstawiają ich de-finicje i starają siĊ w precyzyjny, jednoznaczny sposób zakreĞliü ich granice. Słowa kluczowe: klaster, inicjatywa klastrowa, powizanie kooperacyjne, polityka oparta

o klastry

1. Wprowadzenie

Tematyka klastrów – cho czsto podejmowana tak przez pole nauki, jak i pole gospodarki – nie osignła jeszcze pełni swego rozwoju. Z pewnoci jednym z najwaniejszych elementów decydujcych o swego rodzaju „zahamowaniu” refleksji teoretycznej i działa praktycznych w perspektywie klastrów jest bałagan terminologiczny. W cigu ostatnich trzech dekad naukowcy reprezentujcy róne dziedziny nauki, takie jak geografia ekonomiczna, socjologia, ekonomia, w tym nauki o zarzdzaniu podjli znaczne wysiłki w celu zbadania lokalnych specjalizacji prze-mysłowych i gospodarki przestrzennej aglomeracji oraz identyfikacji zachodzcych tam procesów gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych. Na bazie marshallowskiego dystryktu przemy-słowego opracowali oni równie szereg pokrewnych koncepcji do opisywania lokalnych skupisk gospodarczych, sporód których warto wymieni: „lokalne systemy produkcyjne”, „bieguny wzro-stu”, „nowe przestrzenie przemysłowe”, „terytorialne kompleksy produkcyjne”, „neo-marshallowskie wzły”, „regionalne rodowisko innowacyjne”, „regionalne sieci innowacji”, „bloki kompetencji” czy te „regiony uczce si”. Niewtpliwie najbardziej popularna i wpływo-wa okazała si jednak koncepcja klastrów, rozwinita przez Portera. Powysza koncepcja, utosa-miana ze wzrostem konkurencyjnoci (przedsibiorstw, bran, krajów, a take lokalizacji) została zaakceptowana zarówno przez naukowców jak i decydentów politycznych w oparciu o przekona-nie, e jest wanym i znaczcym „sposobem mylenia” o gospodarce narodowej. Z drugiej strony sama definicja klastra – niejasna i rozmyta, wymaga dopracowania teoretycznego, a przede wszystkim jednoznacznego okrelenia terminu „klaster”. Zdaniem Bergman „trudno jest wskaza inne równie niejasne pojcie, które odwołuje si do tak szerokiego spektrum akademickich

dyscy-plin i zawodów”1.

W polu naukowym, zamieszanie wywołane mnogoci zbienych koncepcji z koncepcj kla-stra, przy jednoczesnym braku jednoznacznych wskazówek, co do „zawartoci” samego grona, jego granic geograficznych i sektorowych przekłada si wprost na trafno i rzetelno przepro-wadzanych bada naukowych w tym zakresie.

Równie w praktyce gospodarczej dochodzi do duych naduy w stosowanej terminologii. W kontekcie programów wsparcia klastrów, finansowanych ze rodków UE, rozwinły si nowe terminy: „inicjatywa klastrowa” i „powizanie kooperacyjne”, czsto stosowane zamiennie z ter-minem „klaster”. Celem prezentowanego artykułu jest odwołanie si do powyszych poj i wska-zanie precyzyjnego rozdzielenia ich zakresów.

2. Szerokie i wskie podej
cie w definiowaniu klastrów

Na podstawie analizy funkcjonujcych w literaturze definicji klastrów autorzy wskazuj na dwa podejcia w opisywaniu struktury klastrowej: szerokie i wskie. Zwolennikiem szerokiego podejcia jest m.in. Porter, który definiuje klaster jako „geograficzne skupisko wzajemnie powi-zanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek wiadczcych usługi, firm działajcych w pokrewnych sektorach i zwizanych z nimi instytucji w poszczególnych dziedzinach, konkuruj-cych midzy sob, ale równie współpracujkonkuruj-cych”, zaliczajc do grona zarówno przedsibiorstwa, połczone podobiestwami i wzajemnie uzupełniajce si, jak i instytucje pomocnicze wobec podstawowego obszaru działalnoci klastra2. Podobne szerokie ujcie prezentuje midzy innymi OECD3 oraz van Dijk i Sverisson4, a na gruncie polskim: Gorynia i Jankowska5. Na poniszym rysunku wskazano główne składowe grona według definicji Portera.

Rysunek 1. Główne składowe klastra wg Portera ródło: M.E. Porter: Porter o konkurencji. PWE, Warszawa 2001, s. 248.

1 _{Bergman, E.M., Industrial Trade Clusters in Action: Seeing Regional Economies Whole, [in:] Clusters and Regional} Specialisation: On Geography, Technology and Networks, Steiner M. (Ed.), London: Pion, 1998, p. 92-110.

2 _{Porter M.E., Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s. 246.} 3

Clusters in Transition Economies, LEED Directing Committee, OECD, Paris 2002.

4 _{van Dijk M.P., Sverisson Á., Enterprise clusters in developing countries: mechanism of transition and stagnation,} „Entre-preneurship & Regional Development” 2003, Vol. 15, No. 3, p. 183-206.

5 _{Gorynia M., Jankowska B., Klastry a miĊdzynarodowa konkurencyjnoĞü i internacjonalizacja przedsiĊbiorstw, Difin,} Warszawa 2008, s. 100.

Specjalici z Cluster Navigators Ltd. jeszcze szerzej definiuj klaster, wyróniajc jdro kla-stra – sektor przemysłu lub usług dominujcy w klastrze, wspierane bezporednio przez sektory obsługujce dan bran, wykorzystujce w swoim działaniu infrastruktur instytucjonaln i fi-zyczn6, co zostało przedstawione na poniszym rysunku.

Rysunek 2. Elementy klastra wg Cluster Navigators Ltd. ródło: http://clusternavigators.com.

W literaturze równie popularne jest wskie podejcie w definiowaniu klastrów, zgodnie z któ-rym na klaster składaj si jedynie przedsibiorstwa i wystpujce midzy nimi interakcje. Takie ujcie spotka mona midzy innymi w definicji Enright7, Rosenfeld8 i Padmore i Gibson9. W wskim podejciu wykorzystuje si czsto koncepcj regionalnego systemu innowacji na opisa-nie infrastruktury obsługujcej klaster. Regionalny system innowacji, definiowany jako „zespół instytucji sektora prywatnego i publicznego, zlokalizowanych i zakorzenionych w ramach granic administracyjnych regionu oraz relacje midzy nimi, przyczyniajce si do powstawania, dyfuzji i wykorzystania nowej, rynkowo uytecznej wiedzy”10 jest pojciem duo szerszym ni grono – obejmuje zarówno klaster firm, jak równie infrastruktur instytucjonaln, dostosowan do specy-ficznych potrzeb regionu, czyli to wszystko, co w podejciu szerokim zaliczane jest do grona. 3. Inicjatywy klastrowe jako zaplecze organizacyjne klastra

Obok jak najbardziej oczywistej koniecznoci precyzyjnego zdefiniowania terminu „klaster” – kluczowego z punktu widzenia całej problematyki klasteringu – wan kwesti definicyjn jest równie rozrónienie pojcia „klastra” i „inicjatywy klastrowej”. W praktyce gospodarczej bardzo czsto uywa si tych terminów zamiennie, wychodzc z błdnego załoenia, i inicjatywa kla-strowa oznacza klaster zalkowy – w pierwszym stadium funkcjonowania. Desygnatem pojcia klastra jest geograficzna koncentracja przedsibiorstw, powizanych zalenociami handlowymi i niehandlowymi, podczas gdy inicjatywa klastrowa definiowana w literaturze jako „zorganizowa-ne działania majce na celu przyspieszenie rozwoju oraz wzrostu konkurencyjnoci klastrów w regionie, obejmujce firmy funkcjonujce w ramach klastra, rzd oraz/lub rodowisko

badaw-6 _{http://clusternavigators.com}

7 _{Enright M.J., Why Local Clusters Are the Way to Win the Game, WorldLink July/August 1992, p. 24-25.} 8

Rosenfeld S.A., Bringing Business Clusters Into Mainstream of Economic Development, “European Planning Studies” 1997, Vol. 5, No. 1, p. 3-23.

9 _{Padmore T., Gibson H., Modeling regional innovation and competitiveness, In: Local and Regional Systems of} Innova-tion, de la Mothe J., Paquet G. (eds.), Kluwer Academic Publishers, Boston/ Drdrecht/ London 1998, p. 57.

cze”11 odnosi si do działa wspierajcych rozwój danego klastra. W powysze działania zaanga-owane s róne strony struktury Triple Helix: przedsibiorstwa, jednostki naukowe, instytucje poredniczce oraz władze publiczne. Inicjatywy klastrowe maj te własne cykle ycia, niezale-ne od cykli ycia klastrów i mona je zainicjowa na kadym etapie rozwoju klastra.

W praktyce inicjatywa klastrowa tworzy zaplecze organizacyjne klastra i pełni funkcje repre-zentatywne, a jej głównym celem jest przyspieszenie rozwoju oraz wzrostu konkurencyjnoci klastrów w regionie. Na poniszym schemacie przedstawiony został wykres głównych celów rea-lizowanych przez inicjatywy klastrowe.

Rysunek 3. Wykres celów inicjatywy klastrowej

ródło: Ö. Sölvell, G. Lindqvist, C. Ketels: Zielona Ksiga Inicjatyw Klastrowych. Inicjatywy Klastrowe w gospodarkach rozwijajcych si i w fazie transformacji. PARP, Warszawa 2008, s. 33–35.

Inicjatywy klastrowe stały si popularne w Polsce głównie za spraw programów pomoco-wych uruchomionych przez Uni Europejsk w nowym okresie programowania (w latach 2007– 2013)12. „Moda” na tworzenie klastrów zaowocowała powstaniem licznych inicjatyw, rozwijaj-cych w rónych sektorach przemysłu i usług. Obszernym ródłem informacji na temat funkcjonu-jcych w Polsce inicjatyw klastrowych jest raport z bada „Benchmarking klastrów w Polsce”13, zrealizowanych przez Deloitte Business Consulting S.A. na zlecenie PARP, ale nawet w tym przypadku mamy do czynienia z powielaniem pewnych niecisłoci terminologicznych – za kla-stry uznane zostały bowiem (a tym samym poddane badaniom) faktyczne inicjatywy klastrowe.

11

Sölvell Ö., Lindqvist G., Ketels C., Zielona KsiĊga Inicjatyw Klastrowych. Inicjatywy Klastrowe w gospodarkach rozwija-jących siĊ i w fazie transformacji, PARP, Warszawa 2008, s. 17.

12 _{Lis A., Rola władz samorządowych w kształtowaniu regionalnej polityki opartej na klastrach, Samorząd terytorialny Nr} 12/2010; Lis A., Przegląd programów wsparcia dla klastrów w ramach cluster-based policy UE, [w:] Metodyczne aspekty modelowania i projektowania systemów gospodarczych: jakoĞü, ryzyko, aplikacje, Zawadzka L. (red.), Łopatowska J. (red.), Wydawnictwo Politechniki GdaĔskiej, GdaĔsk 2010, s. 70-85; Lis A., Finansowanie rozwoju klastrów o znaczeniu regionalnym i lokalnym w Regionalnych Programach Operacyjnych, [w:] Metodyczne aspekty modelowania i projektowa-nia systemów gospodarczych: jakoĞü, ryzyko, aplikacje, Zawadzka L. (red.), Łopatowska J. (red.), Wydawnictwo Politech-niki GdaĔskiej, GdaĔsk 2010, s. 86-101.

4. Klastry w nomenklaturze UE – powizanie kooperacyjne i koordynator klastra

We wszystkich programach UE, w których przewiduje si wsparcie struktur klastrowych rzadko uywa si wprost terminu „klaster”, co spowodowane jest niejednoznacznoci tego poj-cia. W celu ustrzeenia si przed wieloznaczn interpretacj, klastry okrela si tu „grupami MP posiadajcymi porozumienie o współpracy”, „grupami kooperacyjnymi”, „sieciami powiza gospodarczych” jak równie „powizaniami kooperacyjnymi”.

Ostatnie z wymienionych terminów – „powizanie kooperacyjne” – stosowane jest w Pro-gramie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka, w działaniu 5.1 „Wspieranie rozwoju powiza kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym”14. POIG, stanowicy najwikszy program wspar-cia klastrów w Polsce skierowany jest do dojrzałych struktur klastrowych, o znaczeniu krajowym, zarzdzanych przez dowiadczonych koordynatorów.

W działaniu 5.1 POIG (podobnie jak w przypadku działa „proklastrowych” w innych pro-gramach operacyjnych) rozrónia si dwie kategorie podmiotów:

• koordynatora klastra – osoby prawnej prowadzcej powizanie kooperacyjne i ubiegajcej si o dofinansowanie w imieniu powizania kooperacyjnego, okrelanej mianem „beneficjenta” i • członków powizania kooperacyjnego, stanowicych „grup docelow”.

Przez powizanie kooperacyjne rozumie si tu „zgrupowanie działajcych w okrelonym sek-torze niezalenych przedsibiorców, w tym nowopowstałych przedsibiorców, prowadzcych działalno innowacyjn oraz organizacji badawczych i instytucji otoczenia biznesu, które ma na celu stymulowanie działalnoci innowacyjnej poprzez promowanie intensywnych kontaktów, korzystanie ze wspólnego zaplecza technologicznego, wymian wiedzy i dowiadcze, przyczy-nianie si do transferu technologii, tworzenia sieci powiza oraz rozpowszechniania informacji wród przedsibiorców wchodzcych w skład tego zgrupowania”15.

Powysz definicj powizania kooperacyjnego uzupełniaj kryteria stosowane do oceny pro-jektów aplikujcych o wsparcie w ramach działania – poniej zostały przedstawione wybrane kryteria oceny formalnej i merytorycznej, obowizkowe dla wszystkich wnioskodawców, odno-szce si do powiza i koordynatora.

14 _{Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, 2007-2003. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013, z dn.} 1 paĨdziernika 2007r.; Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013, z dn. 2 wrzeĞnia 2010r.

15 _{Regulamin przeprowadzania konkursu w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Priorytet 5:} Dyfu-zja innowacji, Działanie 5.1: Wspieranie rozwoju powiązaĔ kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym. PARP, s. 2, http://poig.parp.gov.pl/index/index/630.

Tabela 1.Wybrane wymagania odnoĞnie powiązania kooperacyjnego i koordynatora w działaniu 5.1 POIG

Powizanie kooperacyjne Koordynator

• Projekt zapewnia udział co najmniej 10 niezalenych przedsibiorców (kryterium formalne specyficzne)

• Nie mniej ni połowa uczestników powi-zania kooperacyjnego, na rzecz którego rea-lizowany jest projekt stanowi MP (kryte-rium formalne specyficzne)

• Do powizania kooperacyjnego naley co najmniej jedna organizacja badawcza i co najmniej jedna instytucja otoczenia biznesu (kryterium formalne specyficzne)

• Udział w przychodach ze sprzeday poza obszar, na którym zlokalizowane jest po-wizanie wynosi ogółem co najmniej 30% (kryterium formalne specyficzne)

• Podmioty funkcjonujce w ramach powi-zania kooperacyjnego s sektorowo skon-centrowane, tworzc łacuch wartoci (kry-terium merytoryczne obligatoryjne)

• Wnioskodawca prowadzi działalno i ma siedzi-b, a w przypadku osoby fizycznej – miejsce za-mieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (kryterium formalne)

• Wnioskodawca zapewni równy dostp do produktu projektu wszystkim członkom powizania koope-racyjnego (kryterium formalne specyficzne) • Przedmiotem działalnoci Wnioskodawcy jest

realizacja przedsiwzi na rzecz uczestników po-wizania kooperacyjnego oraz na rzecz współpracy uczestników powizania z jednostkami otoczenia przedsibiorstw i jednostkami naukowymi (kryte-rium formalne specyficzne)

• Wnioskodawca posiada przynajmniej roczne do-wiadczenie w zakresie zarzdzania powizaniem kooperacyjnym lub wiadczenia usług na rzecz podmiotów funkcjonujcych w ramach powizania kooperacyjnego (kryterium merytoryczne obligato-ryjne)

• Wnioskodawca zapewnia personel posiadajcy kwalifikacje niezbdne do wiadczenia usług na rzecz podmiotów funkcjonujcych w ramach po-wizania kooperacyjnego (kryterium merytoryczne obligatoryjne)

ródło: Opracowanie własne na podstawie: Przewodnik po kryteriach wyboru finansowanych operacji w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007–2013, War-szawa, luty 2010, http://poig.parp.gov.pl/index/index/630.

Dodatkowo jednym z wymaga stawianych powizaniom kooperacyjnym, a w szczególnoci ich koordynatorom jest okrelona forma prawna. Zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego, powizanie kooperacyjne powinno by sformalizowane umow cywilno-prawn midzy stronami, natomiast koordynatorem powizania kooperacyjnego moe by podmiot działa-jcy na rynku w formie fundacji, stowarzyszenia zarejestrowanego, spółki akcyjnej, spółki z ogra-niczon odpowiedzialnoci, jednostki badawczo-rozwojowej, organizacji przedsibiorców działa-jcej na podstawie ustawy o rzemiole, ustawy o samorzdzie zawodowym niektórych przedsi-biorców, ustawy o izbach gospodarczych oraz instytutu PAN, którego przedmiotem działalnoci jest realizacja przedsiwzi na rzecz przedsibiorców oraz na rzecz współpracy przedsibiorców z instytucjami otoczenia biznesu oraz organizacjami badawczymi16.

Skdind w polskim prawodawstwie nie ma ustawowo okrelonej, prawnej formy organiza-cyjnej dla klastra. W praktyce przedsibiorcy mog korzysta ze swobody zawierania umów dwu-16 _{Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dn. 7 kwietnia 2008r. w sprawie udzielania przez Polska AgencjĊ} Rozwoju PrzedsiĊbiorczoĞci pomocy finansowej w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013 (Dz. U. Nr 68, poz. 414 z póĨn. zm.).

stronnych i wielostronnych, znanych polskiemu prawu (umowy nazwane) lub wykorzysta inne formy przewidziane w polskim prawie – mog przyj form konsorcjum, stowarzyszenia, funda-cji, spółdzielni, izby gospodarczej, spółki cywilnej i kapitałowej, grupy producenckiej (w obszarze rolnictwa). W strategicznych dokumentach UE równie brakuje konkretnych wytycznych dotycz-cych formalizacji klastrów – kwestia uregulowa prawnych klastrów, a raczej ich koordynatorów pojawia si jedynie przy realizacji poszczególnych programów UE. Opinia Komitetu Regionów UE (dalej KR) na temat klastrów i polityki dotyczcej klastrów17 wskazuje jednak na potrzeb wprowadzenia jednolitej regulacji w tym zakresie. Zdaniem Komitetu Regionów rol sektora pu-blicznego powinno by stworzenie niezbdnych warunków zewntrznych dla rozwoju klastrów, np. poprzez: uproszczenie procedur administracyjnych zwizanych z tworzeniem i rozwojem kla-strów oraz promowanie wspólnych przepisów w rónych obszarach, które zachc lub spowoduj rozwój innowacyjnych technologii. KR wskazuje, e bariery w handlu, w połczeniu z rónicami w systemach prawnych oraz w systemach opieki społecznej, administracyjnych i podatkowych, mog stanowi powan przeszkod we współpracy transgranicznej.

Powizanie kooperacyjne, tworzone z myl o sprawnej i efektywnej dystrybucji rodków pomocowych UE jest zatem całkiem innym „bytem” ni klaster. Przedstawione załoenia defini-cyjne powizania kooperadefini-cyjnego oraz kryteria stosowane przy jego ocenie tworz ramy funkcjo-nowania dla takiego powizania i reguluj jego skład, wielko, form współpracy midzy jego członkami oraz rynek zbytu (w ujciu geograficznym). Powizanie kooperacyjne jest czsto uto-samiane z klastrem, bowiem cz z zastosowanych kryteriów nawizuje do głównych atrybutów klastra, jakim jest sektorowa koncentracja przedsibiorstw czy te współpraca w obrbie brany. Jednake sama idea takiego powizania, reprezentowanego przez koordynatora blisza jest inicja-tywie klastrowej. Podobnie jak inicjatywa powizanie kooperacyjne jest zawizywane w celu wspierania współpracy w obrbie okrelonej brany i skupia nie tylko przedsibiorstwa, ale rów-nie (zgodnie z narzuconymi kryteriami) – organizacje B+R i instytucje okołobiznesowe. U pod-staw funkcjonowania powizania kooperacyjnego, tak jak w przypadku inicjatywy ley aktywne uczestnictwo władz publicznych, wystpujcych w tym wypadku w charakterze fundatora. Czyn-nikiem łczcym powizanie z inicjatyw jest równie funkcja koordynatora-animatora, który w obu przypadkach pełni rol „zarzdcy”.

5. Podsumowanie

Bazujc na przedstawionych w artykule definicjach autorzy w poniszych punktach ucilili zakres kadego z opisywanych terminów: klastra, inicjatywy klastrowej, powizania kooperacyj-nego i koordynatora:

• Klaster – sektorowa i geograficzna koncentracja przedsibiorstw, powizanych zalenociami handlowymi i niehandlowymi;

• Inicjatywa klastrowa – zorganizowane działania na rzecz rozwoju klastra, podejmowane przez, i we współpracy rónych podmiotów;

• Powizanie kooperacyjne – sztucznie wydzielony klaster, angaujcy róne podmioty, z wy-mogiem formalizacji ze wzgldu na rozliczenia finansowe;

• Koordynator – podmiot zarzdzajcy inicjatyw klastrow/powizaniem kooperacyjnym, z wymogiem formalizacjize wzgldu na rozliczenia finansowe.

17 _{Opinia Komitetu Regionów Unii Europejskiej: Klastry i polityka dotycząca klastrów, z dn. 19 czerwca 2008r. (Dz.U.} UE/C2008 Nr 257, poz. 76).

Uzupełnieniem powyszej charakterystyki moe by poniszy rysunek, na którym zaznaczono zakresy poszczególnych terminów:

Rysunek 4. Granice zakresów podstawowych terminów problematyki klasteringu ródło: Opracowanie własne.

Autorzy, opowiadajc si za wsk i precyzyjn definicj klastra wyróniaj w strukturze kla-strowej jedynie przedsibiorstwa jako jej składowe, natomiast pozostałe instytucje wspierajce grono zaliczaj do regionalnego systemu innowacji. Poszczególne firmy klastrowe mog uczestni-czy w inicjatywie klastrowej, realizujc działania na rzecz rozwoju grona wspólnie z innymi elementami struktury Triple Helix (przemysł-rzd-uniwersytet). W przypadku ubiegania si o rodki pomocowe zaangaowani członkowie klastra wraz z innymi podmiotami mog stworzy powizanie kooperacyjne – stanowice grup docelow, w której imieniu wystpuje wyłoniony koordynator – beneficjent programu. W odrónieniu od inicjatywy klastrowej w powizaniu koo-peracyjnym liczba i rodzaj partnerów do współpracy jest odgórnie narzucona – zgodnie z kryte-riami POIG w powizaniu kooperacyjnym musi uczestniczy minimum dziesi niezalenych przedsibiorstw i co najmniej jedna organizacja badawcza i jedna instytucja otoczenia biznesu.

Warto zwróci uwag na obramowanie zastosowane przy poszczególnych składowych rysun-ku – w przypadrysun-ku regionalnego systemu innowacji, klastra i inicjatywy klastrowej zastosowano lini przerywan, natomiast przy powizaniu kooperacyjnym lini cigł. Linia przerywana ozna-cza, i bardzo trudno jest wyznaczy cisłe granice danego obszaru, a warunkami wejcia i wyjcia s niejako główne atrybuty opisywanych poj: w regionalnym systemie innowacyjnym – jest to przede wszystkim czynnik lokalizacyjny i relacyjny, w klastrze – lokalizacyjny, branowy, rela-cyjny i kulturowy, za w inicjatywie klastrowej – oparty na zaangaowaniu. W przypadku powi-zania kooperacyjnego łatwo jest wskaza granice i podmioty tworzce powizanie, natomiast warunki wejcia i wyjcia jednoznacznie reguluje umowa zawarta midzy partnerami.

Inicjatywa

Kla-Powizanie koopera-cyjne

Koor-Regionalny system inno-wacji przedsibiorstwa instytucje okołobizne-sowe instytucje B+R władze publiczne

Na powyszym rysunku trudno jest wskaza jednego koordynatora inicjatywy klastrowej czy te powizania kooperacyjnego. Kolorem szarym zaznaczono te podmioty, które potencjalnie mogłyby pełni rol koordynatorów-animatorów, m.in. wybrane firmy klastrowe, instytucje nau-kowe, instytucje otoczenia biznesu i inne podmioty, pod warunkiem, e spełniaj wymogi stawia-ne koordynatorom, w szczególnoci w zakresie formy prawstawia-nej.

Bibliografia

[1] Benchmarking klastrów w Polsce – 2010. Raport z badania, PARP, Warszawa 2010.

[2] Bergman, E.M., Industrial Trade Clusters in Action: Seeing Regional Economies Whole, [in:] Clusters and Regional Specialisation: On Geography, Technology and Networks, Steiner M. (Ed.), London: Pion, 1998, p. 92–110.

[3] Clusters in Transition Economies, LEED Directing Committee, OECD, Paris 2002.

[4] Enright M.J., Why Local Clusters Are the Way to Win the Game, WorldLink July/August 1992, p. 24–25.

[5] Gorynia M., Jankowska B., Klastry a midzynarodowa konkurencyjno i internacjonalizacja przedsibiorstw, Difin, Warszawa 2008, s. 100.

[6] http://clusternavigators.com

[7] Lis A., Finansowanie rozwoju klastrów o znaczeniu regionalnym i lokalnym w Regionalnych Programach Operacyjnych, [w:] Metodyczne aspekty modelowania i projektowania systemów gospodarczych: jako, ryzyko, aplikacje, Zawadzka L. (red.), Łopatowska J. (red.), Wydaw-nictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 2010, s. 86–101.

[8] Lis A., Przegld programów wsparcia dla klastrów w ramach cluster-based policy UE, [w:] Metodyczne aspekty modelowania i projektowania systemów gospodarczych: jako, ryzyko, aplikacje, Zawadzka L. (red.), Łopatowska J. (red.), Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 2010, s. 70–85

[9] Lis A., Rola władz samorzdowych w kształtowaniu regionalnej polityki opartej na klastrach, Samorzd terytorialny Nr 12/2010

[10] National Innovation Systems, OECD, Paris 1997, p. 10.

[11] Opinia Komitetu Regionów Unii Europejskiej: Klastry i polityka dotyczca klastrów, z dn. 19 czerwca 2008r. (Dz.U. UE/C2008 Nr 257, poz. 76).

[12] Padmore T., Gibson H., Modeling regional innovation and competitiveness, In: Local and Re-gional Systems of Innovation, de la Mothe J., Paquet G. (eds.), Kluwer Academic Publishers, Boston/ Drdrecht/ London 1998, p. 57.

[13] Porter M.E., Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s. 246.

[14] Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, 2007–2003. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007–2013, z dn. 1 padziernika 2007r.

[15] Regulamin przeprowadzania konkursu w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Go-spodarka, Priorytet 5: Dyfuzja innowacji, Działanie 5.1: Wspieranie rozwoju powiza koope-racyjnych o znaczeniu ponadregionalnym, PARP, s. 2.

[16] Rosenfeld S.A., Bringing Business Clusters Into Mainstream of Economic Development, “Eu-ropean Planning Studies” 1997, Vol. 5, No. 1, p. 3–23.

[17] Rozporzdzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dn. 7 kwietnia 2008r. w sprawie udziela-nia przez Polska Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci pomocy finansowej w ramach Progra-mu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007–2013 (Dz. U. Nr 68, poz. 414 z pón. zm.).

[18] Sölvell Ö., Lindqvist G., Ketels C., Zielona Ksiga Inicjatyw Klastrowych. Inicjatywy Kla-strowe w gospodarkach rozwijajcych si i w fazie transformacji, PARP, Warszawa 2008, s. 17.

[19] Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007– 2013. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007–2013, z dn. 2 wrzenia 2010r. [20] van Dijk M.P., Sverisson Á., Enterprise clusters in developing countries: mechanism of

transi-tion and stagnatransi-tion, „Entrepreneurship & Regional Development” 2003, Vol. 15, No. 3, p. 183–206.

CLUSTER, CLUSTER INITIATIVE,

COOPERATIVE RELATION – DIFFERENCES OF TERMS Summary

The aim of this article is presentation and discuss the basic terms, used in busi-ness practice, that are associated with the cluster concept: “the cluster initiative” and “cooperative relations”. According to the authors, these terms are often used incorrectly. The authors refer to these concepts, present their definitions and try to determine the precise boundaries of these concepts.

Keywords: Cluster, cluster initiative, cooperative relation, cluster-based policy

Anna Lis

Katedra Inynierii Zarzdzania Operacyjnego Wydział Zarzdzania i Ekonomii

Politechnika Gdaska

ul. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdask e-mail: Anna.Lis@zie.pg.gda.pl Adrian Lis

Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Wydział Nauk Społecznych

Uniwersytet Gdaski

ul. Bielaska 5, 80-851 Gdask e-mail: adrian.lis@ug.edu.pl