Otwarcie wystaw Pod stopami — ¿ycie w glebie i Ziemia, po której st¹pamy
w Muzeum Geologicznym PIG w Warszawie
W dniu 04.07.2005 r. w Muzeum Geologicznym PIG w Warszawie odby³o siê otwarcie niecodziennej wystawy, innej od dotychczas w nim eksponowanych. Wystawa zaty-tu³owana Pod stopami — ¿ycie w glebie, przedstawiaj¹ca œwiat organiczny wspó³czesnych gleb, zosta³a wypo¿yczo-na z Pañstwowego Muzeum Przyrodniczego w Görlitz. Przeznaczona jest przede wszystkim dla m³odego odbior-cy. Ukazuje ona przebogaty œwiat mieszkañców gleby, zazwyczaj ukrytych przed naszym wzrokiem z racji skryte-go trybu ¿ycia albo po prostu za ma³ych, by mo¿na ich dostrzec go³ym okiem.
Zwiedzanie wystawy rozpoczyna siê od wizyty w norze kreta. Dalej, dziêki nies³ychanie realistycznym modelom mo¿na zobaczyæ powiêkszone setki lub tysi¹ce razy stawo-nogi glebowe, w naturze nieraz mniejsze od ziarenka pias-ku. Mo¿na te¿ obejrzeæ przekroje podziemnych budowli — kretowisk, mysich nor, mrowisk czy gniazd os. Do jednej z mysich nor mo¿na nawet wejœæ (dzieci piszcz¹ i krzycz¹ przy tym z radoœci).
Ten ukryty pod ziemi¹ œwiat po³¹czony jest gêst¹ sieci¹ zale¿noœci ekologicznych, w których wa¿ne role przypa-daj¹ te¿ bakteriom, grzybom czy d¿d¿ownicom. To w³aœnie organizmy glebowe stanowi¹ wiêkszoœæ destruentów (redu-centów) — rozk³adaj¹cych szcz¹tki martwych roœlin i zwierz¹t. Butwiej¹ce i gnij¹ce resztki staj¹ siê ¿yzn¹ gleb¹, a zawarte w niej sk³adniki od¿ywcze wracaj¹ do obiegu materii w przyrodzie dziêki roœlinom. Wa¿nym zjawiskiem jest symbioza korzeni roœlin z grzybami (mikoryza), spra-wiaj¹ca, ¿e niektóre gatunki grzybów (np. borowika) mo¿emy spotkaæ tylko w pobli¿u okreœlonych drzew.
W glebie toczy siê te¿ nieustanny „wyœcig zbrojeñ” miêdzy drapie¿nikami a ofiarami. Poniewa¿ pod ziemiê nie dociera œwiat³o, trac¹ na znaczeniu takie przystosowania, jak dobry wzrok czy maskuj¹ce ubarwienie (kret jest nie-mal œlepy, a wiele glebowych organizmów jest bia³awych lub bezbarwnych). Ofiary broni¹ siê przed drapie¿nikami zwijaj¹c siê w kulkê (jak wije), wydzielaj¹c truj¹cy œluz (jak d¿d¿ownice i nagie œlimaki), pryskaj¹c trucizn¹ (jak dwuparce) albo uciekaj¹c w podskokach (jak skoczogon-ki). Drapie¿cy natomiast doskonal¹ s³uch, wêch i dotyk.
Gleba dostarcza korzeniom roœlin substancji od¿yw-czych i punktu zaczepienia, a roœliny stanowi¹ podstawê piramidy pokarmowej i wytwarzaj¹ tlen niezbêdny do oddychania. Ponadto gleba umocniona korzeniami roœlin chroni przed powodzi¹, filtruje szkodliwe substancje z wody deszczowej i stanowi dla wielu organizmów œrodo-wisko ¿ycia, a przynajmniej kryjówkê lub kolebkê dla roz-woju m³odych osobników.
Niestety, a¿ 1/3 gleb na œwiecie jest zagro¿ona znisz-czeniem wskutek erozji, zabudowy, zagêszczenia (np. przez przeje¿d¿aj¹ce maszyny rolnicze), nadmiernego sztuczne-go nawo¿enia, ska¿enia pestycydami i innymi chemikalia-mi. Dlatego coraz bardziej pal¹cym problemem staje siê ochrona gleb.
Komu ma³o wra¿eñ, mo¿e zapoznaæ siê jeszcze z fil-mem video dotycz¹cym ¿ycia w glebie.
Kustoszem wystawy jest Profesor Willi Xylander — dyrektor muzeum w Görlitz, a autork¹ tekstów — Karin Hohberg — pracownica tego¿ muzeum. Wystawa zosta³a zaadaptowana dla potrzeb polskiego odbiorcy — t³umaczeñ tekstów dokonali Andrzej Paczos i Przemys³aw Szwa³ko. Wystawa w Muzeum Geologicznym PIG nie mog³aby jed-nak byæ eksponowana, gdyby nie ogromne zaanga¿owanie dr Izabeli Ploch (inicjatorki jej wypo¿yczenia) i wielka praca licznych pracowników Muzeum Geologicznego PIG w Warszawie, którym nale¿¹ siê s³owa podziêkowania. Wystawa jest z pewnoœci¹ kapitalnym przyk³adem dobrze rozumianej dzia³alnoœci edukacyjnej muzeum. Warto odno-towaæ, ¿e jej sponsorami s¹ Niemiecka Federalna Fundacja na rzecz Œrodowiska oraz Inicjatywa Unii Europejskiej Interreg III.
Wystawie towarzyszy ekspozycja fotografii prof. An-drzeja Tarkowskiego (ryc. 1), zatytu³owana Ziemia, po
któ-rej st¹pamy. Przedstawia ona obiekty dzia³alnoœci ludzkiej
usytuowane bezpoœrednio na glebie, po których chodzimy, lecz zwykle im siê nie przygl¹damy.
W uroczystoœci otwarcia obu wystaw wziêli udzia³: dr Henryk Jacek Jezierski — dyrektor Departamentu Geo-logii i Koncesji Geologicznych w Ministerstwie Œrodowis-ka, prof. dr hab. Leszek Marks — dyrektor PIG w Warszawie, a tak¿e autorzy obu wystaw — prof. Willi Xylander i Karin Hohberg z Muzeum Przyrodniczego w Görlitz oraz prof. dr hab. Andrzej Tarkowski. Interaktywna wystawa z Niemiec bêdzie czynna do koñca wrzeœnia bie¿¹cego roku i z pew-noœci¹ bêdzie siê cieszyæ powodzeniem zwiedzaj¹cych.
W³odzimierz Mizerski & Karol Sabath Serwis fotograficzny na str. 618
629
Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005
KRONIKA
Ryc. 1. Przemawia autor fotograficznej wystawy Ziemia po której
st¹pamy A. Tarkowski (od lewej), obok stoj¹: dyrektor PIG L. Marks
618
Otwarcie wystaw Pod stopami — ¿ycie w glebie i Ziemia, po której st¹pamy
w Muzeum Geologicznym PIG w Warszawie (patrz str. 629)
Ryc. 1. Symbolicznego przeciêcia
wstêgi dokonali prof. Willi Xylander i Karin Hohberg — autorzy wystawy
Pod stopami ¿ycie — w glebie. Ryc. 1,
2, 3 i 5 fot. K. Sabath
Ryc. 2. Fragment ekspozycji Ryc. 3. Dyzio (sta³y mieszkaniec
Mu-zeum Geologicznego PIG) grzecznie przywita³ siê z kretem (maskotk¹ no-wej wystawy)
Ryc. 4. K¹cik dla dzieci (fragment
ekspozycji). Fot. B. Bañkowska-Za j¹czkowska
Ryc. 5. Powiêkszone do
monstrual-nych rozmiarów roztocze (fragment ekspozycji)
1 2
3
