K r o n ik a
775
K R O N I K A Z A G R A N I C Z N A
Z S R R
Z P R Z Y G O T O W A Ń D O S E T N E J R O C Z N I C Y U R O D Z I N L E N I N A
Z b liżająca się setna rocznica urodzin W . L en in a i p rzy p ad ają ca w roku bieżącym sześćdziesiąta rocznica p u b lik a cji M aterializm u a em piriokrytycyzm u stały się dla uczonych radzieckich okazją do dokonania p rze glą d u tych m. -in. zagadnień filo zo fii p rzyrod ozn aw stw a, którym i z a ją ł się L e n in w s w y m p o d staw o w y m dziele filo zoficznym.
T a k zatem w dniach 15— >17 k w ietn ia br. o dby ła się w m iejscow ości D o łg o p r u d - nyj pod M o sk w ą k onferen cja n au k o w a na temat L en in a filozoficzne zagadnienia fi zyki, zorganizow ana przez M o sk ie w sk i Instytut Fizyczno-Techniczny, instytuty: Filozofii oraz H istorii P rzy ro d o zn a w stw a i Techniki A k ad em ii N a u k Z S R R , M in iste r stw o Szkolnictw a W yższego i Średniego Z a w o d o w e g o R o syjsk iej S F R R oraz O gó ln o zw iązk o w e T o w arz y stw o „ W ie d z a ” (o dp o w ied n ik naszego T o w a rz y stw a W ie d z y P o w szechnej). W konferen cji w zięło udział ok. 300 osób. R eferaty i dysk u sja ogarn ęły szeroki zakres zagadnień zarów no z dziedziny p od staw ow ych m etodologicznych za gadnień przy rod o zn aw stw a, jak i z dziedziny filozoficznych asp ek tów d w u d ziesto w iecznych osiągnięć fizyki, astronom ii i kosm ologii.
W trzy tygodnie później, 6 m a ja br., sześćdziesięciolecie M aterializm u a em p i riokrytycyzm u uczciła w M o sk w ie R ad a N a u k o w a Instytutu Filozofii A N Z S R R . R eferaty na tym posiedzeniu pośw ięcone b y ły zagadnieniom dialektyki w e w s p ó ł czesnej fizyce, gnoseologicznej in terpretacji przez L en in a odkryć n au k o w y ch o raz m etodologicznym zagadnieniom historii filozofii.
E. O.
O S IE M D Z IE S IĘ C IO L E C IE P R O F . P A W Ł A Ł U K J A N O W A
W dniu 1 października ;1969 r. w M osk iew sk im Instytucie Technologii Chem icznej im. ,D. I. M e n d e le je w ą odbyło się uroczyste posiedzenie z okazji osiemdziesięciolecia urodzin i pięćdziesięciopięciolecia n au k o w ej, dydaktycznej, p rze m ysło w ej i społecz nej działalności znakom itego historyka chemii P. M . Ł u k ja n o w a , autora w ie lu prac, a m. in. sześciotom owej Historii rzem iosł chemicznych i przem ysłu chem icznego w R osji do końca X I X w ieku i.
Jubileusz zorganizow any został nie tylko pirzez m acierzystą uczelnię prof. Ł u k janow a, ale i przez kilk a innych instytucji, z którym i w sp ó łp ra c o w a ł on i w s p ó łp r a cuje, a m. in. przez Instytut H istorii P rz y ro d o z n a w stw a i Techniki A N Z S R R .
E. O. W łochy
S Y M P O Z J U M L E O N A R D O W N A U C E I T E C H N I C E
D la uczczenia 450 rocznicy śmierci L e o n a rd a da V in c i W ło sk a G ru p a N a ro d o w a H istorii «Nauki zo rgan izow ała pod au spicjam i M ięd zy n aro do w ej U n ii H isto rii i F i lozofii N a u k i sym pozjum poświęcone osiągnięciom w ielk iego Toskańczyka w dziedzi 1 I^or. recenzję z 5 p ierw szych tom ów tego dzieła w nrze 3/1962 (sis. 353— 356) i z tomu 6 — w nrze 3/1968 (ss. 693— 697) „ K w a rta ln ik a ” .
776
K r o n ik anie nauki i techniki. O d było się ono w dniach 23 — 26 czerwca 1969 r. w e F loren cji i V in c i p rzy udziale setki n au k o w có w z kilk unastu k r a jó w europejskich i am ery kańskich.
Ponad p o ło w ę uczestników stanow ili, oczywiście, gospodarze sym pozjum , drugą zaś pod w zględ em liczebności gru p ą b y ła delegacja Z w ią z k u Radzieckiego. Polskę reprezen to w ali: k iero w n ik S tacji N a u k o w e j P A N w R zym ie prof. B. B iliń sk i oraz p rof. E. O lszew sk i, który w zią ł rów n ież udział w odbytym w czasie sym pozjum do rocznym posiedzeniu R a d y S e k c ji H istorii JSTauki M ięd zy n aro d o w ej U n ii H istorii i F ilozo fii N auki.
O rganizacją sym pozjum kiero w ała prof. M . L . R ighin i iEonelli, dyrektor Instytutu i M uzeum Hisitorii N a u k i w e F lo ren c ji i sekretarz W ło s k ie j G ru p y N a ro d o w e j H i storii N au k i, p rzew od niczył zaś sym pozjum prof. V . Ronchi, prezes tej grupy, który do 1968 r. p rzew od n iczy ł S e k c ji H istorii N a u k i M ięd zy n aro d o w ej Unii.
P osiedzenia sym pozju m o d b y w ały .się w e F lo ren cji — kolejno w lokalach: T o w a rz y s tw a L e o n a rd a da Vinci, D o m u W y d aw n icze go B em p orad M arzocco (specjali zującego się w w y d a w n ic tw a c h nau ko w y ch ) i Toskań sk iej A k a d e m ii N a u k i Sztuk „ La C o lo m b a ria ” — oraz w V in ci w pochodzącym z X I w. zam ku, w którym mieści się M uzeum L e o n a r d a 1. Uczestnicy sym pozjum zw iedzili ró w n ież zrekonstruow a
ny dom w A n ch ian o koło Vinci, gdzie urodził się Leonardo.
P r o g ra m sym pozjum o b e jm ow a ł 3 referaty, w ygłoszone na posiedzeniu in augu ra c y jn y m oraz na zam knięciu sym pozjum , oraz 38 kom unikatów , których część ro z rosła się w p rak tyce do objętości referatów .
P ie rw sz e posiedzenie pośw ięcone b y ło n iedaw n em u sensacyjnem u odnalezieniu w B ibliotece N a ro d o w e j w M ad rycie d w u zaginionych od stu lat kodeksów L e o n a r da 2; znakom ity zn aw ca spuścizny L eo n ard a A . C o rb eau (A m boise, Fran cja) zre fe ro w a ł p rzebieg sw o ich sitarań o wszczęciu p oszukiw ań tych kodeksów , A . M arin o m zaś (M e d iolan ) m ó w ił o ich pozycji w znanym dotychczas dorobku Leo n ard a, w y s u w a ją c tezę, że na ogół p o tw ierd zają one p rzy jęte już u jm o w an ie tego dorobku. R ęk o pisom m ad ry ck im pośw ięcony b y ł rów nież kom unikat L. Retiego (Los A n geles), któ ry pok azał na przezroczach i o m ó w ił za w a rte w nich rysunki m aszyn.
P o d su m o w an iem sym pozjum ibył w ygłoszon y w V in ci re fera t C. Vasolego (F lo rencja), k tó ry sy lw etk ę L e o n a rd a p ok azał na tle nauki i techniki epoki odrodzenia.
K o m un ikaty sym pozjalne m ożna orientacyjnie podzielić na cztery grupy. D o p ierw szej gru p y należą te kom unikaty, które starały się u jąć dorobek L e o narda w p ew n ej p rzy n ajm n iej m ierze syntetycznie. P rzy k ład em może być — odczy tany na sym pozjum w nieobecności autora — kom u nik at B. Suchodolskiego A n tro pologia filozoficzna Lecmarda da Vin ci, kom unikat S. Ceccata o elem entach p o z n a w czych i praktycznych u L eo n ard a, a częściowo także kom unikat E. O lszew skiego Leonardo da V in c i jako prekursor nauk technicznych3. K o m u n ik at ten można by też zaliczyć i do d rugiej grup y, poświęconej zestaw ieniu osiągnięć L eo n ard a ze współczesnym nam stanem i p o jm o w an iem nauki. P rzy k ład o w o można tu jeszcze w y m ien ić kom unikat J. S traż ew ej (M o s k w a ) Leonard o da Vin ci a nowoczesna m e chanika lotu.
K o m u n ik aty trzeciej gru p y m ó w iły o bezpośrednim w p ły w ie lu b p rek ursorstw ie L e o n a rd a oraz p o ró w n y w a ły jego dorobek ze w spółczesnym mu stanem nauki i tech niki. T ak np. N . A . F ig u ro w s k i (M o s k w a ) p rze d sta w ił kom unikat Chem ia w w ie kach X V — X V I a Leonardo da Vin ci, iG. Pezzi (R zym ) zestaw iał prace L eo n ard a nad m echaniką lotu z dziełem D e m otu animalium G. A . B orellego z lat 1680 — 1681,
1 P o r. in form ację o tym m uzeum , a także o florenckim M uzeum H istorii N au k i ~w nrze 1/1957 „ K w a rt a ln ik a ”, s. 187.
2 Por. in fo rm ację o odnalezieniu tych k od eksów na s. 756 niniejszego numeru. 3 Por. tekst tego kom unikatu w części a rty k u ło w ej m niejszego numeru.
K r o n ik a
777
a P . L . Rose (Los A n geles) om ów ił ro z w ój p ojęcia certitudo mathem aticarum od L eo n ard a do Galileusza.
W reszcie do ostatniej gru p y zaliczyć można kom unikaty, które z a jm o w a ły się źródłam i dorobku L eonarda, p rzy czym in teresow ano się przede w szy stk im źró d ła mi antycznym i; tak np. L . P re m u d a (P a d w a ) m ó w ił o odgłosach m yśli Seneki u L e o narda, a J. O. Fleckenstein (iBazylea) — o L eo n ard zie i kosm ologii antycznej, om a w ia ją c także obszernie w p ły w M ik o ła ja z K u z y na p o g lą d y Toskańczyka.
O d rę b n e m iejsce z a jm o w a ł kom unikat A . T. G rig o rja n a , I. B. P o grieby ssk iego i A . P . Juszkiewicza, którzy o m ó w ili radzieckie bad an ia nad L eo n ard em , koncen trując się p rzede w szystkim na dorobku W . P . iZulbowa 4.
W ielostronność L e o n a rd a w p ły n ę ła na to, że dyskusja nad kom unikatam i rzad k o tylko się ożyw iała, gdyż n iew ielu uczestników sym pozjum m ogło się w y p o w ied z ieć na temat poszczególnych szczegółowych p rac i idei Leon ard a. Przeszkodą w ro z w i nięciu d ysk usji b y ło także w y głaszan ie przez gospodarzy sw ych k o m u n ik ató w po w łosku, a zatem w języku niezbyt rozpowszechnionym . D o p iero przedostatniego dnia obrad zacięta d ysk usja — g łó w n ie zresztą pom iędzy w ło sk im i uczestnikam i sym pozjum — rozpaliła się na temat stosunku L e o n a rd a do m atem atyki oraz stopnia i zakresu w y k a z y w a n e j przez niego je j znajomości, a raczej — nieznajomości.
Eugeniusz Olszew ski
Stany Zjed noczone ,
P I E R W S Z Y K O N G R E S N A U K O W C Ó W P O L S K I C H I P O L S K I E G O P O C H O D Z E N I A W S T A N A C H Z J E D N O C Z O N Y C H
W dniach 25— 27 listopada 1956 r. o b rad o w ał na un iw ersytecie C olu m bia w N o w y m Jorku p ie rw sz y kongres n au k o w có w P o la k ó w i polskiego pochodzenia, zorga n izow any przez P o lsk i Instytut N a u k o w y w A m ery ce w ram ach uroczystości m ile nijnych ł . K o n gres odznaczał się skalą niespotykaną dotąd na em igracji. O b e jm o w a ł d w a posiedzenia p lenarne, otw ierające i zam yk ające zjazd, oraz o brad y w sek cjach. N a posiedzeniach plen arn y ch w ygłoszon o re fera ty o charakterze ogóln ym , p od k reśla jąc e ro lę k u ltu ry i nauki polskiej w k u ltu rze św iato w ej. T rz y z nich, w ygłoszone na posiedzeniu in au gu rac y jn y m , nosiły następujące tytuły: M iejsc e Polski w E uropie w okresie 966 — 1966 {O s k a r H a le c k i), W kład P olsk i w rozw ój nauk ścisłych (S tan isław U łam ), N a u k i społeczne w Polsce (T e o d o r A b e l). N a posie dzeniu zam yk ającym o b ra d y referat w y g ło s ił nieżyjący ju ż dzisiaj historyk lite ra tury i slaw ista W a c ła w L ed n ick i; tytuł jego referatu : Rola polskich intelektuali stów w A m eryce.
P o d su m o w an ia w y n ik ó w o brad dokonał d yrektor Po lskiego Instytutu N a u k o w e go w A m e ry c e D am ian W andycz. O rgan izato rzy K o n g re su w y d a li książkę zaw ierającą p ełn y m ateriał in form acy jn y o jego p r z e b ie g u 2. S k ła d a się ona z dw óch części. P ie rw sz a za w iera dok ładny kalen darz p rzebiegu K on gresu, z tytułam i re fe ra tó w ogólnych i sekcyjnych, nazw isk am i re fe re n tó w o ra z in fo rm acją o ich m iejscu sta łego zatrudnienia. Część d ruga p o d a je streszczenia w szystkich re fe ra tó w sekcyjnych
4 Por. nekrolog W . P. Z u b o w a w nrze 3/1963 „ K w a rt a ln ik a ”.
1 P rz e b ie g K o n gresu został obszernie zrelacjon ow a n y w nrze 1/1967 „The P o lish R e v ie w ”.
2 First Congress of Scholars and Scientists convened b y the P olish Institute of A rts and Sciences in Am erica. C o lu m b ia U n iversity , N e w Y o r k 1966.
