224 K ro n ika
N a w sp o m n ien ie zasłu g u je też sp ec ja ln a w ystaw a, z o rg a n iz o w a n a w Jo s ep h iu m , o b ra zu jąc a d zieje chem ii klinicznej. P rzy tej o k azji uczestnicy sy m p o zju m m ieli m o żn o ś ć zw iedzenia b o g a ty c h zb io ró w m u ze aln y c h i b ib lio tec zn y c h In sty tu tu H isto rii M edycyny.
E ugeniusz K ucharz , (Katowice)
N IE M IEC K O -PO LSK I IN STY TU T (D EU TSCHES PO LEN -IN STITU T) W D A R M STA D T
D n ia 11 m arc a 1980 r. w P ań stw o w y m T ea trz e w D a rm s ta d t — w obecności oficjalnych c zy n n ik ó w R F N i P R L — n a stą p iło u ro c zy ste o tw arcie N iem ieck o -P o lsk ie g o I n s t y t u tu 1. P o w stał o n z inicjatyw y g ru p y osó b , k tó r e p o zaw arty m w 1970 r. p o ro z u m ie n iu m iędzy o b u k ra ja m i p o sta n o w iły u pow szechnić w śró d niem ieckiej sp ołeczności n a sz ą lite ra tu rę , sztukę, um o żliw ić jej sta łą k u ltu ro w ą zażyłość z P o lsk ą. P o ś ró d a n im a to ró w tego zam y słu należy w ym ienić tak ie p o stacie, j a k : p ro f. p ro f. H a n s-A d o lf Ja c o b sen , G o tth o ld R h o d e, K a rl K a iser; d r d r M a rio n G rä fin D ö n h o ff, B arth o ld C . W itte, G e rh a rd Bengeser, A lfred B lum enfeld i K a rl D ed eciu s. O czyw iście listę tę m o żn a b y poszerzyć, ale tru d n o w k ró tk ie j, in fo rm a cyjnej n o ta tc e w ym ienić w szystkie o so b y , krzew iące ideę w zajem nego n iem iecko-polskiego p o z n a w a n ia się.
R zecz ja s n a , że n a w et n ajb ard ziej szlach etn e ten d en cje, a b y m ogły p rz y b ra ć realne k sz tałty , m u szą m ieć m a te ria ln e zaplecze. O tó ż b y t In sty tu tu z ag w a ra n to w ały ; m ia sto D a rm s ta d t, d w a k ra je zw iązkow e — H e sja i N a d re ń s k i P a la ty n a t o ra z w iele insty tu cji społecznych, p rze m y słow ych i b an k o w y ch . W szyscy m ecenasi są sk u p ien i w to w arzy stw ie N iem ie ck o -P o lsk ieg o In s ty tu tu ; oni też n a d o ro c zn y m zeb ra n iu w y b ierają p re zy d iu m i k u ra to riu m . B ezpośrednie k iero w n ic tw o p laców ki leży w gestii d y re k to ra , z n an eg o o b u n acjo m tłu m a cz a polskiej poezji w spółczesnej n a języ k niem iecki — d r a K . D ed eciu sa. Jeg o k o m p eten cji p o d leg a p la n o w a n ie, o rg a n iz o w a n ie i k o o rd y n o w a n ie p ra c b ad aw czy ch , k o n ta k ty ze s tro n ą po lsk ą, re p re z en to w a n ie In s ty tu tu n a k o n fe re n c ja ch i k o n g resac h . N a to m ia s t w ciąż ro z b u d o w y w an a p rzez d a rm s z ta c k i o śro d e k sp ecjalisty czn ą b ib lio te k ą opiekuje» się E w a -M aria H a rtm a n n . O n a ró w n ież k o m p le tu je arch iw u m , k tó re zaw iera a k ta , fo to g rafie, taśm y z n a g ran iam i, a ta k ż e z ajm u je się sp ra w a m i b ib lio g raficzn y m i. O b o k niej W a ltra u d S ch reib er po d ejm u je p ra ce red ak cy jn e, p ro w a d zi k o re sp o n d en c ję i o rg an izu je w ystaw y. W reszcie W infried L ipscher g ro m a d z i d o k u m en ta cję, d o ty cz ąc ą n iem ieck o -p o lsk ich p o w ią za ń . W z a m ia ra c h dyrekcji leży d alsze ro z b u d o w a n ie d ziałó w In sty tu tu , a p rzed e w szystkim u zy sk an ie w W arszaw ie stałego w s p ó łp ra co w n ik a z d zied zin y po lsk ieg o lite ratu ro zn a w s tw a.
Z u rzęd u w sp ó łd z iała ją z p la c ó w k ą przedstaw iciele w ładz m iejskich w D a rm s ta d t — E rw in M agel ja k o k o o rd y n a to r p o c zy n a ń k u ra to riu m i p rezy d iu m ze stro n a m i j ą w sp ierają cym i o ra z K rim h ild a K e rn , k tó ra czuw a n a d ra ch u n k o w o ś c ią i sp ra w a m i go sp o d arczy m i, w y n ik ający m i z racji p o sia d a n ia p rzez In s ty tu t w łasnej siedziby. Je st n ią secesyjna willa z w an a O lb rich -H a u s od n a zw isk a w ied eń sk ieg o a rc h ite k ta , k tó ry j ą p ro jek to w a ł i w 1901 r. w y b u d o w ał. U s y tu o w an a n a W zgórzu M a ty ld y , przy A lex an d raw eg n r 28, w sąsiedztw ie p ięk n eg o , książęcego p a rk u i m uzeum secesyjnej sztu k i, z czasem p rzeszła w ręce ro d zin y R ich tz en h a in . W czasie w ojny w 1944 r. o b ie k t uległ p o w ażn em u zn iszczeniu, poczem w 1950 r. o d b u d o w a n y i p rzez o sta tn ią w łaścicielką — d r C h ristin ę R ic h tzen h ain — p rzek azan y w 1975 r. m ia stu . P o re m o n c ie w 1979 r. willę d zięki inicjatyw ie n a d b u rm istrz a D a rm s ta d tu — H ein za W in fried a S a b a is — o d d a n o n a siedzibę N iem ie ck o -P o lsk ieg o In sty tu tu
C h o ć p lac ó w k a ta istn ieje d o p ie ro d ru g i ro k , to je d n a k p o sia d a ju ż w idoczny d o ro b e k . N a le ż ą d o niego trzy p u b lik a c je : d o ty cz ąc a o tw arcia In s ty tu tu (zaw iera w szystkie uroczyste
1 D eutsches P olen-Institut, D a rm stadt. Reden zu r E röffnung, D a rm s ta d t 1980. - D eutsches P olen-Institut, D arm stadt. Z ie le und A ufgaben, D a rm s ta d t 1981.
K ronika 225
m ow y w ygłoszone z tej o k a z ji): n a s tę p n a — o m a w ia jąc a s tru k tu rę o rg a n iz ac y jn ą o śro d k a o ra z przebieg d o ty ch czaso w y ch p ra c i zam ierzeń n a p rzy szło ść: o sta tn ia — to to m ik wierszy C zesław a M iło sza w p rz ek ład zie d r a K . D ed eciu sa ze zn am ien n y m n a o k ład ce d o p isk ie m : „ ...fü r F re u n d e u n d F ö rd e re r” '. O b o k d ziałaln o ści ed y to rsk iej o tw a rto trzy w y staw y: je d n a d o ty czy ła życia i tw órczości Ja n u sz a K o rc z a k a , d ru g a — p o lsk ich sta ry ch d ru k ó w , trzecia — recepcji lite ra tu ry p olskiej w R F N 4. R ów nież p o d a u sp icjam i In s ty tu tu d r K . D ed eciu s w ygłosił d w ad zieścia prelekcji. O to ty tu ły kilk u z n ic h : H um or i sa ty ra we w spółczesnej litera tu rze p o lskiej, P olska w Europie, L aureat nagrody N obla — C z. M ilo s :. W y k ład y te odbyły się w D a rm s ta d t, G ety n d ze , H a m b u rg u , B erlinie, K o lo n ii i B onn.
In sty tu t ’z d o ła ł ju ż zad z ie rzg n ąć w iele k o n ta k tó w z polskim i lite ra c k im i i n a u k o w y m i o śro d k a m i o raz z poszczególnym i tw ó rcam i i b a d ac za m i ró ż n o ro d n y c h dyscyplin. T o te ż nic dziw nego, iż c o raz częściej pisze o nim z u zn an iem p ra sa niem ieck ieg o o b sz aru języ k o w eg o („ D ie Z e it" . „ S tu ttg a rte r Z e itu n g ” , ..A k z en te n ” . ..K u ltu rp o litis c h e K o rre s p o n d e n z ” , „ N eu e Z ü rc h e r Z e itu n g ” i inne). N a to m ia s t w Polsce p o z a „ P o lity k ą ” i „ T w ó rc z o śc ią ” n ik t c h y b a obszerniej nie p rezen to w ał N iem ie ck o -P o lsk ieg o In sty tu tu z D a rm s ta d t. A należy uczynić to n a szerszą niż do ty czczas skałę, bow iem służy on słusznej i d o b re j spraw ie.
Re.
Z K R A J U
DZIAŁALNOŚĆ IN STY TU TU H ISTOR II N A U K I, OŚW IATY I TE C H N IK I PAN W ROKU 1980
Celem realizo w an y ch w In sty tu cie z a d a ń — p o d p o rz ą d k o w a n y c h P ro b lem o w i M ię d zy re so rto w em u III. 11 N a u k a i oświata w dziejach P o lsk i ja k o c zyn n ik postępu społecznego, gospodarczego i kulturalnego b y ło , w zorem la t ubiegłych, pogłębienie zn ajo m o ści tak ic h z ag a d n ie ń , ja k : I D zieje n a u k i p o lsk ie j ze szczeg ó ln ym uw zględnieniem n a u k i n o w o żytn ej oraz j e j roli w upow szechnianiu ośw iaty i rozwoju m y śli tec h n iczn ej; II — D zie je edukacji narodow ej ja k o w arunku postępu n a u k i i ja k o c zyn n ika k szta łto w a n ia św iadom ości naro d o w ej; I I I — W k ła d uczonych pol s kich w rozw ój n o w o żytn ej n a u ki i m yśli technicznej.
B ad an ia p ro w a d z o n e były przez p ra co w n ik ó w e ta to w y ch o raz w s p ó łp ra co w n ik ó w , zw iąza nych z In sty tu te m p o p rz ez działające Z espoły lub n a m o cy u m ó w k o o p e rac y jn y c h z aw a rty c h m iędzy In sty tu te m a U n iw ersy tetem W arszaw skim , U n iw ersy tetem im . A d a m a M ickiew icza w P o zn an iu , U n iw ersy tetem im . M ik o ła ja K o p e rn ik a w T o ru n iu o ra z In sty tu te m O dlew nictw a w K rak o w ie.
1. Program badawczy
Z asy g n alizo w a n ą pow yżej p ro b le m a ty k ę realizo w an o w ra m a c h n a stęp u jąc y c h tem a tó w : G ru p a p i e r w s z a : 1) H istoria n a u ki p o lsk ie j X I X i X X w ieku (k iero w n ik : p ro f. B ogdan S u c h o d o lsk i); 2) H istoria w ybranych dyscyplin — o p ra c o w a n ia sy ntetyczne (k iero w n ik : d o c . Ire n a S ta siew icz-Jasiu k o w a); 3) D zieje nauczania historii n a u k i i techniki (k iero w n ik : d o c . Ire n a S ta siew icz-Jasiu k o w a); 4) D zieło M iko ła ja K opernika i je g o społeczne znaczenie. P odstaw y fo r m o wania się środow iska naukow ego ep o ki K opernika (k ie ro w n ik : p ro f. Paw eł C z a rto ry s k i); 5) W ybrane
3 Cz. M iło sz. N obelpreisträger f ü r L itera tu r 1980, F r a n k fu rt am M a in 1980.
4 P o r., Polonica S u h rk a m p V erlag — Insel V erlag, F r a n k f u r t am M a in 1980, gdzie jes t w ym ien io n y ch 35 w spółczesnych a u to ró w p o lsk ich , k tó ry c h k siążk i zo stały p rz eło żo n e n a języ k niem iecki w ciąg u o s ta tn ic h k ilk u lat.
