ACTA U N IV ERSITA TIS LODZIENSIS
FOLIA B O TA N IC A 16 105-115 2001
(A cta Univ. L odz., F olia bot.)
Jeremi Kołodziejek
Z E S P Ó Ł SP IR O D E L O -S A L V IN IE T U M SLA V N lC O K O LIC K O CH AN OW IC KO ŁO C Z ĘSTO C H O W Y
A SSO C IA TIO N S P IR O D E L O-SA L V IN IE T U M SLA VN lC IN T H E N E IG H B O U R H O O D O F T H E VILLAGE K O C H A N O W IC E
NEAR CZĘSTO C H O W A
A BSTR A C T: A ssociation Spirodelo-Salvinietum Slavnic o f the class Lem netea is described in the water o f three ponds. T o gain knowledge on the hydroecological conditions o f the pon ds physico-chem ical investigations o f their water in the period o f peak plant vegetation were carried out.
T r e ś ć
1. W stęp
2. Opis stanowisk 3. M etod y badań
4. Z espól Spirodelo-Salvinietum Slavnic 5. Piśm iennictwo
6. Summary
1. W ST Ę P
Zespół Spirodelo-Sahinietum m a w Polsce rozproszony zasięg w związku z nielicznymi stanowiskami gatunku charakterystycznego salwini pływającej
Sahin ia natans, rzadkiego w naszej florze ( M a t u s z k i e w i c z 1984).
Fitocenozy Spirodelo-Sahinietum są znane głównie z siedlisk eutroficznych ( Z a j ą c A. , Z a j ą c M. 1997, 1998). W ystępują w stawach, płytkich
jeziorach, dołach potorfowych ( P o d b i e l k o w s k i 1960, 1968; D ą b s k a 1969; D o m a ń s k i , W i k a 1988, F e r c h m i n 1996) i w starorzeczach ( K o r d a k o w 1969; K ę p c z y ń s k i , F a b i s z a k 1972; M a c i c k a - P a w l i k, W i l c z y ń s k a 1996), głównie na południu Polski, rzadziej na Lubel- szczyźnie i w północno-zachodniej części kraju. W Polsce sal winią (wiąśl) pływająca podlega ochronie prawnej. Czynnikami powodującymi zanikanie tej paproci na naturalnych siedliskach są: wypłycanie i zarastanie zbiorników, osuszanie stawów rybnych na okres zimy i zanieczyszczenie chemiczne wód.
2. O P IS STA N O W ISK
Sahinia nałans znana jest dotychczas z dwu stanowisk na Wyżynie Śląsko-
-Krakowskiej; obydwa znajdują się w okolicach K ochanowic w śródleśnym stawie „N ow a Brzoza” , skąd podał ją H e r e ź n i a k (1983) i w stawie „W ałek” , gdzie zanotow ana została przez autora w 1994 r., a p odana przez H e r e ź n i a k a i i n . (1996). Trzecie stanowisko znajduje się w stawie „Stara Brzoza”, blisko dwóch podanych, gdzie odnaleziona została przez autora w 1988 r.
Te trzy stawy leżą: 17 km na południe od Częstochowy, 4 km od najbliższej stacji kolejowej Kochanowice na linii Częstochow a-O pole i 3 km od drogi m iędzyregionalnej O pole-C zęstochow a, w dużym kom pleksie leśnym, należącym do nadleśnictwa Herby obrębu Kochanowice na północny zachód od wsi Lubockie (por. rys. 1). Pod względem fizjograficznym stawy te leżą w Obniżeniu Liswarty-Prosny (mezoregion 341.22) należącym do Wyżyny Śląsko-Krakowskiej - podprowincji nr 341 w systemie dziesiętnym K o n d r a c k i e g o (1998).
Stanowisko 1. Staw „Now a Brzoza” m a powierzchnię 54 ha i pojemność 378 tys. m 3; obecnie użytkowane jest 11 ha, o pojemności 78 tys. m 3. Staw zasilany jest z rowu leśnego, będącego lewobrzeżnym dopływem Potoku Kochanowickiego i użytkowany przez Urząd Gminy w K ochanow icach ( T r z e s z c z y ń s k a 1994).
Zbiornik ten okolony jest 1-2-metrowym pasem roślinności szuwarowej, spośród której największą powierzchnię zajmują płaty z Typha latifolia,
Schoenoplectus lacustris i Phragmites australis. W płytszych słabo zamulonych
miejscach, o podłożu piaszczystym, szuwary przybrzeżne budują głównie płaty Acoretum calami. Z innych zbiorowisk szuwarowych występują tu
Eąuisetetum fluviatile - przy północnym krańcu zbiornika, Glycerietum maximae - przy brzegu zachodnim oraz tu i ówdzie skupienia Sparganium ramosum i Typha latifolia. Roślinność podw odna jest uboga i zajmuje
© ™ \Krzepice Kłobuck Waita ĆZąSTOCHO’ iowniii Nowa linieć WOZRiftf^02'6^'0^
Rys. 1. Stanow iska Salvinia natans w okolicach K ochanow ic k oło C zęstochow y 1 - rzeki; 2 - granica istniejącego Parku K rajobrazowego „Lasy nad G órną Liswartą” ;
3 - granica otuliny tego parku; 4 - miasta; 5 - lasy; 6 - stanow iska Salvinia natans Fig. 1. L ocations o f Salvinia natans in the neighbourhood o f the village o f K ochanow ice near
the tow n o f C zęstochowa
1 - rivers; 2 - limit o f the present Landscape Park o f „Lasy nad G órn ą Lisw artą” ; 3 - limit o f the protective zone o f this park; 4 - towns; 5 — forests; 6 — locations o f Salvinia natans
z klasy Charetea. W płytszych miejscach występują płaty z M yńophyllum
spicatum i Potamogeion pectinatus. Płaty Myriophyllo-Nupharelum występują
głównie w północnej części stawu i na rozproszonych stanow iskach przy brzegu wschodnim.
Szuwary nadbrzeżne są miejscem lęgowym 16 gatunków ptaków , z k tó rych 3 należą do rzadkich w Polsce; są to: żuraw Grus grus, brodziec piskliwy Actitis hypoleucos i brodziec krwawodzioby Tringa totanus. P onad to odnotow ano tu 13 gatunków płazów i 4 gatunki ssaków ( K o w a l e w s k i 1997).
D no stawu jest płaskie, mulisto-piaszczyste z cienką warstw ą osadu organicznego. W oda jest barwy brązowo-żółtej - słabo przezroczysta.
Stanowisko 2. Staw „Stara Brzoza” ma powierzchnię 21 ha i pojemność 147 tys. m 3; obecnie użytkowane są 2 ha, o pojemności 20 tys. m \ Staw zasilany jest z rowu leśnego, będącego lewobrzeżnym dopływem Potoku Kochanowickiego i użytkowany przez Nadleśnictwo Lubliniec ( T r z e s z - c z y ń s k a 1994).
G atunkam i budującymi zbiorowiska szuwarowe są głównie Eleocharis
palustris, Glyceria maxima, Phragmites australis, Schoenoplectus lacustris
i Typha latifolia. G atunki te z reguły tworzą facjalnie rozwinięte płaty. Rozmieszczone są one nieregularnie wokół całego zbiornika. W obrębie misy stawu brak jest większych skupień zbiorow isk z Magnocaricion. Roślinność podw odna prawie w całym stawie rozwinięta jest fragmentarycznie. Jedynie we wschodniej części zbiornika występują większe płaty Ceratophyllum
demersum i Elodea canadensis.
O rnitofauna jest reprezentowana przez 6 gatunków , płazy przez 10 gatunków , a ssaki - 3 gatunki ( K o w a l e w s k i 1997).
D no zbiornika jest muliste z grubą warstwą osadu organicznego. W oda jest barwy brązowo-żółtej - słabo przezroczysta.
Stanowisko 3. Staw „Wałek”, o powierzchni 8,2 ha i pojemności 57 tys. m 3, jest zasilany z Potoku Kochanowickiego (lewobrzeżny dopływ M łynówki) i użytkowany przez Państwowe Gospodarstwo Rybackie w Ciasnej ( T r z e s z - c z y ń s k a 1994).
D no stawu jest muliste, miękkie i grząskie z grubym osadem organicznym, a woda m ało przezroczysta - barwy brązowej.
W okół całego stawu wąskim pasem występuje roślinność szuwarowa, k tórą budują głównie jednogatunkow e fitocenozy szuwaru wysokiego. N aj większą powierzchnię zajmują płaty z Phragmites australis, skupienia Glyceria
maxima i Typha latifolia. Roślinność o liściach pływających reprezentow ana
jest przez M yriophyllo-Nupharetum. Z roślin podw odnych spotyka się w rozproszonych stanowiskach większe skupienia Elodea canadensis.
Przy południowych brzegach zbiornika występują wczesne stadia rozwojowe zbiorowisk olsowych.
N ad brzegami i na zadrzewionej wyspie pośrodku stawu odnotow ano 16 gatunków ptaków , 12 gatunków płazów i gadów oraz 3 gatunki ssaków ( K o w a l e w s k i 1997).
3. M E T O D Y BA D A Ń
Obserwacje nad Sahinia natans w okolicach Kochanowic prow adzono od 1994 r., a badania terenowe przeprowadzono w czerwcu 1999 r., wykonując 6 zdjęć fitosocjologicznych m etodą Braun-Blanqueta. D odatkow o w trakcie wykonywania zdjęć fitosocjologicznych, w obrębie płatu, m ierzono pH wody (pH-metrem typu pH 330), jej tem peraturę i zawartość tlenu na głębokości 10 cm (tlenomierzem typu Oxi 320), podając zawartość tlenu w procentach nasycenia. W tym samym dniu pobrano próbki do analizy wody, polegającej na oznaczeniach: azotu ogólnego - m etodą K jeldahla, fosforu ogólnego - m etodą kolorymetryczną, sodu i potasu - m etodą spektrofotom etrii płomie niowej oraz rozpuszczonego węgla organicznego - m etodą spektrofluorymetry- czną, które wykonano w Katedrze Chemii Ogólnej i Nieorganicznej UL. Klasy czystości wód podano na podstawie załącznika 1 i 2 do rozporządzenia M inistra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, z 5 listopa da 1991 (poz. 503) w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do zlewni (DzLJ 1991, nr 116).
W tab. I podano tylko stopień pokrycia poszczególnych gatunków; pom inięto natom iast towarzyskość, uznając, że zależy ona głównie od biologicznych właściwości gatunku.
4. Z E S PÓ L S P IR O D E L O -S A L V IN IE T U M S L A V N lC
Zespół Spirodelo-Sahinietum wykształcił się na trzech opisanych już stanowiskach. Zbiorowisko to rozwija się w wodzie o głębokości od 0,5 do 1,5 m , w miejscach nasłonecznionych, osłoniętych przed wiatrem i blisko brzegu. W miejscach zacienionych przez rosnące na brzegach olszyny fitocenozy te są słabo rozwinięte. Pokrycie przez roślinność w badanych płatach wynosi od 90 do 100%, a liczba gatunków waha się od 5 do 8 (tab. I). G atunkiem dominującym w płatach i charakterystycznym zespołu jest
Sahinia nałans, której towarzyszą (nie osiągając większego pokrycia) inne
gatunki (3), z klasy Lemnetea: Lemna minor, L. trisulca i Spirodela polyrhiza. Z grupy gatunków towarzyszących często występują w fitocenozach: Butomus
umbellatus, Glyceria maxima, Hydrocharis morsus-ranae i Equisetum Jluviatile. Salvinia natans, Lemna minor, Spirodela polyrhiza i Hydrocharis morsus ranae budują warstwę naw odną zbiorowiska, a słabo rozw iniętą warstwę
pod w o d n ą tw orzą: Lem na trisulca, Elodea canadensis i Ceratophyllum
demersum. Przy bardzo obfitym występowaniu Sahinii natans (np. w akwenie
„N ow a Brzoza”) fitocenozy zespołu opanow ują znaczną przybrzeżną strefę limnetyczną zbiornika, natom iast przy mniejszej frekwencji tego gatunku zespół rozwija się najczęściej pośród litoralnej strefy roślin szuwarowych (np. akwen „W ałek”).
M iejscow ość - L ocality L ubockie L ubockie L ubockie L ubockie Lubockie Lubockie
Num er zdjęcia - N o . o f record 1 2 3 4 5 6
D a ta - D ate 1999.06.16 1999.06.16 1999.06.16 1999.06.16 1999.06.16 1999.06.16
Pow ierzchnia zdjęcia - A rea o f record m 2 4 4 4 4 4 4
pH w od y - p H o f water 6,9 6,2 6,8 7 7,2 6,3
G łęb ok ość w od y - D ep th o f water m 0,5 1,2 0,8 0,7 0,9 1,1
Pokrycie warstwy zielnej - Cover o f herb layer % 100 100 100 100 100 100
Liczba gatunków - N u m ber o f species 8 7 7 6 7 5
Ch. Spirodelo-Salvinietum :
Salvinia natans 5 5 4 4 4 5
Ch. Cl., O., All.: L em netea, Lem netalia, Lemnion minoris:
Lem na minor + + + 1 + +
Spirodela p o lyrh iza + 1 1 1 + +
Lem na trisulca + + 1 +
Towarzyszące - A ccom p an yin g species:
Butom us umbellatus + - + +
G lyceria m axim a + +
Equisetum flu via tile + + •
H ydrocharis m orsus-ranae + - + •
Sagittaria sagittifolia + +
Sparganium ram osum + + .
A lism a plantago-aquatica • + + Elodea canadensis + -Ceratophyllum demersum • • + J er em i K o ło d z ie je k
Na podstawie obserwacji prowadzonych od 1994 r. m ożna stwierdzić, iż frekwencja Sahinia natans w badanych akwenach nie jest jednakow a każdego roku, co zaobserwował już wcześniej P o d b i e l k o w s k i (1960, 1968). Według niego, gatunek ten w danym roku może występować w jakimś zbiorniku bardzo obficie, zarastając całkiem jego powierzchnię w odną, w następnym zaś roku może być reprezentowany zaledwie przez kilka okazów.
Pod względem struktury i składu gatunkowego, zespół Spirodelo-Sal-
vinietum z okolic Kochanowic wykazuje podobieństwo do zespołu Spirodelo- -Sahinietum opisanego m. in. ze starorzeczy Wisły ( K ę p c z y ń s k i , F a -
b i s z a k 1972).
Wyniki własnych badań niektórych param etrów fizykochemicznych wody przedstawia tab. II.
T a b e l a II Wartości w skaźników niektórych zanieczyszczeń wód badanych obiektów
Values o f indicators som es pollutants o f the waters exam inedes objectes
N azw a wskaźnika N am e o f indicator Staw „N ow a Brzoza” Pond „N ow a Brzoza” Staw „Stara Brzoza” Pond „Stara Brzoza” Staw „W ałek” Pond „W ałek” Klasa czystości Water purity class Temperatura °C Temperature °C * 21,3 22,5 20,8 I PH 6,5 7,2 6,8 1 i A zot ogólny mgN/1 Total nitrogen mgN/1 ii 9 7 II Fosfor ogólny mgP/1 Total phosphorus mgP/1 0,2 0,15 0,2 11 Sód mgNa/1 Sodium mgNa/1 104 116 110 11 Potas mgK/1 Potassium mgK/1 11,3 10,8 11,7 11 : Tlen rozpuszczony m gC yi D issolved oxygen g 0 2/l 6,1 8,1 6,9 I
Procent nasycenia wody tlenem Percentage oxygen saturation o f water
68,5 78 77,6
I
Ogólny węgiel organiczny mgC/1 General organic carbon mgC/1
T em peratura, odczyn (pH) i zawartość rozpuszczonego w wodzie tlenu mieściły się w przedziale wartości zbiorników o pierwszej klasie czystości. Zaw artość tlenu w wodzie wynosi od 6,1 (staw „N ow a Brzoza” ) do 8,1 (staw „S tara Brzoza”) i jest znacznie niższa niż zawartość tlenu w wodzie zespołu Myriophyllo-Nupharetum - w ariant z Trup u natans z licznie wy stępującą Sahinia natans ze starorzeczy Wisły, gdzie zawartość tego pierwiastka na głębokości 50 cm wynosiła od 6,6 do 9,7 mg/l i była niższa niż przy powierzchni - od 9,9 do 14,9 mg/l ( D u b i e l 1973). A utor ten stwierdził, iż zaznacza się pewna zależność między zawartością tlenu w wodzie a rodzajem i stru k tu rą zbiorowiska. W zbiorow iskach wodnych jednow arstw ow ych i silnie zwartych zawartość tlenu już przy głębokości 50 cm spada do zera, natom iast w wielowarstwowych nawet przy dnie jest znaczna.
W ażnym wskaźnikiem zanieczyszczenia wód jest procent nasycenia wody tlenem. W wodach powierzchniowych czystych wynosi on ok. 100% i maleje ze wzrostem zanieczyszczenia ( L i p k o w s k a - G r a b o w s k a , F a r o n - - L e w a n d o w s k a 1998). W badanych zbiornikach procent nasycenia wody tlenem jest wysoki i wynosi od 68,5 (staw „N ow a Brzoza” ) do 78 (staw ’’Stara Brzoza”), choć jak wiadomo, masowy rozwój salwini utrudnia aerację wód, wskutek czego zespół Spirodelo-Sahinietum jest zbiorowiskiem niepożądanym , a nawet szkodliwym dla gospodarki stawowej. W badanych zbiornikach, zaw artość azotu, fosforu i sodu była zbliżona do stężeń występujących w wodach o drugiej klasie czystości. Zaw artość ogólnego węgla organicznego jest wysoka w stosunku do zawartości tego pierwiastka w wodach głównych rzek Polski, oznaczonego w 1991 r. ( B a r a d k i e w i c z i in. 1994); waha się ona od 9 mgC/1 (staw „Stara Brzoza”) do 11 mgC/1 (staw „W ałek”) przy najwyższej dopuszczalnej zawartości tego składnika w ściekach wprowadzonych do wód i do ziemi, wynoszącej 40 mgC/1.
Składnikiem o decydującym znaczeniu dla jakości wód jezior i stawów jest fosfor. Zaw artość tego pierw iastka w wodzie dla większości tych zbiorników limituje rozwój biomasy i jest głównym czynnikiem eutrofogennym
{Stan czystości rzek... 1994). Badania własne wykazały, iż stężenie fosforu
w trzech stawach było w przedziale wartości średnich i wynosiło od 0,15 do 0,2 mgP/1. W wodach powierzchniowych czystych zawartość fosforu wynosi od 0,01 do 0,10 mgP/1, a dostępność fosforu dla roślin jest największa przy pH 6-7 ( S o l s k i 1992).
W celu popraw y cech fizykochemicznych, jak i polepszenia stanu sanitar nego stawów nieregularnie przeprowadza się ich wapnowanie dolomitem . Zapobiega to zbytniemu zakwaszeniu wód, a jak wiadomo, zakwaszenie jest przyczyną niskiej produktywności stawów śródleśnych ( W r ó b e l 1992).
Jednorazow e badania fizykochemiczne wody wskazują, iż zasobność badanych wód w składniki pokarmowe jest średnia i wysoka oraz stosunkowo m ało zróżnicowana w trzech badanych obiektach. Rozwój wiąśli pływającej
nie pozostaje w prostej zależności od zasobności staw u w substancje m ineralne, choć m ają one na nią, a zwłaszcza zasobność w fosfor, duży wpływ. Określenie optymalnych warunków rozwoju możliwe będzie po dłuższym okresie badań m onitoringowych wszystkich czynników (zarówno biotycznych, jak i abiotycznych) mających wpływ na wody poszczególnych stawów. H odow lane użytkowanie, przeważnie mulisty charakter podłoża, znaczny stopień zeutrofizowania i słaba dynam ika wód w profilu poziomym i pionowym m ają korzystny wpływ na występowanie i rozwój wiąśli pły wającej.
Zespół Spirodelo-Sahinietum na badanym terenie jest zbiorowiskiem rozwijającym się spontanicznie. Wywiady z okoliczną ludnością dowodzą, że paproć ta nie była tu celowo introdukow ana, natom iast działanie człowieka polega raczej na ograniczaniu rozprzestrzeniania się paproci poprzez spusz czanie wody ze stawów na okres zimy. To rozprzestrzenianie się wiąśli na trzy, blisko siebie położone, zbiorniki wodne wynika przede wszystkim z faktu, iż paproć ta - oprócz rozm nażania generatywnego poprzez zarodniki - łatwo rozm naża się w sposób wegetatywny przez odłam ywanie odcinków pędu. F ragm enty pędów przenoszone są przez dzikie ptactw o i ludzi odławiających ryby, co umożliwia rozwój wiąśli na kolejnych stanowiskach.
Stawy rybne wraz z tow arzyszącą im roślinnością stanow ią trwały element krajobrazu leśnego tego terenu, a występujące tu Sahinia natans i dobrze wykształcone fitocenozy zespołów szuwarowych oraz wodnych podnoszą walory przyrodnicze tych akwenów. Z tego względu te trzy obiekty wodne znalazły się w granicach Parku K rajobrazow ego „Lasy nad G ó rn ą Lisw artą” (por. rys. 1).
5. PIŚM IE N N IC T W O
B a r a d k i e w i c z D. , S i e p a k J., Z e r b e J., D o j l i d o J., T a b o r y s k a B. 1994. Oznaczanie
węgla organicznego w wodzie i ściekach. M ateriały Kom isji A nalizy W ody K om itetu Chemii A nalitycznej P A N , Warszawa.
D ą b s k a I. 1969. R zadsze rośliny wodne i błotne w Polsce północno-zachodniej. C z 1. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach., ser. B, 23: 239-242.
D o m a ń s k i R. , W i k a S. 1988. R zadkie i zagrożone zespoły roślinności wodnej na obszarze
P łaskow yżu Rybnickiego. [W:] M iądlikow ska J. (red.). B otanika p o lsk a u progu X X I wieku. M a teria ły konferencji i obrad sek cji 51 Z ja zd u P olskiego T ow a rzystw a B otanicznego.
G dańsk, 15-19 września 1988: 115.
D u b i e l E. 1973. Z espoły roślinne starorzeczy W isły iv P uszczy N iepołom ickiej i j e j otoczeniu. Slud. Natur., ser. A , 7: 67-184.
F e r c h m i n M. 1996. Salwinia pływ ająca. Pusz. K am p., 1 -2 (U ): 9.
H e r e ź n i a k J. 1983. N ow e stanow iska rzadkich i interesujących gatunków roślin naczyniowych iv północnej części W yżyn y Śląsko-K rakow skiej. Fragm . Flor. G eo b o t., 29 (3-4): 361-384.
H e r e ź n i a k J., G r z y l A. , K o ł o d z i e j e k J., S i e r a d z k i J. 1996. M ateriały do Jlory
północnej części W yżyny Śląsko-Krakowskiej - rzadkie i interesujące gatunki roślin naczyniowych na obszarach położonych na zachód i południe od Częstochowy. Fragm. Flor. G eob ot., ser.
Polonica, 3: 41-47.
K ę p c z y ń s k i K. , F a b i s z a k S. 1972. Sahinia natans ( L .) AU. i zespól Spirodelo-Sahinietum
Słavnić 1956 na terenie województwa bydgoskiego. Zesz. Nauk. U M K , Biologia, 15 (30): 33-40.
K o n d r a c k i J. 1998. Geografia regionalna Polski. PW N , W arszawa.
K o r d a k o w J. 1969. N owe stanow iska Limnothemum nymphoides ( L .) Link., S ah in ia natans
(L .) A li., Lemna gibba L. i Wolfia arrhiza ( L . ) Wimm. nad dolną Wisłą. Bad. Fizjogr.
nad Pol. Zach., ser. B, 23: 243-250.
K o w a l e w s k i L. 1997. Przyroda kom pleksów staw ow ych na obszarze w ojew ództw a C zęs
tochowskiego. Wyd. Wyż. Szk. Pedagog, w C zęstochow ie.
L i p k o w s k a - G r a b o w s k a K. , F a r o n - L e w a n d o w s k a E. 1998. Analiza w ody i ścieków. Wyd. Szk. i Pedagog., Warszawa.
M a c i c k a - P a w l i k T. , W i l c z y ń s k a W. 1996. K otew ka orzech wodny Trapa natans
i salwinia pływ ająca Sah inia natans w starorzeczach środkow ego biegu O dry. Chroń. Przyr.
Ojcz. 52 (3): 110-114.
M a t u s z k i e w i c z W. 1984. Przewodnik do oznaczania zbiorow isk roślinnych Polski. PW N, Warszawa.
P o d b i e 1 k o w s k i, Z. 1960. 'Zarastanie dołów potorfow ych. M onogr. Bot., 10: 3-144. P o d b i e l k o w s k i Z. 1968. Roślinność staw ów rybnych woj. w arszawskiego. M onogr. Bot. 27:
3-122.
S o l s k i A . 1992. Określenie dopuszczalnych stężeń związków fosforowych w wodach przeznaczonych
do chowu i hodowli ryb karpiow atych z uzasadnieniem proponowanych wielkości. [W:]
D rabiński A . (red.). W ytyczn e do oceny ja k o śc i w ód przydatn ych do chowu i hodowli ryb
karpiowatych. Wyd. A kad. R oi. we W rocławiu.
Stan czystości rzek, jezio r i Bałtyku na podstaw ie wyników badań wykonywanych w ramach pań stw ow ego monitoringu środow iska w latach 1992-1993. (1994). Państ. Insp. Ochr.
Środow ., Warszawa.
T r z e s z c z y ń s k a H . 1994 (rkps). Środowisko i jeg o zagrożenia. [W:] Powszechna inwentaryzacja
przyrodnicza gm iny Kochanowice. W ojew. K onser. Przyr. U W , C zęstochow a.
W r ó b e l S. 1992. K ryteria ja k o ści wody dla rybactw a śródlądowego. [W:] D rabiński A . (red.).
W ytyczn e do oceny ja k o śc i w ód przydatnych do chowu i hodowli ryb karpiow atych. Wyd.
A kad. R oi. w e W rocławiu.
Z a j ą c A. , Z a j ą c M . red. 1997. A tlas rozm ieszczenia roślin naczyniowych chronionych tv Polsce. N akł. Prac. Chorol. K om put. Inst. Bot. U niw . Jagiell., K raków .
Z a j ą c A. , Z a j ą c M. (red.). 1998. A tlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w woj. Krakowskim.
G atunki prawnie chronione, ginące, narażone i rzadkie. N ak ł. Prac. Chorol. K om put. Inst.
Bot. U niw . Jagiell., Kraków.
6. S U M M A R Y
In the present paper, the association Spirodelo-Salvinietum Slavnic o f the class Lemnetea in three fish ponds in the neighbourhood o f the village o f K ochanow ice near the town o f C zęstochow a is presented. These com m unity is rare in scale o f the country and o f the region. It is distinguished its typical structure and specific com position. Single physico-chem ical investigations o f water indices in the ponds (temperature, pH , total nitrogen, total phosphorus
sodium , potassium and dissolved oxygen) indicate, am ong others, to the farming character o f the ponds, m ostly silly character o f substrate, considerable degree o f eutrophocation and weak dynam ics o f water in the horizontal and vertical profile. The values o f the indices were limited to the range o f waters o f Purity Class II in Poland, which favours the occurence and developm ent o f Salvinia naians.
D r Jeremi K ołodziejek W płynęło d o Redakcji
Katedra Botaniki F olia botanica 03.02.2000
Uniw ersytetu Ł ódzkiego
