A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA GEOGRAPHICA SOCIO-OECONOMICA 1, 1999
A n drzej Suliborski
METODYCZNE I METODOLOGICZNE PODSTAWY BADAŃ PREFERENCJI ADMINISTRACYJNEJ I POZIOMU AKCEPTACJI
REFORMY TERYTORIALNEJ ORAZ ZWIĄZKÓW PRZESTRZENNYCH
MIESZKAŃCÓW WYBRANYCH GMIN REGIONU ŁÓDZKIEGO
Artykuł stanowi wprowadzenie metodyczne do zawartych w niniejszym tomie szczegółowych wyników badań empirycznych, przeprowadzonych w różnych częściach regionu łódzkiego. Określono w nim ogólne cele, założenia, zakres przedmiotowy i terytorialny oraz metodę badania. W części końcowej zaprezentowano cechy demograficzne wszystkich respondentów.
OGÓLNE ZAŁOŻENIA, CELE I PRZEDM IOT BADAŃ
S fo rm u ło w an ie o g ó ln y ch celów i założeń p rz e p ro w a d z o n y c h b a d a ń p o p rzed zo n e było szerokim rozpoznan iem istoty p ro b lem u , z a ró w n o w sferze m etodologicznej, ja k i ich sensu z p u n k tu w idzenia p ra k ty c zn eg o - ja k o m ateriału dostarczającego argum entów rzeczowych w toczących się dyskusjach n ad kształtem i fo rm ą reform y adm inistracyjnej k ra ju . W p ro w a d zo n y ch stu d iach w y k o rzy stan o dotychczasow e dośw iadczen ia badaw cze i b ard zo o b sze rn ą lite ratu rę n a u k o w ą d o ty czącą następ u jący ch p ro blem ó w :
- p ra w n o -ad m in istracy jn y c h założeń refo rm y u stro ju p ań stw a ; - tery to ria ln y c h podziałów obszaru Polski;
- fu n k c jo n o w an ia regionalnych i lokalnych system ów te ry to ria ln o -sp o - łecznych.
P ow stała w ciągu ostatnich kilku lat p o lsk a lite ratu ra tem atyczn a zarów no publikow ana w czasopismach naukow ych, pism ach popularnych, ja k i w ydaw a n a w postaci różnych m ateria łó w konferencyjnych liczy k ilk ad ziesiąt pozycji. Jej om ów ienie w tym m iejscu m ija się z celem. W a rto jed y n ie stw ierdzić, że niewiele jest prac, w k tórych au to rzy istniejące koncepcje reform y ad m in istra cyjnej p ań stw a w eryfikują ze społeczną ich a k c e p ta q ą ( K a c z m a r e k , 1995). W b ad a n ia ch w ykorzystano rów nież d u żą ju ż w iedzę p rz ed m io to w ą regionalnych (łódzkich) instytucji rządow ych i sam orządow ych. D o inform acji
z tych źródeł, z uwagi n a zro zu m iałą m ożliw ość ich nieobiektyw ności, p o d c h o d z o n o z należytym dystansem . O stateczne cele b a d a ń i przyjęte m eto d y u stalo n o d ro g ą dyskusji z osobam i prow adzącym i b a d a n ia , przede w szystk im z d r K . R e m b o w sk ą (g łó w n ą a u to r k ą k w e stio n a riu s z a ) i d r M . Sobczyńskim (k o o rd y n ato rem p ra c terenow ych).
P rzy jęto pięć głów nych celów badaw czy ch, k tó re w p o szczegó ln ych o b szarach w różnym stopniu u dało się zrealizow ać.
1. Zasięgnięcie opinii społeczności lokalnych gm in i m iast w następujących kw estiach:
a) p otrzeby zm ian stru k tu ry adm inistracyjnej k ra ju i preferencji jed n eg o z trzech altern aty w n y ch m odeli tego podziału;
b) przynależności d o określonej, w zależności od pro p o n o w an eg o m odelu, jed n o stk i podziału adm inistracyjnego k ra ju najw yższego rzędu;
c) w yboru siedziby przyszłego pow iatu .
2. U stalenie ew entualnego zróżnicow ania opinii w wyżej w ym ienionych kw estiach m iędzy „ e litą ” gminy, k tó rą w pew nym stop niu m o ż n a u to żsam iać z osobam i spraw ującym i władzę lub m ającym i istotny wpływ n a podejm ow ane decyzje społeczno-gospodarcze, a pozostałym i członkam i społeczności lokalnej. W yraźne o d ró ż n ie n ie o pinii p rzeciętnych m ieszk ań có w od g ru p y o só b zajm ujących ek sp o n o w an e stan ow iska i odgryw ających głów ne ro le w b a dan y ch społecznościach pozw oliło spojrzeć n a p ro blem reform y z dw óch, często o d m ien n y ch , p u n k tó w w idzenia. Pierw szy, re p re z e n to w a n y p rzez „elitę” , m ógł cechow ać w alo r kom petencji, ale tak że znam ię p arty k u la ry z m u indyw idualnego lub grupow ego (utrzym anie pozycji w łasnej b ąd ź re p rez en tow anego ugrupow ania politycznego w strukturze władzy). D rugi, obiektywniej odzwierciedlający różnorodne interesy, ale także i fobie społeczności lokalnych, p ozbaw ion y jest często w aloru wiedzy — kom petencji polegającej przede w szystkim n a w idzeniu spraw lokalnych w szerszym k o ntekście regionalnym i krajow ym .
3. O kreślenie zbieżności m iędzy preferencjam i przynależności a d m in ist racyjnej b ad an y ch społeczności a ich niew ym uszonym i p ow iązan iam i, w y nikającym i z w ykonyw anej p ra cy i k o rz y sta n ia z usług w yższego rzędu, z o śro d k a m i m iejskim i - potencjalnym i siedzibam i p o w iató w i w ojew ództw .
4. Iden tyfikacja sto p n ia p rzy g o to w an ia m iast - p o tencjalny ch siedzib p ow iatów d o pełnienia now ych funkcji adm inistracy jn ych i społeczno-kul- turow ych.
5. U stalenie ogólnego poziom u za aw ansow ania procesów cyw ilizacyjnych i p o ten cjaln y ch m ożliw ości dalszego rozw oju b ad an y ch gm in, a tak że ich pow iązań z innym i gm inam i i większymi m iastam i.
P rzedm iotem b ad an ia, k tó ry m i objęto m ieszkańców w y bran ych jed n o stek osadniczych (siedzib w ładzy lokalnej - gm innej) w szero ko ro zu m ian y m regionie łódzkim , były akceptacja planow anej reform y stru k tu ry tery to rialn ej
o ra z preferencje dotyczące ośro d k ó w m iejskich, w innych pełnić now e funkcje adm inistracyjne (wojewódzkie i powiatowe). Spośród społeczności gm in i m iast celowo zostali dobrani respondenci rekrutujący się z przeciętnych m ieszkańców o raz z przedstawicieli adm inistracji, władz sam orządow ych, kościelnych, lo kal nego biznesu i inteligencji (elita gminy). P o d d a n o analizie cechy biologiczne i społeczne ludności zamieszkałej w w ybranych jedn ostkach terytorialnych oraz ich przestrzenną ruchliw ość (zwłaszcza w zakresie d ojazdów d o pracy i szkół).
P rzedm iotem b a d a n ia stały się także sam e m iasta, k tó re o ce n ia n o po d kątem ich p rzyg otow ania m ateria ln o -in sty tu cjo n aln eg o d o pełn ienia funkcji przyszłych pow iatów . W szczególności zajęto się:
1. Położeniem w sieci osadniczej regionu, ogólnym układem przestrzennym , z a b u d o w ą i w aloram i historycznym i i estetycznym i (poziom em „m iejsk ości” m iasta).
2. W ystępow aniem w o śro d k u cennych obiektów k u ltu ry m aterialn ej, duchow ej i instytucji kultu raln y ch .
3. W yposażeniem ośrodka w obiekty in frastruktu ry społecznej i technicznej (instytucje i bud ynk i), k tó re m o g ą być z pow odzeniem w y k o rzy stan e d la rozw oju now ych funkcji.
4. Zasięgiem oddziaływ ania system u k om unikacji - zw łaszcza osobow ej kom u n ik acji m iejskiej, a także pozam iejskiej (PK S).
5. O ceną stanu rozw oju i poziom u usług gastronom icznych i hotelarskich, bankow ych, ubezpieczeniow ych itp.
6. Istn ien iem w iększych za k ła d ó w p ra cy , ich stan em ek o n o m icz n y m i ogólnym i m ożliw ościam i rozw oju w m ieście ry n k u pracy.
7. In n y m i w a lo ram i pozy tyw nym i i n egaty w nym i p o zw alający m i n a m ożliw ie o biektyw ną ocenę p rz y g o to w an ia m aterialn eg o i in sty tu cjo n aln eg o b ad a n eg o m ia sta d o pełnienia szerszych funkcji.
8. P o siadanym potencjałem społecznym ocenianym p o d względem : - wielkości k a d r kw alifikow anych i ich stru k tu ry (poziom w ykształcenia i jego rodzaj);
- kreaty w n ości społeczeństw a (w zakresie z a k ła d a n ia np. spółdzielni m ieszkaniow ych, zw iązków , stow arzyszeń, akcji społecznych itp.);
- aktyw ności zaw odow ej m ieszkańców w yrażonej z jed n ej stro n y z a tru d nieniem i bezrobociem , z drugiej n a to m ia st istnieniem szarej strefy;
- ogólnego p oziom u zam ożności społeczeństw m iejskich, określan ego pośrednio np. przez rozwój budow nictw a mieszkaniowego, poziom m otoryzacji, ak tyw no ść turysty czn ą itp.
Z kolei w w ybranych gm inach p rzep ro w ad zo n o b a d a n ia dotyczące: - po ło żen ia i ogólnej sytuacji społeczno-dem ograficznej o ra z fo rm aln y ch zw iązków z innym i o bszaram i i m iejscam i;
- rozw oju osad n ictw a i in fra stru k tu ry technicznej; - p o zio m u rozw oju in fra stru k tu ry społecznej;
- głów nych k ierunków g o sp o d ark i o ra z p otencjaln ych m ożliw ości jej rozw oju;
- p o ziom u rozw oju kultu ro w eg o i cyw ilizacyjnego o ra z m iejsca w prze strzeni subregionalnej przyszłego p o w iatu i w ojew ództw a.
P rak ty czne w ykorzystanie w yników b a d a ń w regionie łódzkim dotyczy przede wszystkim :
a) sensu istnienia dużego w ojew ództw a łódzkiego z p u n k tu w idzenia społeczności lokalnych (gm innych) zam ieszkujących strefy p rz en ik an ia się wpływ ów innych m iast m etro p o litaln y ch Polski;
b) sto p n ia pow iązania obszarów (gm in i m iast) p o ło żo n y ch peryferyjnie z łó d zk ą m etro p o lią, b a d a n ia te pozw oliły także n a d o k o n a n ie pośredniej oceny p o strze g an ia Ł odzi ja k o centrum przyszłego fo rm aln eg o regionu adm inistracyjnego;
c) uściślenia zasięgu oddziaływ ania Łodzi w zależności o d przyjętego m o d elu po d ziału k raju n a w ojew ództw a (12, 17, 25), ja k o rzeczywistej funkcjon alnej m etro p o lii istniejącego regionu P olski Ś rodkow ej n a tych ob szarach , gdzie zaznaczają się rów nież w pływy innych d użych o śro d k ó w regionalnych, ja k np.: W arszaw y, K o n in a (P oznania), C zęstochow y (G O P ), K ielc (K rak o w a ), P ło ck a (Bydgoszczy);
d ) ro li n ie k tó ry c h m ia st (daw n y ch p o w iató w ) i s tre f ich w pływ ów postrzeganych od strony gm in, n a o b szarach specyficznych, gdzie często nak ład ają się wpływy zarów no różnych innych dużych m iast, ja k i pozostałych o śro d k ó w subregionalnych;
e) sto p n ia prefero w an ia przez m ieszkańców gm in o kreślo ny ch m iast na siedziby ew entualnych pow iatów , co m oże stanow ić p o w a żn ą p rzesłan k ę do p o d ejm o w an ia ostatecznej decyzji w tym zakresie.
B adania w regionie odegrały rów nież isto tn ą rolę inform acyjno-edukacyjną, pozw alając określonym społecznościom tery to rialn y m zap o zn ać się, b ard zo często p o raz pierw szy, z istniejącym i koncepcjam i now ego p o d ziału a d m in istra cy jn eg o P olski. U m ożliw iły re sp o n d e n to m p ew n ą refleksję n ad pozycją ich miejscowości w szerszym, przestrzennym układzie adm inistracyjno- -funkcjonalnym . Isto tn e było także zw iększenie u b ad an y ch m ieszkańców poczucia podm iotow ości przez arty kulację pog ląd ó w w kw estiach n ajw a ż niejszych, nie tylko d la społeczności lokalnej, ale i d la całego kraju .
ZAKRES PRZESTRZENNY I CZASOWY ORAZ METODA BADANIA
R ealizacja w ym ienionych celów w ym agała w yznaczenia ogó ln ego o bszaru b a d a ń , obejm ującego daw ne pogranicze w ojew ództw a łódzkiego z okresu przed re fo rm ą 1975 r. (rys. 1). O biektem przestrzennym b a d a ń były w yty po w an e gm iny i daw ne m iasta subregionalne (pow iatow e), po ło żo n e w strefie
d aw nych pograniczy z w ojew ództw am i: bydgoskim , w arszaw skim , kieleckim , katow ickim , opolskim i poznań skim . B ad an ia p rz ep ro w a d zo n o zatem n a obszarze, k tó ry tw orzy zw arty pierścień w okół Ł odzi, w terenie, gdzie istnieje p o ten cja ln a m ożliw ość n a k ła d a n ia się w pływ ów innych d użych m iast (daw nych stolic w ojew ództw ). W yb ór obszaru b a d a ń p o d y k to w a n y był w ynikam i dotychczasow ych studiów prow ad zo n y ch zaró w n o przez instytucje p lan isty czn e-rząd o w e (np. stu d ia pro w ad zo n e w M ak ro reg io n ie Ś ro dk ow ym ) i regionalne (np. b a d a n ia B iura R ozw oju Ł odzi), ja k i p u b lik o w an y ch au to rsk ich koncepcji p odziału Polski n a w ojew ództw a ( L i s z e w s k i , 1991; K o t e r , 1996). W szystkie one p re zen tu ją przyszłe w o jew ództw o łódzkie w granicach m niej lub bardziej zbliżonych d o tych sprzed 1975 r.
# S IED ZIBY PO W IATÓ W 0 0 1975 r. GRANICE
WOJEWÓDZTW DO 1975 r. --- WOJEWÓDZTW OD 1975 r. --- GMIN I MIAST OD 1975 r
MIASTA I GMINY BADANE
Rys. 1. Obszar badań
Ł ącznie z b a d a n o 58 jed n o stek adm inistracyjn ych należących d o ośm iu w ojew ód ztw (p ło ck ie - siedem gm in, k o n iń sk ie - pięć, sk iern iew ickie - siedem , rad o m sk ie - trzy, pio trk o w sk ie - siedem , częstochow skie - pięć, sieradzkie - dziesięć, kaliskie - trzy) w tym: 47 gmin zajm ujących pow ierzchnię p o n ad 4,3 tys. k m 2, w któ ry ch m ieszka blisko 260 tys. osó b, o ra z 11 m iast zam ieszkanych przez p o n ad 350 tys. osób. C ały teren b ad a ń sk u p iał p on ad 610 tys. m ieszkańców .
S tu d ia p ro w a d zo n e były w lipcu 1995 r. (przede w szystkim m e to d ą b ezpośredniego w yw iadu kierow anego) w śród m ieszk ańcó w i w insty tu cjach . B rało w nich u dział 180 stu d e n tó w -a n k ie te ró w , k iero w any ch w teren ie przez zespół pracow ników i d o k to ra n tó w In sty tu tu G eografii Społeczno-E konom icz nej i O rganizacji Przestrzeni liczący 15 osób. C ały o b sza r b a d a ń pod zielo ny został n a osiem rejonów związanych z następującym i m iastam i - potencjalnym i siedzibam i pow iatów - K u tn em , Łowiczem , R aw ą M azow iecką, T om aszow em M azow ieckim , R ad om skiem , W ieluniem , Sieradzem i P o d d ęb icam i.
B adan iam i ankietow ym i o bjęto 5800 osób . W każdej gm inie p ró b a liczyła 100 resp o n d en tó w . A nk iety p rz ep ro w ad zo n e były tylk o w cen tralnej jed n o stce osadniczej - wsi lub m ieście, w k tó ry m m ieściła się siedziba w ładz gm innych d an eg o o b szaru adm inistracyjnego. U p o d staw tak iej decyzji leżały n astępujące argum enty i założenia:
1. M iejscow ości te sk u p iają najw iększą liczbę m ieszk ańcó w gm iny i s ta now ią ce n tra m ik ro reg io n ó w gospodarczych, k tó re og n isk u ją ró ż n o ro d n e pow iązania funkcjonalne, zaró w n o w sferze społecznej, ja k i in stytucjo nalnej. Istniejące w gm inach wsie po d staw o w e są zatem h ierarch iczn ie p o d p o rz ą d k o w an e i pow inny n atu ra ln ie ciążyć d o swego o śro d k a centraln eg o .
2. A nkieto w an ie tylko ludności o śro d k ó w gm innych łago dzi n a s tę p u ją ce n iek orzy stne czynniki, k tó re m o g ą m ieć ew entualn y w pływ n a w ynik b adania:
a) złą, z p u n k tu w idzenia m ieszk a ń có w n ie k tó ry c h wsi, d elim ita cję granic gm in z ro k u 1973;
b) p arty k u la rn y interes ludności n iek tó ry c h wsi, zw łaszcza p eryferyjnie p ołożony ch w sto su n k u d o siedziby gm iny.
3. In sty tucje, a także lud ność m iejscow ości gm innych, z racji sw oich funkcji i sp ełn ian y c h ról społecznych , w p rz em o żn y sp o só b k s z ta łtu ją poglądy p ozostałych m ieszkańców gm in.
4. W iększa dostępność przestrzenna ośro d k ó w gm innych (k om u nikacyjna) u łatw iła d o tarc ie d o nich ankieterów , co w isto tn y sp osó b przyspieszyło całość, i ta k niezw ykle czasochłonnych, b a d a ń terenow ych.
B adan iam i ankietow ym i o bjęto społeczeństw o gm in i w yb rany ch m iast: a) osoby nie uczestniczące z racji funkcji w spraw ow aniu w ładzy gm innej, d o b ra n e celow o przede w szystkim n a p o d staw ie k ry teriu m in telek tu aln o - -ekonom icznego (90 osób);
b) w y b ran o specjalnie grupę 10-osobow ą w każdej bad an ej jed n o stce ad m inistracyjnej, o k re śla n ą dalej pojęciem „e lity ” gm iny; osob y pełniące funkcje tak ie jak: naczelnik (prezydent), sekretarz gm iny, k iero w n ik w ydziału ew idencji lud n o ści, k iero w n ik w ydziału ro ln e g o (b u d o w n ic tw a , geodezji i ew idencji gru n tó w ) przew odniczący sam o rz ąd u , p rzew odniczący kom isji sa m o rz ąd o w y c h , p ro b o sz cz p a ra fii i in n e oso b y zn aczące (intelig encja, biznesm eni).
N arzędziem b a d a n ia opinii, po glądów i deklaracji społeczeństw lok alnych był o p ra co w an y specjalnie do tych celów kw estio n ariu sz (załącznik), w ypeł niany za p o m o cą w yw iadu przez p rz y g otow aneg o a n k ie te ra (stu d en ta). K w e stio n ariu sz ten dotyczy n astępujących spraw :
a) celow ości zm ian podziału ad m inistracyjn ego Polski; b) liczby poziom ów adm in istracji terytorialnej;
c) przynależności do określonej je d n o stk i w ojew ódzkiej; d) przynależności do określonej je d n o stk i p ow iatow ej;
e) form zw iązków i k o n ta k tó w re sp o n d en ta z innym i m iastam i;
f) oceny przez re sp o n d en ta p rz y g o to w an ia w y b ran eg o o ś ro d k a p o w ia to w ego i w ojew ódzkiego d o pełnienia funkcji adm inistracyjnych, gosp od arczych i k u ltu ro w y ch (uzasadnienie w yboru).
U zyskany z b a d a ń ankietow ych m ateria ł tw orzy o g ro m ny zb ió r inform acji (ok. 80 tys. odpow iedzi w kilkudziesięciu w ariantach), k tó ry w poszczególnych ob sza rac h badaw czych zestaw iony zo stał w zbiorcze tab lice statysty czne. N a ich podstaw ie, stosu jąc głów nie m eto d ę k a rto g ra m u ew en tu aln ie k a rto d ia - grarnu, sk o n stru o w an o szereg m a p , pozw alających d o k o n a ć op isu an a lity cz nego i ustalić w nioski końcow e. M e to d a k arto g raficz n a, ja k ą p rzy jęto za p ro w a d ząc ą d o syntezy, była w naszym p rz ek o n an iu n ajb ard ziej a d e k w a tn a d o realizacji przyjętych celów pracy. M a o n a w tym p rz y p a d k u o g ro m n y w alo r poglądow y, k tó ry m o ż n a w yko rzy stać w dalszych d y sk u sjach i ew en tualnej k onkretyzacji przestrzennego k ształtu regionu łódzkiego, d o k u m en tu je bow iem rodzaj preferencji m ieszkańców , przypisu jąc go rów n ocześnie k o n k re tn e m u obszarow i (m apy zbiorcze d la całego teren u b a d a ń zostały zam iesz czone w osobnej publikacji: ( K o t e r , L i s z e w s k i , S u l i b o r s k i , 1996).
M ateria ły zeb rane w poszczególnych insty tucjach, do ty czące p o zio m u rozw oju społeczno-gospodarczego m ia st i gm in, o p ra c o w a n o p rzyjm u jąc ja k o p o d staw o w ą m eto d ę opis m o n ograficzny u zu p ełn io n y zestaw ieniam i tabelaryczn ym i i graficznym i o ra z zebranym i w trak cie k w eren dy terenow ej m ateria ła m i publikow anym i (foldery, u lotk i reklam ow e insty tucji i całych gm in). O p ra c o w a n ia te za w iera ją często n iep o ró w n y w aln e lu b niep ełn e in form acje o ra z są zróżnicow ane p o d względem jak o ścio w y m , co u tru d n ia ich pełniejszą syntezę. D o tej po ry nie stały się one p rzed m io tem o d ręb n eg o op ra co w an ia , n a to m ia st były b ard zo pom o cn e w in terp re tacji w yników b a d a ń ankietow ych.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA RESPONDENTÓW
B adaniam i o bjęto 5800 osób d orosłych (powyżej 18 ro k u życia) zam iesz kałych w 47 gm inach i 11 m iastach . W grapie tej, o d w ro tn ie niż w całej populacji regionu, przew ażali m ężczyźni (51,5% ). S pośród o śm iu rejonów w yznaczonych do b ad ań (kutnow ski, łowicki, raw ski, tom aszow ski, rado m sk i, w ieluński, sieradzki i poddębicki), więcej kobiet z b a d a n o jed y n ie w k u tn o w skim . Z achw ianie n atu raln y ch p ro p o rcji płci w ynikało z fa k tu , że - ja k tw ierdzą ankieterzy - m ężczyźni chętniej udzielali w yw iadu, znacznie częściej w y stęp u ją n a kierow niczych stan o w isk ac h o ra z są ak ty w n iejsi w życiu społecznym . M ężczyźni, pełniąc ró żn e w ażne role w życiu społeczności lo k aln y ch , sta n o w ią tym sam ym re sp o n d e n tó w b ard ziej k o m p e te n tn y c h w przedm iocie b ad an ia.
W śród an kietow anych d o m in u ją osoby w drugiej (26-45 lat) i trzeciej (46-65 lat) grupie wieku p rodu kcyjnego, razem p raw ie 84% w szystkich b ad an y ch (rys. 2). P onad połow ę re sp o n d en tó w stanow iły osoby w w ieku 26-45 lat, a więc będące w okresie najw iększej aktyw ności zaw odow ej i społecznej. N ależy zatem sądzić, że udzielone przez nich odp ow ied zi były w yw ażone, w iarygodne i zgodne z ogólnym odczuciem w szystkich m ieszk a ń ców. P raw ie 16% b ad an y ch stanow ili najm łodsi (18-25 lat), w chodzący d o p iero w aktyw ne życie społeczno-zaw odow e. Sądy tej g ru p y m ieszkańcó w są także istotne, bow iem im najdłużej przyjdzie żyć i realizow ać sw oje cele życiowe w now ym podziale terytorialnym państw a. O gólnie należy stw ierdzić, że p ro p o rcje stru k tu ry w ieku badanej g ru p y są rep rezen taty w n e z p u n k tu w idzenia rozw iązyw anego pro b lem u badaw czego.
Isto tn a d la ostatecznych w yników b a d a n ia jest s tru k tu ra w ykształcenia, a tak że statu s społeczny respo ndentów . Pierw sza g ru p a cech w znacznym sto p n iu w pływ a n a zrozum ienie przez in terlo k u to ró w zadaw an y ch p y tań , zdolność d o artykulacji w łasnych pogląd ów , ja k i ogólny stan wiedzy 0 reform ie adm inistracyjnej o ra z pro b lem ach lok aln ych . W śró d b ad a n y ch w ystępuje zatem n a d re p re z e n ta c ja o só b m ając y ch w y k ształcen ie śred n ie 1 wyższe, p o n a d 58% p ró b y (rys. 2). Jest to efekt zam ierzony, d o b iera jąc bow iem resp o n d en tó w , ogólnie kiero w an o się ich poziom em in telek tu aln y m i kom petencjam i w przedm iocie b adania. S tatu s społeczno-zaw odow y, p o d o b nie ja k w ykształcenie, w isto tn y sposób o kreśla stosu nek b ad a n y ch do poruszanej w ankiecie p roblem atyki. P rezen tu ją oni zw ykle p o g ląd y zgodne z często odm iennym i interesam i poszczególnych g ru p społecznych i za w o dow ych. N ajw iększy odsetek stan o w ią pracow nicy najem ni se k to ra p a ń s t w ow ego (praw ie 35% ) i pryw atnego (16,6% ), n a to m ia st u d ział p o zo stały ch k ategorii jest w zględnie w yrów nany (rys. 3). S tru k tu ra p ró b y , p o d w zględem w yróżnionych kategorii statu su społecznego, d o b rz e rep rezentuje p rzek ró j b ad a n y ch zbiorow ości terytorialny ch.
Liczba osób
niepełne zawodowe pólwyższe podstawowe
W Y K S Z T A Ł C E N I E
Rys. 2. Respondenci według wieku i wykształcenia (opracowanie własne) 15,9% WIEK EH)l8-25 ¡1126-45 27,2% 51,6% H 46-65 w łaściciel pryw atnej firm y Liczba osób 2200 2000 1800 1600 34,8% 16,6%
p racow nik pracow nik n ajem ny najem ny
sektora sektora pryw atnego państw ow ego
em eryt, rencista
b ezrobo tny uczą cy się
1400
w łaściciel g ospodarstw a
rolnego
13,2%
O gólnie m o ż n a stw ierdzić, że p o zy sk a n ą w sp o só b kw otow y (100 osó b z gm iny i m ia s ta b a d a n e g o ) p ró b ę c h a ra k te ry z u ją w łaściw e, z p u n k tu w idzenia pro b lem u badaw czego, cechy biologiczne i społeczne. R óżnice wartości procentow ych cech, rozpatryw ane według ośm iu rejonów badaw czych, w za sad zie nie p rz e k ra c z a ją 10 p u n k tó w . M o ż n a zatem stw ierd zić, że reprezen taty w n o ść przestrzen n a p ró b y jest rów nież p o p ra w n a , co um ożliw ia p o ró w n a n ie w yników m iędzy poszczególnym i gm inam i i m iastam i, a także upow ażnia autorów d o uogólnień dotyczących całej populacji w badanej strefie.
LITERATURA
K a c z m a r e k T., 1995, Wybrane problemy badań preferencji administracyjnych społeczności lokalnych. Studia z geografii społeczno-ekonomicznej, Wyd. Poznańskiego TPN, cz. 2, Poznań. K o t e r M., 1996, Porównanie regionów europejskich z propozycją podziału terytorialnego Polski, [w:] Konferencja 12 luty 1996. Łódź stolicą makroregionu, red. J. Kraszewski, Wyd. Sejmik Samorządowy Województwa Łódzkiego, Łódź.
K o t e r M. , L i s z e w s k i S., S u l i b o r s k i A., 1996, Delimitacja potencjalnego obszaru województwa łódzkiego. Studium wiedzy o regionie Łódzkim, ŁTN, Łódź.
L i s z e w s k i S., 1991, Region łódzki w świetle nowych koncepcji podziału administracyjnego Polski, [w:] Konferencja ,.Region Polski Środkowej - Jaki?". Referaty, Łódź, czerwiec.
Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ
Andrzej Suliborski
THE BASIC M ETHODS AND METHODOLOGY OF RESEARCH CONCERNING THE PREFERRED ADMINISTRATIVE HIERARCHY OF BOUNDARY REFORM AND SPATIAL LINKS OF THE POPULATION IN VARIOUS GMINA IN THE L 6 D Z REGION
(Summary)
The research incorporated the following general aims, which were pursued with varying degrees o f success.
1. The following issues were asked o f population living in gmina and towns:
a) the need to change the administrative structure o f the country. Interviewees were asked to select one o f three boundary schemes;
b) preferences regarding the highest order administrative areas proposed by the three models; c) the selection of administrative centres in future powiats.
2. The establishment o f differences in opinion regarding the above matters as between the elite and other members o f the community.
3. The extent o f the convergence between the population’s residential administrative areas and non-obligatory links.
4. The identification o f the extent of towns suitability to become the seats o f powiats with new administrative and sodo-cultural functions.
5. The establishment of general levels o f developmental processes, growth potential in the researched gmina, and also their links with other gmina and towns.
The aim o f the research was to investigate peoples preferences regarding administrative areas. Interviewees were selected from particular districts and towns which were capable o f preparing themselves for the financial and other functions associated with the chief towns o f powiats.
The field of research involved the borders o f the Łódź województwo as it was prior to the reforms o f 1975 (Fig. 1) in order to establish the possible overlap with other large towns. The study area was divided into 8 regions containing settlements capable o f becoming powiat chief towns: Kutno, Łowicz, Rawa Mazowiecka, Tomaszów Mazowiecki, Radomsko, Wieluń, Sieradz and Poddębice. The detailed research results are presented in turn. Some 58 administrative areas were investigated belonging to 8 województwa, 47 gmina and 11 towns. The work was undertaken in July 1996, initially through face-to-face interviews with the population and then with different institutions. Some 5.800 people were interviewed, comprising 100 from each gmina. O f these 90 did not work for local government and they were selected on intellectual and economic grounds. The other 10 were drawn from the elite. The demographic situation is presented in Figs. 2 and 3.
Questionnaires were used to establish peoples’views. The main questions asked were: a) the need for change in Polish administrative boundaries;
b) the number o f administrative levels in the country; c) the affiliation o f settlements to particular województwa; d) the affiliation o f settlements to particular powiats;
e) the nature of and contacts with other settlements by interviewees;
f) opinions regarding the towns chosen as potential województwa and powiat seats as centres o f local government, economic and cultural functions.
The results of the research were entered into statistical tables. From these cartograms and maps were derived, on which analytical descriptions and final proposals were based. (Synthetic maps for the whole research area were published separately - see M . K o t e r, S. L i s z e w s k i , A. S u l i b o r s k i , 1996).
