A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 23, 19Q2
Henryk M ik u ls k i*
KORZYSTANIE Z U3LUG UZDROWISKOWYCH PRZEZ OSOBY W STARSZYM WIEKU
1. Wprowadzenie
W spółczesna c y w i l i z a c j a , obok w i e lk i c h k o r z y ś c i , n i e s i e ze sobą s z e r e g negatywnych n a s tę p s tw d l a zdrow ia c z ło w ie k a . Zmie-n i a j ą c e s i ę w szybkim tem pie warunki ż y c i a , a z d r u g i e j s tr o n y O graniczone m ożliw ości a d a p ta c y jn e u s t r o j u lu d z k i e g o s t a w i a j ą p r z e d medycyną nowe problem y. Wśród c a łe g o z e s p o ł u metod t e r a -p e u ty c z n y c h i -p r o f i l a k t y c z n y c h , ja k im i d ysponuje w spółczesna 'me-d ycyna, ogrpmne z n a c z e n ie t r z e b a p r z y p i s a ć l e c z n i c t w u u z d ro w is-kowemu.
S t a r z e n i e s i ę sp o łe c z eń stw ,, a tym samym o g r a n i c z a n i e w j e s z c z e większym s t o p n i u procesów a d a p ta c y jn y c h j e s t w naszym p r z e -k o n a n iu czynni-kiem powodującym w z r o s t z a p o trz e b o w a n ia na u s ł u g i uzdrowiskowo. Coraz c z y ś c i e j pobyt w uzdrow isku traktowany j e s t Zapobiegawczo celem wzmocnienia u s t r o j u k u r a c j u s z a , co j e s t n a j -l e p s z ą o k a z ją do zap o zn a n ia s i ę z warunkami w z a k r e s i e utrz y m a -n i a zdrow ia i p r z e d ł u ż e -n i a ż y c i a . Nie u le g a bowiem w ą t p li w o ś c i , ż e c a ł y a r s e n a ł środków będących w d y s p o z y c ji uzdrow iska wraz z j e g o klim atem i reżimem s a n ato ry jn y m j e s t n a j l e p s z ą metodą d l a p rz y w ró c e n ia s i ł f iz y c z n y c h i p s y c h ic z n y c h ,
W naszym opracow aniu c h c ie lib y ś m y odpow iedzieć n a p y t a n i e , c z y wiek 1 p ł e ć k u r a c j u s z y mają wpływ na c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a z u s ł u g uzdrow iskow ych. Głównie c h o d z ił o nam o o k r e ś l e n i e c z ę s t o
-ś c i k o r z y s t a n i a z l e c z n i c t w a uzdrowiskowego p r z e z mężczyzn i ko-b i e t y w s ta rs z y m w ieku.
196 Henryk Mi kul ski
2 . Dobór placówek uzdrowiskowych do badanľa
Doboru placówek uzdrowiskowych «pokonaliśmy metodą r e p r e z e n -t a c y j n ą , s -t o s u j ą c w ie lo sto p n io w y schemat l o s o w a n ia . Jako jed n o -s t k ę lo -so w a n ia w pierwszym e t a p i e p r z y j ę l i ś m y m iejscow ość u z d ro -wiskową, a operatem lo so w a n ia był. wykaz w s z y s tk i c h m iejscow ości uzdrow iskow ych. O p e r a t powarstwowallśmy na t r z y m akroregiony i osiem podstawowych le c z o n y c h tam s c h o r z e ń . W lo so w a n iu w yróżni-liś m y n a s t ę p u j ą c e m akroregiony: - nadm orski, - n i z i n n y , - p o d g ó rsk i i g ó r s k i . W o d n i e s i e n i u do uzdrow isk p r z y j ę l i ś m y n a s t ę p u j ą c e k i e r u n k i l e c z n i c z e c h a r a k t e r y z u j ą c e m ożliw ości t e r a p e u t y c z n e p o s z c z e g ó l-nych m ie js c o w o ś c i 1 : - choroby riarządów ru ch u o r a z r e u m a to lo g ic z n e , " u k ła d u k r ą ż e n i a , , ' - _ 11 " t r a w i e n i a , " " oddechowego,
" ” w y d z ie la n ia wewnętrznego i przem iany m a t e r i i ,
* " moczowego,
" s k ó r y , '
" k o b i e c e . •
Z każdego m akroregionu wylosowaliśmy m iejscow ość uzdro w isk o -wą p r o p o r c j o n a l n i e do I l o ś c i k u r a c j u s z y tam p rze b y w ają c y c h . Przy lo so w a n iu m iejsc o w o śc i z dapeąo m akroregionu o d r z u c a liś m y wszy-s t k i e i n n e , u k t ó r y c h występował t e n sam p r o f i l l e c z e n i a . W d r u -gim e t a p i e lo s o w a n ia z k a ż d e j wylosowanej m ie jsc o w o śc i l o s o w a l i ś -my p o s z c z e g ó ln e placówki uzdrow iskow e. B adanie w m ie js c o w o śc ia c h uzdrowiskowych p r z e p r o w a d z iliś m y t y l k o w placów kach p o d le g ły c h Państwowemu P r z e d s i ę b i o r s t w u Uzdrowiskowemu (PPU). W zięliśm y'pod uwagę d z i a ł a l n o ś ć wylosowanych placów ek te g o p r z e d s i ę b i o r s t w a w w o kresie; od 1 .0 7 .1 9 7 6 r . do 3 0 .0 6 .1 9 7 7 r . P r z y t w o r z e n iu
ope-2
r a t u lo so w a n ia p o s z c z e g ó ln y c h placów ek k o n su lto w a liś m y s i ę z p r a
-I . P o n l k o w 3 k á , S zczegółow i w ska z a nia p r z e c lw - s k a z a n l a do l e c z n i c t w a s a n a t o r y j n e g o i a m b u la to ry jn e g o w u z d r o -w isk a ch p o l s k i c h , Warszawa 1972.
O
Kor z y s t a n i e s t a r s z y c h osób z u s ł u g uzdrowiskowych 197 cownikami PPU w c e l u wyeliminowania z b a d a n ia ty c h placówek, w k t ó r y c h le c z o n e są d z i e c i o r a z n iety p o w y c h ' ze wzglądu na dużą s p e c j a l i z a c j ę lec z o n y c h tam s c h o r z e ń . I n fo r m a c je o k u r a c ju s z a c h o trzym aliśm y ze w s z y s tk ic h wylosowanych placówek uzdrowiskowych. S p i s wylosowanych uzdrow isk wraz z placówkami i i l o ś c i ą p r z e b a -danych tam k u r a c j u s z y p r z e d s t a w ia t a b . 1 .
T a b e l a 1 K u ra c ju 32e przebyw ający w o b i e k t a c h uzdrowiskowych
w wylosowanych m iejsc o w o śc iac h od 1 .0 7 .1 9 7 6 r . do 30.06.1977 r . Nazwa m iejsc o w o śc i Nazwa o b i e k t u Liczba k u r a -c j u s z y 1 2 3
Busko-Zdrój S z p i t a l Uzdrowiskowy n r 1 ' "K rystyna" S z p i t a l Uzdrowiskowy n r 2 "M ikołaj" S z p i t a l Uzdrowiskowy n r 3 "Marconi" 2 672 1 445 3 710 C ie c h o cin e k S z p i t a l Uzdrowiskowy n r 1
Sunąt o r i urn "Dom Zdrojowy"
S anatorium " I l o n a " , S anatorium "Janówka"
S a n a to riu m "Pomorzanka" Sanatorium "Młoda CJwardia"
814 3 441 1 021 , 932 1 082 2 246 I w o n ie z -Z d ró j S z p i t a l Uzdrowiskowy " E x c e l s io r " S anatorium " B ia ły O rz e ł" Sanatorium "Dom P a r t i i " 3 835 4 159 190
Kołobrzeg S z p i t a l Uzdrowiskowy "Mewa" Sanatorium "Mewa” S anatorium ’’Chelkozyn" 4 835 2 299 627 K r y n ic a - Z d r ó j S z p i t a l Uzdrowiskowy "Lwigród" 4 450 i l e c z n i c t w i e uzdrowiskowym wprowadzono p o d z i a ł zakładów l e c z -n i c t w a uzdrowiskowego -na 5 typów. Z a ję liś m y s i ę j e d y n i e , l e c z n i -ctwem, zamkniętym t z n . s z p i t a l a m i uzdrowiskowymi i s a n a t o r i a m i .
Henryk Mikulski
♦ T ab e la 1 ( c d . )
1 2 3
S z p i t a l Uzdrowiskowy "Renesans" 1 090 Sanatorium "Nowy Dom Zdrojowy" 1 693 S a n a to riu m " S t a r y Dom Zdrojowy" 2 957 S anatorium "Nowe Ł a z ie n k i" 1 000
Sanatorium " P a t r i a " 1 011
Sanatorium " K a s z te la n k a " 997
Kudowa-Zdrój S z p i t a l Uzdrowiskowy "Zameczek" 1 067 S a n a to riu m " P o lo n ia " 3 205 S a n a to riu m " S ie l a n k a " 1 049 S a n a to riu m " U s tr o n i e " 738
Sanatorium " Z a c is z e " 1 860
Ł ączna l i c z b a k u r a c j u s z y w 6 uzdrow iskach 55 425 Ź r ó d ł o : o b l i c z e n i a w ła s n e .
^ . S t r u k t u r a k u r a c j u s z y p o l s k i c h uzdrow isk według wieku
Na p o d s ta w ie zebranęgo m a t e r i a ł u w p i e r w s z e j k o l e j n o ś c i s t a -r a l i ś m y s i <i odpow iedzieć na p y t a n i e , J a k i J e s t typowy w i e k 'k u r a -c j u s z a i -czy j e s t on u z a le ż n io n y od p o ł o ż e n i a pla-cówki uzdrow i-skowej, a tym samym leczonych tam s c h o r z e ń . W tym c e l u w s z y s t-k i c h p rzeba da nych t-k u r a c j u s z y p o d z i e l i l i ś m y - na s z e ś ć grup w za-l e ż n o ś c i od u z d ro w is k a , w którym s i ę l e c z y l i i n a 15 grup wieku
- p a t r z t a b . 2. ,
Największy o d s e te k osób k o r z y s t a j ą c y c h z u s łu g uzdrowiskowych j e a t w wieku 50-54 l a t , zarówno wśród mężczyzn j a k i wśród ko-b i e t . W wylosowanych uzdrow iskach k u r a c j u s z e w wieku do 40 l a t s ta n o w ią wśród mężczyzn i k o b i e t n i s k i u d z i a ł , n i e p r z e k r a c z a -j ą c y 1% w s z y s tk i c h o 3ób l e c z o n y c h . C z t e r d z i e s t y rok ż y c i a j e s t
T a b e l a 2 S t r u k t u r a k u r a c j u s z y wylosowanych uzdrow isk wg wieku i p ł c i
Wiek
Miejscowość uzdrowiskowa
Razem
Busko--Z dróJ C iecho-c i n e k IwOniCZ- - Zdrój Koło-b r z e g K r y n le a -- Z d ró J KudcwD- - Zdrój
1 2 3 4 5 6 7 8 Mężczyźn l Razem 100 ,0 0 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 I 100,00 18-19 0 ,4 7 0 ,9 3 1,12 0 ,8 2 0 ,8 6 0 ,1 5 0 ,7 3 20-24 2 ,7 1 3,03 3,48 2 ,1 7 3 ,4 3 0 ,9 9 2 ,6 7 25-29 3 ,5 5 3 ,3 3 4,21 3 ,01 3 ,3 9 1,41 . 3 ,1 4 30-34 3 ,9 0 2 ,7 3 4 ,5 7 2 ,9 4 3 ,7 2 2,29 3 ,3 4 35-39 6 ,4 3 4 ,3 6 6 ,1 7 5 ,5 3 5,86 4 ,1 7 5 ,^ 2 40-44 10,80 6 ,31 11,12 9 ,4 0 10,14 7,49 9 ,5 3 45-49 15,07 1 1,19 15,29 13,72 16,26 14,67 14,42 50-54 17,33 1 5,65 15,76 16,77 17,09 .1 9 ,5 0 17,03 55-59 12,01 10,93 11,75 14,29 13,17 1 5,53 13,01 60-64 11,06 13,29 10,49 11,53 10,30 11,68 1 1,36 65-69 9,11 13,01 8 ,9 2 11,02 9 ,0 6 13,56 10,75 70-74 5 ,0 3 8 ,1 5 5 ,2 4 , 6 ,3 7 4 ,7 3 5 ,4 2 5,80 75-79 1 ,9 5 3 ,8 3 1 ,4 9 1 ,9 8 1,66 2, BO 2 ,2 7 80+ 0 , 5 3 1 ,2 6 0 ,3 9 0 ,4 0 0 , 3 3 0 ,3 0 0 ,5 3 v£>^-O K o r z y st a n ie st a r sz y c h os ób z u sł u g u z d r o w is k o w y c h
T a b e la ? ( c d .) 1 2 ' 3 4 * 5 6 7 7 \ . ľ K obiety Razem 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 18-19 1,97 0 ,8 6 . 0 ,8 0 ' 1 ,2 3 1,03 0,31 1 ,05 . 20-24 2 , 9 2 . 3 , 1 2 • 3 ,0 3 3 ,1 5 3 ,5 5 1,89 3 ,0 2 25-29 3 ,2 2 2 ,3 9 2 ,9 9 3 ,2 7 6 ,4 8 2 ,3 6 3 ,7 5 30-34 4 ,3 5 2,71 3 ,9 2 2,31 5 ,4 5 3 ,6 8 3,95-35-39 ~- 6 ,1 9 4 ,6 6 7 ,3 2 4 ,6 0 8 ,6 6 5 ,3 6 6 ,4 3 40-44 9 ,8 8 7 ,8 6 1 1,86 8 ,9 2 13,41 11,47 1 0 ,8 2 45-49 13,94 12,52 16,32 1 1 , 2 6 , . 15,69 14,50 14,28 50-54 1 8,43 1 5,99 18,94 18,08 _ 15,80 17,58 , 1 7,27 55-59 • 1 3 ,4 2 12,90 13,25 13*21 ľ 11,10 14,24 12,80 60-64, *9,72 . 12,79 9 ,1 6 1 3 ,6 7 7 ,7 4 10,56 10,23 65-69 8 ,7 9 12,36 7,, 56 11,64 . 6 , 9 2 10,46 9 ,2 9 7 0-74 5 ,2 2 7 , 8 2 3 ,7 5 6 ,6 3 3 ,3 3 5,26 5 ,1 4 75-79 1 ,6 7 3 ,5 3 0 , 9 7 1 ,8 8 0 ,7 5 1,99 1 ,73 80+ t ./• • • , >• ' / 0 ,2 8 0 ,5 0 0 ,1 3 0 ,1 5 0 ,0 9 0 ,3 4 0 ,2 4 7 ' Ź r ó d ł o : - o b l i c z e n i a w ła s n e .
R y s. 1. wylosowanych u z d ro w isk w P o ls c e
202 Henryk Mi kul ski
j u k gdyby b a r i e r ą , od k t ó r e j zaczyna s i ę w z r a s t a n i e i n te n s y w n o ś -c i k o r z y s t a n i a z u s ł u g uzdrowiskowych i wraz że wzrostem wieku u d z i a ł y osób k o r z y s t a j ą c y c h r o s n ą . Dla wieku 50-54 l a t u d z i a ł przebyw ających w u zdrow iskach o s ią g a ' w a rto ść m odalną. W p o s z c z e -g ó ln y ch uzdrow iskach j e s t ona i n n a 1 waha s i ę w g r a n i c a c h 51-52 l a t a . Po o s i ą g n i ę c i u wieku modalnego u d z i a ł osób w danych g r u -pach wieku sp a d a, l e c z w o l n i e j n i ż r ó s ł do te g o w ieku.
U d z ia ł mężczyzn do 50 l a t w y je ż d żając y c h do s a n a to r iu m j e s t z n a c z n i e n i ż s z y n i ż k o b i e t . Dla wieku modalnego u d z i a ł mężczyzn i k o b i e t s i ę wyrównuje. Wśród k u r a c j u s z y w wieku powyżej 52 l a t c z ę ś c i e j możemy s p o tk a ć mężczyzn n i ż k o b i e t y . Wraz ze wzrostem wieku r o z p i ę t o ś ć w u d z i a ł a c h mężczyzn i k o b i e t w z r a s t a . "Po p r z e -k r o c z e n i u 70 ro-ku ż y c i a u d z i a ł osób k o r z y s t a j ą c y c h z u s łu g sa n a -t o r y j n y c h gw ałtow nie sp a d a . Spadek u d z i a ł u k u r a c j u s z y j e s t dużo sz y b sz y wśród k o b i e t n i ż mężczyzn. I t a k : k u r a c j u s z e w wieku 75 l a t i w ięcrj- s ta n o w ią 2,8% w s z y s tk ic h mężczyzn le c z o n y c h w uzdro w isk a c h , a k u r a c j u s z k i w tyra wieku 1,97% o g ó łu lec z o n y c h k o b i e t .
Dobrze rów nież c h a r a k t e r y z u j ą s t r u k t u r ę wieku le c z o n y c h ku-r a c j u s z y ś r e d n i e p o z y c y jn e , 25% w s z y s tk ic h l e c z o n y c h J e s t w w ie -ku do 44 l a t , a 75% powyżej t e g o w ieku. Połowa l e c z o n y c h J e s t w wieku do 52 l a t , a połowa powyżej t e g o w ieku. Wśród w s z y s tk i c h le c z o n y c h 75% p o s i a d a wiek n i ż s z y , a 25% wiek wyższy od 62 l a t .
, C ie k a w iej j e s z c z e p r z e d s t a w ia s i ę s y t u a c j a , gdy spojrzymy na mężczyzn i k o b i e t y w y je ż d żając y c h do p o sz cz e g ó ln y c h u z drow isk p r z y typologicznym p o d z i a l e w ieku. W yróżniliśmy n a s t ę p u j ą c e grupy Wieku:
18-44 l u d z i e m ło d z i,.
45-59 - l u d z i e na p r z e d p o lu s t a r o ś c i , 6 0-79 l u d z i e s t a r s i ,
80 i w ię c e j s ę d ziw i s ta r c y '* .
K u ra c ju s z e będący na p r z e d p o l u s t a r o ś c i , s ta n o w ią b l i sko • p b - łowę w s z y s tk ic h le c z o n y c h d o r o s ł y c h o sób, Do typowych uz drow isk odwiedzanych .p rze z osoby w t e j g r u p i e wieku n a l e ż ą u zdrow iska g ó r s k i e ; Kudowa-ZdróJ, i w o n i c z - Z d r ó j 1 K r y n i c a - Z d r ó j . Dla l u -d z i s t a r s z y c h z k o l e i typowym uzdrow iskiem j e s t C ie c h o c in e k . ^ E. R о з s e t , Ludzie s t a r z y . Studium Dem ograficzne,
Osoby w wieka 60 l a t i w ię c e j b a r d z i e j p r e f e r u j ą wyjazdy do m iejsc o w o śc i n i z i n n y c h czy nadm orskich kosztem m iejscow ości g ó r -s k i c h i p o d g ó r -s k ic h : n p . k o b i e t y n a j c z y ś c i e j w y j e ż d ż a j ą do C ie -c h o -c in k a i s ta n o w ią 36,5% w s z y s tk i c h lec z o n y c h k o b i e t w tym ' u - zd ro w isk u , n a s t ę p n i e do Kołobrzegu - ЗЭ,УЗЛ, z a ś n a j n i ż s z y od-s e t e k k o b i e t wyjeżdża do K r y n lc y -Z d ro ju - 10,7454. O gólnie męż-c z y ź n i po 60 roku ż y c i a sta n o w ią 30,71% w s z y s tk ic h lec z onyc h mężczyzn, a k o b i e t y 26,6354 w s z y s tk ic h lec z o n y c h k o b i e t w t e j g r u p i e w ieku. K ołobrzeg J e s t Jednym z badanych uzdrow isk, w k t ó -rym J e s t przewaga k o b i e t w s ta r s s y m wieku nad mężczyznami.
Porównując u d z i a ł y k u r a c j u s z y w o k r e ś lo n y c h g rupach wieku w z a l e ż n o ś c i od p o ł o ż e n i a uzdrow iska możemy po w ie d z ie ć , że osoby b ę d ą c e na p r z e d p o l u s t a r o ś c i s ta n o w ią b l i s k o połowę w s z y s tk ic h k u r a c j u s z y u z drow isk p o l s k i c h . Większy j e s t i c h u d z i a ł w u z d ro -w iskach g ó r s k i c h i p o d g ó rsk ic h n i ż n i z i n n y c h . Wraz ze wzrostem wieku k u r a c j u s z y . b a r d z i e j p r efe ro w a n e są uzdrow iska położone w m ak ro reg io n a ch n i z i n n y c h i n a d m o rsk ic h . Typowym uzdrow iskiem d l a sędziw ych s ta rc ó w J e s t C i e c h o c in e k .
3. C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a z u s łu g uzdrowiskowych
Będziemy t e r a z s t a r a l i s i ę o k r e ś l i ć , Jak c z ę s t o osoby w za-l e ż n o ś c i od p ł c i i wieku k o r z y s t a j ą z wyjazdów do s t a c j o n a r n y c h placówek uzdrowiskowych. C z ę s to ś ć przedstaw im y w fo rm ie w skaźni-ków n a t ę ż e n i a na 10 000 l u d n o ś c i w d a n e j g r u p i e wieku 1 p ł c i , W c e l u o k r e ś l e n i a c z ę s t o ś c i k o r z y s t a n i a z u s ł u g uzdrowiskowych oszacow aliśm y w s t ę p n i e , i l u b y ło k u r a c j u s z y w wieku 18 l a t i wię-c e j w s a n a t o r i a wię-c h w drugim p ó ł r o wię-c z u 1976 r . 1 pierwszym p ó ł r o -c zu 1977 r . w P o l s -c e \ Dostępne ź r ó d ł a n i e p o d a ją bowiem l i c z b y k u r a c j u s z y w wieku 18 l a t i w i ę c e j . Liczbę d o r o s ł y c h k u r a c j u s z y oszacow aliśm y z n a s t ę p u j ą c e g o wzoru:
K o r zy s ta n i e s t a r s z y c h osób z u s ł u g uzdrowiskowych 203
g d z i e :
К - l i c z b a w s z y s tk ic h k u r a c j u s z y ,
11 O kres od 3 0 .0 6 .1 9 7 6 r . do 1 .0 7 .1 9 7 7 r . j e s t okresem p r z e -prow a d z en ia b a d a n i a .
204 Henryk Mikulski
- l i c z b a k u r a c j u s z y w wieku 18 l a t i w i ę c e j , n l i c z b a ł ó ż e k d l a d z i e c i ,
N - l i c z b a w s z y s tk ic h ł ó ż e k w s a n a t o r i a c h ,
z a k ł a d a j ą c , że ś r e d n i c z a s tr w a n i a pobytu w uzdrow isku j e s t t a -k i sam d l a d o r o s ł y c h j a k i d l a d z i e c i . W ykorzystaując powyższy wzór o trzym aliśm y - 435 695 k u r a c j u s z y w wieku 18 l a t i wię-c e j . Ogólna l i wię-c z b a - k u r a wię-c j u s z y s t a n o w i ł a podstawę n a szego d a l s z e -go szac o w an ia .
W n a s t ę p n e j k o l e j n o ś c i oszacow aliśm y l i c z b ę mężczyzn i ko-b i e t l e c z o n y c h we w s z y s tk ic h u z d ro w is k a c h , p r z y jm u ją c , że b ę d z i e ona w t a k i e j samej p r o p o r c j i j a k l i c z b a mężczyzn i k o b i e t w n a
-szym b a d a n iu .
P rzed p r z y s t ą p i e n i e m do szacow ania l i c z b y k u r a c j u s z y według p ł c i badaliśm y podobieństw o s t r u k t u r wylosowanych k u r a c j u s z y we-d ł u g wieku w ' ‘. s z e ś c i u u z we-d ro w is k a c h . S t r u k t u r y k u r a c j u s z y według wieku w wylosowanych u z d ro w isk a c h n i e r ó ż n i ą s i ę i s t o t n i e . . W s p ó ł
-С
c z y n n ik podobieństw a s t r u k t u r d l a w s z y s tk ic h k u r a c j u s z y w yniósł p • 0 ,6 6 2 7 , co p r z y 15 w a r ia n t a c h cechy i s z e ś c i u m iejscow oś-c i a oś-c h uzdrowiskowyoś-ch J e s t w i e l k o ś c i ą d u ż ą . 0 dużym p o d o b ie ń s tw ie s t r u k t u r w uz drow iska c h może św iadczyć t a k ż e r y s . 1, w którym f u n k c j e o b r a z u j ą c e l i c z b ę k u r a c j u s z y w danych g r u p a c h wieku w po-s z c z e g ó ln y c h u z d ro w ipo-s k a c h n i e o d b i e g a j ą z n a c z n i e od po-s i e b i e . Rów-n i e ż dużym podobieństwem c h a r a k t e r y z u j ą s i ę s t r u k t u r y mężczyzn ( p * 0 , 6 8 7 2 ) i k o b i e t ( p - 0 , 6 5 1 3 ) .
W b a d a n iu s to so w aliśm y n i e z a l e ż n y schemat l o s o w a n ia uzdrow isk i o trzym aliśm y dużą p r ó b ę , j a k rów nież s t w i e r d z i l i ś m y duże podo-b i e ń s tw o s t r u k t u r wylosowanych k u r a c j u s z y według wieku w po-s z c z e g ó ln y c h u z d ro w ipo-s k a c h . P r z y j ę l i ś m y więc ja k o s t r u k t u r ę .kura-c j u s z y w P o ls .kura-c e s t r u k t u r ę badanych p a c je n tó w , P rzyjm ując po'wyž-
szo z a ł o ż e n i e dokonaliśm y oszacow ania l i c z b y k u r a c j u s z y w P o l -s c e w k a ż d e j w y r ó ż n io n e j g r u p i e wieku - p a t r z t a b , 3* N a s tę p n ie oszacow aliśm y c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a z u s łu g uzdrowiskowych d z i e l ą c
^ W spółczynnik podobieństw a s t r u k t u r w yznaczyliśm y według wzoru:
\ Erainj, { p ij} p “ Smax { p i j )
S t r u k t u r a k u r a c j u s z y wylosowanych uzdrow isk pod względem p ł c i i wieku
T a b e l a 3 Wiek ‘ Miejscowość uzdrowiskowa Razem Busko-- Z d r ó j Ci echo- c i n e k I w o n ic z -- Z d r ó j b r z e gKoło- K r y n i c a -- Z d r ó j Kudowa-- Z d r ó j Mężczyźni Razem 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 18-44 2 7 ,8 6 2 2,69 30,66 23,91 2 7,39 16,49 24,83 45-59 4 4 ,4 7 37,77 42,81 4 4 ,7 8 4 6 ,5 2 4 9 ,7 4 4 4 ,4 6 , 60-79 2 7 ,1 4 3 8,27 . 26,14 30,91 2 5 ,7 6 3 3,47 30,18 8D+ 0 , 5 3 1 ,4 7 0 ,3 9 0 , 4 0 0 ,3 3 0 ,3 0 0 ,5 3 K o b ie ty Razem 100,00 100»00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 18-44 20,53 2 1,60 2 9,92 2 3 ,4 8 3 3 ,5 7 25,06 2 9,02 45-59 4 5 ,7 8 4 1 ,4 0 4 8 ,5 2 4 2 ,5 5 4 2 ,5 9 4 6 ,3 2 4 4 ,3 5 6 0-7 9 25,41 36,50 2 1 ,4 3 3 3 ,8 2 18,74 2 8,28 2 6 ,3 9 . f 80+ • 0 ,2 8 0 ,5 0 0 ,1 3 0 ,1 5 0 ,1 0 0 ,3 4 0 , 2 4 Ź r ó d ł o : o b l i c z e n i a w ła s n e .
2 0 6 Henryk Mikuiąki
l i c z b ę k u r a c j u s z y p r z e z l i c z b ę l u d n o ś e i w d a n e j g r u p i e wieku^1 i mnożąc p r z e z s t a ł q 10 000, I n f o r m a c je o c z ę s t o ś c i k o r z y s t a n i a na 10 ООО l u d n o ś c i w z a l e ż n o ś c i od p ł c i i wieku z a w a rte s ą w
ko-lumnach 5 - 7 t a b . 4 . '• T a b e l a 4 C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a z l e c z n i c t w a uzdrowiskowego wg p ł c i i wieku Wiek Szacunkowa l i c z b a k u r a c j u s z y C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a n a 10 000 l u d n o ś c i razem mężczy-ź n i k o b i e t y razem męż-.c
zy-i m ko-b i e t y Razem 435 695 205 139 230 556 178 176 180 18-19 ‘ .3-930 1 501 2 429 28 21 36 20-24 12 436 5 471 6 965 36 31 41 25-29 15 005 6 446 8 639 49 41 57 30-34 15 966 6 855 9 111 80 69 92 35-39 25 941 11 123 14 818 126 108 143 40-44 44 493 19 542 24 951 203 180 226 45-59 62 511 29.589 32 922 279 271 287 50-54 74 750 34 942 39 808 375 385 '366 55-59 56 198 26 680 29 518 425 445 407 60-64 46 891 23 308 23 583 З62 4 16 321 65-69 43 463 22 034 21 429 325 383 282 70*-74 23 7^8 11 901 11 847 238 297 199 75-79 8 640 4 662 3 978 140 210 100 80+ 1 643 1 085 558 37 81 ‘ .18 Ź r ó d ł o : o b l i c z e n i a WłasneT
Z a n a l i z y otrzymanych danych wynika, że c z ę s t o ś ć wyjazdów do u z d ro w isk osób po 34 roku ż y c i a r o ś n l o , a po 39 roku gw ałtow nie w z r a s t a . T e n d e n cja r o s n ą c a c z ę s t o ś c i wyjazdów u trz y m u je s i ę do wieku 59 l a t . Od 6o ro k u ż y c i a c z ę s t o ś ć wyjazdów do uzdrow isk n i e z n a c z n i e spada (391 k u r a c j u s z y na 10 0 0 0 ' osób w w ieku' 60-64
Kor zy s t a n i e s t a r s z y c h osób г u s ł u g uzdrowiskowych 207 l a t a , 351 k u r a c j u s z y na 10 000 osób w wieku 65-69 l a t ) . Osoby, k t ó r e o s i ą g n ę ł y 70 l a t i w i ę c e j z n a c z n ie r z a d z i e j k o r z y s t a j ą z u s ł u g uzdrowiskowych. W d a ls z y c h g ru p ac h wieku c z y s t o ś ć wyjazdów do uzdrow isk gw ałtow nie sp a d a . Ogólnie k o b i e t y c z ę ś c i e j wyjeż-d ż a j ą wyjeż-do uzwyjeż-drow isk n i ż m ężczyźni; s z c z e g ó l n i e t a przewaga wystę-p u j e u osób młodych. Wiek 50 l a t j e s t wiekiem przełomowym w c z ę -s t o ś c i k o r z y -s t a n i a , bowiem od tego wieku z a c z y n a ją c z ę ś c i e j wy-j e ż d ż a ć do uzdrow isk mężczyźni n i ż k o b i e t y . D y sp ro p o rcje między c z ę s t o ś c i ą wyjazdów mężczyzn i k o b i e t p o g ł ę b i a j ą s i ę w k o le jn y c h g ru p ac h wieku, n p . d l a wieku 60-64 l a t a mężczyźni 414 r a z y , ko-b i e t y 347 razy na 10 000 k o ko-b i e t w t e j g r u p ie wieku w y je ż d ż a ją do s a n a t o r iu m . Dla mężczyzn w wieku 75-79 l a t c z ę s t o ś ć wyjazdów do uzdrow isk j e s t aż dwa r a z y w iększa n i ż d l a k o b i e t , a d l á męż-czyzn w wieku sędziwym aż 4 ,6 r a z a w ię k s z a . N a j c z ę ś c i e j w yjeż-d ż a j ą mężczyźni i k o b i e t y w wieku 55-59 l a t . Dla mężczyzn c z ę -s t o ś ć t a wyno-si 4Б1 osób na 10 000 mężczyzn w t e j g r u p i e wieku, a d l a k o b i e t n i e c o m n ie j, bo 440 osób na 10 000 k o b i e t .
Porównując c z ę s t o ś ć wyjazdów z l i c z b ą k u r a c j u s z y widzimy, że w a r t o ś c i modálne są t u t a j p r z e s u n i ę t e o 5 l á t ( n a j w i ę c e j k u r a -c j u s z y wyjeżdża do uzdrow isk w wieku 50-54 l a t , a n a j c z ę ś c i e j k o r z y s t a j ą z uz drow isk osoby w wieku 55-59 l a t ) .
A n a l iz u j ą c c z ę s t o t l i w o ś ć k o r z y s t a n i a z u s łu g uzdrowiskowyoh widzimy, że u d z i a ł osób w wieku 55-59 l a t stanow i 66,33% osób w wieku 50-54 l a t w P o ls c e w ro k u 1977, a u d z i a ł k u r a c j u s z y w tym samym roku w t y c h samych g rupach wieku b y ł wyższy i w ynosił 75,23% . Daje to n a jw ię k s z ą c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a z u s łu g uzdrow i-> skowych p r z e z mężczyzn i k o b i e t y w wieku 5559 l a t , c h o c ia ż n a j -w iększy o d s e te k osób -wyjeżdża -w -wieku 50-54 l a t .
Trzymając s i ę p r z y j ę t e g o ty p o lo g ic z n e g o p o d z i a ł u wieku k u r a -c j u s z y ( t a b . 5) d ostrzegam y, że n a j c z ę ś c i e j k o r z y s t a j ą z l e c z -n ic tw a uzdrowiskowego osoby bę dą ce na p r z e d p o lu s t a r o ś c i . Spo-ś r ó d l u d z i s t a r s z y c h o w i e le c z ę Spo-ś c i e j w y je ż d ż a ją do uzdrow isk mężczyźni n i ż k o b i e t y . Mężczyźni w wieku 60-79«. l a t k o r z y s t a j ą z l e c z n i c t w a uzdrowiskowego dwa r a z y c z ę ś c i e j n i ż ś r e d n i a c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a , a k o b i e t y 1 ,4 raz y c z ę ś c i e j . C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a p r z e z sędziwych sta rc ó w J e s t o w i e l e n i ż s z a od ś r e d n i e j c z ę s t o ś -c i k r a j o w e j .
20В Henryk Mi kulski - T a b e l a 5 C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a z l e c z n i c t w a uzdrowiskowego wg p ł c i i wieku Szacunkowa l i c z b a k u r a c j u s z y C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a na 10 000 l u d n o ś c i razem „ mężczy-źni k o b i e t y razem c z y -
męż-źni ko-b i e t y Razem 435 695 205 139 230 556 178 176 100 10-44 ,117 051 50 938 66 913 83 71 95 45-59 193 ^59 91 211 102 248 348 351 346 60-79 122 742 61 .905 60 837 209 352 245 60+ 1 643 1 085 550 37 01 10 i ' Z r ó d . ł * o : o b l i c z e n i a w ła s n e . 4 . Wnioski
1 . Z przeprowadzonego b a d a n ia wynika, że l u d z i e 3 t a r s l s t a n o -w ią b l i s k o 30% w s z y s tk i c h k u r a c j u s z y . N ajw iększy o d s e te k l u d z i s t a r s z y c h wiekiem l e c z y s i ę w C ie c h o cin k u 30,15% w s z y s tk ic h l e -czonych, a n a j m n i e j s z y w K ry n ic y -Z d ro ju - 22,04%. Zarówno męż-c z y ź n i ja k 1 k o b i e t y po 60 roku ż y c i a s ta n o w ią n a jw ię k s z y u d z i a ł rów nież w C ie c h o cin k u (39,54% w s z y s tk ic h lec z o n y c h tam mężczyzn i 37,00% w s z y s tk i c h lec z o n y c h tam k o b i e t ) . Najm niej popularnym uzdrow iskiem d l a mężczyzn 1 k o b i e t w s ta rs z y m wieku J e s t K ry n i-c a - Z d r ó j .
2 . S zereg c h a r a k t e r y z u j ą c y l i c z b ę k u r a c j u s z y le c z o n y c h w C ie -c h o -c in k u j e s t s z e re g ie m dwuipodalnym z d ru g ą w i e l k o ś -c i ą e k s t r e -m alną d l a l a t 6 0 - 6 4 . Powoduje t o , że l u d z i e a t a r s i s ta n o w ią więk-s z y o d więk-s e te k k u r a c j u więk-s z y w C ie c h o c in k u n i ż ví in n y c h u zdrow iskach i w skazuje ną . p r e f e r o w a n ie t e g o uzdrowi,.ska p r z e z emerytów.
3 . A n a l i z u j ą c p o s z c z e g ó ln e u z d ro w is k a , v^daó n le z n a ę g n e r ó ż -n i c e w u d z i a ł a c h k u r a c j u s z y w da-nych k a t e g o r i a c h Wieku. W z a s a -d z i e w tych u z -d ro w isk a c h , w k t ó r y c h w y stę p u je duży o d s e te k męż-czyzn w d a n e j g r u p i e wieku, w y s tę p u je również wysoki o d s e te k
ko-K-iraystanie s t a r s a y c h osób 2 u s ł u g ’ uzdrowiskowych 209 b i e t . Żadne i przebadanych uzdrow isk n i e j e s t typowe t y lk o d l a k o b i e t po 60 roku ż y c i a , czy t y l k o d l a mężczyzn. Tam, g d z ie j e -ż d -ż ą mę-żczyźni w s ta rs z y m wieku, tam je ż d ż ą i. k o b i e t y .
4 . Wiek 50-54 l a t j e s t typowym wiekiem k u r a c j u s z y i k u r a c j u -szek w P o ls c e , a n a jw ię k s z a c z ę s t o ś ć wyjazdów do uzdrow isk j e s t d l a wieku 55-59. l a t .
5 . Ludzie s t a r s i w y je ż d ża ją zn a cľ jiie c z y ś c i e j do uzdrow isk n i ż l u d z i e młodsi (380 osób nn 10 000 mężczyzn w wieku 60-79 l a t i 26it osoby na 10 000 k o b i e t w t e j samej g r u p i e w ie k u ). C z ę s to ś ć wyjazdów do uzdrow isk mężczyzn w wieku 60 l a t i w i ę c e j J e s t 2 r a -zy wyższa od ś r e d n i e j k r a jo w e j c z ę s t o ś c i wyjazdów, a k o b i e t 1 ,4 r a z a wyższa. Sędziwi s t a r c y w y je ż d ż a ją z n a c z n ie r z a d z i e j n i ż ś r e d n i a wyjazdów w P o l s c e - mężczyźni 2 ra z y r z u d z i e j , a k o b i e t y 10 r a z y r z a d z i e j .
6 . 1 b a d a n ia wynika, że wiek i p l e ć mają i s t o t n y wpł.yw s na c z ę s t o ś ó k o r z y s t a n i a z u s ł u g uzdrowiskowych. Wiek może byó rów-n i e ż czyrów-nrów-nikiem decydującym o t e r y t o r i a l rów-n e j l o k a l i z a c j i skierow ań do u z d ro w isk .
7 . Wraz ze wzrostem u działów osób w sta rs zy m wieku, co j e s t konsekwencją s t a r z e n i a s i ę s p o łe c z e ń s tw , w y stąp i, w iększe zapo-trz e b o w a n ie na u s ł u g i uzdrowiskowe. B adzie ono r o s ł o dużo szyb-c i e j d l a męższyb-czyzn w s ta rs z y m wieku n i ż d l a k o b i e t .
8 . P rz ed sta w io n a a n a l i z a n i e w yczerpuje w s z y s tk ic h czynników mówiących o c z ę s t o ś c i k o r z y s t a n i a z u s łu g uzdrowiskowych. Uzu-p e łn i e n ie m j e j może być a n a l i z a u s łu g świadczonych według r o d z a -jów sc h o rz e ń i t e n d e n c j i t e r a p e u t y c z n y c h w s p ó ł c z e s n e j c y w i l i z a -c j i .
Henryk M ikulski
SERVICES PROVIDED ВУ HEALTH RESORTS FOR ELDERLY PEOPLE
The e l d e r l y p e o p le a c c o u n t f o r a b o u t 30 p e r c e n t o f a l l p a -t i e n -t s -t r e a -t e d i n P o l i s h h e a l t h r e s o r t s . On t h e b a s i s o f s t u d i e s c o n d u c te d i n a sample o f s i x h e a l t h r e s o r t s t h e a u t h o r makes an a t t e m p t a t e s t i m a t i o n o f fre q u e n c y w it h which t h e e l d e r l y p e o p le b e n e f i t from h e a l t h - r e s o r t s e r v i c e s . I t a p p e a r e d t h a t most men and women v i s i t i n g h e a l t h r e s o r t ä were between 50 and 54 y e a r s o f a g e . The e l d e r l y p e o p le were v i s i t i n g h e a l t h r e
-210 Мв'ПГуК Mikulssiti
3ort.3 much more f r e q u e n t l y than younger p e o p l e . Men o v e r 60 y e a r s o f age b e n e f i t from t h e h e a l t h s e r v i c e s * i n t h e s e r e s o r t s tw ice a s o f t e n a s the n a t i o n a l a v e ra g e w h ile women’ s s h a re i s by /(0 p e r c e n t h i g h e r than th e n a t i o n a l a v e r a g e . O ld e r me/, te n d t o v i s i t h e a l t h r e s o r t s more f r e q u e n t l y than women.and t h e d i f -f e r e n c e i n fre q u e n c y o f v i s i t s grows a lo n g w i t h a g e : fre q u e n c y o f v i s i t s i n h e a l t h r e s o r t s d e c r e a s e s i n t h e c a s e o f p e o p le over s i x t y y e a r s o f a g e , and i t ' a b r u p t l y d e c l i n e s f o r p e o p le over 70 y e a r s o f a g e .'
