"Geheimnis Mensch", Walter Kasper, Mainz 1973 : [recenzja]

(1)

Stefan Moysa

"Geheimnis Mensch", Walter Kasper,

Mainz 1973 : [recenzja]

Collectanea Theologica 44/3, 170-171

(2)

170

R E C E N Z JE

tego typu, oderwane od całości, ale znajdują się w ścisłej funkcji dzisiejszej interpretacji Eucharystii. Autor dalej podkreśla, nieraz w osobnych i szerokich rozważaniach, koniecz ność przeformułowania dogmatu przy zachowaniu jego niezmiennego jądra. Rozważania te są trwałym dorobkiem nie tylko teologii Eucharystii, ale także teorii rozwoju dogmatu. Wreszcie G erken dba też stale o to, aby być w zgodzie z interpretacją tradycyjną, chociaż ją twórczo przekształca. To wszystko czyni z książki G erkena jedną z najlepszych, a może nawet najlepszą współczesną syntezę nauki o Eucharystii.

Ks. Stefan Moysa SJ, Warszawa

Walter KASPER — Jürgen MOLTMANN, Jesus ja — Kirche nein ?, Einsiedeln-Zürich- Köln 1973, Benziger Verlag, s. 63.

Dwaj znani teologowie, katolik K asper i luteranin M oltm ann, podejmują w dwóch konferencjach pytanie, czy słuszne jest poczucie wielu dzisiejszych ludzi, którzy interesują się Chrystusem, podziwiają Go jako człowieka, nie chcą jednak przyjąć i uznać Jego Kościoła.

K asp er koncentruje swoją wypowiedź przede wszystkim na Chrystusie, gdyż dzisiejszy kryzys Kościoła uważa za kryzys chrystologii, za nowe postawienie pytania, kim jest właś ciwie Jezus Chrystus. W swcjej odpowiedzi wskazuje na niewystarczalność zeszłowiecznej krytyki liberalnej, ale pragnie również wyjść poza klasyczną formułę Soboru Chalcedoń- skiego. Zaczątek nowej chrystologii chce wyprowadzić z wypowiedzi Chrystusa, głoszących nadejście Królestwa Bożego, przy czym za O rygenesem powiada, że Jezus jest autobasilea, Królestwem Bożym uosobionym. Zaznacza dalej, że wprawdzie w Piśmie św. Jezus ukazuje się jako człowiek, jednak jest to człowiek, który w sposób jedyny i ostateczny pochodzi od Ojca i egzystuje dla Ojca. W tej formule widzi K asper syntezę wszystkich współczesnych prób chrystologicznych i wskazuje, jak zachowuje ona wymagania wiary chrześcijańskiej.

Sprawa Królestwa Bożego jest również zasadniczą osnową wypowiedzi M oltm anna, chociaż rozwija on ją bardziej w kierunku wyjaśnienia, czym powinien być Kościół. Kry terium krytyki Kościoła może być tylko osoba ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Jezusa Chrystusa. Krytyka w pełni dochodzi do głosu, gdy się porówna Kościół z treścią orędzia głoszącego Królestwo Boże. Ponieważ Jezus głosił nadzieję dla wydziedziczonych i bied nych, ponieważ głosił orędzie łaski i nawrócenie od lęku ku radości, te wytyczne powinny być również zasadami głoszenia i postępowania Kościoła. Powinien on w sposób niedwu znaczny stanąć po stronie biednych i wyzyskiwanych, nie sądzić, lecz głosić łaskę, nie smucić się, ale odnaleźć radość stale trwającego święta.

Niepodobna krótko oddać istotę myśli tej małej, ale bardzo treściwej książeczki. Choć prowokuje miejscami do polemiki, jednak pozwala ujrzeć w nowym i bardzo znamiennym świetle stosunek Jezusa do chrześcijan, jako wspólnot ludzi w Niego wierzących.

Walter KASPER, Geheimnis Mensch, Mainz 1973, Matthias-Grünewald-Verlag, s. 23. Tutaj Walter K asp er zastanawia się w krótkiej konferencji, na czym polega tajemnica człowieka. Stwierdza on, że na skutek rozwoju nauk współczesnych tajemnica ta ukazuje się w innym świetle niż dotąd. K epler, G alileusz, na inny sposób Freud przyczynili się bowiem do jej demitologizacji. Jednakże nauki ścisłe pozornie tylko głębiej wnikają w tę tajemnicę, a ostatecznie oddają człowieka na łup sił anonimowych, które sam wyzwolił. Odpowiedzi na to, kim jest człowiek, nie można więc szukać w obrębie nauk przyrodniczych. Z kolei filozofia daje również niewystarczające odpowiedzi na te pytania. Nie zadowala na przykład wysuwany przez egzystencjalizm obraz człowieka jako nieograniczonej wolności, wynikający z czysto historycznego i konkretnego podejścia do jego tajemnicy.

Autor szuka więc rozwiązania na drodze, którą wskazał Pascal: człowiek jest bytem o największej godności, równocześnie zaś jest pogrążony w największej nędzy. Miejscem :złowieka jest pogranicze natury i ducha, czasu i wieczności, Boga i świata. Stąd otwartość :złowieka na obydwa te światy, stąd też jego sytuacja tragiczna, z której sam wydobyć się lie pot rafii.

(3)

R E C E N Z JE ₁₇₁

Dlatego też drążone pytanie o człowieka musi postawić pytanie o Boga. Tylko Bóg ma jący w swoim ręku całą rzeczywistość może zmienić tę tragiczną sytuację. Wyrazem inter wencji Bożej w losy człowieka jest Jezus Chrystus ukrzyżowany. W Nim okazała się cała tajemnica człowieka, jego godność i nędza zarazem. Dlatego nie da się wymyślić nic więcej ponad krzyż i w krzyżu rozwiązuje się tajemnica człowieka, której nie możemy wyjaśnić na drodze czysto rozumowej, ale musimy ją przyjąć na drodze wiary.

Krótko zatem, ale w mistrzowski sposób ukazuje K asp er odpowiedź chrześcijańską na tajemnicę człowieka.

Anton ANTWEILER, Heutige Einwände gegen das Christentum, Zürich-Einsiedeln-Köln. 1973, Benziger Verlag, s. 57.

Metodę autora można określić jako dialektyczną. Wpierw szeroko rozważa najbardziej dziś wysuwane przeciw chrześcijaństwu zarzuty, które ujmuje w formie tez. Oto niektóre z nich: chrześcijaństwo jest nieokreślone, gdyż przyjmuje postać historycznie różnych Ko ściołów; chrześcijaństwo pozostawia sobie samym biednych, uciśnionych, prześladowanych; chrześcijaństwo pragnie potęgi ziemskiej i władania nad człowiekiem. Zarzuty te nie są przez autora w niczym umniejszane, owszem— powiedzielibyśmy— zostają raczej przejaskrawione. A ntw eiler porządkuje następnie te zarzuty, ukazując ich właściwe rozmiary. Wiele z nich bowiem płynie z tego, że chrześcijaństwo uczestniczy w ogólnej sytuacji natury ludzkiej i świata. W inych wypadkach znów chrześcijaństwo robi najwięcej, aby te problemy roz wiązać.

Z kolei autor rozważa racje przemawiające za chrześcijaństwem, któiych wymienia pieć: będąc chrześcijaninem, trzeba się w chrześcijaństwo angażować; osiągnięcia chrześcijaństwa są mimo wszystko znaczne, choć często pozostają niewidzialne; chrześcijaństwo podkreślało zawsze wartość człowieka; chrześcijaństwo jest nastawione na przyszłość i wieczność; chrze ścijaństwo utrzymuje wśród ludzi obecność żywego Jezusa. Te racje zostają również uporząd kowane i wyjaśnione na ich właściwym tle. Jako ostatni krok wreszcie zostaje postawione pytanie, co przeważa. Autor nie daje wyraźnej odpowiedzi, ale nie pozostawia wątpliwości, że przeważa ostatecznie chrześcijaństwo.

Książka jest krytyczna, problemy postawione są ostro i nie zostają do końca dopowie dziane. Wydaje się, że książka może wiele dać, zwłaszcza temu, kto nie jest ściśle związany z chrześcijaństwem, ale dla kogo pozostaje ono zawsze niepokojem i problemem.

Ks. Stefan Moysa SJ, Warszawa Psalmen in der Sprache unserer Zeit, wyd. E. G ersten b erg er, K. Jutzler, H. J. Boecker,

Neukirchen-Einsiedeln-Zürich-Köln 1972, Neukirchener Verlag — Benziger Verlag, s. 240.. Psalmy są dziełem poetyckim, aktualnym na wszystkie czasy i dla wszystkich ludzi. Dlatego też bywają często tłumaczone, przy czym te tłumaczenia wydobywają ich nieprze mijającą wartość. Do tego rodzaju tłumaczeń należy i ta próba zbliżenia psalmów współ czesnemu człowiekowi. Przekład dokonany jest pięknym i prostym językiem niemieckim, którego wartość potrafi ocenić w pełni jedynie ten, dla kogo jest on językiem ojczystym Ogólne wprowadzenie wyjaśnia krótko charakter psalmów, ich podział i strukturę, nieco różną dla psalmów dziękczynnych, błagalnych czy pochwalnych. Poza tym każdy psalm poprzedzony jest również wprowadzeniem wyjaśniającym jego budowę uwypuklającym zasadniczą myśl. Czytelnik zostaje w ten sposób wprowadzony w samo serce modlitwy i zamierzeń autora natchnionego. Ponadto dobrze ułożone przypisy wyjaśniają trudności, które mogą powstać przy interpretacji poszczególnych wyrażeń.

Obok znanych i tradycyjnie przekazywanych 150 psalmów psałterza, tłumaczenie za wiera również Lamentacje, przepisywane Jeremiaszowi, co do których jednak nie ma pew ności, czy rzeczywiście od niego pochodzą. Podobieństwo rodzaju literackiego całkowicie uprawnia do tego; aby przedstawić je łącznie z psalmami.