Piotr Anzulewicz
Ku teologii pokoju : Sympozjum
Sekcji Dogmatycznej Teologów
Polskich (Łódź-Łagiewniki, 16-18
września 1985 r.)
Collectanea Theologica 56/4, 161-165
C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 56 (1986) fa se . IV
KU TEOLOGII POKOJU
Sympozjum Sekcji Dogmatycznej Teologów Polskich
(Łódź-Łagiewniki, 16—18 września 1985 r.)
P o k ó j, k tó re g o t a k ł a k n i e o d d y c h a ją c y w sp ó łc z e s n o śc ią c zło w ie k , od d a w n a c z e k a ł n a sw o ic h te o lo g ic z n y c h „ o d k ry w c ó w ”, p rz e n o s z ą c y c h go n a o b s z a r y te o lo g ii d o g m a ty c z n e j. P o p rz e z w ie k i b y ł o n d o m e n ą p o lity k ó w , p o li to lo g ó w , d y p lo m a tó w , filo zo fó w , p ra w n ik ó w , e ty k ó w , m o r a lis tó w i — w p e w n y m s to p n iu — b ib lis tó w . W p o d rę c z n ik a c h te o lo g ii d o g m a ty c z n e j się n ie z ag o ścił ja k o o d rę b n y t r a k t a t lu b ro z d z ia ł w tr a k ta c ie . M a ło p ió r im a ło się te g o p a lą c e g o p ro b le m u , a c z k o lw ie k d o g m a ty c y o b e c n e g o p o k o le n ia z d e rz y li się z te m a te m p o k o ju i z a c z ę li w łą c z a ć go do w ie lk ie j d y s k u s ji, p r z e m a w ia ją c je d n a k r a c z e j ja k o e ty c y , m o r a liś c i a lb o z w y c z a jn ie ja k o o b y w a te le te g o ś w ia ta , z a tr o s k a n i o lo sy lu d z k o śc i, n iż ja k o d o g m a ty c y . Z a b ra k ło je d n a k ro d z im y c h r e f le k s ji te o lo g ó w - s y s te m a ty k ó w n a d ty m w ie lk im z n a k ie m czasó w , k tó r y s t a n ą ł u w r ó t te o lo g ii ja k o c ią g łe w e z w a n ie i w y z w a n ie do o d c z y ta n ia . S tą d ta k ie z n a c z e n ie n a le ż y p rz y w ią z y w a ć do s y m p o z ju m S e k c ji D o g m a ty c z n e j T e o lo g ó w P o ls k ic h p o św ię c o n e j w ła ś n ie te o lo g ii p o k o ju , k tó r e o d b y ło się w d n ia c h 16— 18 IX 1985 r. w g o śc in n y c h m u r a c h no\yo w y b u d o w a n e g o W yższego S e m in a r iu m D u c h o w n e g o O O. F r a n c is z k a n ó w w Ł o - d z i- Ł a g ie w n ik a c h , p rz y s a n k t u a r iu m św . A n to n ie g o z P a d w y . B y ło on o w y d a r z e n ie m ja k o p r ó b a w p is a n ia p o k o ju w te o lo g ię i o p ra c o w a n ia te o lo g ic z n e j w iz ji te j p r o b le m a ty k i, z g o d n ie z p r z y ję ty m w c z e ś n ie j p ro g r a m e m . L a u r y i n i c ja t o r a i o p ie k u n a s y m p o z ju m n a le ż ą się p rz e w o d n ic z ą c e m u S e k c ji, o p ro f, d r. S. C. N a p i ó r k o w s k i e m u . G łó w n ą e k ip ą p r z y g o to w u ją c ą w a r u n k i lo k a lo w e b y li f r a n c is z k a ń s c y k le r y c y W SD z re k to r e m , o. M. 1 K r z y m o w s k i m , n a czele. S e k c ję , z rz e s z a ją c ą około s tu p ro f e s o ró w w y ż sz y c h s e m in a r ió w d u c h o w n y c h i w y d z ia łó w te o lo g ic z n y c h , r e p r e z e n to w a ło g ro n o n a d e r sz c z u p łe (36 osób, w ty m 29 d o g m a ty k ó w ). P r z e d s ta w io n o o sie m r e f e r a t ó w i c z te ry k o m u n ik a ty , b ę d ą c e o w o cem in te r d y s c y p lin a r n e g o w y s iłk u . D łu ż e j n iż tr e ś ć p o sz c z e g ó ln y c h r e f e r a tó w b ę d z ie się — p r z y n a jm n ie j w m o im o d c z u c iu — p a m ię ta ło k li m a t ty c h tr z e c h w rz e ś n io w y c h d n i. Z a is tn ia ła szcze g ó ln a , m iła „ a n a lo g ia ” m ię d z y p o k o je m , a ła g ie w n ic k ą d y s k u s ją o n im . W y s tą p ie n ia , ro z m o w y n a k o r y ta r z a c h , d y s k u s je p a n e lo w e , a ju ż n a p e w n o o so b is te r e f le k s je , k tó r e się k a ż d e m u u c z e s tn ik o w i n a r z u c a ły , p rz e k r o c z y ły r a m y og ó ln eg o p ro g r a m u . P o n ie w a ż sy m p o z ju m s ta n o w iło p e w n ą su m ę i n t e r p r e t a c j i w y n ik ó w b a d a ń , n ie z n a ją c ic h b a z y ź ró d ło w e j n ie k u s z ę s ię o s p r a w o z d a n ie u w z g lę d n ia ją c e rz e c z o w ą o c e n ę p o szc z e g ó ln y c h w y s tą p ie ń . P o z w o lę so b ie je d y n ie n a k ilk a s p o s trz e ż e ń s u b ie k ty w n y c h . T a k w ię c r e f e r a t w p r o w a d z a ją c y d o s y m p o z ju m p t. T e o lo g ia p o k o ju , w y g ło sz o n y p rz e z o. S. C. N a p i ó r k o w s k i e g o , w y d a ł m i się b a rd z o in s tr u k ty w n y i c e n n y . R e f e r e n t z a p o z n a ł z e b ra n y c h z b a d a n ia m i n a d p o k o je m w św ie c ie (3778 p o z y c ji „ p o k o jo w y c h ” , u z n a n y c h z a d o n io s łe od c z a só w I I w o jn y ś w ia to w e j; 60 in s ty t u tó w b a d a ń n a d p o k o je m ) i w ty m k o n te k ś c ie u z m y s ło w ił n a m , ja k s p e c ja lis ty c z n e o sią g n ię c ia n a u k o w c ó w w ś w ie c ie ja s k r a w o k o n t r a s t u j ą z n ie o b e c n o ś c ią te j ż y w o tn e j p r o b le m a ty k i w te o lo g ii, z w ła sz c z a d o g m a ty c z n e j. T eo lo g ic z n e b a d a n ia n a d p o k o je m o g n is k u ją się w o k ó ł p y ta ń m o r a ln y c h i d o ty c z ą n ie m a l w y łą c z n ie p ro b le m u w o jn y , je jl i — C ollectanea Theologica
m o r a ln e j o cen y . R e f e r e n t z a a p e lo w a ł do d o g m a ty k ó w o w y r a ź n e i p o w a ż n e s a m o o k re ś le n ie się w o b e c k lu c z o w e j s p r a w y p o k o ju , p o d a ją c c z te ry g łó w n e ra c je : a) P is m o Ś w ię te m ó w i o p o k o ju ja k o o d ru g im im ie n iu z b a w ie n ia a lb o k r ó le s tw a Bożego. P o k ó j je s t z a te m te m a te m ściśle so te rio lo g ic z n y m i e k le z jo lo g ic z n y m ; b) C h rz e ś c ija ń s k a e ty k a p o k o ju z k o n ie c z n o śc i p rz y z y w a n a p o m o c d o g m a ty k ę p o k o ju , a n ie m a d o b re j e ty k i b e z d o b re j d o g m a ty k i; c) T e m a t p o k o ju w sz e d ł n a s t a łe i m o c n o w n a u c z a n ie M a g is te r iu m K o śc io ła , k t ó r e p o d e jm u je p ró b y d o g m a ty c z n e g o p o g łę b ie n ia ; d) P o k ó j s t a ł się w ie lk im z n a k ie m n a s z y c h czasów , z a d a n y m ta k ż e d o g m a ty k o m do o d c z y ta n ia . I o s t a t n ia , d o d a tk o w a r a c j a : b r u t a ln a id e o lo g iz a c ja te m a tu p o k o ju , k tó r y s t a ł się z a sa d n ic z o n a rz ę d z ie m m a n ip u la c ji i w a lk i o a u t o r y t e t p o lity c z n y . Id z ie z a te m o to , b y u k a z y w a ć i p r z e d k ła d a ć św ia d o m o śc i c h rz e ś c ija ń s k ie j a u t e n ty c z n e , e w a n g e lic z n e o rę d z ie p o k o ju . Z d u ż y m z a c ie k a w ie n ie m z e b r a n i p r z y ję li o d c z y t k s. p ro f . d r. J . H o - m e r s k i e g o p t. Id e a p o k o ju w S ta r y m T e s ta m e n c ie . W o p a r c iu o s ło w - " n ic tw o s ta r o te s ta m e n to w e i w y p o w ie d z i h a g io g r a fó w S ta r e g o T e s ta m e n tu r e f e r e n t s f o rm u ło w a ł n a s tę p u ją c e w n io s k i: a) P o k ó j je s t d a r e m B ożym , k tó r y d o m a g a się od c z ło w ie k a n ie ty lk o a k c e p ta c ji, a le i o d p o w ie d z ia ln e j w s p ó ł p r a c y ; b) P r a w d z iw y p o k ó j m ię d z y n a r o d a m i m a s w o je ź ró d ło w w e w n ę tr z n y m p o k o ju B o ży m w d u sz y p o szczeg ó ln eg o c z ło w ie k a ; c) B u d o w a n ie k r ó le s tw a B ożego je s t je d n o c z e ś n ie b u d o w a n ie m p ra w d z iw e g o p o k o ju w ś w ię c ie ; d) W p r z e k o n a n iu p r o r o k ó w S ta r e g o T e s ta m e n tu n a d e jś c ie w ie c z n e g o B ożego p o k o ju w ś ró d lu d z i je s t t a k p e w n e , ja k p rz y jś c ie M e s ja sz a , k tó r y b ę d z ie u rz e c z y w is tn ie n ie m p o k o ju o w o c u ją c y m w k r ó le s tw ie B o ży m ; e) P o k ó j, ró w n o z n a c z n y z ż y c ie m , b y ł d la H e b r a jc z y k a w a r to ś c ią a b s o lu tn ą i s tą d p rz e d m io te m n a jg o r ę ts z e j n a d z ie i. S y m p o z ju m o b d a rz y ło n a s d r u g im b ib lijn y m r e f e r a t e m p t. P o k ó j C h r y s tu s a , w y g ło sz o n y m p rz e z k s . d r E. S z e w c a z Ł o d zi, k tó r y p o d d a ł a n a liz ie g a lile js k ie p rz e p o w ia d a n ie J e z u s a , E w a n g e lię i A p o k a lip s ę św . J a n a , lis ty św . P a w ła o ra z p is m a św . Ł u k a s z a . W N o w y m T e s ta m e n c ie te r m i n „ p o k ó j” (g r. eir e n e ) w y s tę p u je a ż 91 r a z y i o d d a je s t a r o te s ta m e n ta l n e i ra b in ic z n e sa lo m , o z n a c z a ją c e d o b ro b y t co d z ie n n e g o życia, h a rm o n ię , w ja k ie j z n a jd u je się c zło w ie k w s to s u n k u do c a łe j p rz y r o d y , do B o g a i do sie b ie sa m e g o . Z E w a n g e lii św . J a n a w y n ik a , że p o k o ju n a le ż y sz u k a ć w C h ry s tu s ie —■ t e n p o k ó j je s t w N im i O n go d a je sw y m u c z n io m , k tó r z y z k o le i m a ją b y ć w św ie c ie o s to ją p ra w d z iw e g o p o k o ju . R a d y k a liz m c h r z e ś c ija n in a o p ie r a się n a „ c z y n ie n iu p o k o ju ”.
P o o d c z y ta c h w y w ią z a ła się d y s k u s ja , w k tó r e j z a b r a li głos m . in . k s. p ro f, d r A. S k o w r o n e k , k s. b p p ro f, d r N o s s o 1, k s . p ro f , d r S. G ł o w a , k s. p ro f . d r J . Ł а с h. U p rz y w ile jo w a n y m m ie js c e m i m o m e n te m , w k tó r y m K o śc ió ł k o n te m p lu j e i c e le b r u je p o k ó j ja k o o w oc z m a r tw y c h w s ta n ia C h r y s tu s a , je s t litu r g ia e u c h a ry s ty c z n a . U c z e stn ic z ą c w n ie j n ie ty lk o p o z n a je m y ró ż n o r o d n e tr e ś c i z w ią z a n e z p ro b le m a ty k ą p o k o ju , a le „ n a s y c a m y ” się ty m i tr e ś c ia m i i w p r o w a d z a m y je w życie c o d z ie n n e . W li tu r g ii E u c h a r y s tii K o śc ió ł z n a jd u je n a j g łę b sz e r a c j e do o p o w ie d z e n ia się za p o k o je m C h r y s tu s a i do b u d o w a n ia go w o p a rc iu o p r z y m ie r z e z B o g iem , o s ta ły i tw ó rc z y d ia lo g z N im , m a ją c n a u w a d z e sp ra w ie d liw o ś ć , m iło ść, je d n o ś ć , p r a w d ę i ła s k ę . M ó w ił o ty m o b s z e rn ie k s. d r A d a m D u r a k S D B w r e f e r a c ie p t. P o k ó j w ś w ie tle l i t u r g ii e u c h a r y s ty c z n e j.' W k o n k lu z ji r e f e r e n t s tw ie rd z ił, że b u d o w a n ie p o k o ju B ożego je s t o b o w ią z k ie m c h rz e ś c ija n in a , w y p ły w a ją c y m z ż y c ia s a k r a m e n ta ln e g o . R e f e r a t s ta n o w ił c e n n e u z u p e łn ie n ie b ib lijn y c h tr e ś c i o p o k o ju .
W d y s k u s ji n ie b r a k ło i ta k i c h g ło só w , k tó r e s u g e r o w a ły , b y w li tu r g ii sz u k a ć n ie ty lk o sło w a „ p o k ó j”, a le i in n y c h słó w , ja k „ w y z w o le n ie ” i „ p o je d n a n ie ” , m a ją c y c h w y m ia r sp o łeczn y . Z p ra w d z iw ą s a ty s f a k c ją p r z y ją łe m k o le jn y o d c z y t: T eo lo g ia p o k o ju a te o lo g ia w y z w o le n ia d r. K . K l a u z y . P o u w a g a c h m e to d o lo g ic z n y c h r e f e r e n t p rz y b liż y ł te o lo g ię p o k o ju w r a m a c h la ty n o a m e r y k a ń s k ie j te o lo g ii w y -2^g2 ° · P I O T R A N Z U L E W I C Z O F M C o n v .
Z w olenia. N a jb a r d z ie j f r a p u ją c ą czę śc ią o d c z y tu b y ły s u g e s tie d la p o ls k ie j r e f le k s j i te o lo g ic z n e j. N a d W isłą s iln ie j p o d k re ś la się n a r ó d ja k o p o d m io t w y z w o le n ia i p o k o ju , w cz y m z a z n a c z a się z n a m ie n n e z b liż e n ie do u ję ć b i b lijn y c h , z w ła sz c z a s ta r o te s ta m e n to w y c h . P r z e k o n a n ie o w e w n ę tr z n y c h z w ią z k a c h p o k o ju i w y z w o le n ia z rz e c z y w is to ś c ią s ta ją c e g o się z b a w ie n ia ta k ż e w s k a li n a ro d u , to w a rz y s z y p o ls k im teo lo g o m . Z b a d a n ie ic h p o g lą d ó w p o d k ą te m w y o d rę b n ie n ia p o ls k ie g o w k ła d u w a n a liz ę te o lo g ic z n e j k a te g o r ii w y z w o le n ia i p o k o ju s ta n o w i p o s t u la t d la s p e c ja lis tó w z z a k r e s u te o lo g ii d o g m a ty c z n e j, m o r a ln e j i p a s t o r a ln e j. N a d e r in te r e s u ją c y m b y ło b y te ż o d s z u k a ć , z g o d n ie z s u g e s tia m i J a n a P a w ł a II, tr e ś ć w y z w o le n ia n a r o d u w p o m n ik o w y c h w y d a r z e n ia c h i p o s ta c ia c h , k tó r y c h p e łn y s e n s p r z e k r a c z a z n a c z n ie k o n te k s t c zasu , a s p r a w d z a się n a p ła s z c z y ź n ie h is to rio z b a w c z e j.
B o g a ty d z ie ń o b ra d z a k o ń c z y ło w ie c z o rn e s p o tk a n ie S e k c ji p o d k i e r u n k ie m o. S. C. N a p i ó r k o w s k i e g o , k tó r y p rz e d ło ż y ł k a ta l o g p r o b le m ó w do r o z p a trz e n ia , m . in . s p r a w ę p o d rę c z n ik a d o g m a ty c z n e g o , b iu le ty n u , d ru g ie g o w y d a n ia B r e v ia r iu m fid e i. U św ia d o m io n o so b ie n a g lą c ą p o tr z e b ę p o d rę c z n ik ó w te o lo g ic z n y c h n a p ie r w s z y m s to p n iu n a u c z a n ia i f o r m a c ji k le ry k ó w ; p o d rę c z n ik ó w p o tr z e b u ją te ż in s ty tu ty i o ś ro d k i k s z ta łc e n ia te o lo g ó w św ie c k ic h . W a rto tu p rz y w o ła ć w y p o w ie d ź k s . bp. S ta n is ła w a - N a p i e r a ł y , k t ó r y m ó w ił o p rz y g o to w a n ia c h do I I K ra jo w e g o K o n g re s u E u c h a r y s ty c z n eg o . K o m is ja D o k tr y n a ln o - D u s z p a s te r s k a z w ró c iła się do u c z e ln i k a to lic k ic h z p ro ś b ą o p o g łę b ie n ie te m a ty k i e u c h a ry s ty c z n e j od s tr o n y d o g m a ty c z n e j i p a s to r a ln e j. I n t e r e s u j ą c y m i m iły m m o m e n te m w ie c z o ru b y ła p r e z e n ta c ja p rz e z k aż d e g o u c z e s tn ik a sw o ic h d o k o n a ń i p o c z y n a ń n a p o lu teo lo g ic z n y m .
W d ru g im d n iu s y m p o z ju m ja k o p ie r w s z y w y s tą p ił k s , d r A. D u n a j - s k i z P e lp lin a , k t ó r y w y g ło s ił k o m u n i k a t p t. W o jn a i p o k ó j w c h r z e ś c ija ń s k i e j r e f le k s j i N o rw id a . O g ó ln ie m o ż n a p o w ied zie ć, że N o rw id o w e k a te g o r ie w o jn y - i p o k o ju , a zw ła sz c z a jeg o p o ję c ie w a lk i i z w y c ię s tw a , z a w ie r a ją i n s p ir a c ję g łęb o k o b ib lijn ą i t r a d y c y jn i e c h rz e ś c ija ń s k ą . O ry g in a ln o ś ć z a z n a c z a się b a r d z ie j w p ła s z c z y ź n ie ję z y k o w e j n iż id e o w e j. I w re s z c ie — co w a r te z a u w a ż e n ia — są to k a te g o r ie p o e ty c k ie i te o lo g ic z n e z a ra z e m . H is to ry c z n e s p o jrz e n ie n a rz e c z y w is to ść p o k o ju m o c n o z a d rg a ło w r e f e r a c ie k s. doc. d r. b p . J a n a S r u t w y, m ó w iące g o o te o r ii i p r a k ty c e p o k o ju u c h rz e ś c ija n n a p r z e s tr z e n i w ie k ó w . S y n te ty c z n y r z u t o k a n a w y d a rz e n ia d w u d z ie s tu s tu le c i p ro w a d z i do w n io s k u , że p rz y c a ły m d ą ż e n iu do p o k o ju g łó w n e n u r t y c h r z e ś c ija ń s tw a r a d y k a ln ie o d rz u c a ły w o jn ę ja k o ś r o d e k do p r z y w r a c a n ia s p ra w ie d liw o ś c i, le c z n ie r a z w ik ła ły się w s p r a w y , k tó r e n ie m o g ły p rz y n ie ś ć z a sz c z y tu u c z n io m C h ry s tu s a . N a u s p r a w ie d liw ie n ie tr z e b a je d n a k — z d a n ie m p r e le g e n ta — s tw ie rd z ić , że lu d z ie K o śc io ła , p r z y w s z y s t k ic h o m y łk a c h w d z ie d z in ie p r a k t y k i, w id z ie li p a lą c ą k o n ie c z n o ść o b ro n y n ie w in n y c h i s ła b y c h p rz e d p rz e m o c ą i u c is k ie m , a w s z y s tk o w im ię p r z y k a z a n ia m iło ści B oga i b liź n ie g o . J e d n o s tr o n n a re z y g n a c ja z ta k i e j o b ro n y m o g ła b y ć g rz e c h e m z a n ie d b a n ia , k tó r y sp ro w a d z a tr a g e d ię z n ie w o le n ia . S p r a w a w o jn y s p r a w ie d liw e j w d z ie ja c h c h rz e ś c ija ń s tw a to is to tn a część te g o f u n d a m e n ta ln e g o z a g a d n ie n ia , k tó r y m je s t ży cie i w o ln o ść cz ło w ie k a . W y d a je się ró w n ie ż , że to do dziś p o z o s ta je z a g a d n ie n ie m d o b rz e p o jm o w a n e g o p o k o ju .
W d y s k u s ji z a s y g n a liz o w a n o m . in . p o tr z e b ę p ro w a d z e n ia b a d a ń n a d s u m ie n ie m ż o łn ie rz a c h rz e ś c ija ń s k ie g o , n a d r e lig ijn y m r y t u a łe m w o je n (k a p e la n i w o jsk o w i, m o d lite w n ik i), n a d ję z y k ie m sto s o w a n y m w o d n ie s ie n iu do w o jn y i p o k o ju .
T eo lo g ic z n y w k ła d J a n a P a w ł a I I w s p r a w ę p o k o ju z n a la z ł sw e o b sz e rn e o św ie tle n ie w r e f e r a c ie p o lito lo g a i e ty k a , ks. doc. d r. J o a c h im a K o n d z i e l i , w y g ło sz o n y m ze ś w ie tn ą z n a jo m o ś c ią p ro b le m u . Z w y w o d ó w p r e le g e n ta w y b ie ra m je d n ą m y ś l: K o śc ió ł ja k o sp o łe c z n o ść lu d z i p o je d n a n y c h ze so b ą je s t z a c z y n e m B ożego p o k o ju w św ie c ie , a e k u m e n ia , u s u w a ją ca p o d z ia ły , je s t sz k o łą i w a r u n k ie m p o s ta w y p o k o jo w e j c h rz e ś c ija n in a . N ie -u · K U T E O L O G I I P O K O J U J 0 O
m n ie j o b s z e r n a i i n t e r e s u j ą c a d y s k u s ja u k a z a ła p o tr z e b ę p e n e tr a c ji n a u c z a n ia K o śc io ła , z w ła sz c z a p a p ie ż y , i p o s tu lo w a ła w y c h o w a n ie p o lity k ó w do p o k o ju . I s tn ie j e d e fic y t c h rz e ś c ija ń s k ic h p o lity k ó w i p o lity c z n e g o m y ś le n ia , a m y ty m c z a s e m u ż a la m y się n a p rz e m o c i g rz e c h „ s t r u k t u r a ln y ”, n a g rz e s z n e s t r u k t u r y , k tó r e u c is k a ją i są m o ty w e m g rz e c h u . Z a s ta n a w ia n o się, czy m o ż n a z a d o w o lić się n e g a ty w n ą d e f in ic ją p o k o ju , w m y ś l k t ó r e j p o k ó j to b r a k w o jn y i p rz e m o c y . W ś w ie tle n a u c z a n ia J a n a P a w ł a I I z a s a d n ie j je s t m ó w ić o s p r a w ie d liw o ś c i s p o łe c z n e j, k t ó r a u w z g lę d n ia p r a w a cz ło w ie k a .
Z z a in te re s o w a n ie m w y s łu c h a n o k o m u n ik a tu r e d a k t o r a J a n a Z a b o r o w s k i e g o o c h rz e ś c ija ń s k ic h o rg a n iz a c ja c h p o k o jo w y c h n a św iecie.
N a w ie c z o rn y m s p o tk a n iu S e k c ji u w a g ę s k u p io n o n a te m a c ie p rz y sz łe g o sy m p o z ju m , k tó r y ro b o czo b ę d z ie b rz m ia ł: Ś w ie c c y w K o śc ie le , ze sz c z e g ó l n y m u w z g lę d n ie n ie m E u c h a r y s tii. O k re ślo n o szczeg ó ło w e te m a ty , k tó r e tr z e b a b ę d z ie p o d ją ć : re c e p c ja d o k u m e n tó w S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I d o ty c z ą c y c h la ik a tu ; d ie c e z ja ln e r a d y ś w ie c k ic h ; s to s u n e k E u c h a r y s tii do s a k r a m e n t u p o k u ty ; sp o łe c z n e s k u tk i E u c h a r y s tii ja k o p o k a r m u je d n o c z ą c e g o ; u c z e s tn ic tw o w e M szy św .; u d z ia ł ś w ie c k ic h w p rz y g o to w a n iu do E u c h a r y s tii; w s p ó ln o to w o - tw ó rc z a f u n k c ja E u c h a ry s tii; E u c h a r y s tia w d o m a c h c h o ry c h ; D u c h Ś w ię ty a E u c h a r y s tia (w n a w ią z a n iu do g ru p c h a ry z m a ty c z n y c h ); te o lo g ia ś w ią ty n i (z a n ik o d c z u c ia s a c r u m W k o śc ie le ); te o lo g ia p ie ś n i e u c h a ry s ty c z n y c h ; litu r g ia M szy św . a n a b o ż e ń s tw a p a r a litu r g ic z n e ; p o b o ż n o ść e u c h a r y s ty c z n a (p ro b le m a d o ra c ji) ; W ia ty k f u n k c ją a k o litó w św ie c k ic h . N a m ie js c e o d b y c ia p rz y sz łe g o s y m p o z ju m w y s u n ię to m ie js c a : K a to w ic e , L a sk o w ic e , K ra k ó w .
O sta tn ie g o d n ia w o b r a d a c h u c z e s tn ic z y ł k s. b p J. R o z w a d o w s k i . R o zp o częły się a m b itn y m r e f e r a te m k s. p ro f . d r. A lfo n s a S k o w r o n k a , o m a w ia ją c y m p ro b le m a ty k ę w o jn y i p o k o ju w lis ta c h p a s te r s k ic h n ie k tó r y c h e p is k o p a tó w , w szczeg ó ln o ści a m e r y k a ń s k ie g o . O g ro m n e z n a c z e n ie p o s ia d a li s t p a s t e r s k i K o n f e r e n c ji E p is k o p a tu S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h A m e ry k i z 3 V 1983 r., z a w ie r a ją c y sw o is ty t r a k t a t w k w e s tii w o jn y i p o k o ju . Ś w ia d czy o n o ty m , że w s p ó ln o ty a m e r y k a ń s k ie p o tr a f ią s w o b o d n ie p o ru s z a ć się p o ró ż n y c h r e w ir a c h ż y c ia p o lity c z n e g o . P o k ó j w ią ż e się z n ie z b y w a ln y m i p r a w a m i cz ło w ie k a , z p r a w d ą , sp ra w ie d liw o ś c ią , w o ln o śc ią i m iło śc ią . W p o k o jo w y m p ro c e s ie k s z ta łto w a n ia s u m ie ń m a w ie lk ie z n a c z e n ie p o s z a n o w a n ie ż y c ia (s p ra w a p r z e r y w a n ia ciąży), m o d litw a i p o k u ta (p ią tk o w a w s tr z e m ię ź li w o ść od m ię s a d la u p ro s z e n ia p o k o ju ). W p a r a g r a f a c h l u s a d b e llu m i lu s i n b ello b is k u p i a m e r y k a ń s c y o d w a ż n ie p o d e jm u ją z a g a d n ie n ie w o jn y s p r a w ie d liw e j, w o jn y n u k le a r n e j, o d m ó w ie n ia s łu ż b y wTo js k o w e j, n ie s to s o w a n ia p rz e m o c y i siły. N o śn e te o r e ty c z n ie i p o z n a w c z o sp o s trz e ż e n ia p r e le g e n ta p ro w a d z iły w d y s k u s ji do w n io s k u , że z a g a d n ie n ie p o k o ju tr z e b a w s ta w ić w t r a k t a t te o lo g iczn y , że tr z e b a w y c h o w y w a ć do p o k o ju , o d b u d o w y w a ć z a u fa n ie i d ia lo g i „ z d e m ilita r y z o w a ć ” s ło w n ic tw o s to s o w a n e ch o ćb y w m a r io lo g ii (L eg io M a r ia e , M ilitia I m m a c u la ta e , H e tm a n k a ), że tr z e b a w y s tę p o w a ć p r z e c iw k o p o s ta w o m m ilita r n y m w e k u m e n iz m ie . R e f e r a t u z m y s ło w ił n a m , że ju ż sa m o z b ro je n ie je s t s w o is ty m sp o s o b e m p ro w a d z e n ia w o jn y , b o z p ro c e s e m z b r o je n ia z w ią z a n e są p o s u n ię c ia e k o n o m ic z n e , p o lity c z n e , p sy c h o lo g ic z n e , k tó r e p rz y n o s z ą c ie rp ie n ie , głód, śm ie rć .
S y m p o z ju m m ia ło n a s o b d a rz y ć jeszcze d w o m a k o m u n i k a ta m i o ś w ia d k a c h p o k o ju (S w . F r a n c is z k a p o s e ls tw o p o k o ju o P . A n z u l e w i c z a i B r a t R o g e r S c h u tz i D o m H e ld e r C a m a r a — s łu d z y p o k o ju o. P . S i e 1 u - ż у с к i e g o), a le czas n a g lił i o d ło żo n o je do te k i, a z a ję to się p o d s u m o w a n ie m w y n ik ó w z ja z d u . S ta r a n o się o d p o w ie d z ie ć n a d w a p o d s ta w o w e p y ta n ia : a. J a k i e m ie js c e w in n a z a jm o w a ć w te o lo g ii d o g m a ty c z n e j p r o b le m a ty k a p o k o ju ? b. C zy ja k o te o lo g o w ie k u l t u r y w ia r y m o ż e m y u c z y n ić coś w a ż n e g o w d z ie d z in ie p o k o ju w n a s z y m k r a j u i K o ściele? P r z e d e w s z y s tk im p o s tu lo w a n o , b y p lo n ła g ie w n ic k ic h p o sie d z e ń w y d a ć n ie w b iu le ty n ie , a le 2 Q 4 °· P I O T R A N Z U L E W I C Z O F M C o n v .
w o d rę b n e j p o z y c ji k s ią ż k o w e j, b y d a ć o d p o w ie d n ie m ie js c e t e j p r o b le m a ty c e w d z ie d z in ie b a d a ń i w y k ła d ó w , b y w z b o g a c ić ró ż n e r e g io n y te o lo g ii: p rz y r y s o w a n iu o b ra z u B oga (B óg p o k o ju ), w tr a k ta c i e D e D eo c r é a n te e t e le v a n te (u w y p u k lić m y ś l o z b u r z e n iu p o k o ju p rz e z g rz e c h ), w e k le z jo lo g ii (K ościół ja k o u r z e c z y w is tn ie n ie k r ó le s tw a B ożego, k tó r e je s t k r ó le s tw e m p o k o ju ), w re s z c ie w s a k r a m e n to lo g ii, e sc h a to lo g ii i e k u m e n iz m ie . S y m p o z ju m o k a z a ło się n ie c o b e z ra d n e w o b e c p y ta n i a d ru g ie g o , a le u ś w ia d o m iło so b ie, że tr z e b a z a ją ć się p u b lik a c ją m a te r ia łó w M a g is te r iu m K o śc io ła i p rz y c z y n ić się do ic h p o p u la r y z a c ji, że tr z e b a d o w a rto ś c io w a ć t e m a t o p o k o ju w p r a c a c h d y p lo m o w y c h k le r y k ó w i s tu d e n tó w . P rz e w o d n ic z ą c y S e k c ji s k ie r o w a ł te ż a p e l do ś ro d o w is k f r a n c is z k a ń s k ic h , b y o ż y w iły s w ą tr a d y c ję p o k o jo w ą n a k a p itu ła c h , z e b ra n ia c h , w d z ia ła ln o ś c i p a s to r a ln e j. T rz e b a p rz e ła m a ć m ilc z e n ie , b y b e z w s ty d u i lę k u m ó w ić w K o śc ie le o p o k o ju .
Z a m y k a ją c te n n ie p e łn y i w y b ió rc z y z e s ta w p r z y p o m n ie ń z sy m p o z ju m , tr z e b a stw ie rd z ić , że m ia ło o no s p o r e z n a c z e n ie d o ra ź n e , le c z b y ło w a ż n e p rz e d e w s z y s tk im „ n a j u t r o ” i „ n a p o ju t r z e ” . W w y n ik u r z e te ln e g o w y s iłk u p ra c o w ite g o ze sp o łu d o g m a ty k ó w p o ls k ic h w y n u r z y ły s ię n a jis to tn ie js z e d y le m a ty , h a s ła i id e a ły do p o d ję c ia i u rz e c z y w is tn ie n ia w k r a j u n a d W isłą .
