G. WESSELY — Geologie der Österreichischen Bundes-länder Niederösterreich. Geologische Bundesanstalt, Wien 2006, 413 str., 655 il., 26 tab.
Publikacja ta jest pierwszym monograficznym dzie³em z za-kresu regionalnej geologii Austrii. Dotyczy ona obszaru dolnej Austrii o niezwykle zró¿nicowanej geologii od Masywu Czeskie-go po Alpy Centralne. Napisana zosta³a pod redakcj¹ prof. dr. Godfrida Wessely, g³ównego jej autora, zarazem wieloletniego geologa ÖMV Austria, badacza Alp Wapiennych i specjalisty w za-kresie budowy wg³êbnej basenu wiedeñskiego. Wspó³autorzy ksi¹¿ki s¹ równie¿ uznanymi specjalistami w swoich dziedzinach. Dzie³o to uwzglêdnia najnowsze osi¹gniêcia w temacie geo-logii regionalnej i z³o¿owej rejonu dolnej Austrii. Charakte-rystyczne jest w nim d¹¿enie do, w miarê przystêpnego, przedsta-wienia omawianych zagadnieñ i jednoczeœnie dostarczenia jak naj-wiêkszej iloœci informacji. Dziêki temu jest to cenna pozycja naukowa nie tylko dla specjalistów z zakresu geologii alpidów, ale równie¿ i dla ludzi zainteresowanych po prostu geologi¹. Du¿¹ pomoc¹ do osi¹gniêcia tego celu jest doskona³a strona ilustracyjna z licznymi kolorowymi mapami, przekrojami i zdjêciami, zarówno ods³oniêæ, jak i okazów skalnych, a tak¿e charaktery-stycznej fauny, a dla Alp Wapiennych — ze zdjêciami mikrofacji.
W czêœci wstêpnej zosta³a przedstawiona w zwiêz³y i inte-resuj¹cy sposób zale¿noœæ morfologii opisywanego regionu od jego budowy geologicznej. G³ówna czêœæ dzie³a, obejmuj¹ca 230 stron, dotyczy geologii regionalnej. W osobnych rozdzia³ach omó-wione zosta³y:
Masyw Czeski (A. Matura);
strefy molas przedalpejskich ze zwróceniem uwagi na budowê ich pod³o¿a, strefa Waschbergu, strefa fliszowa wraz z pasami ska³kowymi oraz strefy Alp Wapiennych (którym poœwiêcono najwiêcej miejsca) (G. Wessely); strefa szarowak (A. Matura);
jednostki krystaliczne Alp centralnych (A. Matura); masyw korneuburgu (G. Wessely);
basen wiedeñski (G. Wessely); basen pannoñski (G. Wessely);
pliocen i czwartorzêd (G. Wessely, I. Draxler).
Ka¿da z tych czêœci sk³ada siê z krótkich, rzeczowych opisów ogniw litostratygraficznych, ich przyjmowanego obecnie wieku oraz tekto-niki, z odniesieniem do podstawowej literatury.
Przedstawiane w omawianej publikacji zagadnienia s¹ ilu-strowane g³ównie kolorowymi mapami, tabelami stratygra-ficznymi i litostratygrastratygra-ficznymi, licznymi i barwnymi zdjêciami oraz doskona³ymi przekrojami. Te ostanie, wykonane na podstawie g³êbokich wierceñ, bardzo dobrze dokumentuj¹ budowê geologiczn¹ pod³o¿a basenów molasowych: przedgór-skiego, wiedeñskiego czy pannoñskiego oraz pod³o¿a nasuniê-tego orogenu alpejskiego. Przedstawiono szkice paleofacjalne basenu wiedeñskiego i schemat rozwoju struktur fa³dowych Alp Wapiennych. W rozdzia³ach tych autorzy wielokrotnie zaprezentowali nowe pogl¹dy, dotycz¹ce m.in. umiejscowienia poszczególnych jednostek fliszowych, tektoniki Alp Wapien-nych czy przebiegu jednostek alpejskich pod basenem wiede-ñskim. Na zakoñczenie tej czêœci zosta³y pokrótce omówione jaskinie (R. Pavuza), neotektonika na terenie basenu wiede-ñskiego (H. Peresson) oraz wystêpowanie i efekty trzêsieñ ziemi (W. Lenhardt).
W czêœci drugiej, dotycz¹cej geologii z³o¿owej dolnej Austrii, na 170 stronach zosta³y opisane:
wystêpowanie z³ó¿ mineralnych i skalnych wraz z ich krótk¹ charakterystyk¹ (M. Heinrich);
warunki wystêpowania wód pitnych, mineralnych i termal-nych z odpowiednimi mapkami i przekrojami (G. Wesse-ly);
warunki wystêpowania z³ó¿ ropy i gazu (G. Wessely). Krótkie rozdzia³y zosta³y poœwiêcone wykorzystaniu wia-domoœci geologicznych i mineralogicnych w archeologii i arche-ometrii (R. Sauer), problemowi zapór wodnych wzd³u¿ Dunaju (G.Gangl) oraz ruchom masowym wystêpuj¹cym na omawianym obszarze (P. Gottschling).
Dla czytelników nie znaj¹cych dok³adnie tematu geologii zosta³ przeznaczony specjalny rozdzia³, w którym znalaz³y siê podstawowe pojêcia geologiczne.
Na koñcu ksi¹¿ki zosta³y pokrótce poruszone zagadnienia dotycz¹ce ochrony form i zjawisk geologicznych, z list¹ i loka-lizacj¹ chronionych obiektów na terenie dolnej Austrii. Do pra-cy do³¹czono bardzo obszerny spis literatury, obejmuj¹pra-cy zarówno prace klasyczne, jak i te najnowsze, do 2005 r.
Geologie der Österreichischen Bundesländer Nie-derösterreich to doskona³y zbiór wiedzy o wschodniej czêœci Alp austriackich i o ich przedpolu. Ksi¹¿ka ta, któr¹ cechuje wysoki poziom naukowy, stanowi przyk³ad na to, jak w inte-resuj¹cy sposób mo¿na przedstawiaæ geologiê regionaln¹ i z³o-¿ow¹ wybranych regionów. Zosta³y opisane w niej przede wszyst-kim fakty, a w mniejszym stopniu rozwa¿ania teoretyczne czy hipotetyczne. Nale¿y te¿ podkreœliæ staranne przygotowanie publikacji pod wzglêdem techniczno-edytorskim. W wydaniu tej cennej pozycji zwraca uwagê wspó³udzia³ wielu prywatnych firm geologicznych, co jest zjawiskiem doœæ rzadkim w Polsce. Lektura omawianej monografii nasuwa myœl, ¿e przyda³oby siê podobne opracowanie dla naszego kraju. Co prawda istnieje ju¿ wielotomowa monografia Geologia Polski, wydana przez Pañstwo-wy Instytut Geologiczny, jednak jest ona przeznaczona przede wszystkim dla specjalistów.
Andrzej Œl¹czka
363 Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 5, 2007
