Ministerstwo Finansów
Biuro Peªnomocnika Rz¡du ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit¡ Polsk¡
Bilans kosztów i korzy±ci wprowadzenia euro w Polsce
w ±wietle najnowszych bada«
DOKUMENT UZUPENIAJCY
DO RAM STRATEGICZNYCH NARODOWEGO PLANU WPROWADZENIA EURO
Streszczenie
Celem niniejszego opracowania jest zestawienie korzy±ci netto z przyj¦cia euro przez Polsk¦ w
poszczególnych obszarach funkcjonowania gospodarki i próba kwanty kacji ich ogólnej skali.
Zestawienie bazuje na szerokim zbiorze najnowszych dost¦pnych bada« na temat konsekwencji
przyj¦cia przez Polsk¦ euro. Wynika z niego, »e integracja ze stref¡ euro b¦dzie korzystna zarówno
w krótkim, jak i w wi¦kszym stopniu w dªugim okresie. Jednocze±nie wskazane zostaªy
uwarunkowania, które zdecyduj¡ o ostatecznej skali korzy±ci i kosztów. Znaczna cz¦±¢ z nich
pozostaje przynajmniej cz¦±ciowo pod kontrol¡ polityki gospodarczej, co oznacza konieczno±¢
ich uwzgl¦dnienia w procesie przygotowa« do integracji Polski ze stref¡ euro.
Spis tre±ci
1 Wst¦p
4
2 Bilans korzy±ci i kosztów integracji Polski ze stref¡ euro
7
2.1 Krótki okres . . . .
7
2.2 Dªugi okres . . . 13
3 Uwagi metodologiczne
23
1 Wst¦p
Niniejsze opracowanie stanowi uzupeªnienie do rz¡dowego dokumentu Ramy Strategiczne Narodowego
Planu Wprowadzenia Euro, w którym zawarto bilans korzy±ci i kosztów integracji Polski ze stref¡
euro. Przedstawiono tu szczegóªowo cz¡stkowe wyniki bada«, skªadaj¡ce si¦ na bilans korzy±ci
i kosztów integracji Polski ze stref¡ euro. Podstawowe kategorie korzy±ci i kosztów zostaªy
przedstawione na schematach 1 i 2.
W niniejszym dokumencie rozró»niamy efekty krótko- i dªugookresowe. Za efekty krótkookresowe
uznajemy korzy±ci i koszty jednorazowe lub odczuwalne bezpo±rednio po przyj¦ciu euro. Nale»¡
do nich z jednej strony wydatki, które poszczególne podmioty (przedsi¦biorstwa, administracja
publiczna) b¦d¡ musiaªy ponie±¢ w zwi¡zku z przyj¦ciem euro przez Polsk¦ oraz krótkookresowe
zagro»enia wynikaj¡ce z procesu wymiany waluty, z drugiej za± korzy±ci, które zmaterializuj¡ si¦ z
pewno±ci¡ od razu oraz takie, które w peªni zmaterializuj¡ si¦ w dªugim okresie, ale z bada« wynika,
»e ich wpªyw w horyzoncie jednego roku równie» mo»e by¢ odczuwalny.
Jako efekty dªugookresowe traktujemy natomiast trwaªe konsekwencje przyj¦cia euro, wynikaj¡ce
z przej±cia gospodarki do nowego stanu ustalonego (ang. steady state), w którym zarówno ±rednie
warto±ci poszczególnych zmiennych makroekonomicznych, jak i ich zmienno±¢, ksztaªtuj¡ si¦ na
nowych poziomach.
Podziaª korzy±ci i kosztów na krótko- i dªugookresowe znajduje odzwierciedlenie w ukªadzie rozdziaªu
2 niniejszego materiaªu. Skªada si¦ ona z dwóch cz¦±ci, z których pierwsza zawiera bilans kosztów
i korzy±ci w krótkim, za± druga w dªugim okresie. Badania, do których si¦ odwoªujemy, s¡
najnowszymi dost¦pnymi opracowaniami po±wi¦conymi tematyce kosztów i korzy±ci w Polsce, w
wi¦kszo±ci z lat 2008-2009, a wnioski z nich s¡ uj¦te w formie tabeli. Znaczna cz¦±¢ tych bada« zostaªa
opracowana w ramach procesu badawczego towarzysz¡cego Raportowi na temat peªnego uczestnictwa
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej NBP (2009).
Ka»dy z wierszy obu tabel zawiera podsumowanie najwa»niejszych konsekwencji przyj¦cia euro
w danym obszarze funkcjonowania polskiej gospodarki. Kolejno±¢ omawiania poszczególnych
zagadnie« wynika z przesªanek takich jak (i) wzgl¦dna skala kosztów lub korzy±ci w danej
kategorii, (ii) grupowanie kategorii, w których dominuj¡ korzy±ci albo koszty oraz (iii)
ci¡g przyczynowo-skutkowy mi¦dzy konsekwencjami przyj¦cia euro w poszczególnych obszarach
funkcjonowania gospodarki.
W ka»dym obszarze mo»emy wyró»ni¢ korzy±ci (lub szanse), koszty (lub zagro»enia) oraz czynniki,
które b¦d¡ warunkowa¢ skal¦ tych kategorii, a zarazem ostateczny bilans przyj¦cia euro przez Polsk¦
w ramach danej kategorii. Zawarto±¢ trzech ostatnich kolumn ka»dej z tabel wynika z opracowa«,
cytowanych w drugiej kolumnie. Ka»de z nich (w danym wierszu) ma swój numer, przywoªywany w
dyskusji korzy±ci, kosztów i czynników warunkuj¡cych, ilekro¢ przywoªywana informacja wynika z
danego badania. Informacje, przy których nie znajduje si¦ numer cytowanego opracowania, nale»y
traktowa¢ jako wªasne uzupeªnienia Ministerstwa Finansów.
Sc
hemat
1.
K
orzy±ci
z
in
tegracji
P
olski
ze
stref¡
euro
e lim in a c ja r y z y k a k u rs o w e g o w o b ro c ie z p a ń s tw a m i s tr e fy e u ro w z ro s t w ia ry g o d n o ś c i p o lit y k i g o s p o d a rc z e j wzro s t s ta b il n o ś c i i w ia ry g o d n o ś c i m a k ro e k o n o m ic z n e j s p a d e k s tó p p ro c e n to w y c h o g ra n ic z e n ie r y z y k a k u rs o w e g o w o b ro c ie z p a ń s tw a m i s p o z a s tr e fy e u ro z e w z g l ę d u n a m i ę d z y n a ro d o w ą ro l ę w s p ó ln e j w a lu ty z n a c z ą c e o g ra n ic z e n ie ry z y k a k u rs o w e g o re d u k c ja k o s z tó w tr a n s a k c y jn y c h w z ro s t in w e s ty c ji k ra jo w y c h w z ro s t in w e s ty c ji z a g ra n ic z n y c h p o g łę b ie n ie in te g ra c ji r y n k ó w fi n a n s o w y c h w z ro s t o b ro tó w h a n d lu z a g ra n ic z n e g o w z ro s t k o n k u re n c ji i e fe k ty w n o ś c i w z ro s t k o n s u m p c ji w z ro s t g o s p o d a rc z y , w z ro s t d o b ro b y tuKR
ÓT
KI
OK
RE
S
ES
KR
I O
UG
DŁ
w p ły w P o ls k i n a d e c y z je E B C w p ły w P o ls k i n a d e c y z je E u ro g ru p yró
dªo:
opraco
w
anie
MF.
Sc
hemat
2.
K
oszt
y
in
tegracji
P
olski
ze
stref¡
euro
KR ÓT KI OK RE S ES KR I O UG DŁ s to p ie ń re a ln e j k o n w e rg e n c ji (p o d o b ie ń s tw o s tr u k tu r, s y n c h ro n iz a c ja c y k li k o n iu n k tu ra ln y c h ) ry z y k o w y s t ą p ie n ia w s tr z ą s ó w a s y m e tr y c z n y c h e fe k ty w n o ść d o s to s o w a ń p o w s tr z ą s a c h a s y m e tr y c z n y c h e la s ty c z n o ść ry n k u p ra c y i p ro d u k tó w ra c jo n a ln o ść o c z e k iw a ń i m e c h a n iz m y i n d e k s a c ji p ła c i c e n m i ę d z y n a ro d o w y p o d z ia ł ry z y k a ( ri s k s h a ri n g ) e la s ty c z n o ść p o li ty k i fi s k a ln e j k o rz y ś c i z p ro w a d z e n ia a u to n o m ic z n e j p o li ty k i p ie n i ęż n e j i k u rs o w e j p o z a s tr e f ą e u ro g lo b a li z a c ja K O S Z T U T R A T Y A U T O N O M IC Z N E J P O L IT Y K I P IE N I Ę Ż N E J I K U R S O W E J K O S Z T Y K R Ó T K O -O K R E S O W E k o s z ty te c h n ic z n e i a d m in is tr a c y jn e ry z y k o w z ro s tu c e n k o s z t w y p e łn ie n ia k ry te ri ó w z M a a s tr ic h t fa z y c y k li k o n iu n k tu ra ln y c h w P o ls c e i i n n y c h p a ń s tw a c h U E w y b ó r s c e n a ri u s z a w p ro w a d z e n ia e u ro d o o b ie g u k a m p a n ia in fo rm a c y jn a m o m e n t ro z p o c z ę c ia p rz y g o to w a ń w y k o rz y s ta n ie n a rz ę d z i p o li ty k i g o s p o d a rc z e j s y tu a c ja n a ry n k a c h fi n a n s o w y c h ry z y k o b o o m u k o n s u m p c y jn e g o z a k re s i s k u te c z n o ść d z ia ła ń z a p o b ie g a j ą c y c h n ie u z a s a d n io n y m p o d w y ż k o m c e n d z ia ła n ia z a p o b ie g a w c z e w o b s z a rz e n a d z o ru fi n a n s o w e g o i n o rm o s tr o ż n o ś c io w y c h k u rs k o n w e rs ji s k ła d n ik i k o s z tó w u w a ru n k o w a n ia k o s z tó w L e g e n d a :ró
dªo:
opraco
w
anie
MF.
2
Bilans
korzy±ci
i
kosztó
w
in
tegracji
P
olski
ze
stref¡
euro
2.1
Krótki
okres
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) K o rzy ±ci K os zt y Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans Handel zagraniczn y (1) Cie±lik i in., 2009 (mo del gra witacyjn y) (2) Mr o czek, 2009 (eksp er ck a analiza dan yc h) (3) Puc halsk a, 2009 (badanie ankieto w e) (4) Daras i Ha g emejer, 2009 (CGE) (5) B u k o wski i in., 2008 (DSGE) Reduk cja ryzyk a kurso w ego w handl u z kra ja mi strefy euro i na zewn¡trz unii w aluto w ej. Mo del gra witacyjn y p ok azuje, »e ograniczenie ryzyk a pro w adz i do wzrostu w olumen u ha ndl u ±rednio o 7% wzgl¦dem scenariusza bazo w ego w pierwszyc h latac h p o ak cesji (1). Spadek k osztó w zab ezpieczania si¦ przed ry zykiem kurso wym . Ryzyk o kurso w e jest ob ecnie wymieniane przez przedsi¦biorcó w jak o gªó wna bariera w pro w adzeniu dziaªalno±ci mi¦dzynaro do w ej, a 56% maªyc h i ±rednic h przedsi¦biorst w zamierza zwi¦kszy¢ eksp ort p o wpro w adzeniu euro (3). Mi¦dzynaro do w a rola euro przekªada si¦ na p os t¦puj¡ce zwi¦kszanie udziaªu w alut y kra jo w ej w fakturo w aniu handlu zagranicznego (w sz czególno±ci eksp ortu) kra jó w czªonk owskic h, szczególnie w pr zypadku maªyc h gosp odarek. Zmniejszyªo to ryzyk o kurso w e i koszt y transak cyjne ró wnie» w kon taktac h z kra ja mi trzecimi. Np. w Hiszpanii w lat ac h 1999-2005 udziaª eksp ort u fakturo w anego w euro zwi¦kszyª si¦ z 50 do 62% (imp ortu z 41 do 47% ) (2). Eliminacja k osztó w transak cyjn yc h w handlu zagraniczn ym (szaco w ane na ok. 2% ob ecnej w arto±ci handl u) (5). Z sy m ulacji przepro w adzonej przy u» yc iu mo deli ró wno w agi ogólnej (4 i 5) wynik a mo»liw o±¢ przej±cio w ego obni»e nia dynamiki eksp o rt u (w horyzoncie 1-2 lat) ze wzgl¦du na kr ótk ookreso wy wzrost in acji. Ryzyk o spadku k onk urencyjno±ci p olskic h dóbr (np. ze wzgl¦du na ew en tualn¡ nieadekw atno±¢ p oli tyki pieni¦»nej EBC do p otrz eb p ol skiej gosp odarki lub niezgo dn y z p oziomem ró wno w agi kurs kon w ersji). P oziom kursu k on w ersji p owinien by¢ mo»liwie bli ski p oziomo wi zgo dnem u z kursem ró wno w agi . T ylk o w takim przypadku gosp odar ka uniknie okresu dostoso w a« zwi¡zanego ze sp ow olnieniem gosp odarczym alb o p odwy»szon¡ in acj¡. P oziom ot w arto±ci gosp o darki.Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) K o rzy ±ci K os zt y Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans In w est ycje (1) Daras i Ha g emejer, 2009 (CGE) (2) B u k o wski i in., 2008 (DSGE) (3) Ro drik i Subramanian, 2009 (analiza eksp erc ka, metaanaliza) (4) W orld Ban k, 2008 (analiza eksp erc ka, wsk a¹niki konk ur encyjno±ci) Spadek stóp pro cen to wyc h pro w adzi do szybk iego wzrostu in w est ycji. Efekt ten w przepro w adzon yc h sym ulacjac h materializuje si¦ bar dzo szybk o. W pierwszyc h latac h p o przyj¦ciu euro ró»nica mi¦dzy scenar iusze m z euro i sc enariuszem p odsta w owym wynosi od ok. 1,5% (2) do 16,5% (1). W ra»liw o±¢ p oz iom u in w est ycji na realn¡ stop ¦ pro cen to w ¡ oraz na inne determinan ty (np. barier y dla in w est ycji p o stronie inst ytucji p olit yki gosp odarczej). Natur a ogranicze« p op ytu in w est ycyjnego (br ak oszcz¦dno±ci dla ic h nanso w ania alb o brak oczekiw an yc h korzy±ci z in w est ycj i w przyszª o± ci , wynik a j¡cy z jak o±ci oto czenia inst ytucjonalnego) (3). Zdolno±ci absorp cyjne gosp oda rki , ocena inno w acyjno±ci i konkurencyjno±ci (4) . K onsump cja (1) Daras i Ha g emejer, 2009 (CGE) (2) B u k o wski i in., 2008 (DSGE) (3) B rzoza-Brzezina , 2005 (mo del VEC) Spadek stóp pro cen to wyc h i w kons ek w encji stopnio wy wzrost konsump cji. W g sym ulacji ju» w pierwszym roku mo»e si¦ga¢ od ok . 0,8% (2) do ok. 2% (1) p owy»ej scenar iusza b ez wpro w adzenia euro. P olit yk a gosp o darcza mo»e ograniczy¢ ryzyk o b oom u konsump cyjnego za p omo c¡ odp ow iednic h regulacji. Rozwi¡zania przyj¦te w inn yc h pa«st w ac h st refy euro (Grecji, Irlandii, P ortugalii) sk oncen tro w ane byªy na zaostrzeniu nadzoru nanso w ego i norm ostro»no±cio wyc h zwi¡zan yc h z udzielaniem kredytó w (3). P olit yk a sk alna (1) Szczerbak i in., 2009 (sym ulacje kon trfakt yczne) (2) J¦drzejo wicz i in., 200 9 (mo dele panelo w e) W zro st wiarygo dn o ±ci kredyto w ej i ni»sze stop y pro cen to w e sp ow oduj¡ spadek kosztu obsªugi zadªu»enia zagranicznego p o przyj¦ciu euro (1). K orzy±ci rz¦ du 6,1 mld PLN p.a. (1 mld z samego wzrostu wiarygo dno±ci). Dost¦p do szerszego rynku obligacji : reduk cja barier y p op yto w ej (1). K onieczno±¢ wyp eªnienia kryterium sk alnego mo»e ogranicza¢ sw ob od¦ Rz¡du w realizacji p olit yki sk alnej. Kalendarz in tegracji ze stref¡ euro i temp o gry n a k on w ergencj¦ (ksztaªto w ania ocze kiw a« ry nk owy ch) im w cze±niej rynek uzysk a p ewno±¢ co do przyj¦cia euro, tym wi¦ks ze korzy±ci dla bud»etu (1). Szczególnie w a» ne w czasie kryzysu. Sytuacja cykliczna w P olsce w latac h p opr zedza j¡cyc h ocen¦. P oziom de cytu strukturalnego (2).
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) K o rzy ±ci K os zt y Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans Rynek nanso wy (1) K ozak, 20 09 (analiza eksp erc ka) (2) Puc halsk a, 2009 (badania ankieto w e) (3) P awªo wsk a i K ozak , 2008 (analiza eksp erc ka, ilo±cio w a) W przypadku du»yc h prz edsi ¦bi or st w (zatrudnia j¡cyc h p owy»ej 49 osób) wpro w adzenie euro p ozw oliª ob y na obni»enie kosztó w rz ¦du 5,5 mld PLN w sk ali roku z tytuªu spadku ryzyk a kurso w ego i kosztó w transak cyjn yc h wymian y w al ut (2). K oszt y sektora nanso w ego zw i¡zane z likwidacj¡ rynku w alut y kr a jo w ej na zagraniczne szaco w ane na 0,18% PKB (1) przy zaªo»eniu analogiczn yc h dostoso w a« jak w Sªo w enii. Mo»liwy zani k niektóryc h instrumen tó w nanso wyc h i zwi¡zane z ni m obni»enie obrotó w sektor a nanso w ego. P ewno±¢ rynku co do p oz yt ywnej ocen y P olski i w konsek w encji stabilno±¢ kursu w ERM II wpªyw a na horyzon t czaso wy , w jaki m rozp ocznie si¦ mater ial iza cja korzy±ci z ograniczenia ryzyk a kurso w ego. Zmian y p oziom u konkurenc ji w se kt orze bank owym nie p owinn y istotnie wpªyn¡¢ na ren to wno±¢ p olskic h bank ów, uzale»nion¡ od wielu inn yc h czynnik ów w ewn¦trzn yc h i zewn¦trzn yc h (3).
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) K o rzy ±ci K os zt y Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans W yp eªnieni e kryterió w k on w ergencji (1) L ip i«sk a, 2009 (DSGE) (2) Naro do wy Bank P olski, 2009 (sym ulacje przy u»yciu NECMOD i hybrydo w ej krzyw ej Phillipsa) (3) Sª awi«ski, 200 8 (analiza eksp erc ka) (4) K olo ch, 2009 (DSGE) K onieczno±¢ wyp eªnienia kryterium stabilno±ci cen i p otencjalna rewizja strategii p olit yki pieni¦»nej mog¡ ogranicza¢ oczekiw ania in ac yjne . Ograniczenie ryzyk a kurso w ego dla p odmiotó w gosp odarczyc h w okresie uczestnict w a w E RM II . Jedno czesne wyp eªnienie kryterium kurso w ego i stabilno±ci cen je st mo»liw e i wyso ce pra wdop odobne (1,4). Zmiana re»im u p olit yki mo n etarnej przed w ej±ciem do strefy euro mo»e b y¢ k onieczna. Dobrob yto wy koszt szaco w an y jak o ekw iw alen tn y obni»eniu konsump cji w stanie ustalon ym o 0,0156% (1). W razie konieczno±ci obni»ania in acji i utrzymania jej na p oziomie o 1 pkt pro c. ni»szym przez kolejn y rok w p oró wnaniu ze scenariuszem bazo wym, nast¡ pi ±redni spadek tempa wzrostu PKB o ok. 0,8 pkt pro c. ±rednio w okresie 2 lat (2). W celu wyp eª nienia kryterium sk alnego mo»e si¦ ok az a¢ konieczne pr ocykliczne zacie±nienie p olit yk i sk alnej (2). F aza cyklu k oniu nkturalnego w P olsce (kryterium sk alne, kryte rium stabilno±ci cen) i w p ozostaªyc h pa«st w ac h Unii Europ ejsk iej (kryterium stabilno±ci cen) . Sp ow olnienie gosp odarcze w P olsce b ¦dzie si¦ wi¡zaªo z konieczno±ci¡ wypraco w ania strategii konsoli dac ji sk alnej oraz w y»szym kosztem zac ie ±nienia sk alnego. Z kolei du»o korzystniejsza sytuacja cyk liczna P olski na tle inn yc h kra jó w Unii Europ ejskiej wi¡zaªab y si¦ z trudno ±ci¡ w wyp eªnieniu kryterium st abil no±ci cen i wy»szym kosztem konieczne go zacie±nienia monetarnego. Sytuacja na rynk ac h nanso wyc h determin uje koszt in ter w encji na rynku w aluto wym (kryterium kur so w e) (3) . Ew en tualn e trudno±ci z jedno czesn ym wyp eªnie niem kryterium kurso w ego i stabilno±ci cen przy presji na rea ln¡ aprecjacj¦ (pra wdop odobnej w gosp odarce kon w erguj¡cej) b ¦dzie m usiaª alb o umacnia¢ si¦ kurs w alut y kra jo w ej, alb o rosn¡¢ cen y, za± kryteria ogranicza j¡ dynamik ¦ kursu i cen jedno cze ±nie (1,4). Scenariusz ew en tualn yc h dziaªa« an tyin acyjn yc h im pul s monetarn y, sk aln y p odatk owy lub sk aln y wydatk owy . Na jwi¦ks zy kos zt (w p ostaci spadku dy nam iki PKB) generuje p olit yk a obni»ania zakup ów dóbr i usªug przez sektor rz¡do w y. Natomiast na jbardziej korzystna, w sensie genero w ania na jmniejszego spadku PKB w ±rednim okresie, jest p olit yk a obni»ania p odatk ów p o±r ednic h (2).
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) K o rzy ±ci K os zt y Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans Asp ekt y tec hniczne i administracyjne (1) Árendá², 2006 (badania ankieto w e) (2) Deutsc he Bank, 2001 (analiza eksp erc ka) (3) K ozak, 20 09 (analiza eksp erc ka) (4) Naro do wy Bank P olski, 2009 (analiza eksp erc ka) (5) Gór sk a i in ., 2009 (analiza eksp erc ka) K os zt y wpro w adzenia euro do obiegu, o rganiz acyjne, tec hniczne. Dla pr zedsi¦biorst w nie nanso wyc h: -0,5-0,8% ro czn yc h obrot ów przedsi¦biorcó w w EA-12 w 2001 r. (teraz pra wdop odobnie ni»sze, gdy istnieje gotó wk ow e euro) (2); -0,09-0,27% ro czn yc h obrot ów przedsi¦biorst w na Sªo w acji w 2009 r. (1). Dla ba nk ów: -0,14-0,26% PKB (zmian y organizacyjne, systemó w informat yczn yc h, wpro w adzenie euro do obiegu gotó wk ow ego ) (3). Dla caªej gosp odarki: -0,5-0,6 % PKB (szacunki ex ante dla kra jó w strefy euro z 2001 r.) (2).; -1,7-1,9% PKB (szacunki ex ante dla P olski ) (4). Scenariusz wpro w adzenia euro do obiegu i okre su trw ania p odw ó jnego obiegu. Decyzje ws. zasi¦gu k ampanii informacyjnej i rozwi¡za« logist yczn yc h . Ilo±¢ gotó wki przec ho wyw ana przez mieszk a«có w kra ju i skuteczno±¢ dziaªa« wªadz, ma j¡c yc h na celu zac h¦cenie mieszk a«có w do dep ono w ania w oln yc h ±ro dk ów w banku w celu uªat wienia przepro w adzenia op eracji denom inac ji pieni¡dza (5).
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) K o rzy ±ci K os zt y Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans Efekt y ceno w e (1) Ro zk rut i in., 2009 (badanie sym ulacyjne) (2) y ziak, 2009 (analiza stat yst yczna) (3) Gór sk a i in ., 2009 (analiza eksp erc ka) W zros t ogólnego p oziom u cen w P olsce na sk utek zaok ¡ glania do cen atrak cyjn y ch m ó gªb y wyni e±¢ o d 0,5% do 1,7% (dw a na jbardziej pra wdop odobne scenariusze, mediana ze wzgl¦du na ró»ne p oziom y kursu kon w ersji). W ynik ten jest w du»ym stopniu homogeniczn y w pr zekro ju ró»n yc h grup sp oªeczn yc h, a efe kt zaokr¡ glania na jsilniejszy w przypadku dóbr o niskiej cenie jednost ko w ej (wzrost cen w przedziale do 1 zª mo»e w ynie±¢ maksymalnie do 20%) (1). Iluzja euro wi¦ks zy wpªyw dynamiki cen dóbr na jcz¦±ciej nab yw an yc h (w±ró d któryc h du»¡ grup ¦ stano wi¡ dobra o niskiej ce ni e jednostk ow ej) na sp oªeczn¡ p er cep cj¦ in acji ni» w pr zypadk u rzeczywistej stop y in acji. Grozi to zwi¦kszon ym i »¡daniami pªaco wymi i przej±cio wym ogranicz eniem konsump cji (1). W P ols ce dobra o niskiej cenie jednostk ow ej na jbardz ie j ksztaªtuj¡ sp oªecz n¡ p ercep cj¦ in acji (2), wi¦c ryzyk o wyst¡ pienia efektu istnieje. P oziom ostatecznego kursu k on w ersji (mo»liw o±¢ wyb oru kursu opt ymalnego ze wzgl¦du na nat¦»e ni e efektó w ceno wyc h w oto czeniu kursu ró wno w agi). Nak az p o dw ó jnej eksp ozycji cen w ok resie jego ob owi¡zyw ania kra je, które go wpro w adziªy miaªy wsk a¹nik in acji ni»szy o 0,17 pkt pro c. (HICP; w ty m : 0,25 pkt pro c. to w ary konsump cyjne, 0,30 pkt pro c. restauracje i hotele) ni» ±rednio w kra jac h strefy euro. Ro czne okresy p odw ó jnej eksp ozycji cen zostaªy wysok o oce ni one przez ob yw ateli Malt y i C ypru (3). Inne ro zwi ¡zania inst ytucjonalne ogranicza j¡ce nadu»ycia ceno w e: kampanie informacyjno-promo cyjne, zastoso w anie sp ecjaln yc h kalkulatoró w do przeliczania cen, mo ni toro w anie zac ho w a« przedsi¦biorcó w pr zez Rz¡d i or ganizacje konsumenc kie (np. ut w orzenie obserw atorió w euro na Cyprze), ustano wienie ko deksu dobryc h prakt yk ceno wyc h, p orozumienia przedsi¦biorcó w z rz¡dem (np. inicjat yw a F AIR na Malcie, ang. F ai r-pr ic ing A gr ee ments In R eta iling ) (3). Brak wiedzy n t. euro mo»e by¢ jedn¡ z przyczyn zwi¦kszon yc h oba w sp oªeczn yc h, zwi¡zan yc h ze skutk ami wpro w adzenia euro. P otrzebna skuteczna kampania informacyjna. Skala p odw y»e k b ¦dz ie uzale»niona od k osztó w tec hniczn yc h p onie sio n yc h przez przedsi¦biorcó w, banki i regulacji zap obiega j¡cyc h ic h przerzucaniu na konsumen tó w.
2.2
Dªugi
okres
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) Szanse Zagro»enia Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans P olit yk a pieni¦»na (1) Gradzewicz i Mak arski, 2009 (DSGE) (2) K osior i in., 2009 (indeksy siªy , sym ulacje kon trfakt yczne) (3) Rybi«ski, 20 07 (przegl¡d literatury , metaanalizy) (4) K olasa, 2 008 (DSGE) (5) Grab ek i Kªos, 2009 (DSGE) (6) K olo ch, 2009 (DSGE) (7) K ok os zczy «ski i in., 2009 (V AR, DSGE, ECM, analiza eks p erc ka) W sp óªuczestnict w o w decyzjac h EBC (ksztaªto w anie przebiegu wszys tk ic h dyskusji i udziaª w gªoso w a«). Wi¦kszy udziaª w decyzjac h Rady Prezesó w EBC, ni» by to wynik aªo z udziaªu w PK B strefy euro. Mo»liw o± ¢ obsadzenia stano wisk a czªonk a Zarz¡du EBC (2). K orzy±ci p olit yczne wynik a j¡ce z wpªywu na pro ces decyzyjn y EBC s¡ trudne do kw an ty k acji. Obni»enie zmienno±ci in acji p o przyj¦ciu euro o 66% (na skutek bardziej agresywnej p olit yk i pieni¦»nej EBC oraz zmniejszenia zmienno±ci ce n art ykuªó w imp or to w an yc h dzi¦ki uszt ywni eni u kursu EUR/PLN) (1). Nieadekw atno±¢ p olit yki pienie »nej o charakterze cykliczn y m. Brak mo»liw o±ci absorb ow ania wstrz¡só w asymetryczn yc h za p omo c¡ autonomicz nej p olit yki pieni¦»nej. Dobrob yto wy koszt do da tk owyc h w aha« pro duk cji szaco w an y jak o ekwiw alen tn y obni»eniu konsump cji w stanie ustalon ym o 0,051% (1). W y»sze o 18% w ahania pr oduk cji (1). Nieadekw atno±¢ p olit yki pieni¦ »nej o charakterze strukturaln y m (dªugo ok reso wym) tym bardziej dotkliw a, im dªu»ej b ¦dzie trw a¢ pro ces realnej kon w ergencji (6). K oszt y mog¡ zmniejsza¢: wysok a elast yczno±¢ rynk ó w i efekt ywno±¢ k anaªu k onkurencyjno±ci (wy»sza elast yczno±¢ rynk ów zmniejsza koszt rezygnacji z autonomicznej p olit yki pieni¦»nej) ; wy sok a skuteczno±¢ stabilizacji za p omo c¡ p olit yki sk al nej ; silna sync hronizacja cykli koniunk turaln yc h P olski i strefy euro w przyszªo±ci ; niewielk a strukturalna heterogeniczno±¢ P olski i strefy euro (np. wzgl¦dne p odobie«st w o mec hanizmó w transmisji monetarnej); np. w P olsce i w stre e euro p odobna jest sk ala an tycypacyjno±ci ce n oraz siªa wpªywu kursu w aluto w ego na CPI (7) ; wpªyw pro cesó w globalizacyjn yc h na skuteczno±¢ p olit yki pieni¦»nej w maªej gosp odarce (zagadnienie trudne do kw an ty k acji) (3); przyspieszenie pro cesu doganiania (rosn¡ce temp o realnej kon w ergencji skraca okres strukturalneg o niedopaso w ania stóp EBC do p otrzeb gosp odarki o ni»szym do cho dzie na 1 mieszk a«ca) (6); nisk a ró»nica naturaln yc h stóp pro ce n to wyc h (ró»nica mi¦dzy P olsk ¡ a stref¡ eur o szaco w ana na ok. 2 pkt. pro c.).Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) Szanse Zagro»enia Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans Efekt ywno±¢ k anaªu k o n kurencyjno±ci (1) B u k o wski i in., 2009 (panelo wy mo del SVEC) (2) Lew ando wski i in. (2009) (panelo wy mo del SVEC, ana liza eksp erc ka) (3) Ro gut , 2009 (mo del V AR) (4) T oró j, 2009 (est ymacja GMM i sym ulacje kon trfakt yczne) Relat ywnie elast yczn y rynek pracy . Elast yczno±ci wynagro dze« sprzyja j¡ mo del nego cjacji zbioro wyc h, p oziom op odatk ow ania i restryk cyjno±¢ pra w a pracy (1,2). P od wzgl¦dem szt ywno±ci wynagro dze «, zdolno±ci absorp cji realok acyjn yc h szok ów pro dukt ywno±ci, oraz elast yczno±ci w odp owiedzi na szoki cen w wymianie mi¦dzynaro do w ej P olsk a jest rynkiem przeci¦t nie elast yczn ym w zbioro w o±ci kra jó w ±ro dk ow oeuro p ejskic h (1,2). Nieelast yczne elemen ty ryn ku pracy : wysoki klin p odat ko wy , w cze sn y w iek odc ho dzenia na emerytur¦, wys ok a relacja zasiªk ów dla b ezrob otn yc h do pªac oraz nisk a efekt ywno±¢ akt ywnej p olit yki rynku pracy przedªu»a j¡ okres dostoso w a« do wstrz¡só w makro ek onomiczn yc h (1,2). Ró»nice mi¦dzy ws trz¡sami oraz mec hanizmami ic h transmisji w ró»n yc h regionac h P o ls k i (3). Relat ywnie n ieelast yczn y ry nek pro du któ w. Znacz¡ce utrudnienia dla przedsi¦biorczo±ci, zwªaszcza w efek cie (i) wysokic h utrudnie« przy rozp oczynaniu dziaªalno±ci gos p odarcz ej, (ii) nap ot yk an yc h ograniczeniac h sw ob ody dziaªalno±ci w p ewn yc h koncesjono w an yc h obszarac h cz y (iii) sy ste m u p odatk ow ego generuj¡cego na tle kra jó w region u wzgl¦dnie wy soki koszt sp eªnienia ob owi¡zk ów sk aln yc h (1,2). Reform y inst ytucjonalne rynku pracy i pro d uktó w (1,2), niw eluj¡ce ew en tualne koszt y dostoso w a«. Zap ew nienie mec hanizmó w formo w ania pªac gw aran tuj¡ cy ch p owi¡zanie dynamiki pªac realn yc h z dy nam ik ¡ wyda jno±ci pr acy . Mec hanizm y formo w ania o czekiw a« i indeksacji pªac/cen. Im bardziej racjonalne oczekiw ania i im m ni ejsza up or czyw o±¢ in acji, tym efekt ywniej ce teris paribus przebiega pro ces dostoso w aw cz y p o ew en tualn yc h wstrz¡sac h asymetr yc zncyc h. K onieczno±¢ dobrej eduk acji ek onomicznej i informo w ania sp oªecze«st w a, umacniania wiarygo dno±ci wªadz m onetarn yc h, unik ania mec hanizm ów automat ycznej indeksacji pª ac do przeszªej in acji oraz nego cjacji pªaco wyc h na p oziomie sektoro wym, jak ró wnie» p odejmo w ania dziaªa« przeciwk o iluzji euro (4). Brak wiedzy n t. euro mo»e by¢ jedn¡ z przyczyn zwi¦kszon yc h oba w sp oªeczn yc h, zwi¡zan yc h ze skutk ami wpro w adzenia euro. P otrzebna skuteczna kampania informacyjna.
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) Szanse Zagro»enia Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans Stopie« realnej k on w ergencji (1) A damo wicz i in., 2009 ( ltry cz¦stotliw o± cio w e, analiza SV AR, ana liza p or ówna w cza struktur) (2) K onop czak, 2009a (mo dele przeª¡cznik ow e Mark ow a, algor yt m y dato w ania cykli, mo dele SV AR) (3) Skrzyp czy«ski, 2009 (analiza sp ektralna) (4) Ga jewski i in., 2009 (wsk a¹niki sp ecjalizacji i dyw ergencji, ltry cz¦stotliw o±cio w e) (5) B u k o wski i in., 2009 (panelo wy mo del SVEC) Krótsze cy kle (o o k re sie ok o ªo 3 lat) s¡ w przypadku go sp o darki p olsk iej w wi¦ kszym stopniu zbie»ne ze stref¡ euro ni» cykle dªugie (6-7 lat ) (3), co mo»e by¢ kor zys tne przy zaªo»eniu, i» cykle krót sze determ ino w ane s¡ czynnik ami o charakterze p op yto wy m, na które wpªyw ma p olit yk a pieni¦»na, za± dªu»sze czynnik ami p oda»o wymi. Oznacza to, »e koszt re zy gnacji z autonomicznej p olit yki pieni¦»nej by ªb y ni»szy ni» w przypadku jednolitego p ostr zegania zja wisk a sync hronizacji cyklicznej. Wysokie pra wdop o dobie«st w o endogenicznej k on w ergencji cykli , ze wzgl¦du na (i) p odobne rea kcje gosp odarek P olski i strefy euro na szoki, niep eªna sync hronizacja cykliczna wynik a z asymetrii sam yc h szok ów (2), (ii) kon w ergencj¦ struktur gosp odarki P olski i strefy euro obserw ow an¡ od roku 1995 (1), (iii) in tegracj¦ handlo w ¡ (5). Sync hronizacja p olskiego cyklu k oniunkturalnego ze cyklem strefy euro relat ywnie na jlepsza na tle gosp o darek Europ y ro dk o w o-W sc ho dn iej , któr e nie nale»¡ jeszcze do str efy euro (2). Brak p odsta w do p ot wierdzenia hip otezy , i» przyj¦cie euro dopro w adzi do w zrostu p olaryzac ji rozw o ju regionalnego (4). Ryzyk o nieadekw atnej do p otr zeb p olsk iej gosp odarki p olit yki pieni¦»nej EBC ze wzgl¦du na: umiark o w an y stopie« dot yc hczaso w ej sync hronizacji cyklicznej (1,2,3). Odc hy lenia akt ywno± ci gosp odarczej od p otencjaªu s¡ w przypadku P olski sk orelo w ane ze stref¡ euro w stopniu umiark ow an ym (wsp óªczynnik korelac ji komp onen tu cyklicznego PKB na p oziomie 0,48 w latac h 1995-2007 , za± w kra jac h czªonk owskic h strefy euro od 0,71 w przypadku Sªo w enii do 0,97 dla Niemiec) (3); wy»sz¡ amplitud¦ w aha« (w uj¦ciu pro cen to wym) w P olsce w stosunku do strefy euro ja ko caªo±ci (3); mo»e to skutk ow a¢ zb yt sªab ymi (c ho ¢ wªa±ciwymi co do kierunku i czasu) reak cjami stóp pro cen to wyc h EBC w stosunku do p otrze b p olskiej gosp odarki; przesuni¦cie fazo w e cyklu p olski ego wzgl¦dem strefy eur o (3), co m o»e skutk ow a¢ nieopt ymaln ym dla p olskiej gosp odarki cz as em p odejmo w ania decyzji ws. zmian stóp pro cen to wyc h przez EBC; relat ywnie w oln¡ (n a tle kra jó w region u ) k on w ergencj¦ cyklu p olskiego do cyk lu strefy euro (3); w ci¡» znacz¡ce, cho ¢ malej¡c e z czasem ró»nice w struktur ac h gosp odarek (1), które st w arza j¡ ryzyk o wy st¡ pienia wstrz¡só w asymetryczn yc h. Ró»nice struktur wsk azuj¡ na wysokie ryzyk o wyst¡ pienia wstrz¡só w asymetryczn yc h. W zgl¦dna koncen trac ja pro duk cji (ok. 25% w arto±ci do dane j brutto P olsk i w ob ec ok. 13% analogicznej wielk o±ci dla strefy euro) w gaª¦ziac h tr udni ej dostoso wuj¡cyc h si¦ do gw aªto wnie zmienia j¡cyc h si¦ w arunk ów pro w adzenia dziaªalno±ci gosp odarcze j (rolnict w o, górnict w o i kopalnict w o, handel i napra wy) stano wi p otencjalne ¹ró dªo asymetrii szok ów makro ek onomiczn yc h. Z p oró wnania struktur p op yto wyc h w ynik a, »e gosp odark ¦ P olski od gosp odarki 12 pa«st w strefy euro i gosp odarek wybran yc h kra jó w europ ejskic h mo» e odr ó»nia¢ tak»e sp osób reak cji na zaburzenia ceno w e i do cho do w e. P o da»o w e determinan ty pro cesu doganiania. Stopnio w e zmniejszanie si ¦ ró»nic w struktura ch gosp odarki P olski i strefy euro (1). Ob ecnie stopie« p odobie«st w a p od tym wzgl¦dem jest ±redni jest ono zdecydo w anie ni»sze ni» w przypadku Niemiec, F rancji i His zpanii , ale p oró wn yw alne lub na w et wi¦ks ze ni» dla Irlandii , P ortugalii i Wªo ch. Stopie« k o ordynacji dziaªa« dyskrecjonalnej p olit yki sk alnej . Dynamik a wymian y handl o w ej z kra jami czªonk owski m i strefy euro p o ak cesji P olski .
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) Szanse Zagro»enia Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans P olit yk a sk alna (1) Szczerbak i in., 2009 (analiza eksp erc ka, sym ulacje kon trfakt yczne) (2) J¦drzejo wicz i in., 200 9 (mo dele panelo w e) (3) Mac kiewicz i Kra jewski, 20 08 (analiza eksp erc ka, mo del panelo wy) (4) Szymczyk, 2009 (analiza eksp erc ka) (5) Gro dzic ki, 2009 (mo del MGAR CH -BEKK) (6) HM T re asury, 2003 (k omplekso wy rap ort z ba da«) T rw ale ni»szy k oszt emisji dªugu i wy»sza skutec zno±¢ p oli tyki zw i¡z ane z trw aªym wzrostem stabilno±ci makro ek onomicznej i wiarygo dno±ci (1) . W latac h 2009-2017 suma korzy±ci od 24,1 mld PLN (przy restryk cyjn yc h zaªo»eniac h) do 57,6 mld PLN (zaªo»enia bardziej realist yczne) (1). Rz¡dy uzysk aªy wi¦ksz¡ elast y czno ±¢ w wyb orze momen tu emisji dªugu , p oniew a» wy ce na obligacji p odl egaªa mniejszym w ahaniom na w et w w arunk ac h p ow a»n yc h zabur ze« na rynk ac h nanso wyc h (5). Udziaª Ministra Finansó w w pracac h Eurogrup y ciaªa o rosn¡cym zna czeniu w UE , decyduj¡cego w du»ym stopniu o ksztaªcie p olit yki gosp odarczej Uni i (4). K onieczna wysok a elast y czno± ¢ wydatk ó w oraz niski de cyt strukturaln y dla abs or b ow ania przej±cio wyc h wstrz¡só w asymetryczn yc h narzuca do datk ow e ograniczenia w pro w adzeniu dyskrecjonalnej p olit yki sk alnej. Spadek dyscyplin y rynk o w ej ( jazda na gap ¦, ang. fr ee rid ing ) mo»e zniec h¦ca¢ do p odejmo w ania reform w obszarze m.in. nansó w publiczn yc h. P otencjalne sa nk cje za ªamanie p osta no wie« P aktu Stabilno±ci i W zrostu bardziej suro w e (c ho ¢ nigdy jeszcze nie stoso w ane). Skuteczno±¢ automat yczn yc h stabilizat o ró w (w edªug bada« s¡ one skuteczniejsze ni» akt ywna p olit yk a sk alna). Badania empiryczne p ot wierdza j¡ skuteczno±¢ aut omat yczn yc h stabilizatoró w w wygªadzaniu w aha« koniunk turaln yc h w P ol sce , ale jest ona ograniczona w p oró w na ni u z inn ymi kra jami (3). W ysok o±¢ st rukturalnego de cyt u nansó w publiczn yc h przy wysokim, p olit yk a sk alna mo» e by¢ pro cykliczna (2). Transparencja, symet ria , wiarygo dno±¢ i ade kw atno±¢ w czasie p olit yki sk al ne j i jak o w arunki skuteczno±ci dziaªa« dyskrecjonaln yc h w wygªadzaniu wstr z¡só w (5). T rw aªo±¢ wstrz¡só w (w przypadku trw aªyc h zaburze« ci¦»ar dos toso w a« sp oczyw a gªó w nie na kanale konkurencyjno±ci). Konieczno±¢ st w orzenia k onkurencyjnej ofert y na szerokim europ ejskim rynku obligacji (1).
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) Szanse Zagro»enia Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans P olit yk a w aluto w a (1) Bªaszkiewicz-Sc h w artzman, 2009 (GAR CH, SV AR) (2) St¡»k a, 2009 (sto chast yczn y mo de l Dorn busc ha) (3) Grab ek i Kªos, 2009 (DSGE) (4) Grab czy«ski i in. (2009) (analiza eksp erc ka) (5) Darv as i Szapáry (2008) (SV AR) Na p oziomie mikro: trw aª a eliminacja ryzyk a kurso w ego w dziaªalno±ci p odmiotó w gosp odarczyc h i znaczne ograniczenie kosztó w zab ezpieczania si¦ przed ryzykiem kurso wym. Na p oziomie makro: eliminacja w str z¡só w nominaln yc h wynik a j¡cyc h ze zm ie nno± ci kursu EUR/PLN ok. 30-60% zmienno±ci kursu mo»na by ªo zaklasy k ow a¢ w ten sp osób (wnioski dot ycz¡ okresu, w zale» no± ci od badania, 1993-2007 lub 1998-2008) (1,2,5). Pro w adzi to do ograniczenia cz¦±ci zmienno±ci agregató w makro ek onomiczn yc h wynik a j¡cej ze wstrz¡só w nominaln yc h. W dªugim okresie zmiana ro li rezerw w aluto wyc h (o dc ho dzenie od celu ostro»no±cio w ego na rzecz maks ymalizacj i do cho do w o±ci p ortfela) p ow inna p oz yt ywnie wpªyw a¢ na wynik nanso wy NBP (4). Nominaln y kurs w aluto wy EU R/ P L N przestanie p eªni¢ rol¦ absorb era wstrz¡só w ok. 40-70% jego zmienno±ci mo»na byªo zaklasy k ow a¢ w ten sp osób (wnioski dot ycz¡ okresu, w zale»no±ci od badania, 1993-2007 lub 1998-2008) (1,2,5). P o rezygnac ji ze zmiennego kur su w aluto w ego znacz¡co wzro±nie wpªyw gosp o darczyc h impulsó w pªyn¡cyc h z zagranicy na zmienno±¢ p olskiej pro duk cji (z 7,4-22,6% zmienno±ci w zale»no±ci od okresu do 18,7-30,7%) oraz in acji (z 7,5-15,4% do 17,0-63, 7%) (3). Sync hronizacja cy kli koniunkturaln yc h P olski i st refy euro w pr zy szªo±ci. W yb ór nieopt ymal nego kursu k on w ersji (tzn. niesp ó jne go z kursem ró wno w agi) grozi dªugotrw aªym pr ocesem dostoso w aw cz ym, p olega j¡cym na p odwy»szeniu tem pa wzrostu cen (w przypadku zb yt sªab ego parytetu) alb o ograniczeniu tempa wzrostu gosp odarczego przez obni»enie zewn¦trznej konk ur encyjno±ci (w przypadku zb yt mo cneg o parytetu).
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) Szanse Zagro»enia Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans Rynek nanso wy (1) K onop czak, 2009b (mo del panelo wy) (2) Gro dzic ki, 2009 (mo del MGAR CH -BEKK) (3) P awªo wsk a i K ozak , 2008 (analiza eksp erc ka, ilo±cio w a) (4) K ok os zczy «ski i in., 2009 (V AR, DSGE, ECM, analiza eksp erc ka) (5) K ozak, 20 09 ( analiza eksp erc ka) W zro st stabilno±ci na rynk ac h nanso wyc h. Zmniejszenie p odatno±ci cen na efekt y zara»ania. W zrost subst yt ucyjno±ci mi¦dzy obligacjami sk arb owymi z P olski i z inn yc h pa«st w strefy euro (2). Pra wdop o d o bn y wzr ost k onk urencji na ry nku nanso wym , co mo»e by ¢ b od¹cem do p odniesienia efekt ywno±ci dziaªania jego p odmiotó w. W pa«st w ac h strefy euro p o 199 9 r. wzrosªa liczba fuz ji i przej¦¢ bank owy ch, a tak»e rozszerzyªa si¦ oferta pro dukto w a bank ów. W zrost konk ur encji dot yczyª gªó wnie ry nku kredyto w ego, w ram ac h jego za± -przede wszystkim segmen tu bank ow o±ci korp oracyjnej. W ej±cie P ol ski do str efy euro nie p owinno wpªyn¡¢ na znaczn¡ zmian¦ p oziom u konkurencji w caªym sektorze bank owym, ale znacz¡cy wzrost konk ur encji mo»e w szc zególno±ci dot yczy¢ segmen tu bank ow o±ci korp oracyjnej (4). Eliminacja op eracji wymian y euro/zªot y mo»e sta¢ si¦ ¹ró dªem zwi¦kszonej konkurencji na ograniczon ym ju» rynku w aluto wym nie tylk o ze stron y bank ów, p olskic h, ale i za graniczn yc h cen tró w nanso wyc h sp ecjalizuj¡cyc h si¦ w obsªudze przedsi¦biorst w sp oza strefy euro (5). Mec hanizm y wygªadzania k onsump cj i za p omo c¡ mi¦dzynaro do w ego p o dziaªu ry zyk a dot yc hczas maªo efekt ywne. W pro w adzenie euro przyczyniªo si ¦ jednak do wzrostu tej efekt ywno±ci (1). Istnieje p od obi e«s tw o w funk cjono w aniu kanaªu kredyto w ego oraz me chanizmie transmisji stóp pro cen to wyc h banku cen tralnego do sektora bank ow o±ci detalicznej p omi¦dzy P ols k¡ a stref¡ euro. In tegracja rynk ó w nanso wyc h mo»e dopro w adzi¢ do usp ó jnienia mec hanizmó w transmisji monetarnej i tym sam ym zmniejszenia ryzyk a nieade kw atno±ci p olit yki EBC do p otrzeb p olskiej gosp odarki (4). P o zi o m cen (1) K onop czak i Ro zk rut, 2009 (mo del panelo wy) (2) W o¹niak, 2009 (mo del panelo wy) (3) K omisja E uro p ejsk a, 2008 (analiza eksp erc ka) (4) B enati, 2008 (DSGE) Obni»enie dynamiki cen oraz up or czy w o±ci in acji na skutek zak ot wiczenia o czeki w a« dzi¦ki wysokiej wiarygo dno±ci EBC: W latac h 1999-2001 in acja w kra jac h strefy euro byªa istot ni e ni»sza ni» to wynik aªo z czynnik ów fundamen taln yc h (zja wisk a tego nie zaobserw ow ano w p oz os taªy ch kra jac h UE). Jednak w ±rednim okresie (lata 1999-2006) part ycypacja w stre e euro nie miaªa sy ste mat ycznego wpªywu na dynamik ¦ cen kra jó w czªonk owskic h (1). P o wpro w adz eniu euro do obiegu gotó wk ow ego dynamik a cen w kra jac h czªonk owskic h strefy euro byªa b owiem istotnie wy »s za ni» to wynik aªo z fundamen tó w (iluzja euro, spadek zaufania do wªadz gosp odarczyc h, ew en tualne efekt y drugiej rundy). Przyspieszenie k on w ergencji p oziomó w cen , p onadprop orcjonalne wzgl¦dem przyspieszenia kon w erge ncji realnej, miaªo miejsce p o wpro w adzeniu euro do obiegu gotó wk ow ego w przypadku kategor ii dóbr konsump cyjn yc h. Samo uszt yw nienie kursó w w aluto wyc h nie miaªo w tym zakresie znaczenia (1). Zb yt szybk a kon w ergencja cen i pª ac mo»e dopro w adzi¢ do spadku k onkurencyjno±ci p olskic h pro duktó w na rynku ±wiato wy m (2). Wiarygo dno±¢ EBC jak o no w ego p odmiotu odp owiedzialnego za pro w adzenie p olit yki pieni¦»nej, ob owi¡zuj¡cej na terenie P olski (4). Rozwi¡zania inst yt ucjonalne w zakresie mec haniz mó w formo w ania pªac , w szczególno±ci szczeb el formo w ania pªac, mec hanizm nego cjacji i ew. mec hanizm y indeksacji (3). Efekt Balassy-Sam uelsona (2).
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) Szanse Zagro»enia Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans In w est ycje (1) Daras i Ha g emejer, 2009 (CGE) (2) B u k o wski i in., 2008 (DSGE) (3) Ro drik i Subramanian, 2009 (metaanaliza, analiza eksp erc ka) (4) B rzozo wski, 2009 (analiza ek onomet ryczna) (5) W orld Ban k, 2008 (analiza eksp erc ka, wsk a¹niki konk ur encyjno±ci) W zro st in w est ycji kra jo w yc h (spadek stóp pro cen to wy ch, realok acja zasob ów, reduk cja kosztu nanso w ania zagranicznego) i zagraniczn yc h (eliminacja ryzyk a kurso w ego, wzrost stabilno±ci makro ek onomicznej, wzrost przejrzysto±ci cen). Akum ulacja k a pitaªu , napªy w no w yc h tec hnologii, wzrost wyda jno±ci pracy (4). W zrost in w est ycji i p otencjaªu gosp odarki od ok. 1,3% (2) do 12,6% (1) w stosunku do scenariusza b ez euro (1). W ra»liw o±¢ p oz iom u in w est ycji na realn¡ stop ¦ pro cen to w ¡ oraz na inne determinan ty (np. barier y dla in w est ycji p o stronie inst ytucji p olit yki gosp odarczej). Natura o granic ze« p op ytu in w est y cyjnego (brak oszcz¦dno±ci dla ic h nanso w ania alb o brak oczekiw an yc h korzy±ci z in w est ycji w przyszªo±ci, w ynik a j¡cy z jak o±ci oto czenia inst ytucjonalnego) (3). Zdolno±ci a bso rp cyjne g osp o darki , oc ena inno w acyjno±ci i konkurencyjno±ci (5). Wpªyw transfer u tec hnologii zagr anicznej na wzrost w p olskim sektorze przem ysªo wym do tej p ory byª ograniczon y, co wynik aªo z jego sp ecy ki (4).
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) Szanse Zagro»enia Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans Handel zagraniczn y (1) Cie±lik i in., 2009 (mo del gra witacyjn y) (2) Mr o czek, 2009 (eksp er ck a analiza dan yc h) (3) Daras i Ha g emejer, 2009 (CGE) (4) Z orzi i Rubaszek (2008) (DSGE) (5) Blanc hard i Gia v azzi, 2002 (analiza eksp erc ka) Z sym ulacji przepro w adzonej przy u» yciu mo delu CGE w ynik a przyrost eksp ortu o 12,9% i imp ortu o 9,2% w dª ugim okresie (3). Istotnie do datni przyrost netto handl u p om i¦ dzy kra jami st refy euro a kra jami trzecimi sugeruje, »e przyrost handlu w ewn¡trz stre fy euro nie b yª wy nikiem przesuni¦cia struktury geogra cznej, ale kreacji (1). Mo del gra witacyjn y p ot wierdza istotn y wpªyw uczestnict w a przez par¦ kra jó w w stre e euro na wzrost wymian y handlo w ej (eksp or t p omi¦dzy pa«st w ami czªonk owskimi byª w latac h 1999-2006 wy»szy ±rednio o ok. 13% przy kon troli czynnik ów fundamen ta ln yc h). Rosn¡cy stopie« ot w ar to±ci eksp on uje na konk ur encj¦, ale i spra wniej p ozw ala wyk orzysta¢ lok alne przew agi (w tym k oszto w e) i umo»liwia wª¡czenie w mi¦dzynaro do wy p o dziaª pracy (2). W zrost pro duktu kra jo w ego brut to oraz in tensy k acja p owi¡za« in w est ycyjn yc h mog¡ sprzyja¢ wzmo cn ieniu roli handlu k orp oracyjn eg o , a up odabnianie si¦ st ruktur pro duk cyjn yc h i p op yt owyc h zwi¦kszaniu znaczenia handlu w ewn¡trzgaª¦zio w ego (2). Rola inn yc h ni» in te g racja w alu to w a u w arunk o w a« handl u mi¦dzynaro do w ego , pr zede wszystkim rola no wyc h rynk ów (Chin y, Indie), przebieg pro cesó w delok alizacji pro duk cji czy handel w ewn¡trzk orp oracyjn y. Badania empiryczne (2 ) p ok azuj¡, »e wpªyw tyc h czynnik ów byª wi¦kszy ni» samej in tegr acji w aluto w ej. P o przyj¦c iu euro bardzo pra wdop odobn y jest spadek salda obrotó w bie»¡cyc h w P olsce (4,5). P otencja lne zagro»enie zb yt gª¦b ok im obni»eniem salda (p oni »ej no w ego p oziom u ró wno w agi) i problemem z nieró wno w ag¡ zewn¦trzn¡. K onkurencyjno±¢ p olskic h dóbr na rynk ac h ±wiato wyc h w dª ug im okresie w arunk ow ana ic h jak o±ci¡ (te chnologia, in w est ycje) oraz cen¡. Ew en tualn y b oom kredyto wy oraz nieopt ymaln y p oziom kursu kon w ersji mo»e zagrozi¢ ceno w ej konkurencyjno±ci p ols kic h dóbr za granic¡. Kurs eu ro wzgl¦dem inn yc h w alut (w przypadku handlu p oza granicami strefy euro).
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) Szanse Zagro»enia Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans K onsump cja (1) Daras i Ha g emejer, 2009 (CGE) (2) B u k o wski i in., 2008 (DSGE) (3) K olo ch, 2009 (DSGE) (4) asze k i in., 2008 (analiza eksp erc ka) (5) Naro do wy Bank P olski, 2009 (mo del VEC) (6) B rzoza-Brzezina , 2005 (mo del VEC) W zrost konsump cji pryw atnej w dªugim okresie mo»e wynie±¢ od 1,1% (2) do 3,7% (1) w stosunku do scenariusza b ez euro. Prze w idyw an y wzrost konsump cji rz¡do w ej o 7,5% (1). Zagro»enie dªugotrw aªy m pro cesem dostoso w a« p o p ogorszeniu zewn¦trznej konkurencyjno±ci na skutek b o om u k onsump cyjnego , jak ró wnie» wzrostem zmienno±ci m.in. konsump cji. Dziesi¦ciopro cen to wy wzrost PKB mo»e sp ow odo w a¢ w dªugim okresie wzrost stosunku kr edy tó w do PKB o ok . 0,15 pkt pro c. Natomiast spadek realnej stop y pro cen to w ej o 1 pkt pro c. oznaczaªb y wzrost tej relacji o p onad 4,4 pkt pro c. (5). Wynik a j¡ca z b oom u kredyto w ego strata sp oªecz na mo»e wynie±¢ ok. 1,0-1,4% dªugo okre so wyc h korzy±ci z wpro w adzenia euro (3). Szybk o±¢ pro cesu doganiania rosn¡ce temp o realnej kon w ergencji skraca okres strukturalnego ni edopaso w ania stóp EBC do p otrzeb gosp odarki o ni»szym do cho dzie na 1 mieszk a«ca (3). P olit yk a gosp o darcza mo»e ograniczy¢ ryzyk o b oom u na rynku nieruc homo±ci za p om oc¡ odp owiednic h regulacji (4). Rozwi¡zania przyj¦te w inn yc h pa«st w ac h strefy euro (Grecji, Irlandii, P ortugalii) sk oncen tro w ane byªy na zaostrzeniu nadzoru nanso w ego i norm ostro»no±cio wyc h zwi¡zan yc h z udzielaniem kredytó w (6). Przebieg cyklu na rynku nieruc homo±ci. Je»eli m omen t wpro w adzenia euro przypadnie na faz¦ na jwi¦kszego o» ywienia w cyklu rynku mieszk anio w ego, do dat ko wy impuls wyw oªan y spadkiem stóp pro cen to wy ch (spadek stóp mo»e nast¡ pi ¢ tak»e przed wpro w adzeniem euro) mo»e by¢ szczególnie odczu w aln y (4). Mot y w acja rz¡dó w do przepro w adzania reform strukturaln yc h (1) Naro do wy Bank P olski, 2009 (metaanaliza) (2) Duv al i Elmesk o v, 2006 (metaanaliza, mo del probito wy) (3) L einer-Killinger i in., 2007 (przegl¡d literatury) Rz¡dy mog¡ ch¦tniej p odejmo w a¢ reform y strukturalne p o przyj¦ciu euro, gdy»: nie ma alternat ywy dla elast yczn yc h rynk ów jak o czynnik a w arunkuj¡cego efekt ywno±¢ pro cesó w dostoso w aw czyc h w dª ugim okresie; Rz¡dy mog¡ p odejmo w a¢ reform y strukturalne, ab y przyci¡ ga¢ kapitaª, którego mobilno±¢ w ewn¡trz strefy eur o jest wy»sza; rynek pracy m usi by ¢ przygoto w an y na nasilenie wstr z¡só w asymetryczn yc h, gdyb y w dª ug im okresie zwi¦ks zy ª si¦ stopie« sp ecjalizacji gosp odarki ; p o zwi¦k sze ni u przejrzysto±ci rynk ów i p oziom u konkurencji, ren ta ek onomicz na niektóryc h p odmiotó w sp ow odo w ana istnieniem szyt wno±ci strukturaln yc h zanik a, co osªabia ic h op ór przed reformami (1,2,3). Mot yw acja Rz¡dó w do p odejmo w ania reform mo»e si¦ ró wnie» obni »y ¢, p oniew a»: ic h skutki nie mog¡ zo st a¢ zªago dzone za p omo c¡ rozlu¹nienia p olit yki pieni¦»nej, o ile reform y nie s¡ przepro w adzane w sp osób sk oo rdyno w an y w caªej unii w aluto w ej; mo»e si¦ zwi¦kszy¢ sp oªeczna p otrzeba oc hron y inst ytucjonalnej, sz czególnie wsró d grup przypisuj¡cyc h sobie wysokie ryzyk o utrat y pr acy; obni»enie dyscyplin y rynk ow ej (1,2,3) . Ostateczn y efekt zale»n y je st od liczn yc h uw arunk ow a« natury ek onomicznej, sp oªecz nej i p olit ycznej.
Obszar Na jw a»niejsze badan ia (meto dyk a) Szanse Zagro»enia Czynniki w arunk uj¡ce ostateczn y bilans W zro st gosp o darczy (1) Daras i Ha g emejer, 2009 (CGE) (2) B u k o wski i in., 2008 (DSGE) (3) B rzozo wski, 2009 (analiza ek onomet ryczna) (4) Grab ek i Kªos, 2009 (DSGE) (5) Gradzewicz i Mak arski, 2009 (DSGE) W zrost PKB w dªugim okresie o ok. 7,5% w st os un ku do scenariusza b ez euro przy zaªo»eniu eliminacji kosztó w transak cyjn yc h w wysok o±ci 2% w arto±ci handlu P olski i spadku pr emii za ryzyk o o 1 pkt pro c. In tegracja i p ogª¦bienie rynk ów nanso wyc h. Lepiej rozwini¦te rynki nanso w e sprzyja j¡ wzrosto wi na p oz iom ie makro ek onomiczn ym (o ile rozw ó j ten mierzy¢ stopniem zaa w anso w ania reform niebank ow ego i bank ow ego sektora nanso w ego) (3). Ryzyk o wi¦kszyc h w aha« koniunk turaln yc h w ok óª trendu (4). Zmienno±¢ PKB mo»e wzrosn¡¢ o ok. 18% w ob ec scenariusza b ez wpro w adzenia euro (5). Ogóª czynnik ów w arunkuj¡cyc h wpªyw p oszc zególn yc h kategorii (w szczególno±ci in w est ycje).
3 Uwagi metodologiczne
Znaczna cz¦±¢ bada«, zestawionych w niniejszym opracowaniu, zostaªa przeprowadzona przy pomocy
modeli równowagi ogólnej: DSGE (ang. dynamic stochastic general equilibrium) oraz CGE (ang.
computable general equilibrium). Do dynamicznych stochastycznych modeli równowagi ogólnej
(DSGE) nale»¡ prace Bukowski i in. (2008); Grabek i Kªos (2009); Gradzewicz i Makarski (2009);
Kolasa (2008); Koloch (2009); Lipi«ska (2009). Praca Daras i Hagemejer (2009) opiera si¦ natomiast
na modelu CGE.
Gªówna idea modeli równowagi ogólnej polega na wyprowadzeniu sieci zale»no±ci mi¦dzy zmiennymi
makroekonomicznymi od decyzji podejmowanych przez poszczególne podmioty gospodarcze na
poziomie mikro. Decyzje te maj¡ charakter zada« optymalizacyjnych konsumenci maksymalizuj¡
u»yteczno±¢, producenci zyski, za± bank centralny dobrobyt spoªecze«stwa. Z jednoczesnego
rozwi¡zania poszczególnych problemów maksymalizacji wynika punkt równowagi w modelu.
Jednocze±nie w systemie zdarzaj¡ si¦ wstrz¡sy, wytr¡caj¡ce ukªad zmiennych ze stabilnej ±cie»ki
i powoduj¡ce wahania poszczególnych kategorii makroekonomicznych. W przypadku modeli DSGE,
zaburzenia (do których nale»¡ zazwyczaj ró»ne rodzaje wstrz¡sów popytowych, poda»owych lub
nominalnych) wytr¡caj¡ system ze stanu ustalonego, do którego ten z czasem powraca.
W zale»no±ci od postawionych celów badawczych, gospodarka mo»e by¢ modelowana jako skªadaj¡ca
si¦ z jednego lub wielu regionów ró»nych rozmiarów, sektorów czy etapów produkcji. Popularno±¢
modeli równowagi ogólnej w analizach zwi¡zanych ze skutkami przyj¦cia euro wynika przede
wszystkim z takich ich zalet jak:
â Odporno±¢ na tzw. krytyk¦ Lucasa (1976) przez wykorzystanie gª¦bokich strukturalnych
parametrów (takich jak parametry funkcji u»yteczno±ci czy produkcji), które maj¡ pozostawa¢
odporne na zmiany w prowadzonej polityce gospodarczej. Krytyka Lucasa odnosi si¦ do analizy
skutków zmian w prowadzonej polityce gospodarczej na podstawie modeli ekonometrycznych,
oszacowanych przy wykorzystaniu przeszªych danych. Niestabilno±¢ parametrów spowodowana
wpªywem zmiany w polityce na oczekiwania konsumentów i producentów mo»e spowodowa¢,
»e taki model stanie si¦ nieadekwatnym narz¦dziem analizy.
Autorzy analiz opartych
na modelach DSGE odwoªuj¡ si¦ do parametrów strukturalnych o intuicyjnej interpretacji
ekonomicznej, a zmiany re»imu mo»na ªatwo modelowa¢ explicité. Do takich zmian nale»¡ w
szczególno±ci bezpo±rednie nast¦pstwa wprowadzenia euro w Polsce, takie jak spadek kosztów
transakcyjnych w handlu zagranicznym, nieodwoªalne usztywnienie kursu EUR/PLN oraz
zmiana uwarunkowa« prowadzenia polityki pieni¦»nej.
â Analiza konsekwencji zaburze« w szerokim kontek±cie przez mo»liwie kompleksowe
uwzgl¦dnienie w modelu caªo±ci systemu gospodarczego. Integracja ze stref¡ euro jest
zjawiskiem wieloaspektowym i najpeªniejsz¡ odpowied¹ na pytanie o jego skutki mog¡ da¢
analizy uwzgl¦dniaj¡ce szeroki zakres potencjalnych interakcji.
Dodatkowo,
rygorystyczne
matematycznie
wyprowadzenie
modelu
z
podstaw
mikroekonomicznych pozwalaja teoretycznie uzasadni¢ wszystkie sprz¦»enia modelu. Specy kacja
poszczególnych równa« jest skutkiem jawnych zaªo»e« na temat mechanizmów podejmowania
decyzji przez podmioty gospodarcze.
Mimo wspólnej koncepcji modelowania i stosowanych technik analitycznych, poszczególne prace
ró»ni¡ si¦ mi¦dzy sob¡. Wynika to z ró»nych pyta« badawczych, na jakie odpowiadaj¡ poszczególni
autorzy, ró»nych sposobów estymacji lub kalibracji parametrów oraz innych zestawów zaªo»e« co do
struktury gospodarki. Na przykªad model CGE obrazuj¡cy skutki wprowadzenia euro dla wzrostu
gospodarczego (Daras i Hagemejer, 2009) jest skonstruowany inaczej ni» model DSGE sªu»¡cy do
analizy aspektów zwi¡zanych z cyklem koniunkturalnym (Gradzewicz i Makarski, 2009).
Rozpatruj¡c ró»ne problemy badawcze, poszczególni autorzy wykorzystuj¡ model w najbardziej
odpowiedni dla siebie sposób. Punkt równowagi, który implikuj¡ decyzje podejmowane przez
poszczególne podmioty gospodarcze, sªu»y w pierwszym kroku jako stan ustalony, wokóª którego
nieliniowy model podlega linearyzacji (log-linearyzacji). Po rozwi¡zaniu modelu, w celu odpowiedzi
na postawione pytania badawcze, stosuje si¦ takie techniki jak:
â analiza funkcji odpowiedzi na impuls (Bukowski i in., 2008; Grabek i Kªos, 2009) i drugich
momentów (Koloch, 2009);
â dekompozycja wariancji (Grabek i Kªos, 2009);
â analizy dobrobytu przy ró»nych wariantach polityki (Gradzewicz i Makarski, 2009; Lipi«ska,
2009);
â analizy symulacyjne (Daras i Hagemejer, 2009).
Ostateczny bilans b¦dzie zale»aª od szeregu okoliczno±ci, zarówno zewn¦trznych, jak i pozostaj¡cych
pod kontrol¡ polityki gospodarczej. Dlatego ilekro¢ to mo»liwe odwoªujemy si¦ do optymistycznej
i pesymistycznej wersji szacunków (por. tabela 3). Ró»nice te wynikaj¡ z faktu, »e (i) zestawiane s¡
wyniki ró»nych bada« na temat tej samej kategorii korzy±ci lub kosztów, (ii) niektórzy autorzy podaj¡
wyniki przedziaªowo oraz (iii) autorzy rozwa»aj¡ alternatywny sposób zadania impulsów zwi¡zanych
z przyj¦ciem euro (np. ró»na zaªo»enia na temat kosztów transakcyjnych czy szacowanego spadku
stóp procentowych).
4 Podsumowanie
Z zestawienia szerokiego spektrum bada« nad skutkami integracji ze stref¡ euro wynika, »e proces
ten powinien by¢ dla Polski korzystny zarówno w krótkim, jak i w dªugim okresie (zob. wykres
1). Nale»y przy tym zaznaczy¢, »e w dªugim okresie przewaga korzy±ci nad kosztami jest znacznie
wi¦ksza.
Tabela 3: ródªa ró»nic mi¦dzy oszacowaniem optymistycznym a pesymistycznym
kategoria
wariant optymistyczny
wariant pesymistyczny
spadek stóp procentowych
1 pkt proc. (DH)
0,7 pkt proc. (BDK)
eliminacja kosztów transakcyjnych
sposób zadania impulsu
ok. 2% obrotów polskiego handlu
zagranicznego i dodatkowo 1% ze
wzgl¦du na wzrost przejrzysto±ci i
eliminacj¦ ryzyka kursowego (DH)
ok. 2% polskiego handlu
zagranicznego, dotyczy 80% polskiego
handlu (BDK)
eliminacja kosztów transakcyjnych
korzy±ci krótkookresowe
ok. 1,5% PKB (BDK wariant
max.)
ok. 1% PKB (BDK - wariant min.)
wzrost liczby podmiotów b¦d¡cych w
stanie zmienia¢ swoje ceny w okresie
wymiany waluty euro
25% (BDK) zaªo»enie w wariancie
min.
50% (BDK) zaªo»enie w wariancie
max.
ª¡czna skala efektów cenowych
0,5% (RKJ) dolna granica
najbardziej prawdopodobnego
przedziaªu
1,7% (RKJ) górna granica
najbardziej prawdopodobnego
przedziaªu
korzy±ci skalne w latach 2009-2017
57,6 PLN (MF) przy realistycznych
zaªo»eniach
24,1 mld PLN (MF) przy
ostro»nych zaªo»eniach
zamkni¦cie procesu realnej
konwergencji
2035 (K)
2050 (K)
ródªo: opracowanie MF na podstawie cytowanych artykuªów (wyja±nienia symboli pod wykresem 1).
Integracja walutowa jest zªo»onym, wieloaspektowym przedsi¦wzi¦ciem. Z tego wzgl¦du bilans
korzy±ci i kosztów przyj¦cia euro, w szczególno±ci przeprowadzony ex ante, ze swej natury ma
charakter szacunkowy. Nie we wszystkich przypadkach jest te» mo»liwa peªna kwanty kacja
korzy±ci i kosztów. Zestawiaj¡c ze sob¡ mierzalne efekty, nie mo»na zapomina¢ o zagadnieniach
niemierzalnych (lub trudno mierzalnych, por. wykres 1). W niniejszym opracowaniu podj¦to jednak
prób¦ mo»liwie szerokiej sygnalizacji ró»nych skutków integracji ze stref¡ euro, przynajmniej na
poziomie jako±ciowym. Wynika z niej, »e w±ród efektów niemierzalnych zdecydowanie dominuj¡
korzy±ci i szanse.
Ostateczny bilans korzy±ci i kosztów przyj¦cia euro przez Polsk¦ b¦dzie silnie uzale»niony od
prowadzonej polityki gospodarczej i stopnia przygotowania Polski do wprowadzenia wspólnej waluty.
Uczestnictwo w procesie integracji walutowej b¦dzie dla Polski tym korzystniejsze, im wi¦cej
skutecznych dziaªa« we wskazanych w opracowaniu obszarach zostanie podj¦tych.
Wykres 1: Szacunkowy bilans korzy±ci i kosztów integracji ze stref¡ euro
(a) krótki okres
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
zagrożenia związane z wypełnieniem kryteriów z Maastricht (L)
efekty cenowe (BDK)
redukcja kosztów transakcyjnych (BDK)
korzyści fiskalne (MF)
spadek stóp procentowych i kosztów transakcyjnych - efekt po 1 roku (BDK) koszty techniczne (DB)
WARIANT
OPTYMISTYCZNY
[% PKB]
[% KONS.]
[% PKB]
[% KONS.]
K
O
R
Z
Y
Ś
C
I
K
O
S
Z
T
Y
WARIANT
PESYMISTYCZNY
zagrożenia związane z wypełnieniem kryteriów z
Maastricht
efekty cenowe
