Przegląd rynku maszyn do pasowej uprawy roli (strip-till) – Tomasz Piechota

Pełen tekst

(1)dr in¿. Tomasz PIECHOTA Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydzia³ Rolnictwa i Bioin¿ynierii, KatedraAgronomii e-mail: tompiech@up.poznan.pl data przyjêcia: 2017-06-01; data akceptacji: 2017-08-01. PRZEGL¥D RYNKU MASZYN DO PASOWEJ UPRAWY ROLI (STRIP-TILL) Streszczenie W artykule przedstawiono przegl¹d dostêpnych na polskim rynku maszyn do pasowej uprawy roli. Omówiono stosowane rozwi¹zania techniczne oraz ich przydatnoœæ dla poszczególnych grup roœlin uprawnych i warunków uprawy. S³owa kluczowe: pasowa uprawa roli, strip-till Wstêp Bardzo szybki rozwój mechanizacji rolnictwa w XX wieku i towarzysz¹ce temu zwiêkszanie intensywnoœci uprawy roli doprowadzi³o do wyraŸnego ujawnienia siê wad p³u¿nego systemu uprawy roli. Bezpoœrednio odczuwalna jest wysoka energo i czasoch³onnoœæ zabiegów uprawowych, jednak najwiêkszy problem stanowi postêpuj¹ca degradacja gleby [2]. Z poœród wielu technologii bezp³u¿nych, bêd¹cych alternatyw¹ dla uprawy tradycyjnej, szczególnie du¿e znaczenie dla ochrony a nawet odbudowy gleby maj¹ te, które pozostawiaj¹ na powierzchni gleby du¿e iloœci œció³ki, stanowi¹cej jej ochronê. Niestety wzrastaj¹ca iloœæ œció³ki zwiêksza problemy techniczne zwi¹zane z aplikacj¹ nawozów, siewem nasion, pocz¹tkowym wzrostem roœlin i w konsekwencji czêsto prowadzi do obni¿enia poziomu plonowania [3]. Rozwi¹zaniem, która pozwala znacznie ograniczyæ zwi¹zane z tym niedogodnoœci jest pasowa uprawa roli. Polega na uprawie jedynie pasa roli, przeznaczonego pod rz¹d roœlin. Technologia ta rozwinê³a w pocz¹tku lat 80 XXw., w kukurydzianych rejonach USA, jako odpowiedŸ na problemy zwi¹zane z siewem bezpoœrednim i jest tam obecnie powszechnie stosowana w uprawie kukurydzy [1]. W Polsce pasowa uprawa roli, z jêzyka agnielskiego czêsto nazywana strip-till, jest now¹ i rzadko spotykan¹ w praktyce technologi¹. Jeszcze 10 lat temu nie by³o na polskim rynku rzadnego dostêpnego agregatu. W pierwszych doœwiadczeniach nad upraw¹ kukurydzy, zapocz¹tkowanych w 2006r. stosowano prototyp, zbudowany w Katedrze Agronomii UP w poznaniu [4]. Od tego czasu wiele siê zmnieni³o na rynku maszyn rolniczych. Uprawy szerokorzêdowe W naturalny sposób pierwsze maszyny do pasowej uprawy roli, dostêpne na polskim rynku, to agregaty wzorowane na konstrukcjach z USA, przeznaczone do upraw kukurydzy. Typowa maszyna sk³ada siê z jednorzêdowych sekcji, zamocowanych do poprzecznej ramy na wahliwym równoleg³oboku (rys. 1). Podstawowe elementy robocze sekcji to z¹b, wzruszaj¹cy glebê w rzêdzie oraz para talerzy, które zgarniaj¹ rozrzucon¹ glebê i tworz¹ w rzêdzie niewielk¹ redlinkê. Do doprawienia gleby najczêœciej s³u¿y wa³ek strunowy. Pracê u³atwiaj¹ kroje tarczowe oraz gwiazdowe elementy odgarniaj¹ce. W takim, klasycznym uk³adzie, zbudowane s¹ m. in. maszyny firm Kuhn, Kvernelad, Sfoggia Agriculture, Maschio Gaspardo, Rabe, Hugo Vogelsang, Amazone, Duro-France, Farmet oraz polskiej firmy Bogart. Szerokoœæ oferowanych maszyn zaczyna siê najczêœciej od 4 rzêdów, czyli 3m szerokoœci roboczej pod siew kukurydzy.. 2. Rys. 1. Agregat do uprawy w szerokich rzêdach, zbudowany w typowym uk³adzie elementów roboczych, z nabudowanym siewnikiem do rzepaku (fot. T. Piechota) Fig. 1. Strip-till unit for row crops, with typical components and mounted canola seeder (pict. T. Piechota) Praktycznie wszystkie firmy oferuj¹ w swoich maszynach mo¿liwoœæ wg³êbnej aplikacji nawozów mineralnych, a niektóre równie¿ p³ynnych nawozów organicznych, za zêbem agregatu. Wiêkszoœæ modeli umo¿liwia agregatowanie z siewnikiem punktowym, poprzez sprzêg hydrauliczny, jednak czêœæ firm, wzoruj¹c siê na rozwi¹zaniach amerykañskich, zaleca rozdzielenie uprawy roli i siewu. Wiêkszoœæ dostêpnych agregatów ma mo¿liwoœæ zmniejszenia rozstawu uprawionych pasów do 45cm. Umo¿liwia to zastosowanie pasowej uprawy roli w produkcji buraków cukrowych oraz rzepaku. Wysiew rzepaku odbywa siê punktowo, podobnie jak w uprawie buraków. Drugie rozwi¹zanie to siew kilku rzêdów rzepaku w ka¿dym uprawionym pasie. Niewielkie normy wysiewu rzepaku pozwalaj¹ na wykorzystanie ma³ych, lekkich siewników i znaczne odci¹¿enie ty³u agregatu. Uprawy w¹skorzêdowe Dominuj¹c¹ grup¹ roœlin w strukturze zasiewów w Polsce s¹ roœliny, których technologia uprawy wymaga w¹skich miêdzyrzêdzi, co uniemo¿liwia zastosowanie w ich uprawie klasycznych agregatów do pasowej uprawy roli. Jednak¿e liczne zalety tej technologii sprawi³y, ¿e w Europie podjêto prace nad jej adaptacj¹ do tej grupy roœlin, czego efektem jest kilka rozwi¹zañ dostêpnych na rynku. Konstrukcja maszyn musia³a ulec daleko id¹cym przeobra¿eniom. Przede wszystkim zmniejszeniu uleg³y odleg³oœci pomiêdzy uprawianymi pasami, do 30- 35 cm.. TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA. 4/2017.

(2) Wymusi³o to redukcjê dodatkowych elementów doprawiaj¹cych. Niekiedy pozosta³y jedynie zêby spulchniaj¹ce i wa³y (rys. 2). Same zêby s¹ zazwyczaj wê¿sze i pracuj¹ p³ycej, ni¿ w agregatach do uprawy szerokorzêdowej. Siew standartowo wykonywany jest w tym samym przejeŸdzie. Nasiona umieszczane s¹ w uprawionym pasie w dwóch rzêdach, np. maszyny firm Vaderstad, Horsch, Farmet, oraz polskiej firmy AgroMasz, lub w formie taœmy, szerokoœci kilkunastu centymetrów, jak w produktach firm Mzuri, Claydon, Sumo, McConnel. Praktycznie we wszystkich rozwi¹zaniach siewniki s¹ nabudowane na ramie agregatu uprawowego, stanowi¹c jego integraln¹ czêœæ. Firmy oferuj¹ równie¿ mo¿liwoœæ siewu tylko jednego rzêdu w uprawionym pasie, przez zmianê liczby redlic talerzowych lub zmianê szerokoœci redlicy gêsiostopkowej.. Rys. 3. Uniwersalny agregat uprawowo-siewny z przystawk¹ do wysiewu zbó¿ (fot. T. Piechota) Fig. 3. Universal unit with mounted seeding bar for cereals (pict. T. Piechota) Perspektywy na przysz³oœæ. Rys. 2. Agregat uprawowo-siewny do roœlin uprawianych w zwartym ³anie (fot. T. Piechota) Fig. 2. One pass tillage and sowing unit for narrow row plants (pict. T. Piechota) Maszyny uniwersalne Ten segment rozwija siê bardzo powoli, co wynika z licznych trudnoœci technicznych zwi¹zanych z budow¹ takiego agregatu. Firma Mzuri w nowym modelu Pro-till Select, oferuje mo¿liwoœæ uprawy co drugiego pasa i precyzyjnego siewu kukurydzy, rzepaku i str¹czkowych. Odleg³oœæ miêdzy rzêdami, wynosi 66,6, 70,6 lub 72,6 cm, w zale¿noœci od modelu. Mo¿e byæ z powodzeniem stosowana w uprawie kukurydzy na kiszonkê, jednak dla str¹czkowych i rzepaku wydaje siê zbyt du¿a, nie ma te¿ mo¿liwoœci siewu buraków. Wiêksze mo¿liwoœci daj¹ maszyny od podstaw budowane z myœl¹ o zastosowaniu w uprawach w¹sko i szerokorzêdowych. Firma Köckerling oferuje maszynê o zmiennej rozstawie rzêdów co, 30, 45 lub 75 cm, która mo¿e byæ agregatowana z siewnikiem punktowym, lub przystawk¹ do siewu rzêdowego, do której nasiona dostarczane s¹ pneumatycznie z zawieszonego na ci¹gniku zbiornika. Maszyny uniwersalne oferuje równie¿ dwóch polskich producentów, firmy Agro-line oraz Czajkowski-Maszyny. Agregaty obu firm, choæ ró¿ni¹ siê bardzo konstrukcyjnie, realizuj¹ podobne za³o¿enie. Zbudowane s¹ z sekcji, wyposa¿onych w komplet elementów roboczych, które mo¿na bezstopniowo przesuwaæ na ramie osi¹gaj¹c minimalny rozstaw oko³o 37 cm. Oba agregaty s¹ wyposa¿one w sprzêg do zawieszenia siewnika punktowego lub rzêdowego. CzajkowskiMaszyny Sp. z o.o. oferuje dodatkowo w³asn¹ przystawkê siewn¹ do wspó³pracy z siewnikiem pneumatycznym nabudowanym na agregacie lub zaczepionym na przednim tuz ci¹gnika (rys. 3).. TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA. Asortyment maszyn do pasowej uprawy roli, dostêpnych obecnie na polskim rynku, daje techniczne mo¿liwoœci zastosowania tej technologii w uprawie prawie wszystkich roœlin rolniczych. Na obecnym etapie rozwoju strip-till w Polsce, najwiêkszym ograniczeniem jest brak przekonania rolników do tak daleko id¹cych zmian w technologii uprawy roli [8]. Brakuje równie¿ krajowych zaleceñ agrotechnicznych. Szersze badania nad t¹ technologi¹ trwaj¹ od 2010 roku. Dziêki realizacji grantu KBN (N N310 44 4338), na UP w Poznaniu rozpoczêto seriê doœwiadczeñ agrotechnicznych z upraw¹ kilkunastu gatunków roœlin uprawnych. W Przemys³owym Instytucie Maszyn Rolniczych w 2011 roku (grant KBN N N313 78 8940) opracowano uniwersalne narzêdzie do uprawy pasowej i miêdzyrzêdowej, oparte o aktywne elementy robocze [7], dziêki czemu mo¿liwe by³y równie¿ dalsze badania agrotechniczne, prowadzone we wspó³pracy z UP w Poznaniu [5]. Kolejnym rozwi¹zaniem jest agregat do uprawy pasowej, nawo¿enia i siewu kukurydzy, opracowany w PIMR ramach Programu Badañ Stosowanych [6]. Dziêki temu mo¿liwe bêd¹ kolejne prace nad optymalizacj¹ zarówno samego procesu uprawy i siewu jak i ró¿nych elementów agrotechniki. Dopracowanie agrotechniki poszczególnych roœlin uprawnych, szczególnie w oparciu o polskie konstrukcje, które od pocz¹tku s¹ przewidziane do pracy w krajowych warunkach przyrodniczych i agrotechnicznych a przy ich konstruowaniu i testowaniu zaanga¿owani s¹ polscy rolnicy, zwiêkszy szanse na ich zaakceptowanie i wiêksze rozpowszechnienie wœród rolników technologii, która nadal jest rzadkoœci¹ na polskich polach. Bibliografia. [1] Hendrix B.J., Young B. G., Chong S.: Weed management in strip tillage corn.Agron. J., 2004, 96, 229-235. [2] Lal R., Reicosky D., Hanson D.: Evolution of the plow over 10,000 years and the rationale for no-till farming. Soil Till. Res., 2007, 93, 1-12. [3] Morris N., Miller P., Orson J., Froud-Williams R.: The adoption of non-inversion tillage systems in the United Kingdom and the agronomic impact on soil, crops and the environment Areview. Soil Till. Res., 2010, 108, 1-15.. 4/2017. 3.

(3) [4] Piechota T.: Reakcja kukurydzy na pasow¹ uprawê roli w warunkach niedoborów wody. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 2011, 559, 153-160. [5] Piechota T., Zbytek Z., Kowalski M.: Effect of strip tillage and mechanical weeding on yield of silage maize planted after winter cover crop. J. Res. Appl. Agric. Engng, 2016, 4, 120-123. [6] Talarczyk W., Szulc T., Szczepaniak J., £owiñski £.: Functional verification of unit for strip tillage, fertilization. and corn sowing. J. Res. Appl. Agric. Engng, 2016, 2, 110-113. [7] Zbytek Z., Talarczyk W., £owiñski £.: Wp³yw zastosowania ró¿nych elementów roboczych na wytrzyma³oœæ konstrukcji uniwersalnej ramy noœnej maszyny rolniczej. Technika Rolnicza Ogrodnicza Leœna, 2013, 1, 28. [8] Zimny L., Zych A., Wac³awowicz R.: Systemy uprawy buraka cukrowego w Polsce w badaniach ankietowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 2015, 581, 135-145.. AN OVERVIEW OF THE MACHINERY MARKET FOR STRIP-TILL UNITS Summary This article presents an overview of the machinery for strip tillage available on the Polish market. The applied technical solutions are discussed as well as their usefulness for individual groups of crops and conditions of tillage. Key words: strip tillage, strip-till. Przemys³owy Instytutu Maszyn Rolniczych w Poznaniu oraz Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi Urzêdu Marsza³kowskiego Województwa Wielkopolskiego, Oddzia³ Poznañski Polskiego Towarzystwa In¿ynierii Rolniczej. Organizuj¹. XIX Konferencjê Naukow¹ n.t. "Rolnictwo ekologiczne - stan obecny i perspektywy rozwoju” <<TECHNIKI, TECHNOLOGIE, PRODUKCJA ¯YWNOŒCI>> Celem konferencji jest prezentacja wyników badañ naukowych, prowadzonych przez krajowe i zagraniczne oœrodki naukowe, dotycz¹cych rolnictwa ekologicznego i ekologizacji rolnictwa oraz transfer wiedzy do praktyki. G³ównymi problemami naukowymi konferencji bêd¹: techniczne aspekty produkcji roœlinnej i zwierzêcej, aspekty uprawy roli i roœlin oraz pielêgnacji upraw w gospodarstwach ekologicznych, ochrona roœlin w rolnictwie ekologicznym, alternatywne metody zwalczania chorób i szkodników roœlin uprawnych, produkcja ¿ywnoœci ekologicznej i marketing produktów ekologicznych, ekologizacja rolnictwa, stosowanie naturalnych technologii i wyrobów w produkcji rolniczej. Patronat honorowym: Krzysztof Jurgiel - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Marek WoŸniak - Marsza³ek Województwa Wielkopolskiego. Patronat naukowy: Komitet In¿ynierii Rolniczej przy Polskim Towarzystwie In¿ynierii Rolniczej. Konferencja odbêdzie siê w dniach od 11-13 paŸdziernika 2017 r. w Leœnym Oœrodku Szkoleniowym w Puszczykowie. Bli¿szych informacji udziela dr hab. in¿. Zbyszek Zbytek, prof. nadzw. (tel. 618712218, e-mail: zbytek@pimr.poznan.pl).. 4. TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA. 4/2017.

(4)