Prognoza gospodarstw domowych kierowanych przez osoby w starszym wieku

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 23, 1982

Kazim iera Nowak-Sapota* «

PROGNOZA GOSPODARSTW DOMOWYCH KIEROWANYCH PRZEZ OSOBY W STARSZYM WIEKU

1. Wstęp

B adania d o t y c z ą c e r o l i g o s p o d a rs tw domowych s ą przedmiotem • z a i n t e r e s o w a n i a zarówno l u d z i n a u k i , j a k i organów w ładzy. Wy-n i k a to z f a k t u , że g ospodarstw o domowe, Jako podstawowa komórka

s p o łe c z n o - g o s p o d a r c z a , stanow i punkt w y j ś c ia do p ra c związanych z planowaniem s z e r o k o p o j ę t y c h p o t r z e b s p o łe c z e ń s t w a .

S p e c y f i c z n ą k a t e g o r i ę z p u n k tu w id z e n ia ty c h p o t r z e b o r a z m i e j s c a i r o l i w s p o łe c z e ń s t w i e s ta n o w ią g o sp o d a rstw a domowe k i e -rowane p r z e z osoby w s ta r s z y m w ieku1, Znajomość a k tu a l n e g o s ta n u t y c h g o sp o d a rstw o r a z ocena przewidywanych kierunków I c h r o z -woju s t w a r z a j ą możliwość podejmowania d e c y z j i w z a k r e s i e p o l i -t y k i z a -t r u d n i e n i a , budownictwa mieszkaniowego, ochrony z drow ia,

2

l t p . , k tó r y c h celem j e s t z ap ew n ie n ie odpowiedniego poziomu ż y - c l a l u d n o ś c i .

Problem l u d z i s t a r s z y c h , ta k a k tu a l n y w c h w i li o b e c n e j , b ę -d z i e występował z c o r a z większym n a tę ż e n ie m w o k r e s i e p e r s p e k t y -wicznym, o czym św iadczą między innymi n a s t ę p u j ą c e l i c z b y . We-d ł u g We-danych NaroWe-dowego S p is u Powszechnego 1970 r . ^ s t a n lu d n o

-D r, a d i u n k t w Z a k ł a d z i e -D em ografii i S t a t y s t y k i UL.

1 Pod p o jęc iem tym rozum ieć będziemy lu d n o ść w wieku 60 l a t 1 w i ę c e j .

2

Z. M 1 c h. a ł к 1 e w i с z, P ro c e s s t a r z e n i a s i ę l u d n o ś -c i i Jego e k o n o m i-c zn o -sp o łe -c z n e s k u t k i , "Zdrowie P s y c h ic z n e " 1971, n r 1- 2 .

^ Narodowy S p i s Powszechny 1970, Wyniki o s t a t e c z n e . S t r u k

-[

4 1

]

(2)

ś c i P o l s k i z am ieszkał e j w gosp o d a rstw a c h domowych w ynosił 3 ľ 7 5 0 , 6 t y s . osób, w tym 18,2% s t a n o w i ł a ludność* w wieku 60 1 '- w i ę c e j l a t . Osoby w s ta rs z y m wieku k ie r o w a ły 2288,4 t y s .

gospo-d a r s t w gospo-domowych, k tó r y c h u d z i a ł w I c h o g ó l n e j l i c z b i e k s z t a ł t o -wał s i ę na poziom ie 24,4%.

P r z e c i ę t n a wielkos'ć g o sp o d a rstw a kierowanego p r z e z osobę w wieku 60 l a t i w i ę c e j w y n o s iła 2 ,5 2 osób w s to s u n k u do 3 ,3 7 d l a o g ó ł u g o sp o d a rstw w P o l s c o ; są t o więc na ogół g o s p o d a rs tw a n i e -w i e l k i e , prawdopodobnie w znacznym s t o p n i u tw orzone p r z e z oso-by sam otne. Już t o p r o s t e z e s t a w i e n i e s u g e r u j e d o n i o s ł o ś ć pro-, blemu, jakim J e s t m ie js c e c z ło w ie k a s t a r s z e g o w r o d z i n i e i spo-ł e c z e ń s t w i e . 0 wadze teg o Z a g a d n ie n ia w l a t a c h n a s tę p n y c h św iad-c z ą przew idyw ania d o ty c z ą c e rozw oju l i c z b y l u d n o ś c i w s ta r s z y m wieku w P o l s c e . Z danych prognozy l u d n o ś c i \ f s p o r z ą d z o n e j w Głównym U rz ę d z ie S ta ty s ty c z n y m na l a t a 19712000^ w ynika, że * w b a -danym t r z y d z i e s t o l e c i u l i c z e b n o ś ć s t a r s z e g o odłamu l u d n p ś c l ( k o -b i e t w wieku 60 l w i ę c e j l a t , mężczyzn 65 i w i ę c e j l a t ) w z r o ś n ie do 6 min osób, w s to s u n k u do 3 560 t y s . osób w 1970 г . , co s t a -nowi p r z y r o s t o około 69%. luf tym samym c z a s i e o g ó ln a l i c z b a spo-łe c z e ń s t w a Р«Д.з!<1 w z r o ś n ie t y l k o o o k . 18%, N ależy s i ę s p o d z i e -wać, ż e procesowi temu tow a rz ysz yć będą zmiany w l i c z b i e 1 s t r u -k t u r z e g o sp o d a rs tw domowych według i c h w i e l k o ś c i . Stw arza to po-t r z e b ę p row adzenia c i ą g ł y c h p rac w z a k r e s i e oceny s t a n u a k t u -a ln e g o , Jak 1 kierunków rozw oju go sp o d a rstw domowych w o k r e s i e p e rs p e k ty w ie

znym.-2 . Ce l , z a k r e s 1 m e to d o lo g ia badań

Celem n i n i e j s z e g o opracow ania j e s t p r z e d s t a w i e n i e prognozy s t a n u i s t r u k t u r y g o sp o d a rstw domowych według l i c z b y osób k i e -rowanych p r z e z l u d n o ś ć w wieku 60 1 w i ę c e j l a t .

4 2 !í»íirSiep.'.i j-., ak-Šhoo t a

t u r a d e m o g ra fic z n a l zawodowa l u d n o ś c i . Gospodarstw a domowe, GUS, Warszawa 1972»

I , A Í e Я 3 i ń s к a , Prognoza GUS s t a n u i s t r u k t u r y l u d n o ś c i P o l s k i w l a t a c h 1971-2000, «Wiadomdści S t a t y s t y c z n e » 1971, n r 11.

(3)

Sc sp odaratw а аозоуа klťurpwgr.e pr ко ? s t a r s ao osoby 43

* r>

Zgodnie z d e f i n i c j ą p r z y j ę t ą w MSP 1970 r . " z a g o sp o d a r-stwo domowe r o d z i n n e n a le ż y uważać z e sp ó ł dwóch l u b w ię c e j osób spokrew nionych (spowinowaconych) ze sobą, m ie s z k a ją c y c h - razem i u trz y m u ją c y c h s i ę w sp ó ln ie " o r a z "za gospodarstw o osoby samot-n e j samot-n a le ż y uważać każdą o s o b ę , k t ó r a u trz y m u je s i ę o d d z i e l n i e , b e z względu n a t o czy s a m o d z ie ln ie zajm uje m ie s z k a n ie , czy t e ż

J e s t w sp ó łlo k a to re m l u b s u b lo k a to re m " ^ .

Osoba k i e r u j ą c a gospodarstwem domowym z o s t a ł a o k r e ś l o n a j a -ko głowa g o sp o d a rs tw a domowego. Osoby tw orzące g o sp o d a rstw a J e d - dnosobowe z a l i c z o n o również do z b io ro w o śc i głów g o s p o d a rs tw .

Szacunki p ro g n o s ty c z n e z o s t a ł y opracowane na podsta w ie d a -nych N3P 1970 r . Obejmują one p r z y s z ł e zmianys

-w l i c z b i e g o sp o d a rstw domowych kierowanych p r z e z osoby w wieku óO l a t i w i ę c e j ,

- w s t r u k t u r z e ty c h g o sp o d a rstw według l i c z b y o s ó b .

Zmiany w tym z a k r e s i e zaprezentow ane z o s ta n ą według c h a r a k -t e r u m ie js c a z a m ie s z k a n ia ( m i a s -t o - w i e ś ) w l a -t a c h 19Ö0-2000 z u - w z ględnleniem t r z e c h momentów: 19ÖO, 1990, 2000.

B io rąc pod uwagę a k tu a l n y s t a n m e to d o lo g ii prognoz d e m o g ra fi-c znyfi-ch g o s p o d a rs tw domowyfi-ch 1 d y sp o n u jąc o dpow iednia! danymi d o s z liś m y do w niosku, że n a jw ła ś c iw s z a z punktu w id z e n ia c e l u

7

b a d a n ia J e s t tz w . metoda " h e a d s h i p r a t e " . W t e r m i n o l o g i i p o l -s k i e j o k r e ś l a slHj j ą j a k o metodę współczynników c z ę s t o ś c i two-r z e n i a g o sp o d a two-rs tw domowych, co o z n a cz ą u d z i a ł osób

będących

głowami g o sp o d a rs tw domowych w o g ó l n e j l i c z b i e o k r e ś l o n e j k a t e -_{v .}

g o r i l l u d n o ś c i .

N ajw ażniejszym problemem metodologicznym p r z y prognozowaniu J e s t d o k ła d n a oce n a p r z y s z ł e g o poziomu współczynników c z ę s t o ś

-С

Skrótem tym oznaczono Narodowy S p is Powszechny.

^ I n s t r u k c j a d i e r a c h m i s t r z a spisow ego, GUS, B iu ro Spisów, Warszawa 1970.

7

Metoda t a J e s t s z e ro k o stosow ana w w i e lu k r a j a c h , a t a k i e z a l e c a n a p r z e z międzynarodowe o r g a n i z a c j e .

0 Methodes de p r o j e c t i o n d e s menages e t d e s f a m i l i e s , E tu -d e s Demographtques, N 54, Mati oft s Uniea, Nowy York 1.974 { K; Ho« w a k-S a p o t a , Prognoza s t a n u i s t r u k t u r y g o sp o d a rstw domo-wych w Łodzi do 1990 r . Iw:] S t r u k t u r a zasobów m ieszkaniowych a p e r s p e k t y w i c z n a s t r u k t u r a r o d z i n , , Rada Naukowa p rzy P re z y d e n c ie m, L o d z i, Łódź 1977, M a t e r i a ł y i S t u d i a .

(4)

Kazimiera ^cu’ali-Sapota

c i tw o r z e n i a g o sp o d a rs tw domowych d l a o k r e ś l o n y c h k a t e g o r i i l u d -n o ś c i .

Podstawowe h i p o t e z y wymagają sz c z e g ó ło w e j a n a l i z y czynników powodujących e w e n tu a ln e zmiany w tym z a k r e s i e .

Szacunku l i c z b y i s t r u k t u r y g o sp o d a rs tw domowych do 2000 r . d l a s t a r s z e g o odłamu l u d n o ś c i dokonano w dwóch w a r i a n t a c h r ó ż -n i ą c y c h s i ę z a ło ż e n ia m i co do p r z y s z ł e g o poziomu współczynników c z ę s t o ś c i tw o r z e n ia ty c h g o sp o d a rs tw : w a r i a n t I - u w z g lę d n ia ją c y s t a ł e w sp ó łc z y n n ik i do 2000 r . o - b l i c z o n e na p o d s ta w ie wyników NSP 1970 r , , w a r t a h t I I - z a k ł a d a j ą c y w z r o s t poziomu współczynników d l a p o s z c z e g ó ln y c h k a t e g o r i i l u d n o ś c i . I n f o r m a c ję z a c z e r p n i ę t e z NSP 1970 r . p o s ł u ż y ł y do o b l i c z e -n i a współczy-n-ników c z ę s t o ś c i tw o r z e n ia g o sp o d a rs tw domowych w p r z e k r o j u m ia s t o - w i e ś ( d l a P o l s k i 1 województw) o d d z i e l n i e d l a mężczyzn i k o b i e t według n a s t ę p u j ą c y c h k a t e g o r i i s t a n u c y w i ln e -o go: k a w a le ro w le -p a n n y , ż o n a c i , p o z o s t a l l - p o z o s t a ł e . Dla k a ż -d e j z wy.nlenionych g r u p u -d z i a ł y głów g o sp o -d a rs tw -domowych o p r a -cowano w p r z e d z i a ł a c h wieku 6O-69, 70 X w i ę c e j l a t . v

P r o p o r c j e głów g o sp o d a rstw domowych o b l i c z o n o w s to s u n k u do o g ó ł u l u d n o ś c i w d a n e j g r u p i e w ieku, p ł c i 1 s t a n u c y w iln e g o , a n i e do l u d n o ś c i z a m i e s z k a ł e j w g o s p o d a rs tw a c h domowych. P o s tę p o -wanie t a k i e b y ł o podyktowane zakresem I n f o r m a c j i o l u d n o ś c i po-z o s t a j ą c e j w g o sp o d a rs tw a c h po-zbiorowych 1 ty p u s p e c j a l n e g o 10. Da-n e s p i s u 1970 r . . Da-n i e u w z g l ę d Da-n ia ją s t r u k t u r y t y c h o s t a t n i c h wed ł u g wieku i s t a n u c y w iln e g o . U niem ożliw ia t o oszacow anie l i c z -by l u d n o ś c i z a m i e s z k a ł e j poza gospodarstw am i domowymi według wy-m ienionych k a t e g o r i i w k ö l e j n y c h l a t a c h p rognozy.

Przewidywana l i c z b a g o sp o d a rs tw domowych d l a m i a s t i ‘ wsi J e s t wynikiem n a s t ę p u j ą c y c h o b l l c z e ó :

- w p i e r w s z e j k o l e j n o ś c i oszacowano l i c z b ę g o sp o d a rs tw domo-^ I n f o r m a c je o l i c z b i e głów g o sp o d a rstw domowyęh p r z e d s t a w ione w MSP o d d z i e l n i e d l ą zamężnych i ż o n a ty c h p o łąc z o n o w J e d -n ą g ru p ę o b l i c z a j ą c w s p ó łc z y n n ik i c z ę s t o ś c i d l a mężczyzn pozo-s t a j ą c y c h w zw iązkach m a ł ż e ń s k i c h . O czyw iście do z b io ro w o ś c i głów w łączono l i c z b ę k o b i e t , k t ć r e w 1970 r . s t a ł y na c z e l e gospo-* d a r s t w m a łż e ń s k ic h wychodząc z z a ł o ż e n i a , ż e głową t a k i e g o g o s -p o d a rstw a może byó mąż l u b ż o n a . " '* ■

10 J e s t to o g ó ł l u d n o ś c i m i e s z k a j ą c e j poza gospodarstw am i domov.yrr.i. D e f i n i c j e g o sp o d a rs tw zbiorowych 1 ty p u s p e c j a l n e g o za-m iesz cz o n e щ w I n s t r u k c j i ( p a t r z p r z y p . 6 ) .

(5)

Gospodarstwa do «owe kierowane p rzez s t a r s z a osoby 45

wych w odpowiednim p r z e d z i a l e wieku lu d n o ś c i s k la s y f ik o w a n e j we-d ł u g p ł c i i s t a n u c y w iln e g o . W ie lkości t e otrz y m aliśm y mnożąc p o s z c z e g ó ln e w sp ó łc z y n n ik i c z ę s t o ś c i tw o r z e n ia g o sp o d a rstw domo-wych p r z e z l i c z b ę osób w d a n e j g r u p i e .w i e k u , p i c i i s t a n u c y -w iln eg o -w y n ik a ją c e z prognozy l u d n o ś c i :

- w wyniku a g r e g a c j i odpowiednich iloczynów u z y sk aliśm y o- g ó l n ą l i c z b ę gospodarstw domowych d l a mężczyzn 1 k o b i e t w p r z y

-j ę t y c h g ru p ac h w ieku, a n a s t ę p n i e d l a ogółu l u d n o ś c i s t a r e z e -j w m ia s ta c h i n a w s i .

Dla każdego z opracowanych w ariantów p r o j e k c j i u s t a l o n o s t r u k t u r ę g o sp o d a rstw domowych według l i c z b y o s ó b .

P r z y j ę t e w p r o g n o z ie h i p o t e z y z o s ta n ą omówione w d a l s z e j c z ę -ś c i o p rac o w a n ia .

3. Ocena m a te ria łó w źródłowych

Podstawowych i n f o r m a c j i d o ty c z ą c y c h g o sp o d a rs tw domowych do-s t a r c z a j ą s p i s y powszechne. Dodatkowe dana możemy uzyskać J e d y -n i e d ro g ą s p e c j a l n y c h badań ank ie to w y c h , ponieważ gospodarstw o domowe n i e J e s t przedmiotem b i e ż ą c e j e w id e n c ji s t a t y s t y c z n e j .

W p o l s k i e j p r a k t y c e sp is o w e j gospodarstw o domowe z o s t a ł o u - w z g lę d n io n e w k o l e j n y c h s p i s a c h z l a t 1950, 1960» 1970 1 1974. Opracowania spisow e z 1950 r . i 1960 r . n i e mogły być

wykorzy-s t a n e z punktu w id z e n ia c e l u b a d a n ia , ponieważ n i e u w z g lę d n ia ją s t r u k t u r y osób k i e r u j ą c y c h gospodarstwami domowymi według pod-stawowych cech d e m o g ra fic z n y c h .

P i e r w o t n i e , punktom w y j ś c ia do u s t a l e n i a k i e r u n k u p r z y s z ł y c h zmian w l i c z b i e i s t r u k t u r z e g o sp o d a rstw domowych m ia ła byó szczegółow a a n a l i z a m a te ria łó w spisowych z 1970 r . i 1974 r . Okazało s i ę Je d n a k , że sposób o pracow ania wyników dwóch k o l e j -n ych spisów J e s t zró ż -n ico w a -n y . Dotyczy to p r z e d e w szystkim s t r u -k t u r y osób -k i e r u j ą c y c h gospodarstw am i domowymi według s t a n u cy-w i l n e g o . W 1970 r , wyodrębnione z o s t a ł y n a s t ę p u j ą c e k a t e g o r i e s t a n u c y w iln e g o : ka w a lerow ie ( p a n n y ) , ż o n a ci (zam ężne) o r a z po-z o s t a l i ( p o po-z o s t a ł e ) .

W opracow aniu z 1974 r . osoby w s t a n i e wolnym p ołączono w J e d n ą grupę - p o z o s t a l i ( p o z o s t a ł e ) . Z punktu w i d z e n ia tw o r z e n i a gosp o d a rstw domowych wymieniona k a t e g o r i a l u d n o ś c i J e s t b a rd z o

(6)

Ká;- iKii.-r * !io»akrtta'ŕata

z ró ż n ic o w a n a . M ieszczą s i ę w n i e j j e d n o s t k i p r z e c h o d z ąc e samot-n i e p r z e z t rc i e , j a k rów nież osoby będące u p r z e d n io w związkach m a ł ż e ń s k i c h . Możemy p r z y p u s z c z a ć , że s k ło n n o ść do tw o r z e n ia od-ręb n y c h go sp o d a rstw domowych b ę d z i e i n n a wáród kawalerów i pa-n i e pa-n pa-n i ż w z b io ro w o śc i rozw ie d z io n y c h i separow anych. Różnice t e mogą w yraźnie w y s tą p ić w s t r u k t u r z e gospodarstw domowych według l i c z b y o só b .

Powyższe względy zadecydowały o w y łą c ze n iu z d a l s z e j a n a l i -zy m a te ria łó w m ik r o s p is u z 1974 r . Dodatkowym argumentem s k ł a -n ia ją c y m do p o d j ę t e j d e c y z j i b y ł f a k t , że o k r e s pomiędzy sp ise m i

j e s t z b y t k r ó t k i , aby zaobserwowane t e n d e n c je p r z e n i e ś ć nd o k r e s p r o g n o z y .

W r e z u l t a c i e podstawę do opracow ania p r o j e k c j i g o sp o d a rstw domowych s ta n o w ił y n a s t ę p u j ą c e r a a t e r l a ł y - i r ó d ł o w e :

- wyniki Narodowego S p is u Powszechnego z 1970 r . ( d l a P o l s k i o r a z w p r z e k r ó j u wojewódzkim) , z a w i e r a j ą c e dane o cechach demo-g r a f i c z n y c h 03Ób tworzących gosp o d a rstw a domowe,

- prognoza l u d n o ś c i według s t a n u cyw ilnego do 2000 r .

4 . A n a liz a danych wyjściowych do prognozy

Podstawą do oceny p r z y s z ł y c h t e n d e n c j i w k s z t a ł t o w a n i u si<j l i c z b y ł s t r u k t u r y gosp o d a rstw domowych j e s t a n a l i z a danych w yj-ściow ych u m o ż liw ia ją c a w y o d r ę b n ie n ie czynników m ających d e c ydu-j ą c y wpływ n a p r o c e s tw o r z e n i a t y c h g o s p o d a rs tw . F a k t dyspono-w ania dyspono-wynikami t y l k o Jednego s p i s u n i e pozwala u s t a l i ć głównych

t e n d e n c j i r o z w o ju omawianego z ja w is k a w c z a s i e , W t e j s y t u e c j i n ajw łaściw szym postępowaniem wydaje s i ę porównanie podstawowych r e l a c j i w p r z e k r o j u reg io n a ln y m z uw zględnieniem p o d z i a ł u mia- s t o - w i e ś .

P r z y j ę t o p o d z i a ł na 17 województw, t a k i j a k i z o s t a ł uwzglę-d niony w JffSP v m r.

12 Prognozij t>* opracowano w Z a k ł a d z i e Dem ografii i S t a t y s -t y k i UŁ.

(7)

Gospodarstwa doaowe kierowane p rze s s t a r s •.•A osoby 47

' 4 . 1 . M iasta

S ta n l u d n o ś c i m i a s t p o z o s t a j ą c e j w g o sp o d a rstw a c h domowych w 1970 r . o k r e ś l a l i c z b a '1 6 329,3 t y s . o s ó b . Ludność t a tw orzy-ł a 5390,2 t y s . go sp o d a rstw domowych o p r z e c i ę t n e j w i e l k o ś c i 3 ,0 3 o s ó b . Około 15% ogółu l u d n o ś c i w g o sp o d a rstw a c h domowych s ta n o w ią osoby w wieku 60 i w i ę c e j l a t . K ierow ały one 1101,2 t y s . g o sp o d a rs tw , co stanow i ok. 22% o g ó l n e j i c h l i c z b y w m ia-s t a c h P o l ia-s k i . P r z e c i ę t n a w ie lk o ś ć g ospodarstw a domowego, k tó re g o głową J e s t osoba w 3tarszym wieku b y ł a z n a c z n ie n i ż s z a od ś r e d -n i e j o g ó l -n e j d l a m i a s t i w ynosiła .w 1970 r . 2 ,1 3 osób n a

gospo-d a r s t w o , .

B a r d z i e j w n ik liw ą a n a l i z ę kreow a nia g o sp o d a rstw domowych p r z e z p o s z c z e g ó ln e k a t e g o r i e l u d n o ś c i przeprowadzimy n a p o d s t a -wie współczynników c z ę s t o ś c i o b l ic z o n y c h według w ieku, p ł c i i s t a n u cyw ilnego ( t a b , 1 ) .

Najwyższy poziom współczynników obserwujemy wśród l u d n o ś c i p o z o s t a j ą c e j w związkach m a łż e ń s k ic h i t o we w s z y s tk i c h r o z p a -trywanych grupach w ieku. Osoby w s t a n i e małżeńskim tw orzą w z a -s a d z i e g o -sp o d a r-s tw a wieloo-sobowe, p rz y czym s ą to w dominującym s t o p n i u małe g o s p o d a rs tw a , n a j c z ę ś c i e j 2 - i 3-osobowe.

Ludność, k t ó r a k ied y k o lw ie k p o z o s ta w a ła w związkach m ałżeń-s k i c h c z ę ś c i e j tworzy g o sp o d a rstw a domowe n i ż kaw alerow ie i pan-n y , ę h o c ia ż i wśród ty c h o s t a t n i c h o b l ic z o n e w sp ó łc z y n n ik i c z ę -s t o ś c i -s ą stosunkowo w y so k ie . Osoby będące w s t a n i e pozam ałżeń- sklm są n a j c z ę ś c i e j głowami 1-osobowych g o sp o d a rs tw domowych.

A n a l iz u j ą c w sp ó łc zy n n ik i c z ę s t o ś c i tw o r z e n ia g o sp o d a rstw do-mowych w p r z e k r o j u t e r y t o r i a l n y m (wg województw) d o s z liś m y do wniosku, że o b s z a r c a łe g o k r a j u możemy p o d z i e l i ć w p r z y b l i ż e -n i u -na t r z y r e g i o n y r ó ż n i ą c e s i ę poziomem ty c h współczynników;

1) województwa p ó łn o cn e , g d z ie c z ę s t o ś ć t w o r z e n i a g o sp o d a rs tw domowych k s z t a ł t u j e s i ę n a poziom ie wyższym od ś r e d n i e j o g ó l n e j d l a m i a s t , : '

, 2 ) województwa c e n t r a l n e i z a ch o d n ie o poziom ie w sp ó łc z y n n

i-ków zbliżonym do ś r e d n i e j , .

3) województwa w s chodnie, g d z i e pozióm c z ę s t o ś c i tw o r z e n ia g o sp o d a rs tw domowych J e s t ń l ż s z y w porównaniu z p r z e c i ę t n ą d l a o g ó łu a i l a o t .

(8)

T a b e l a W spółczynniki c z ^ s t o i i c i tw o r z e n ia go sp o d a rstw domowych

: Í 8 l u d n o ś c i w wieku 60 l a t i w ię c e j w m ia s ta c h 1970 r .

Cechy głowy w.

g o s p o d a rs tw a domowego Ludność _Ogółem w ť y s . Częc t o ś ć tw o rz e n ia g o sp o d arstw domowych ogółem. ( w tym 0 l i c z b i e osób 1 2 3 4 _{w i ę c e j}5 i M^CZYŹNI Kawalerowie 60-69 15,1 0 ,700 0 ,5 5 8 0 ,1 0 3 0 ,0 2 9 v, 0 ,0 0 7 0 ,0 0 3 70 l a t i w i q e e j 6 , 5 0 ,6 3 3 0 ,5 0 5 0 ,0 9 7 0 ,0 2 3 0 ,0 0 5 0,003 Ż o n a c i3 6O-69 4 7 0 ,0 0,941 0 ,0 1 8 0 ,4 7 0 0 ,2 3 9 0 ,1 1 8 0 ,0 9 6 70 l a t i w i ę c e j 181,4 0 ,8 7 7 0 ,0 1 8 0 ,6 2 8 0 ,1 4 8 0 ,0 4 6 0 ,0 3 7 P o z o s t a l i • 60-69 ^ 3 ,4 0,851- 0 ,5 6 7 0 ,1 5 3 0 ,0 6 7 0 ,0 3 6 0 ,0 2 6 70 l a t i w i ę c e j 5 4 ,7 0 ,6 3 9 0 ,4 6 4 0 ,1 0 6 0 ,0 3 5 0 ,0 1 7 0 ,0 1 7 Д KOBIETY Panny 6O-69 7 6 ,3 0 ,6 6 6 0 ,5 3 5 0 ,101 0,021 0,006 _{0 ,0 0 3} 70 l a t i w i ę c e j 5 4 ,4 0 ,5 7 0 0 ,4 8 4 0 ,0 7 0 0 ,0 1 2 0 ,0 0 2 0,002 P ę z o s t a l e '• 60-69 3 2 3 ,3 0 ,7 1 0 0 ,4 6 7 0 ,1 4 7 ‘ 0,051 0 ,0 2 5 0 ,0 2 0 70 l a t i . w i ę c e j 3 55,3 0,501 0 ,3 8 2 0,081 0 ,0 2 2 0 ,0 0 9 0 ,0 0 7 a, Głową g o sp o d a rs tw a j e s t mąż l u b ż o n a .

Z r p d ł o: O b l i c z e n i a w łasne n a p o d s ta w ie danych N5P 1970 r . , S t r u k t u r a d e m o g ra fi-c z n a i zawodowa l u d n o ś fi-c i . G ospodarstw a domowe, P o l s k a , Warszawa 1972, t a b . 41, s . 484.

(9)

Gospodarstwa domowe kierowane рггок n ta r s g e osoby 49

Powyższy p o d z i a ł d o ty cz y w z a s a d z i e o g ó łu l u d n o ś c i tw o r z ą c e j g o s p o d a rs tw a domowe s k l a s y f i k o w a n e j według w ieku, p ł c i i s t a n u c y w iln e g o .

K l a s y f i k a c j i omawianych współczynników można rów nież dokonać według s t o p n i a u p rz e m y s ło w ie n ia p o sz cz e g ó ln y c h reg io n ó w . Częs-t o ś ć Częs-t w o r z e n i a g o s p o d a rs Częs-tw domowych o s i ą g a n ajw yższy poziom w

T a b e l a 2 G ospędarstw a domowe

k iero w a n e p r z e z lu d n o ść w wieku 60 i w i ę c e j l a t wg l i c z b y osób o r a z p ł c i , wieku i s t a n u cyw ilnego głowy g o sp o d a rs tw a

w m ia s ta c h w 1970 r . P ł e ć , w ie k , s t a n c y w iln y , głowy g o s p o d a rs tw a G ospodarstw a domowe ogółem w t y s . w tym 0 l i c z b i e osób 1 2 3 4 5 i w i ę c e j % o g ó łu g o sp o d a rs tw MęŻCZYŹNI 0" Kaw alerow ie 60-69 10,6 7 9 ,6 14,8 4 ,1 1.0 0 ,5 . 70 i w i ę c e j 4,1 7 9 ,6 15,4 3 ,7 0 , 8 0 , 5 Ż o n a c i3 60-69 4 4 5 ,5 1 .9 4 5 ,9 2 5 ,5 12,5 10,2 70 i w i ę c e j 159,0 2 ,0 7 1 ,5 16,9 5 ,3 4 . 3 P o z o s t a l i 60-69 37,2 6 6 , 6 17,9 7 , 9 4 3 3 , 3 70 i w i ę c e j 34,9 7 2 ,5 16 ,6 _{5 ,5} _{2 ,7} _{2 ,7} KOBIETY Panny v 60-69 5 0 ,8 8 0 ,4 15,1 _{5 .2} 0 , 9 0 , 4 70 i w i ę c e j 3 1 ,0 8 4 , 9 12,2 2 ,2 0 , 4 0 , 3 P o z o s t a ł e 6Ó-69 2 2 9 ,5 6 5 ,7 2 0 ,7 7 , 2 3 ,6 2 ,8 70 i w i ę c e j 178,0 7 6 ,2 1 6 ,1 _{4 , 3} _{1 ,8} _{1 ,6} a Głową g o s p o d a rs tw a J e s t mąż l u b ż o n a . Ź r ó d ł o : o b l i c z e n i a w ła sn e na p o d s ta w ie danych NSP.

(10)

ё ° Ki\.r. ifi-.iera Nowak-Sapota

woJeWództwach o ro zw in ię ty m p r z e m y ś le , s z c z e g ó l n i e c ię ż k im ( n p . k a t o w i c k i e , s z c z e c i ń s k i e ).

A n a l i z u j ą c s t r u k t u r ę g o sp o d a rs tw domowych według l i c z b y osób ( .t a b . 2 ) d o s z liś m y do n a s t ę p u j ą c y c h wniosków:

- lu d n o ść p o z o s t a j ą c a w związkach m a łż e ń s k ic h tw orzy w z a s a -d z i e g o sp o -d a rs tw a w ieloosobow e, w dominującym s t o p n i u s ą t o ma-ł e z e sp o ma-ły o s ó b . Niemal połowę o g ó łu g o sp o d a rs tw kierow anych p r z e z ż o n a ty c h w wieku 60-69 l a t s ta n o w ią g o s p o d a rs tw a 2 -озоЬ о- we ( /ł9,9% ), ponad 25% - 3 osobowe. W skaźniki t e u l e g a j ą i s t o t -nym zmianom d l a l u d n o ś c i w wieku 70 i w i ę c e j l a t . W zrasta * u - d z i a ł g o sp o d a rs tw 2-osobowych (do 71,5% ), n a t o m i a s t o b n i ż a s i ę o d s e t e k g o s p o d a rs tw dużych, s z c z e g ó l n i e 4 - i w i ę c e j osobowych ( z 22,7% w wieku 60-69 l a t do 9 , 6% w wieku 70 i w i ę c e j l a t ) ;

- c h a r a k t e r y s t y c z n ą c e ch ą s t r u k t u r y g o sp o d a rs tw domowych kierow anych p r z e z osoby p o z o s t a j ą c e w pozam ałżeńsklm s t a n i e J e s t duży o d s e te k - g o sp o d a rs tw 1 -osobow ych. J e s t on s z c z e g ó l n i e wyso-k i w z b io r o w o ś c i g o sp o d a rs tw tw orzonych p r z e z kawalerów i panny ( o k . 80%), n a n i e c o n iższym p o z io m ie k s z t a ł t u j e s i ę wśród g o s -p o d a rs tw osób w tz w . p o z o s ta ły m s t a n i e cywilnym ( o k . 66% w wieku 60-69 l a t i ponad 70% w wieku 70 i w i ę c e j l a t ) .

W o s t a t n i e j z omawianych k a t e g o r i i l u d n o ś c i o k o ło 30% s t a -now ią g o s p o d a rs tw a w ie loosobow e, p r z y czym są one na og ó ł m ałe, n a j c z ę ś c i e j 2-osobow e.

P r z e d s ta w io n e główhe t e n d e n c j e w k s z t a ł t o w a n i u s i ę s t r u k t u -r y g o sp o d a -rs tw domowych według l i c z b y osób d l a l u d n o ś c i o g ó łu m i a s t w wieku 60 i w i ę c e j l a t z n a j d u j ą p o t w i e r d z e n i e w p r z e k r o -j u t e r y t o r i a l n y m według wo-jewództw. R ó ż n ic e d o t y c z ą J e d y n ie po-ziomu in d y w id u a ln y c h wskaźników c h a r a k t e r y z u j ą c y c h u d z i a ł g o s -p o d a rs tw o o k r e ś l o n e j l i c z b i e osób w o g ó l n e j i c h l i c z b i e d l a d a -n e j gru p y w ieku, p ł c i i s t a n u c y w iln e g o . G e n e r a l n i e możemy s t w i e r d z i ć , że p r z e c i ę t n i e l i c z n i e j s z e g o s p o d a rs tw a w y s tę p u ją w województwach w sc hodnich, n a t o m i a s t m n ie j l i c z n e w r e g i o n a c h pc&-

nocnych i c e n t r a l n y c h . •

4 . 2 . Wieś

S t a n l u d n o ś c i z a m i e s z k a ł e j w 1970 r . w g o sp o d a rs tw a c h domo-wy :h na w!5t w y n o s ił 15 4 2 1 ,3 t y s . o só b , w tym 21,3% s t a n o w i ł a

(11)

T a b e l a 3 W spó łc z y n n ik i t w o r z e n i a g o s p o d a rs tw domowych d l a l u d n o ś c i w wieku 60 l a t i w i ę c e j n a w si.w 1970 r . f... ... ... ; ... _{C z ę s to ś ć t w o r z e n i a g o sp o d a rs tw domowych.} Cechy głowy g o s p o d a rs tw a domowego Ludność ogółem w t y s . w tym 0 l i c z b i e osób^ - ogółem Л O 3 л 5 i I - . ‘ 1 C. 5 w i ę c e j ■ / « . . .. 4 . . . rcęŻCZYŹNI I . • - . • . • - V ■-j Kawalerowie • v'"-60-69 70 l a t i w i ę c e j 2 2 ,4 9 , 2 0 ,5 0 9 0 ,4 1 4 Ó .305.0 ,271 0 ,0 9 00 ,1 2 2 0,050 0 ,031 0 ,0 1 7 0 ,0 1 2 0 ,0 15 0 ,0 1 0 j Ż o n a c i 3 ■ .. : ■’ . -; 60-69 ! 70 l a t i w i ę c e j 5 7 1 .9230.9 0 ,9 2 8 0 ,7 9 4 0 ,0 0 9 0 ,0 0 9 0 ,4 5 10 ,3 3 5 0 ,221 0 ,1 3 5 0 ,1 3 4 0 ,0 5 8 0 ,1410 ,2 2 9 P o z o s t a l i V -60-69 7C l a t i w i ę c e j 5 0 ,0 7 9 , 7 0 ,7 5 30 ,4 7 5 0 ,310 0 ,2 5 2 0 ,1 3 60 ,0 7 2 0 ,0 8 70 ,0 3 3 0 ,0710 ,0 3 0 ' 0 , 1 4 9 0 ,0 8 3 KOBIETY Panny 6C-69 70 l a t i w i ę c e j 5 2 ,93 6 ,8 0 ,4 0 30 ,3 5 0 0 ,2 8 50 ,2 7 5 0 ,0 7 9 0 ,0 5 5 0,021 0 ,0 1 2 0 ,0 0 8 0 ,0 0 4 0 ,0 1 00 ,0 0 4 P o z o s t a ł e 60-69 70 l o t i. w i ę c e j 2 7 3 .83 27.9 0 ,5 6 7 0 ,3 3 3 0,268 0 ,2 16 0 ,1 2 5_{0 ,0 5 5} 0 ,0 5 80,021 0 ,0 4 1 ■ 0 ,0 1 3 0 ,0 7 50 ,0 2 8 a Głową g o s p o d a rs tw a j e s t mąż l u b ż o n a . 2 r ó d ł o: o b l i c z e n i a w ł a s n e a a p o d s ta w ie danych NSP 1970 г . , t a b l . 41, s . 435. G o sp o d ar st w a do ao w é k la ro w an a p rs az st ar a? ,« o ao b y

(12)

52 Kazim iera Ko-wak-Sapota

lu d n o ś ć w wieku 60 i w i ę c e j l a t . Osoby w s ta r s z y m wieku k i e r o w a -ł y 1107,2 t y s . g o sp o d a rs tw domowych, k t ó r y c h u d z i a ł w o g ó l n e j i c h l i c z b i e na wsi k s z t a ł t o w a ł s i ę na poziom ie o k . 30%. P r z e -c i ę t n a w ie lk o ś ć g o sp o d a rs tw kiero w a n y c h p r z e z lu d n o ś ć w wieku 60 l a t i w i ę c e j w y n o s iła 2 ,9 4 osób w s to s u n k u do 3 ,8 7 d l a o g ó łu g o s p o d a rs tw w i e j s k i c h .

N a j c z ę ś c i e j głowami g o sp o d a rs tw domowych s ą osoby p o z o s t a -j ą c e w zw iązkach m a łż e ń s k ic h ( t a b . 3 ) , Żonaci t w o r z ą na o g ó ł g o s p o d a rs tw a w ieloosobow e, w dominującym s t o p n i u 2-oaobowe, cho-c i a ż k ie r o w a n ie gospodarstwem 5 - i w i ę cho-c e j osobowym n i e n a l e ż y do ' r z a d k o ś c i .

N a stęp n ą g r u p ą c h a r a k t e r y z u j ą c ą s i ę wysokim poziomem w sp ó ł-czynników s ą osoby w tzw . p o z o s ta ły m s t a n i e cywilnym. Tworzą o - n e p rz e d e w szystkim g o s p o d a rs tw a 1- l u b 2-osobow e. Wśród l i c z -n i e j s z y c h g o sp o d a rs tw c z ę ś c i e j spotykamy osoby k i e r u j ą c e 5 - i w i ę c e j osobowym n i ż 3 - czy 4-osobowym gospodarstw em . S y t u a c j a t a c h a r a k t e r y s t y c z n a j e s t zarówno d l a z b io r o w o ś c i mężczyzn J a k i k o b i e t .

Z n a c zn ie n i ż s z y poziom współczynników , w porównaniu г omó-wionymi, obserwujemy w g r u p i e kawalerów i p a n i e n . Osoby t e two-r z ą n a j c z ę ś c i e j g o s p o d a two-rs tw a m ałe, w dominującym s t o p n i u 1 - o s o - bowe.

Zaobserwowane ogó ln e t e n d e n c j e w k s z t a ł t o w a n i u s i ę w spół-czynników n a wsi z n a j d u j ą p o t w i e r d z e n i e w p r z e k r o j u wojewódz-kim . Pewne r ó ż n i c e d a j ą s i ę zauważyć w poziom ie in d y w id u a ln y c h współczynników o b l ic z o n y c h d l a odpow iednich k a t e g o r i i l u d n o ś c i w 1.7 województwach. Z ró ż n ic o w a n ie t o j e s t stosunkow o n i e w i e l k i e w z b io r o w o ś c i mężczyzn, n p . :

- d l a ż o n a ty c h w wieku 60-69 l a t ś r e d n i poziom c z ę s t o ś c i wy-n o s i 0 ,9 4 4 p rz y w a ha niac h r e g i o n a l n y c h 0 ,9 1 9 w w o j . bydgoskim do 0 , 9 5 5 w w o j. ka tow ic kim ; w wieku 70 i w i ę c e j l a t a n a l o g i c z n i e - 0 ,8 0 7 p rz y r o z p i ę t o ś c i 0 ,7 1 3 w w o j. bydgoskim do 0 ,8 7 2 w w o j. k a to w ic k im ;

- d l a mężczyzn w po z o sta ły m s t a n i e cywilnym o g ó ln y . w sp ó ł-c z y n n ik na wsi w wieku 6O-69 l a t k s z t a ł t u j e s i ę h a poziomie 0,753 p r z y wahaniach r e g i o n a l n y c h od 0 ,7 0 3 w w o j. bydgoskim i l u b e l -skim do 0 ,8 0 0 w w o j. wrocław-skim ; w wieku 70 i w i ę c e j l a t - 0 ,4 7 5 p rz y r o z p i ę t o ś c i od 0*366 w w o j. bydgoskim do 0 ,5 7 1 w w o j. k a -

(13)

Gospodarstwa domo.;e kierowane przoz s t a га ге osa by 53

R e la ty w n ie w ię k s z e z r ó ż n ic o w a n ie współczynników w sto su n k u do ś r e d n i c h obserwujemy w p o p u l a c j i k o b i e t , p rzy czym najw yższy i c h poziom n o tujem y na ogół w w o j. katow ickim , n a j n i ż s z y w w o j, b i a ł o s t o c k i m . Przykładowo: d l a p a n ie n w wieku 60-69 l a t c z ę s -t o ś ć -tw o r z e n i a g o sp o d a rs tw domowych waha s i ę w g r a n i c a c h od 0,296 do 0 ,5 4 3 w s to s u n k u do ś r e d n i e j w ynoszącej 0,403} d l a wdów, ro z w ie d z io n y c h i separowanych w wieku 6O-69 l a t wahania r e g i o n a l n e wynoszą 0 ,3 9 9 - 0 ,6 9 5 w s to s u n k u do poziomu ś r e d n ie g o 0 ,5 6 7 d l a o g ó łu , w wieku 70 i w i ę c e j l a t a n a l o g i c z n i e 0 , 2 0 1 - - 0 , 5 0 9 , p r z y ś r e d n i e j d l a wsi - 0 , 3 3 3 . A n a l i z u j ą c s t r u k t u r ę g o sp o d a rs tw domowych według l i c z b y o - sób możemy sformułować n a s t ę p u j ą c e w n io s k i: - osoby p o z o s t a j ą c e w s t a n i e małżeńskim tw o r z ą na og ó ł g o s -p o d a rs tw a w ieloosobow e. W zb io ro w o ś c i t e j dom inują głowy g o s p o - '« d a rs tw 2-osobowych, p rz y j e d n o c z e ś n i e stosunkowo wysokich o d s e t -kach g o sp o d a rs tw 5 - i w i ę c e j osobowych. W wieku 6O-69 l a t ponad 36% ż o n a ty c h k i e r u j e 2-osobowyrai gospoda rstw a m i, a ok , 1 /4 J e s t głowami g o s p o d a rs tw 5- i w i ę c e j osobowych. Wśród ż o n a ty c h w wie-ku 70 i w i ę c e j l a t w z r a s t a o d s e t e k g o sp o d a rs tw 2-osobowych ( 5 6 ,6 % ), o b n iż a 3l ę n a t o m i a s t u d z i a ł l i c z n i e j s z y c h ( 3 - i 4 - o s o - bowych), p rz y czym n a d a l stosunkowo wysoki w skaźnik p rzypada na g o s p o d a rs tw a 5- i w i ę c e j osobowe ( o k o ło 18%);

- lu d n o ść w tz w . p ozostałym s t a n i e cywilnym tworzy w dominu-jącym s t o p n i u g o s p o d a rs tw a 1-osobow e. W ystępują t u je d n a k pewne r ó ż n i c e w k s z t a ł t o w a n i u s i ę p r o p o r c j i w z a l e ż n o ś c i od p ł c i g ł o -wy g o s p o d a rs tw a . W zb io ro w o ś c i k o b i e t w y ra ź n ie dom inują gospo-d a r s t w a m ałe, s z c z e g ó l n i e 1-osobowe ( p o n a d 47% o g ó ł u g o sp o d a rs tw w wieku 60-69 l a t i około 65% w wieku 70 i w i ę c e j l a t ) , a n a

-s t ę p n i e 2-osobowe ( a n a l o g i c z n i e o k . 23% w wieku 60-69 l a t i o k . 17% w wieku 70 i w i ę c a j l a t ) , n a t o m i a s t wśród mężczyzn obok n a j -wyższych u d z ia łó w g o sp o d a rs tw 1 -osobowych (po n ad 37% w wieku 60-69 l a t i o k . 38% w wieku 70 i w i ę c e j l a t ) , w y s tę p u je znaczny o d s e te k 5- i w i ę c e j osobowych g o sp o d a rs tw ( o k . 20% w wieku 60- - 6 9 l a t i o k . 18% w wieku 70 i w i ę c e j l a t ) ;

- ka w alerow ie i panny są n a o g ó ł głowami g o sp o d a rs tw m ałych. Najwyższe o d s e t k i p r z y p a d a j ą na 1-osobowe, a n a s t ę p n i e 2 o s o -bowe g o s p o d a r s t w a .

Porównania s t r u k t u r y g o sp o d a rs tw domowych w edług l i c z b y osób w p r z e k r o j u t e r y t o r i a l n y m w ykazały, ż e :

(14)

Kazimiera Kowale-Sapo t a

- w województwach wschodnich w y s t ę p u ją r e l a t y w n i e w ysokie o d s e t k i (w s to s u n k u do ś r e d n i c h ) dużych l i c z e b n i e g o sp o d a rs tw k iero w a n y c h p r z e z osoby s t a r s z e . Dotyczy t o s z c z e g ó l n i e lu d n o

-ś c i w wieku 6O-69 l a t p o z o s t a j ą c e j w związkach m a łż e ń s k ic h , w śród k t ó r e j dom inują głowy g o sp o d a rs tw 5- i w i ę c e j osobowych;

- n a jw y ż sz y o d s e t e k g o sp o d a rs tw m ałych, n iem a l d l a w s z y s t-k i c h ro zp a try w a n y c h k a t e g o r i i l u d n o ś c i , w y s tę p u je w wojewódz-tw ach półn o cn y c h o r a z w o j. katowickim}

- w p o z o s t a ł y c h r e g i o n a c h k r a j u poziom omawianych wskaźników J e s t z t t l i i o n y do ś r e d n i c h d l a o g ó łu l u d n o ś c i w s i . 5 . Prognoza g o sp o d a rs tw domowych d l a l u d n o ś c i w wieku 60 1 w i ę c e j l a t na o k r e s 1980-2000 5 . 1 . Z a ł o ż e n i a p r z y j ę t e w p r o g n o z ie J a k wspominana, w p . 2, r a c h u n k i p r o g n o s t y c z n e z o s t a ł y p r z e -prowadzone w dwóch w a r i a n t a c h . W w e r s j i I p r z y j ę t o z a ł o ż e n i e o s t a ł o ś c i współczynników c z ę s t o ś c i tw o r z e n i a g o s p o d a rs tw domowych d l a w s z y s t k i c h ro zp a try w a n y c h k a t e g o r i i l u d n o ś c i , t z n . r z e c z y -w i s t e -w s p ó łc z y n n ik i z 1970 r . z o s t a ł y p r z e n i e s i o n e na k o l e j n e l a t a p r o g n o z y . Szacunku s t r u k t u r y g o sp o d a rs tw domowych według l i c z b y osób d l a l u d n o ś c i m i a s t 1 wsi dokonano p o s ł u g u j ą c s i ę w skaźnikam i s t r u k t u r y o b lic z o n y m i n a p o d s ta w ie danych NSP 1970 r .

W w a r i a n c i e I I podstawę s k o n s tr u o w a n ia prognozy s t a n o w i ł y h i p o t e t y c z n e w s p ó łc z y n n ik i c z ę s t o ś c i t w o r z e n i a g o sp o d a rs tw domo« wyęh o r a z w s k a ź n ik i s t r u k t u r y c h a r a k t e r y z u j ą c e u d z i a ł gospo-d a r s t w gospo-domowych o o k r e ś l o n e j w i e l k o ś c i w o g ó l n e j i c h l i c z b i e .

P rz ed p r z y s t ą p i e n i e m do omówienia p r z y j ę t y c h z a ł o ż e ń co dp k i e r u n k u zmian wymienionych m ierników , s c h a r a k te r y z u j e m y k r ó t k o c z y n n i k i m ające d e c y d u ją c y wpływ n a i c h r o 2wój w c z a s i e . '

Ogół czynników możemy p o d z i e l i ć na dwie k a t e g o r i e : demogra-f i c z n e 1 p o z a d e m o g ra demogra-f ic z n e . Do p i e r w s z e j z wymienionych g ru p n a -l e ż y z a -l i c z y ć w ie k , p ł e ć o r a z s t a n c y w iln y głowy g o sp o d a rs tw a domowego. A n a l iz a danych w yjściow ych do^prognozy w ykazała dość I s t o t n e r ó ż n i c e w p o z io m ie , współczynników c z ę s t o ś c i t w o r z e n i a g o s p o d a rs tw domowych o r a z wskaźników c h a r a k t e r y z u j ą c y c h s t r u k t u -r ę w i e l k o ś c i g o s p o d a rs tw w z a l e ż n o ś c i od k a t e g o r i i d e m o g r ą f i c z

(15)

-Gospodarstwa domowe kierowano prze* star$?.a osoby 55

n e j osób k i e r u j ą c y c h tymi g o sp o d a rstw a m i. N ależy więc s ą d z i ć , ż e p r z y s z ł a l i c z b a i s t r u k t u r a g o sp o d a rstw domowych zdeterm inowana b ę d z i e w dużym s t o p n i u zmianami w l i c z b i e i p ro p o rc ja c h - s t a r

-szego odłamu l u d n o ś c i według podstawowych cech d e m o g ra fic zn y c h . Przewidywane do 2000 r . p r z e o b r a ż e n i a w s t r u k t u r z e lu d n o ś c i według wieku, p ł c i i s t a n u cyw ilnego w sk a z u ją , ż e s z c z e g ó ln i e k o r z y s t n i e z p unktu w id z e n ia tw o r z e n ia g o sp o d a rstw domowych b ę - \ d z i e s i ę k s z t a ł t o w a ł a s t r u k t u r a s t a r s z e g o odłamu l u d n o ś c i według s t a n u c y w iln e g o . Wśród w z r a s t a ją c y c h szeregów l u d n o ś c i w wieku 60 i w i ę c e j l a t ok . 68% w 2000 r . b ę d z ie p o z o sta w a ło w z w ią

z-Л *

kach m a łż e ń s k ic h , Współmałżonkowie s ta n o w ią d om inującą grupę w z b io ro w o śc i głów g o sp o d a rstw domowych. Drugą co do w i e l k o ś c i ka-t e g o r i ą wśród głów g o sp o d arstw są osoby w p o z o sta ły m a t a n i e cywilnym. P rz e w id u je s i ę , że l i c z b a i c h b ę d z i e wykazywała t e n -d e n c ję rosnącą<%w c i ą g u n iem a l c a łe g o o k resu o b j ę t e g o p ro g n o zą . Możemy więc p r z y p u s z c z a ć , że c z y n n ik i n a t u r y d e m o g r a fic z n e j b ę -dą wpływały n a w z r o s t c z ę s t o ś c i tw o r z e n ia g o sp o d a rstw domowych p r z e z lu d n o ść w wieku 60 i w i ę c e j l a t .

I s t o t n ą r o l ę w kreow aniu g o sp o d a rstw domowych odgryw ają czyn-n i k i n a t u r y p o z a d e r o o g r a f ic z n e j, W tym przypadku ł a t w i e j wymien i ć główwymiene p rzy czy wymien y wpływające wymien a poziom współczywymienwymieników c z ę s t o

-ś c i n i ż s t a t y s t y c z n i e o c e n ić i c h o d d z ia ły w a n ie .

Poprawa warunków m a t e r i a ln y c h l u d n o ś c i s tw a r z a s p r z y j a j ą c ą s y t u a c j ę do tw o r z e n i a sam odzielnych g o sp o d a rstw domowych. Doty-czy t o w dużym s t o p n i u osób w s ta r s z y m w iek u . Znaczna c z ę ś ć t e j p o p u l a c j i , wychodząc z czynnego ż y c i a zawodowego, dysponować b ę -d z i e własnym źró-dłem u trz y m a n ia , co stw o rzy r e a l n e m ożliw ości, kreo w a n ia odręb n y ch g o s p o d a rs tw .

O c z y w iś c ie , p r o c e s tw o rz e n ia ty c h g o sp o d a rstw b ę d z ie uwa-runkowany s y t u a c j ą m ieszkaniową zarów no,osób w s ta rs z y m wieku Jak i młodszego p o k o l e n i a , t z n . d z i e c i w s p ó łz am iesz k u ją c y c h z r o d z i c a m i 1^ . Łatwość o trz y m a n ia własnego m ie s z k a n ia J e s t n i e w ą t p l i w i e o k o l i c z n o ś c i ą s p r z y j a j ą c ą do u s a m o d z i e l n ie n i a s i ę j e d

-13 i

B, N o w а к o w s к a , W, O b r a n i a k, D, R o g a l -s k a , Przewidywane zmiany w s t r u k t u r z e s t a r s z e g o odłamu l u d -n o ś c i według s t a n u c y w iln e g o . Zakład Dem ografii i S t a t y s t y k i liŁ, m asz y n o p is.

1/ł Z. 13 a r s z c z e w s к a , Osoby s t a r s z a w nowych mie-s z k a n i a c h i o mie-s i e d l a c h , » 'B iu lety n IBM" 196A,V n r 1 .

(16)

Kaz iui Lcra i’owak-Sapo ta

i;ych -lub d r u g i c h . Wpływ teg o c z y n n ik a - p r z y r e l a t y w n e j popraw ie s y t u a c j i ekonom icznej môže mied różnokierunkow y c h a r a k t e r . B adzie on c z y n n ik iem hamującym w k i e r u n k u d z i e l e n i a s i ę dużych gospo-d a r s t w gospo-domowych, gdy warunki m ieszkaniowe będą dogodne d l a osób

0 1 ^

w s p ó łz a m ie s z k u ją c y c h . S y t u a c j a t a k a może w y s tą p ić p r z y dużym u d z i a l e b u d o w n ic tw a -je d n o ro d z in n e g o w o g ó l n e j l i c z b i e zasobów m ieszkaniow ych. Z jaw isko to j e s t o b e c n ie c h a r a k t e r y s t y c z n e p r z e -de wszystkim n a w s i , c h o c ia ż i w m ia s ta c h obejm u je c o r a z s z e r s z e

k r ę g i s p o ł e c z e ń s t w a . v

Spośród i n n y c h czynników n a l e ż y wymienić o p ie k ę nad ludźmi • s t a r s z y m i , m ożliwość sprawowania J e j p r z e z członków r o d z i n y , czy w przypadku osób sam otnych, p r z e z odpow iednie o r g a n i z a c j e s p o ł e -c z n e .

Nie sposób pominąć g rupy czynników m ających wpływ na ewolu-c j ę pewnyewolu-ch norm i zwyewolu-czajów m ająewolu-cyewolu-ch swe o d b i ewolu-c i e w p o g lą d a ewolu-c h n a t e m a t r o l i .osoby w s ta r s z y m wieku w r o d z i n i e . Z a g a d n ie n i e t o ma g ł ę b o k i a s p e k t s o c j o l o g i c z n y i wymaga s z e r o k i c h b a d a ń .

P o w s ta je więc p y t a n i e , c zy c z y n n ik i n a t u r y p o z a d e m o g r a f ic z n e j będą wpływały n a w z r o s t , czy spadek c z ę s t o ś c i t w o r z e n i a gospo-d a rs tw gospo-domowych. Wydaje s i ę , ż e można z a ło ż y ć d o d a t n i e i c h od-d z i a ł y w a n i e z p u n k tu w id z e n ia t w o r z e n i a g o s p o d a rs tw domowych. Przem aw iają za tym n a s t ę p u j ą c e argum enty:

- poprawa s y t u a c j i m ie s z k a n io w e j, zw iązana z wysoką aktywno-ś c i ą zawodową o s ó b , k t ó r e będą w k r a c z a ły w p r z y s z ł o ś c i w s z e r e g i s t a r s z e g o odłam u s p o łe c z e ń s t w a , stw o rz y r e a l n e s z a n s e kreow a nia o drębnych g o s p o d a rs tw domowych ( m i e s z k a j ą c y c h 'w s p ó l n i e z innym gospodarstw em l u b s a m o d z i e l n i e ) ;

- w o k r e s i e perspektyw icznym n a l e ż y rów nież spodziewać s i ę z a c i e r a n i a r ó ż n i c w t r a d y c j a c h i o b y c z a ja c h w k i e r u n k u upowszech-n i a upowszech-n i a s i ę t a k i c h form , j a k i e s ą c h a r a k t e r y s t y c z n e d l a w ię k s z o

-ś c i o-środków m i e j s k i c h , a naw et w i e l k o m i e j s k i c h .

Z p r z e g l ą d u podstawowych czynników m ających d e c y d u ją c y wpływ n a t w o r z e n i e g o sp o d a rs tw domowych wynika," ż e w s z y s t k i e będą

s t w a r z a ł y dogodną s y t u a c j ę z p u n k tu w id z e n ia k reo w a n ia gospo-d a r s t w gospo-domowych. N a le ży więc z a ło ż y ć w z r o s t współczynników c z ę s -t o ś c i . Do j a k i e g o poziomu? Na t o p y t a n i e t r u d n o odpow iedzieć, mo-15 _{D. K o z i n s к a ,}‘ _{Problemy m ieszkaniow e} _{l u d n o ś c i} _{s t a r} -s z e j , "Sprawy M ie-szkaniowe" 1969, n r 2 - 3 . *

(17)

Gospodarstwa donovo kierowane рггой s t a r s z e osoby ₅₇

żerny p o s łu ż y ć s i ę j e d y n i e rz e c z y w isty m i wskaźnikami obliczonym i d l a województw. W ykorzystując powyższe i n f o r m a c j e p r z y j ę t o n a -s t ę p u j ą c e z a ł o ż e n i a :

- d l a ż o n a ty c h poziom c z ę s t o ś c i b ę d z ie s i ę k s z t a ł t o w a ł do 2000 r . n a wysokości b l i s k i e j 100%, a l e g ó r n e j g r a n i c y n ig d y n i e o s i ą g n i e . J a k o wyjściow e p r z y j ę t o t a k i e same w s p ó ł c z y n n i k i , J a k w w a r i a n c i e I prognozy;

- d l a p o z o s t a ł y c h grup s t a n u cyw ilnegb p r z y j ę t o w docelowym ro k u prognozy maksymalny poziom w spółczynników, j a k i o s i ą g n i ę t o w p r z e k r o j u wojewódzkim.

Z a ł o ż e n i a d o t y c z ą c e s t r u k t u r y g o sp o d a rs tw domowych według 'l i c z b y osób opracowano na p o d s ta w ie u d z ia łó w g o s p o d a rs tw o

odpo-w i e d n i e j l i c z e b n o ś c i w i c h o g ó l n e j l i c z b i e .

Dla m ia s t p r z y j ę t o w z r o s t u d z i a ł u g o sp o d a rs tw m ałych, p rzy jednoczesnym spadku dużych, s z c z e g ó l n i e 4 - i w i ę c e j osobowych. Posłużono s i ę p r z tym s t r u k t u r ą g o sp o d a rs tw domowych w p r z e -k r o j u t e r y t o r i a l n y m . W docelowym roku prognozy p r z y j ę t o s t r u k t u -r ę te g o województwa, k t ó r e c h a r a k te r y z o w a ło s i ę n a jn iż s z y m u - d z ia ł e m g o sp o d a rs tw j e d h o - , dwu- i trzyosobow ych.

Dla wsi o b l ic z o n o ś r e d n i e w sk a ź n ik i s t r u k t u r y p o sz cz e g ó ln y c h typów g o sp o d a rstw z indy w id u aln y c h danych d l a województw. Pomi-n i ę t o p rz y tym t e J e d n o s t k i , w k t ó r y c h w s k a ź n ik i s t r u k t u r y b a r -dzo o d b i e g a ł y od p r z e c i ę t n y c h d l a wsi (województwa w sc h o d n ie, g d z i e notujemy b a rd z o wysokie u d z i a ł y l i c z n y c h g o s p o d a r s t w ) . W docelowym ro k u prognozy p r z y j ę t o s t r u k t u r ę g o s p o d a rs tw domowych województwa, k t ó r e b y ło n a j b a r d z i e j z b l i ż o n e do o b l i c z o n e j ś r e -d n i e j z wybranych reg io n ó w .

P r z y j ę t e z a ł o ż e n i a mogą wydawać s i ę d y s k u s y j n e . Dysponowa-n i e jed Dysponowa-n a k m a te r ia łe m źródłowym Jednego s p i s u s p r a w ia , ż e J a

-k ie -k o l w i e -k i n n e h i p o t e z y mogłyby być p r o b le m a t y c z n e .

6 . 2 . Wyniki prognozy

Według szacunków p ie rw s z e g o W a rian tu prognozy ( t a b . 4 ) l i -c z b a g o sp o d a rs tw domowy-ch kierow anych p r z e z osoby w wieku 60 l a t i w i ę c e j w m ia s ta c h w z r o ś n ie z 1181,2 t y s . w 1970 r . do 2472,9 t y s . w 2000 r . , t z n . zwiększy s i ę ponad d w u k r o tn ie w c i ą g u t r z y d z i e s t o l e c i a . Na wsi p r z y r o s t t e n b ę d z ie r e l a t y w n i e n i e w i e

(18)

-Przewidywana l i c z b a g o s p o d a rs tw domowych Kierowanych p r z e z osoby w wieku 60 l a t .i w i ę c e j w m ia s ta c h i n a wsi ( w a r i a n t I )

Rok

Gospodarstw a domowe wg - l i c z b y osób

ogółem 1 ' 2 •„, 3 . 4 5 i w i ę c e j ogółem 1 2 3 U w i ę c e j5 i w t y s . ■ ' Ш Г Щ i . ; w % . - ■ ‘ M ia s ta 1970a 1181,2 4 2 8 ,8 '4 3 8 ,2 1 7 1 ,3 7 9 ,1 6 3 ,8 100,0 3 6 ,3 37,1 1 4 ,5 6 , 7 5 ,4 1980 1 41 5 ,4 5 06,7 5 4 9 ,3 199,6 8 7 , 6 7 2 , 2 100,0 3 5 ,6 3 8 ,8 14,1 6 ,2 _{5 ,1} 1990 2093,6 6 4 9 ,0 8 4 7 ,9 3 2 8 ,7 146,6 1 2 1 ,4 100,0 3 1,0 _{4 0 ,5} _{1 5 ,7} 7 , 0 5 , 8 Ž000 2 4 72,9 6 9 2 ,4 1070,8 3 9 5 ,7 173,1 140,9 100,0 2 8 ,0 4 3 ,3 16,0 7 , 0 5 ,7 - * •- V ie s 1970® 1107,2 1 69,4 351,0 2 1 7 ,0 135,1 2 3 4 ,7 100,0 1 5 ,3 3 1 ,7 19 ,6 12 ,2 2 1 ,2 1980 1035,6 2 1 8 ,5 3 60,4 170,9 9 7 ,3 1 8 8 ,5 100,0 2 1 ,1 34,8 16,5 9 , 4 1 8 ,2 1990 1022,0 1 8 8 ,2 356,0 176,9 107,4 1 94,3 100,0 1 8 ,4 3 4 ,8 17 ,3 1 0 ,5 19,0 2000 _1112,5 183,0 4 1 3 ,5 195,2 1 10 ,2 2 10 ,6 100,0 16 , 4 .37,2 1 7 ,5 9 , 9 1 9 ,0 a Dane NSP 1970 r .

(19)

Gospodaret*w domowe kiorov/ane przez s t a r 's z e otsoby 59

l k i i w y n ie s ie o k . 5% w docelowym roku prognozy w s to s u n k u do 1107,2 t y s . g o sp o d a rs tw z a r e je s t r o w a n y c h w 1970 r .

P r z e w id u je s i ę znaczne r ó ż n i c e w s t r u k t u r z e g o sp o d a rstw do-mowych według. с zby osób w m ia s ta c h i na w s i , a m ianow icie:

- w m ia s ta c h obserwujemy t e n d e n c j ę w k i e r u n k u tw o r z e n i a gos-p o d a rs tw m ałyc h. W zrastać b ę d z ie u d z i a ł g o sp o d a rs tw 2- i 3 - o s o - bowych ( z o k . 52% w 1970 r . do o k o ło 59% w docelowym ro k u p ro g -n o z y ) , p rz y minimalnym spadku w 2000 r . g o sp o d a rs tw 1 -osobowych, c h o c i a ż sta n q w ič one będą n a d a l znaczny o d s e te k (28%) ogółu g o s p o d a rs tw domowych kierow anych p r z e z lu d n o ść w s ta r s z y m w ieku,

- na wsi p r o p o r c j e p o s z c z e g ó ln y c h typów g o sp o d a rstw są r o z -ł o ż o n e b a r d z i e j ró w n o m ie rn ie . Dominować będą g o sp o d a rs tw a 2 - o - sobowe (ponad 37% w 2000 r . ) , a l e J e d n o c z e ś n ie z n a c 2ny o d s e te k osób s t a r s z y c h kierow ać b ę d z i e n a d a l lic z n y m i gospodarstw am i. We-d ł u g szacunku lu We-d n o ś ć w wieku 60 i w i ę c e j l a t tworzyć b ę d z ie w 2000 r . 1112,5 t y s . g o sp o d a rs tw domowych. Ponad 46% ogółu s t a n o -wić będą g o s p o d a rs tw a 3- i w i ę c e j osobowe, w tyra w o k . 19% osób w s ta r s z y m wieku k ierow ać b ę d z ie 5- i w ię c e j osobowym g o s p o d a r-stwem.

Omówiony w a r i a n t prognozy o d z w i e r c i e d l a p r z y s z ł e zmiany w l i c z b i e g o sp o d a rs tw domowych spowodowane wzrostem l u d n o ś c i o r a z p r z e k s z t a ł c e n i a m i w j e j s t r u k t u r z e d e m o g r a f i c z n e j . D la te g o t r a -k tujem y go ja k o s z acunek m inim alny, sta n o w ią c y p ł a s z c z y z n ę po-równań dó prognozy o p a r t e j na zmiennych c z ę s t o ś c i a c h tw o r z e n ia g o s p o d a rs tw domowych. Podstawę do d a ls z y c h badań związanych z szacowaniem s z e r o k o p o j ę t y c h p o t r z e b s t a r s z e g o odłamu* s p o ł e -c z e ń s tw a sta n o w ić pow inien I I w a r i a n t prognozy g o sp o d a rs tw do-mowych, k t ó r e g o wyniki p r z e d s ta w ia n o w t a b . 5 . P r z e w id u je s i ę , że l i c z b a g o sp o d a rstw domowych w l a t a c h 1980* -2000 b ę d z ie s y s te m a t y c z n i e w z r a s t a ć , .o s ią g a j ą c w docelowym r o -ku prognozy 2692,7 t y s . w m ia s ta c h i 1235,9 t y s . na w s i . J e s t ona wyższa o 1511,5 t y s . w m ia s ta c h ( t j . o o k . 128%) i o 128,7 t y s . ( t j . o 1 1 , 6%) n a wai od l i c z b y g o sp o d a rs tw z a r e j e s t r o w a -n ych w 1970 r . .Tempo p r z y f b s t u b ę d z i e z róż nicow a ne w p o s z c z e g ó l -nych d z i e s i ę c i o l e c i a c h wykazując odmienny k i e r u n e k zmian w p r z e -k r o j u m i a s t o - w l e ś .

W m ia s ta c h s z y b s z e tempo p r z y r o s t u przy p a d a ć b ę d z i e n a l a t a 1981-1990 ( ok. 51,8%), po czym n a s t ą p i je g o spadek <• ' a t i c h 1991-2000 ( 2 1 ,4 % ) .

(20)

Przewidywana l i c z b a g o s p o d a rs tw domowych kierow anych p r z e z osoby w w ieku 60 l a t i w i ę c e j w m ia s ta c h i n a wsi ( w a r i a n t I I J

T a b e l a 5

♦

-Rok

G ospodarstw a domowe w g . l i c z b y osób

og ó ł eta 1 2 3 4 5 i w i ę c e j ogółem 1 2 3 4 w i ę c e j5 i w t y s . w % M ia s ta I960 1461,0 5 5 3 ,3 571,2 2 05,1 8 7 ,7 6 5 , 7 100,0 _{5 6 ,5} _{5 9 ,1} _13,9 6,0 _{4 ,5} 1990 2217,5 7 1 4 ,0 9 2 0 ,5 5 41,5 141,9 9 9 ,8 100,0 5 2 ,2 41,-5 1 5 ,4 6 , 4 4 ,5 2000 269 2 ,7 8 1 0 ,6 1200,9 4 1 7 ,4 158,7 105,1 100,0 50,1 4 4 ,6 15,5 5 ,9 3 ,9 ■ л - _• _Wieś 1980 1076,0 256 f 7 5 90,6 1 7 5 ,2 9 9 ,0 176,5 100,0 22,0 _{5 6 ,5} 1 6 ,1 9 , 2 16,4 1990 110 0 ,1 I 2 2 4 ,4 4 2 2 ,4 187,0 1 05,4 162,9 100,0 2 0 ,4 3 8 ,4 17,0 9 , 4 1 4 ,8 2000 _1255,9 251,1 5 2 0 ,5 2 1 1 ,5 112,5 160,7 100,0 1 8 ,7 4 2 ,1 17,1 9 ,1 13,0 Í r ó d ł o: szacu n k i w ła sn e ,

(21)

Gospodarstwa domowe kierowane prząg s t a r s z e osoby 61

Na wsi w l a t a c h 1981-1990 tempo p r z y r o s t u l i c z b y g o sp o d a rstw domowych b ę d z ie n i e w i e l k i e ( 2 , 2%), n a t o m i a s t znaczny w z r o s t n a -s t ą p i w l a t a c h 1991-2000 (o 12,3%).

W z r a s t a j ą c e j l i c z b i e g o sp o d a rs tw domowych tow a rz ysz yć będą zmiany w JLch ' s t r u k t u r z e według l i c z b y osób:

- w m ia s ta c h osoby w s ta r s z y m wieku tworzyć będą w dominu-jącym s t o p n i u g o sp o d a rs tw a m ałe, s z c z e g ó l n i e 2-osobowe (44,6% ), Znaczny o d s e t e k (ponad 30% w 2000 r . ) p rzypadać b ę d z ie n a gospo-d a rs tw a osób samotnych, c h o c ia ż w badanym o k r e s i e zauważa s i ę sy s te m a ty c z n y spadek te g o w skaźnika;

- na wsi obserwować będziemy z m n i e js z a n ie s i ę o d s e tk a g o s -p o d a rs tw 1-osobowych o r a z 5- i w i ę c e j osobowych. T e n d e n cji t e j to w a rz y s z y ć b ę d z ie s t a ł y w z r o s t zarówno l i c z b y j a k i u d z i a ł u w o g ó l n e j l i c z b i e g o s p o d a rs tw , zespołów 2- i 3-osobow ych.

P r z e d s ta w io n e dwie w e r s je prognozy r ó ż n i ą s i ę co do p rz e w i-dywań zarówno w z a k r e s i e s t a n u g o sp o d a rs tw domowych, j a k i s t o -p n i a -p r z e k s z t a ł c e ń w i c h s t r u k t u r z e według l i c z b y o s ó b . Wynika t o z f a k t u , że w a r i a n t p ierw sz y n i e uw z glę dnia zmian w c z ę s t o ś -c i t w o r z e n i a g o sp o d a rs tw domowy-ch, w ynikają c yc h z d z i a ł a n i a czynników p o z a d em o g ra fic z n y c h .

W a ria n t d r u g i , ł ą c z ą c y wpływ zarówno p r z e s ł a n e k n a t u r y de-m o g r a f ic z n e j ja k i s p o ł e c z n e j , ekonomicznej i t p . n a skło n n o ść do kreow ania g o sp o d a rs tw domowych wydaje s i ę b a r d z i e j r e a l n y .

7 . Z akończenie

W opracow aniu p o d j ę t o próbę s p o r z ą d z e n ia prognozy go sp o d a rstw domowych kierow anych p r z e z osoby w wieku 60 i w i ę c e j l a t . Wyni-k i b a d a n ia wykazały, ż e p o s t ę p u j ą c y рго.сез s t a r z e n i a s i ę ^ n a s z e - go s p o łe c z e ń s tw a p o c ią g a ć b ę d z ie za sobą i s t o t n o p r z e o b r a ż e n i a w l i c z b i e i s t r u k t u r z e d e m o g r a f ic z n e j podstawowych zespołów l u d z -k i c h , ja k im i są g o sp o d a rs tw a domowe. Szacunki p r o g n o sty c z n e p r z e d s t a w i a j ą - s t a t y s t y c z n y o b r a z e w o lu c ji g o sp o d a rs tw domowych w n a j b l i ż s z y m d w u d z i e s t o l e c i u . K ie ru n k i p r z y s z ł y c h zmian można s c h a r a k te ry z o w ä ó n a s t ę p u j ą c o :

- sy ste m a ty c z n y w z r o s t l i c z b y g o sp o d a rs tw domowych k ie r o w a -nych p r z e z osoby s t a r s z e , s z c z e g ó l n i e dynamiczny w m ia s ta c h ;

(22)

-62 Какisiiera Kowak-Sappta

czby o só b , i !~i w k i e r u n k u z m n i e j s z e n i a s i ę i c h l i c z e b n o ś c i ; p r o c e s ter; p r z e b i e g a ć b ę d z ie z n a c z n i e s z y b c i e j w m ia s ta c h n i ż na wsi .

Powyższe s p o s t r z e ż e n i a powiftny s ta n o w ić podstaw ą d a ls z y c h b a d a ń . Ważnym z a g ad n ie n ie m j e s t d o kładne r o z p o z n a n ie podstaw o-wych cech d e m o g ra fic z n y c h , zawodowych, s p o łe c z n y c h osób wchod z ą c y c h w s k ł a wchod g o sp o wchod a rs tw wieloosobowych k ierow anych p r z e z l u -dność w s ta r s z y m w ie k u . S p e c j a l n e b a d a n i a powinny o b ją ć gospo-d a rs tw a 1-osobowe, k t ó r e są c z ę s t o tworzone p r z e z osoby z u p e ł n i e sam otne, a więc wymagające s z c z e g ó l n e j t r o s k i s p o łe c z e ń s t w a .

K a z im iera Nowak-Sapota

FORECAST FOR HOUSEHOLDS RUN BY ELDERLY PERSONS

The p a p e r i s an a t t e m p t a t p r e p a r i n g a f o r e c a s t c o n c e r n in g h o u s e h o ld s i n P oland run by e l d e r l y p e o p le o f 60 and more y e a r s o f a g e .

The e s t i m a t e s a r e b a s e d on t h e d a t a p r o v id e d by t h e N a t i o n a l Census o f 1970 and 'h e y encompass f u t u r e c h a n g e s :

- i n t o e number o f h o u s e h o ld s ru n by e l d e r l y p e o p le , - i n th e s t r u c t u r e o f t h e s e h o u s e h o ld s a c c o r d i n g t o - t h e num-b e r o f p e r s o n s . The t r a n s f o r m a t i o n s i n t h i s a r e a a r e p r e s e n t e d i n th e town- - c o u n t r y c r o s s - s e c t i o n ' f o r t h e y e a r s 1980-2000 w i t h a s p e c i a l a t t e n t i o n f o c u s s e s on t h r e e time p e r i o d s : 1980, 1990, 2000.

The e s t i m a t e ' o f t h e number and s t r u c t u r e o f h o u s e h o ld s was made i n two v a r i a n t s d i f f e r i n g i n t h e i r a s s u m p t io n s a r e r e g a r d s th e X u tu r e l e v e l o f c o e f f i c i e n t s o f f re q u e n c y i n e s t a b l i s h i n g t h e s e h o u s e h o ld s : t h e f i r s t one - t a k i n g i n t o a c c o u n t t h e f i x e d c o e f f i c i e n t s t i l l 2000 e s t i m a t e d on t h e b a s i s o f th e d a t a p r o v id e d by, th e N a t i o n a l Census o f 1970;

t h e - s e c o n d one - assum ing f o r grow th i n t h e l e v e l o f c o e f f i -c i e n t s .

The r e s u l t s o f th e f o r e c a s t o u t l i n e t h e f u t u r e t r e n d s o f c h a n g e s i n t h e number and s t r u c t u r e o f h o u s e h o ld s ru n by th e p o p u l a t i o n o f 60 and mor'e y e a r s o f a g e . .