Zasięg przestrzenny potencjalnego województwa łódzkiego na terenie pogranicza obecnych województw piotrkowskiego i radomskiego

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA GEOGRAPHICA SOCIO-OECONOMICA 1, 1999

A gnieszka R ochm ińska, M a rek B arw iński

ZASIĘG PRZESTRZENNY

POTENCJALNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA TERENIE POGRANICZA OBECNYCH WOJEWÓDZTW

PIOTRKOWSKIEGO I RADOMSKIEGO

W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczące identyfikacji terytorialnej ludności zamieszkującej obszar pogranicza województw piotrkowskiego i radomskiego. D o opracowania analiz posłużyły przede wszystkim wyniki badań ankietowych, określenie kierunków i natężenia migracji stałych oraz czasowych, zasięgu oddziaływania potencjalnych miast powiatowych i ich wyposażenie w instytucje o znaczeniu ponadlokalnym. Głównym celem badań było ustalenie preferencji ludności dotyczących przynależności administracyjnego badanego obszaru i jej stosunku do planowanych zmian struktury administracyjnej Polski*

WSTĘP

W województwie piotrkow skim badania objęły m iasto T om aszów M azow ie­ cki i cztery gminy: Poświętne, O poczno, Białaczów, Z am ó w o raz w w ojew ódz­ twie radom skim gminę Drzewica. W szystkie badane gm iny (oprócz T om aszow a M azow ieckiego) przed rokiem 1975 należały do w ojew ództw a kieleckiego i były p oło żo n e w bezpośredniej bliskości granic daw n ego w ojew ództw a łódzkiego.

G łów nym celem przeprow adzonych b a d a ń było zapo znan ie się z opiniam i n a tem at konieczności zm ian podziału adm inistracyjnego oraz z preferencjam i badanej ludności co do przynależności adm inistracyjnej tych ob szaró w .

O gółem n a om aw ianym terenie p rz ep ro w a d zo n o 600 an k iet (po 100 an k iet w każdej gm inie i T om aszow ie M azow ieckim ), w tym 10% p rz e­ znaczo n o d la lok alnego establish m entu, do k tó reg o zaliczono: naczeln ika

* Badanie ankietowe i wywiady w terenie przeprowadzili studenci II roku geografii: I. Bartoszek, A. Heleniak, M. Janik, R. Jasiczek, M. Jaskulski, J. Kabaciński, R. Kaczmarek, E. Kieliszek, A. Kij, M. Korblit, G. Kosieradzki, A. Kropidłowska, K. Mikołajczyk, T. Pietrzak, J. Stępień, P. Zendeł.

(prezy denta), sek retarza gm iny, kiero w n ik a w ydziału ew idencji ludności, k iero w n ik a wydziału rolnego (budow nictw a, geodezji gru n tó w ), przew o d ­ niczącego sa m o rz ą d u , trzech p rzew od niczący ch kom isji sa m o rz ąd o w y c h i p ro boszcza parafii.

Z decy d o w an ą większość resp o n d en tó w (praw ie 8 0% ) stan o w iła lu dn ość z II (26-45 lat) i III (46-65 lat) grupy wiekowej; w tym z II grupy p o chod ziło 49,5% ankietow anych.

•

Rys. 1. Gminy objęte badaniami

(źródło: M. K o t e r , S. L i s z e w s k i , A. S u l i b o r s k i , 1996, De/imitacja potencjalnego

obszaru województwa łódzkiego. Studium wiedzy o regionie łódzkim, ŁTN, Łódź)

P rzep ro w ad zając b a d a n ia s ta ra n o się zachow ać rów no w ag ę w s tru k tu rz e płci (51,7% m ężczyzn, 48,3% kobiet). W w ybranej losow o grupie re sp o n ­ dentó w p rzew ażała ludność z w ykształceniem średnim (42,8% ) i zadow ow ym (2 5 ,8 % ), jed y n ie w gru p ie e sta b lish m e n tu najw iększy u d ział stan o w iła ludność z w ykształceniem wyższym (49,5% ) i średnim (40,3% ). S tru k tu ra z a w o d o w a b a d a n y c h była b a rd z o zró żn ico w a n a. W śró d a n k ie to w a n y c h znaleźli się przedstaw iciele ok. 40 zaw odów . N ajliczniejszą grup ę stanow ili p racow nicy sek to ra państw ow ego i spółdzielczego (łącznie 39,1% a w śród estab lishm entu 91,7% ). Isto tn y udział w stru k tu rze za tru d n ien ia n a bad an y m o bszarze m iał sek to r pryw atny - 15,5% re sp o n d en tó w było p raco w n ik am i najem nego sek to ra pryw atnego, a 11% było właścicielam i p ry w atn y ch firm .

ANALIZA PREFERENCJI PRZYNALEŻNOŚCI ADM INISTRACYJNEJ LUDNOŚCI BADANEGO OBSZARU

N a badanym obszarze praw ie połow a resp o n d en tó w (45 ,6% ) uw aża, że zm iany podziału adm inistracyjnego są potrzebne, ale aż 22,3% ankietow anych nie m a zd ania n a ten tem at. W dużym stopn iu m oże to w ynikać z n ied o in ­ fo rm o w an ia społeczeństw a n a tem at roli, ja k ą odgry w ają podziały ad m in is­ tracyjne w funkcjo n o w an iu p ań stw a i społeczności lok alny ch. Jed yn ie w śród przedstaw icieli esta b lish m e n tu p o n a d p o ło w a (5 4 ,1 % ) o p o w ia d a się za p rzeprow adzeniem zm ian podziału ad m inistracyjnego. Z a po zostaw ieniem d o ty ch czaso w eg o dw uszczeblow ego p o d ziału ad m in istracy jn eg o (gm ina, w ojew ództw o) o ptuje nieco p o n ad połow a (51,1% ) an k ieto w an y ch , a jedy nie 34,6% było zw olennikam i w prow adzen ia pow iató w . O d w ro tn a p ro p o rc ja jest zauw ażalna wśród przedstawicieli establishm entu, bowiem 54,1% o pow iada się za w prow adzeniem trójszczeblow ego podziału adm inistracy jn ego , a 39,3% jest za pozostaw ieniem obecnego podziału.

Przeciw nicy u tw orzenia pow iatów uzasadniali sw ą decyzję zb ędnością w prow ad zenia now ego szczebla adm inistracyjnego przez n iep o trz eb n e ro z ­ szerzenie działalności biurokratycznej, z czym się wiąże p ow ołan ie nadm iernej liczby urzędów . Tw ierdzili, że wiele tru d n o ści sp raw ia im b o ry k a n ie się z pro b lem am i form aln o p raw n y m i, społeczno-ekonom icznym i i sądow ym i przy dzisiejszym podziale adm inistracyjnym i nie w yo brażają sobie p o k o n a n ia następnych b arier w postaci d o d atk o w eg o szczebla adm in istracji państw ow ej. Z drugiej stro n y uw ażają, że poniesione w ysokie k oszty zw iązane z p rz e­ budow ą struktu ry adm inistracyjnej państw a będą nieadekw atne d o uzyskanych w w yniku tych zm ian korzyści.

W m ałych gm inach w śród w ładz istnieje b ard zo silna o b aw a przed uzyskiw aniem m niejszej dotacji pań stw a, k tó ra w znacznej m ierze będzie za trzy m y w an a w o śro d k a ch pow iatow ych. N a to m ia st w opinii ludności lokalnej funkcjonuje p rzekonanie, że pojaw ienie się p o w iató w w ydłuży im dro g ę przy załatw ianiu wielu spraw .

R esp o n d en to m p rzedstaw iono trzy w arianty p o d ziału regio naln ego k ra ju n a 12, 17 i 25 regionów z uw zględnieniem p otencjalnej p rzynależności b ad a n y ch gm in do kilku różnych regionów /w ojew ództw (tab . 1, 2).

W pierw szym w ariancie respondenci m ieli d o w y b o ru p rzyn ależn ość do w ojew ództw : łódzkiego, w arszaw skiego i krakow skiego. Z d ec y d o w an a w ięk­ szość bad an y ch (82,5% ) opow iedziała się za przynależnością d o w ojew ództw a łódzkiego. N a to m ia st najm niej zw olenników znalazł ten p ro je k t w p ołożonej w w ojew ództw ie rad o m sk im gm inie D rzew ica (63% bad an ej lu dn ości o p o ­ wiedziało się za województwem łódzkim ), gdzie 1/3 ankietow anych preferow ała przynależność d o w ojew ództw a w arszaw skiego.

(O o

Preferencje przynależności administracyjnej ludności gmin Poświętne, Drzewica, Białaczów (w %)

Wariant Województwa Poświętne

Drzewica Białaczów

ogółem establishment ogółem establishment ogółem establishment

Podział na łódzkie 91 70 63 50 82 82 12 warszawskie 8 30 33 40 14 18 województw krakowskie 1 0 4 10 4 0 Podział na łódzkie 82 70 52 30 57 55 17 warszawskie 5 10 31 40 12 9 województw kieleckie 13 20 17 30 31 36 Podział na łódzkie 70 70 16 0 58 45 25 kieleckie 15 10 3 0 35 45 województw radomskie 15 20 68 80 7 10 warszawskie 0 0 13 20 0 0

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.

A g n ie sz k a R oc h m iń sk a , M ar ek B ar wi ń sk i

Preferencje przynależności administracyjnej ludności gminy Żarnów oraz miast Opoczno i Tom aszów Mazowiecki (w %)

Wariant

. Województwa

Opoczno Żarnów T omaszów Mazowiecki

: ogółem establishment ogółem establishment ogółem establishment

Podział na łódzkie 72 60 95 100 92 100 12 warszawskie 19 40 2 0 7 0 województw krakowskie 9 0 3 0 1 0 1 Podział na łódzkie 52 30 63 70 88 100 17 warszawskie 20 20 2 0 11 0 województw kieleckie 28 50 35 30 1 0 ] Podział na łódzkie 45 20 60 90 98 100 25 kieleckie 21 10 33 0 1 0 województw radomskie 16 50 5 10 1 0 warszawskie 18 20 2 0 0 0 Ź r ó d ł o : Jak w tab. 1. Z as ię g p rz es tr ze n n y p o te n cja ln eg o w oj ew ód ztw a łó d z k ie g o ...

W drugim w ariancie, gdzie zap ro p o n o w an o p o za w ojew ództw am i łódzkim i w arszaw skim p o ten cja ln ą przynależność do kieleckiego, nad al przew ażała g ru p a o p o w ia d a ją c a się za p rz y n ależn o śc ią d o w o jew ó d ztw a łód zk ieg o (65,7% ), ale co piąty resp o n d en t preferow ał kieleckie (głów nie Białaczów - 30,6% i Ż arn ó w - 35% ).

P rzy p ro p o n o w a n y m podziale n a 25 w ojew ództw resp o n d en ci m ieli do w y b o ru cztery m ożliw ości, p o z a w sp o m n ian y m i wyżej w o jew ó d ztw am i: łódzkim , w arszaw skim i kieleckim tak że w ojew ództw o rad o m sk ie.

R ów nież w tym p rz y p ad k u d om inow ało ciążenie d o w ojew ód ztw a łó d z­ kiego (praw ie 6 0 % ), pom im o że było ono najm niejsze sp o śró d w szystkich w ariantów . W yjątek stanow iła gm ina D rzew ica, gdzie p rzy w arian cie z w o ­ jew ództw em rad o m sk im zw olenników przynależności d o w ojew ó dztw a łó d z­ kiego było jedynie 16% . W a rto nadm ienić, że żaden z przedstaw icieli w ładz om aw ianej gm iny nie opow iedział się za przyn ależn ością d o w ojew ództw a łódzkiego . N a to m ia s t w ojew ództw o ra d o m sk ie p re fe ro w a ło 6 8 % og ó łu re sp o n d en tó w , w tym aż 80% stanow ił establishm ent.

R easu m u jąc, należy stw ierdzić, że za znacza się w y ra źn a zależność m iędzy p ro p o n o w a n ą liczb ą w ojew ództw a liczbą zw o len n ik ó w p rz y n ależn o śc i adm inistracyjnej do w ojew ództw a łódzkiego (tab. 3).

T a b e l a 3 Preferencje przynależności administracyjnej ogóhi ludności badanego obszaru (w %)

Wariant Województwa Respondenci

ogółem establishment pozostali

Podział na łódzkie 82 77 83 12 warszawskie 14 21 13 województw krakowskie 4 2 4 Podział na łódzkie 66 59 67 17 warszawskie 21 28 20 województw kieleckie 13 13 13 Podział na łódzkie 58 54 58 25 kieleckie 19 28 18 województw radomskie 18 11 19 warszawskie 5 7 5 Ź r ó d ł o : Jak w tab. 1.

Przy p ro p o n o w a n y m w ariancie podziału k ra ju n a 12 regio nó w - 82,5% respondentów opow iedziało się za przynależnością d o w ojew ództw a łódzkiego, a przy podziale k ra ju n a 25 regionów łódzkie p refero w ało 57,9% a n ­ kietow anych.

P oza w ojew ództw em łódzkim najwięcej zw olenników m a ją w ojew ództw a kieleckie (w a ria n t 17 w ojew ództw - 2 0 ,8 % ) i ra d o m sk ie (w a ria n t 25 w ojew ództw - 18,6% ).

P rzy w yborze w ojew ództw a respondenci często k iero w ali się ch ęcią przynależności d o regionu postrzeganego przez nich ja k o bogatszy. T a k m o żn a w ytłum aczyć d u żą przew agę w ojew ództw a łódzkiego n ad kieleckim lub rad o m sk im . W edług re spo ndentów w ojew ództw o łódzkie jest najb o g atsze w śród w ym ienionych.

D u ż a część bad an ej ludności przyw iązuje wagę d o w ielkości p otencjalnej stolicy regio n u , w zw iązku z tym w ybierają Ł ó dź ja k o najw iększy o śro d e k z p ro p o n o w a n y ch . T w ierdzą, że przynależność d o w ojew ó dztw a łódzkiego d aje im większy prestiż niż fu n kcjonow anie w o b rębie w ojew ództw ra d o m ­ skiego lub kieleckiego.

ANALIZA STOPNIA PRZYGOTOWANIA MIAST DO PEŁNIENIA FUNKCJI OŚRODKÓW POWIATOWYCH

P rzed rokiem 1975 b ad a n y o b szar należał d o dw óch p o w iató w : m iasto T o m aszó w M azow iecki w raz z najbliższą okolicą stan ow iło p o w iat g ro ­ dzki, n a to m ia st w szystkie b ad a n e gm iny fu nkcjon ow ały w o b ręb ie p o w iatu O poczno.

W trak cie b a d a ń respondenci w zdecydow anej w iększości opow iedzieli się za przynależnością swych gmin do pow iatów O poczno (70,2% ) i T om aszów M azow iecki (20,8% ).

D o głów nych cech, k tó re zadecydow ały o tak im w yborze, an k ieto w an i zaliczyli przed e w szystkim „przyzw yczajenie d o k o n ta k tó w z tym m iastem ” i „trad y cje wcześniej pełnionej funkcji adm in istracy jn ej” (44 ,3 % ). Is to tn ą cechą d la resp o n d en tó w je st tak że „ d o g o d n e p ołożenie k o m u n ik a c y jn e ” przyszłego m ia sta pow iatow ego (32,6% ), ro zu m ian e ja k o : odległość od m iejsca zam ie szk an ia d o siedziby p o w iatu o ra z cz ęsto tliw o ść p o łączeń kom u n ik acy jn y ch i czas dojazdu.

P o z a O pocznem i T o m aszow em M azow ieck im d o m ia n a o sro d k o w p ow iato w ych n a badanym obszarze p re te n d u ją rów nież: K o ń sk ie (w gm inie Ż a rn ó w 25% respondentów ) i P rzysucha (w gm inie D rzew ica 11 % ). W idać w yraźnie, że w św iadom ości społeczności lokalnych głów ną rolę o dg ry w ają tradycje daw nego podziału adm inistracyjnego — w yniki an k iet p o k ry w a ją się z podziałem pow iatow ym sprzed 1975 r.

O p oczn o fu nk cjonow ało ja k o m iasto pow iato w e od 1368 r. T om aszó w M azow iecki od 1927 r. był siedzibą ekspozytury sta ro stw a B rzeziny, a od

1940 r. - siedzibą pow iatu. O b a m iasta są dużym i o śro d k a m i o znaczeniu p o n ad lo k aln y m . T om aszów M azow iecki liczy 75 tys. m ieszkańców , O poczn o 22,5 tys.

P od względem instytucjonalnym i m aterialnym m iasta te są p rzy go tow an e d o pełnienia roli ośro d k ó w pow iatow ych. A k tu aln ie są o n e siedzibam i rejonów adm inistracji państw ow ej. W zw iązku z tym są w y po sażo n e w in ­ stytucje p raw n o-adm inistracyjne o znaczeniu p o n ad lo k aln y m , ta k ie jak: U rząd S karbow y, U rząd R ejonow y, Sąd R ejonow y, P ro k u ra tu ra R ejo n o w a, B anki, T ow arzystw a Ubezpieczeniowe, R ejonow a K o m en d a Policji, R ejonow e B iuro P racy, R ejonow y In sp e k to ra t Szkół, Z espół A d w o k ack i, P Z U , Z U S , Szpital, S tacja S an itarno-E pidem iolog iczna, U rząd T elek o m u n ik acji, P K S , R ejon D ró g Publicznych, K o m en d y R ejonow e Straży P o żarnej i - tylko w T om aszo w ie M azow ieckim - W ojskow a K o m e n d a U zupełnień.

W T om aszow ie M azow ieckim i O pocznie zn a jd u ją się za k ład y pracy o ra z instytucje p rodukcyjne i handlow o-usługow e o ch a rak terze p o n a d lo k a l­ nym . N ajw ażniejszym i i najw iększym i przedsiębiorstw am i w T om aszow ie M azow ieckim są: Z ak ład y W łókien C hem icznych „W isto m ” S.A. (3194 pracow ników ), Z ak ład y Przem ysłu O dzieżow ego „P ilic a” S.A. (900 z a tr u d ­ nionych), Z ak ła d y T k a n in W ełnianych „M a z o v ia ” S.A. (700 p raco w n ik ó w ). O gółem w T om aszo w ie M azo w ieckim z n a jd u ją się 82 p rz e d się b io rstw a z a tru d n ia ją c e pow yżej dziesięciu p ra co w n ik ó w . W O p o czn ie głów nym i przedsiębiorstw am i są: Z espół Z ak ła d ó w Płytek C eram icznych „ O p o c z n o ” (2680 praco w ników ), „O p te x ” p ro d u k u jąc y w łók na i tk an in y (1161 z a tr u d ­ nionych) i „ C e ra m ik a ” P ara d y ż (257 pracow ników ).

Przeprow adzona inw entaryzacja wskazuje na dob re przygotow anie zarów no T o m aszo w a M azow ieckiego, ja k i O p oczna d o pełnienia w przyszłości roli o śro d k ó w pow iatow ych.

ANALIZA MIGRACJI STAŁYCH DO MIAST WOJEWÓDZKICH I POTENCJALNYCH OŚRODKÓW POWIATOWYCH

Z BADANYCH GMIN W LATACH 1993-1995

K ieru n ek m igracji stałych ludności w latach 1993-1995 z b a d a n o p o przez analizę k a rt osobow ych m ieszkańców (K O M ), zg rom adzo ny ch w w ydziałach ew idencji ludności urzędów gmin.

W przy p ad k u obecnych m iast w ojew ódzkich (tab. 4), z bad an eg o obszaru zdecydow anie najwięcej (53,0% ) osób w yem igrow ało d o Łodzi.

S pośród p ozostałych m iast w ojew ódzkich znaczny u dział m ają: W a r­ szaw a (9,4% ), K ielce (8,0% ), R ad o m (6,3% ), K ato w ice (5,2 % ) i W rocław (3,7% ).

Migracje stale do miast wojewódzkich według gmin: Poświętne, Białaczów, Żarnów, Opoczno i Drzewica,

w latach 1993-1995

Kierunek migracji Liczba osób emigrujących z gmin Procent ogółu emigrujących Łódź 185 53,0 Warszawa 33 9,4 Kielce 38 8,0 Radom 2 _6,3 Katowice 18 5,2 Wrocław 13 3,8 Piotrków Trybunalski 10 3,0 Częstochowa 7 2,0 Pozostałe" 33 9,3 Ogółem 349 100

“ Szczecin, Siedlce, Kraków, Poznań, Lublin, Płock, Zamość, Koszalin, Skierniewice, Toruń.

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie kart osobowych mieszkańców (KOM).

Migracje stałe do potencjalnych ośrodków powiatowych według gmin:

Poświętne, Białaczów, Żarnów, Opoczno i Drzewica, w latach 1993-1995

Kierunek migracji Liczba osób emigrujących z gmin Procent ogółu emigrujących Opoczno 83 31,8 Tomaszów Mazowiecki 45 17,2 Końskie 37 14,3 Przysucha 33 12,7 Skarżysko Kamienna 12 4,6 Zabrze 8 3,1 Bełchatów 7 2,7 Pozostałe“ 35 13,6 Ogółem 260 100

° Pruszków, Pabianice, Grójec, Gdynia, Pułtusk, Siemianowice, Wodzisław Śląski, Malbork, Kutno, Otwock, Piotrków Trybunalski, Racibórz, Sieradz, Lublin, Bytom, Limanowa, Rybnik, Rawa M a­ zowiecka, Sosnowiec, Łańcut, Piaseczno, Wejherowo.

Ź r ó d ł o : Jak to tab. 4. L/l Z as ię g p rz es tr ze n n y po te n cja ln eg o w o je w ó d ztw a łó d z k ie g o .

Pierwszym nasuw ającym się wnioskiem jest duży udział w yjazdów ludności d o stolic sąsiednich w ojew ództw . Z jedn ej stro n y m o żn a to tłum aczyć m ałą o dległością d o ty ch o śro d k ó w , a z d rugiej - ich d u ży m p o ten cja łe m gospod arczym , z czym zw iązana jest w iększa liczba m iejsc p racy o raz wyższy stan d ard życia. P ew ną rolę m o g ą rów nież o dgryw ać p ow iązan ia rodzinne.

D ru g ą g ru p ę ośro d k ó w , do k tó ry ch m igruje ludność, stan o w ią m iasta p re te n d u ją c e d o roli stolic p o w iató w (ta b . 5). N ajliczniejsze m ig racje z b ad an eg o o b sza ru skierow ane są d o O po czn a (31,7% ) i T o m aszo w a M azow ieckiego (17,2% ) o ra z do K o ń sk ich (14,2% ) i Przysuchy (12,7% ). W ym ienione m iejscow ości są głów nym i o śro d k am i n a om aw iany m terenie lub w jeg o bezpośredniej bliskości, k tó re p re te n d u ją d o roli o śro d k ó w p ow iato w y ch n a bad an y m obszarze.

ANALIZA MIGRACJI CZASOWYCH UCZNIÓW SZKÓŁ PONADPODSTAW OW YCH TOM ASZOW A MAZOWIECKIEGO I OPO CZNA W ROKU SZKOLNYM 1995/96*

N a podstaw ie analizy rozk ładu do jazdów d o szkół m o ż n a ocenić zarów no stopień w yposażenia m ia sta w placów ki ośw iatow e, ja k i zasięg strefy w pływ ów potencjalnych ośro d k ó w pow iatow ych , jak im i są T o m aszó w M a ­ zow iecki i O poczno.

N a terenie T o m aszow a M azow ieckiego znajduje się 11 szkół p o n a d p o d ­ staw ow ych o zróżnicow anym p rofilu , w tym trzy licea o g ó lno kształcące i siedem Z espołów Szkół Z aw odow ych.

P rzy szczegółowej analizie m o ż n a zauw ażyć, że bezpośrednie otoczenie m ia sta jest „obsłu g iw an e” przez licea ogólnokształcące, n a to m ia st m igracje z dalszych o środków , tak ich ja k P io trk ó w T ry b u n alsk i, R ad o m , K oluszki czy B ełchatów , od byw ają się głów nie do szkół zaw odow ych. W y n ik a to z fa k tu , że szkoły zaw odow e p ro w a d z ą ścisłe specjalizacje, nie w ystępujące w lokalnych o śro d k a ch szkolnych.

Ł ącznie d o tom aszow skich szkół d ojeżdża 1659 uczniów , co świadczy o d o b ry m w yposażeniu m ia sta w szkoły p o n ad p o d staw o w e. N ajw iększa g ru p a uczniów (35% ) dojeżdża z terenu czterech gmin: U jazd, W o lb órz, Inow łó dz i O poczno.

T o m aszó w M azow iecki odgryw a głów ną rolę w p ó łn ocn o-w scho dn iej części w ojew ództw a p iotrkow sk iego, gdzie jeg o w pływ y w yk raczają p oza granice tego w ojew ództw a. N atężenie m igracji czasow ych o ra z ich k ieru nek

* Badania przeprowadzono na podstawie adresów stałego miejsca zamieszkania uczniów, zamieszczonych w dziennikach szkolnych.

jest w yraźnie pow iązany z siecią kom unikacyjn ą. Silne po w iązan ia z gm inam i n a p ółnocny w schód od T om aszo w a M azow ieckiego jest d eterm in o w an e przez linię kolejow ą w k ieru n k u K oluszek. N a to m ia st d o b rz e rozw inięta sieć połączeń P K S w k ieru n k u północno-w sch odnim i w schodnim pow od uje, że strefa wpływów T om aszow a M azowieckiego w kracza w granice wojew ództw skierniew ickiego i radom skiego.

P ow iązania P K P i P K S są w zm acniane przez M Z K , k tó re p o sia d a 13 linii łączących T om aszów M azow iecki z najbliższym i m iejscow ościam i.

Od zach o d u wpływy T o m aszo w a M azow ieckiego są niw elow ane przez P io trk ó w T ry b u n alsk i. Je d n a k dzięki istnieniu bazy in tern a tó w m ożliw e jest oddziaływ anie T om aszo w a M azow ieckiego rów nież w regionie P io trk o w a T ry b u n alsk ieg o , np. w gm inach: R zośnia, R o zp rza, Strzelce.

W O pocznie znajdują się trzy szkoły p o n ad p o d staw o w e - je d n o liceum i dw ie szkoły zaw odow e.

D o m in u ją c ą g ru p ą w śród do jeżd żający ch uczn iów sta n o w i m ło d zież p o ch o d z ąca z gm iny O poczno o ra z przyległej gm iny Sław no (55 % ). D ru g a g ru p a to m łodzież z D rzew icy i B iałaczow a - gm in bezpo śred n io przyległych d o gm iny O poczno (25% ).

O gólnie do w szystkich szkół p o n ad p o d staw o w y ch w O pocznie dojeżdża 480 uczniów, głównie z rejonu opoczyńskiego. Sprzyja tem u do brze rozw inięta regionalna kom unikacja P K S oraz częściowo m iejska k o m u n ik acja z O poczna.

P ołożenie O p o c z n a w p o b liżu g ra n ic z w o jew ó d ztw am i ra d o m sk im i kieleckim pow oduje, że rów nież z teren u tych w ojew ództw m łodzież dojeżdża do szkół w O pocznie, np. z gm in P rzysucha i K o ńsk ie.

WNIOSKI KOŃCOWE

R easu m ując, m o żn a stw ierdzić, że d u ża część re sp o n d en tó w (4 5,6% ) uw aża, że zm iany p odziału adm inistracyjnego są p o trzeb n e. N ajw iększe p o p arcie d la d o k o n a n ia zm ian w yrażają m ieszkańcy T o m aszo w a M azow iec­ kiego i O po czna, czyli byłych m iast pow iatow ych, k tó re w w y niku refo rm y w 1975 r. utraciły sw oją znaczącą pozycję w sieci osadniczej. M ieszkańcy tych m iast o p o w iad ają się za przeprow adzeniem p od ziału tró jsto p n io w eg o , k tó ry otw iera przed nim i szansę ponow nego aw ansu społecznego.

Je d n a k bezw zględna większość ankietow any ch (5 1,1% ) jest za p o z o ­ staw ieniem dotychczasow ego dw uszczeblow ego p o d ziału ad m in istracyjneg o. Są to głów nie m ieszkańcy m ałych, wiejskich o śro d k ó w gm innych, k tó re nie m a ją szans n a zm ianę swojego po ło żen ia w hierarchii sieci osadniczej. N ie w idzą oni żadnych korzyści z w prow adzenia d o d atk o w e g o szczebla ad m in is­ tracji, wręcz przeciwnie, obaw iają się związanych z tym kosztów i dodatkow ych u tru d n ień biurokratycznych.

K olejnym p oruszanym aspektem była p ro b lem a ty k a przynależności b a ­ danego ob szaru d o potencjalnych w ojew ództw . Z aznaczyła się w yraźna zależność m iędzy liczbą p ro p o n o w a n y ch w ojew ództw a liczbą zw olenni­ kó w p rz y n a le ż n o śc i a d m in istra c y jn e j d o w o jew ó d ztw a łó d z k ie g o . P rzy p ro p o n o w a n y m w ariancie podziału k ra ju n a 12 regionów , 82,5% re sp o n ­ d en tó w opow iedziało się za przynależnością d o w ojew ództw a łódzkiego, a przy podziale k ra ju n a 25 w ojew ództw za przynależnością d o łódzkiego było 57,9% an k ieto w a n y ch . W śró d m ieszk ań ców gm in za p iliczań sk ich w idoczn e było rów n ież ciążenie w k ie ru n k u K ielc lu b R a d o m ia . N a j­ bardziej jask raw y m przykładem jest gm ina D rzew ica, gdzie przy w ariancie z w ojew ództw em ra d o m sk im zw o lennikó w p rz y n ależn o ści d o łód zkiego było jedynie 16% . N a uw agę zasługuje fak t, że z w ładz wyżej w sp o ­ m nianej gm iny nikt nie opow iedział się za przyn ależn ością d o w ojew ó­ dztw a łódzkiego, n a to m ia st za przynależnością d o rad o m sk ieg o opo w ie­ działo się aż 68% ogółu resp ondentów , w tym aż 80% stan o w ił e sta ­ blishm ent.

P o m im o przynależności bad an eg o o b sza ru przed rokiem 1975 d o w oje­ w ództw a kieleckiego (z wyjątkiem T om aszow a M azow ieckiego), a p o reform ie adm inistracyjnej z czerw ca 1975 r. d o w ojew ództw a p io trko w sk iego (z w y jąt­ kiem gminy Drzewica - radom skie), obecnie większość respondentów opow iada się za przynależnością d o w ojew ództw a łódzkiego. Swój w y bó r najczęściej m o ty w u ją chęcią przynależności d o regionu postrzeg aneg o p rzez nich ja k o najbo gatszy, gdzie stolicą jest m iasto o dużej ra n d ze w sieci osadniczej k ra ju . Ł ó d ź ja k o najw iększy z p ro p o n o w a n y c h o śro d k ó w je st d la a n ­ kietow anych najbardziej atrakcyjna.

Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ

Agnieszka Rochmińska, M arek Barwiński

THE SPATIAL RANGE OF THE POTENTIAL ŁÓDŹ VOIVODSHIP ON THE BORDER OF THE PRESENT VOIVODSHIPS OF PIOTRKÓW AND RADOM

(Summary)

The paper represents the results o f a research on the territorial identification o f the inhabitants o f the border o f the voivodships o f Piotrków and Radom. The analysis is based on the information gathered from a questionnaire and also on the investigation o f the permanent and temporary migrations, o f the spatial range of influence o f the potential district chief towns and on the listing o f the supra-regional appointments in these towns. The main

purpose o f the study was to determine the inhabitants’ preferences as to the administrative status o f the area in question and to examine their attitudes toward the proposals o f the new administrative division o f Poland.

It appears that a large part o f responders (45.6%) find the changes o f the administrative division desirable. The reform schemas gained the strongest support in the former district chief towns: Tomaszów Mazowiecki and Opoczno. Nevertheless, an absolute majority of responders (51.1%) opted for the present two-tier the administrative system. These are mainly inhabitants o f small communal centres who stand in awe o f costs and bureaucratic upheaval that would follow the reform.

The bulk o f those interviewed declared for attachment to the Łódź Voivodship. However, the numbers o f its adherents is inversely proportional to the number o f proposed voivodships. In case o f the division o f Poland into 12 regions, over 82% o f responders declare their attachment to the Łódź Voivodship. In case of the project of 25 voivodship scheme, this ratio droped to 57.9%.