Czubiel, Lucjan
Wstępny program inwestycyjny
szlaku kopernikowskiego w woj.
olsztyńskim na lata 1966-1973
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 685-687
Wszystkim będzie mu towarzyszyć atm osfera naukowa Torunia. Dzięki temu istn ieją w arunki, aby tu taj pow stało światowe centrum badań kopem ikańskich.
Prof. dr J. Rem er w dalszej wypowiedzi w yraził pogląd, że we From borku należy wyeksponować przede w szystkim regionalizm K opernika, ukazać czym był na Warmii. Muzeum Techniki w W arszawie niewątpliwie pomogłoby w urządzeniu działu astronautycznego. Mówca zaproponował, by obydwa dyskutow ane muzea opracowały wspólnie koncepcję swoich ekspozycji.
Prof. dr Bronisław Nadolski w skazał, że Kopernik nie jest sam oistnym zjaw iskiem Odrodzenia na Pomorzu i dlatego konieczne jest ukazanie go na pełnym tle życia umysłowego tych ziem.
W podsum owaniu dyskusji prof, dr M arian B isk up stwierdził, że spotkanie przedstaw icieli środow isk olsztyńskiego i toruńskiego było niezwykle potrzebne dla koordynacji obopólnych zamierzeń. W obydwu środowiskach w stępne przygotowania do jubileuszu kopernikow skiego są ju ż bardzo zaawansowane. To w szystko wymownie świadczy o potrzebie dalszych spotkań tego typu.
L U C JA N C ZU BIEL
W STĘPNY PROGRAM IN W ESTY C Y JN Y SZ L A K U KO PERN IKO W SKIEG O W WOJ. O LSZ TY Ń SK IM NA LA TA 1966—1973
W w yniku dłuższych rozmów pomiędzy zainteresowanym i czynnikami postanowiono, że szlak kopernikow ski w woj. olsztyńskim obejm ie m iasta: From bork, Braniewo, Pieniężno, Ornetę, Lidzbark W armiński, Dobre Miasto i Olsztyn. W odniesieniu do tych m iast S ek cja Inw estycyjna W ojewódzkiego Kom itetu Kopernikow skiego w Olsztynie przygotow ała program prac inwe stycyjnych i konserwatorskich. Poza wykorzystaniem i włączeniem do robót budowlanych zabytków architektury, przewidziano prace z zakresu oświaty i kultury. Istn iejąca kubatura zabytkowa dzieli się na dwie grupy: obiekty częściowo w ykorzystane oraz nie posiadające dotychczas użytkownika. W pierwszym w ypadku chodzi o rozszerzenie program u użytkowego, w związku z czym prace będą polegać na adaptacji. W drugim zaś w ypadku niezbędne są prace konserw atorskie o charakterze budow lano-adaptacyjnym . Inny rodzaj przedsięwzięć — to inw estycje nowe od podstaw. W poszczególnych m iastach spraw y te będą w yglądały różnie.
F r o m b o r k . Mimo wielkich zniszczeń ostatniej wojny, wynoszących 70°/o zabudowy m iejskiej, stare centrum From borka zachowało do dziś pierwotny układ urbanistyczny oraz kilka zabytków architektury m ieszczańskiej. Znacznie mniej ucierpiał historyczny zespół w arowny Wzgórza K atedralnego, ale mimo to w iążą się z nim bardzo istotne problemy konserwatorskie.
W przeddzień wybuchu ostatniej w ojny m iasteczko liczyło około 3000 m ieszkańców, dziś zam ieszkuje tu 1400 osób. W 1970 r. przew iduje się 1700 mieszkańców, zaś w 1980 r. 2400. N a m iejscu zatrudnionych jest 376 osób, około 100 osób w yjeżdża do pracy poza Frombork. N adwyżka siły roboczej sięga około 80 osób, w większości kobiet.
Stan zasobów mieszkaniowych wynosi 11 800 m2 powierzchni użytkowej, w tym: w stanie dobrym 3δ°/ο, średnim 52% oraz w stanie złym 13%. Średnia liczba powierzchni użytkowej na 1 m ieszkańca wynosi 8,54 m2. M iasto nie posiada wodociągów i kanalizacji, gazownia jest zdemontowana. Nawierzchnia ulic w ym aga m odernizacji i przebudowy. Istniejące urządzenia kom unalne to: 13 studni publicznych oraz 48 punktów świetlnych.
Dotychczasowa działalność inw estycyjna na terenie m iasta sprow adziła się do odgruzowania rejonu starom iejskiego, oświetlenia ulic, dokonania remon tów kapitalnych w 24 budynkach m ieszkalnych, wybudowania pawilonu „Domu K siążk i” oraz dwóch pawilonów handlowych typu w iejskiego. Adaptowano: zabytkową kamieniczkę na kino i wieżę wodociągową na siedzibę Polskiego Towarzystw a Miłośników Astronomii, kanonię na siedzibę Prezydium MRN i Dom K ultury, dwie kanonie na schronisko turystyczne P T T K , b arak na hotel i kaw iarnię przedsiębiorstw a turystycznego „W arszawa—Olsztyn”. Na Wzgórzu K atedralnym , w oparciu o uchwałę Kom itetu Ekonomicznego Rady M inistrów nr 173/61 z 9 m aja 1961 r. w spraw ie odbudowy i kierunków rozwoju From borka, przeprowadzono rekonstrukcję średniowiecznych forty fik acji Wzgórza: odcinka muru wschodniego, bram y zachodniej, południowego odcinka muru z basztą półokrągłą, odcinka północnego, baszty wschodniej, wieży Kopernika. W realizacji znajduje się odbudowa starego pałacu biskupiego, z przeznacze niem na muzeum M ikołaja Kopernika.
Postulaty na lata 1966—1973 przedstaw iają się następująco:
Liczbę m iejsc pracy należy zwiększyć do blisko 400, przy czym 200 osób znalazłoby zatrudnienie w rozbudowie usług, zaś dla pozostałych konieczna jest budowa nowego zakładu pracy. Dotychczasowy stan zasobów m ieszkanio wych oraz przew idyw any w zrost ludności w ym agają zrealizow ania około 12 000 m 2 powierzchni użytkowej.
Funkcje turystyczno-usługow e From borka w ym agają następujących inw e sty cji: budowy hotelu na 80 m iejsc w raz z restau racją n a 100 m iejsc; baru szybkiej obsługi, motelu w raz ze stac ją obsługi, plaży, przystani żeglarskiej, zespołu urządzeń sportowych oraz kaw iarni; obiektu handlowego — około 300 m2 powierzchni użytkowej o charakterze stałym i około 100 m2 powierzchni użytkowej o charakterze sezonowym. W artość wymienionych inw estycji w y niesie w przybliżeniu 15 m in zł.
W zakresie ośw iaty i kultury niezbędne są: szkoła o 15 izbach (7 min zł), przedszkole na 120 m iejsc (4 min zł) oraz: kontynuowanie robót adaptacyjnych pałacu biskupiego na muzeum (7 min zł), ad ap tacja siedziby dotychczasowego muzeum na m iejski dom kultury z biblioteką i kaw iarnią, adaptow anie kanonii św. Piotra n a cele P T T K i dawnego klasztoru antonitów na pawilon usługowo- handlowy, konserw acja baszty północnej i bram y południowej na terenie Wzgórza Katedralnego.
W zakresie służby zdrowia — apteka o powierzchni 200 m 2 i żłobek na 55 m iejsc. W artość inw estycji — 6,5 min zł.
W zakresie kom unikacji i łączności — poczta, nowy odcinek drogi (600 mb), przebudowa odcinka ul. K opernika (700 mb), budowa parkingu (0,25 ha). W ar tość inw estycji — 5 min- 350 tys. zł.
Uzbrojenie terenu: kan alizacja — w pierwszym etapie 2400 mb; oczysz czalnia ścieków, k an alizacja deszczowa, m elioracja, ujęcie wody i w odociąg — o łącznej wartości 15 min 200 tys. zł.
Przem ysł i rzemiosło usługow e: budowa zakładu produkującego pam iątki w sk ali krajow ej, ze szczególnym uwzględnieniem północnych regionów. Zatrudnienie wynosiłoby początkowo około 200 osób, w perspektyw ie do 400 osób; budow a piekarni o w ydajn ości 2 ton pieczywa na dobę, m asam i o w ydajności około lh tony n a dobę, rozlewni piw a i wytwórni wód gazowych. W artość trzech ostatnich inw estycji — 3 min 300 tys. zł.
W pozostałych m iastach szlaku kopernikowskiego program inwestycyjny przedstaw ia się następująco:
B r a n i e w o . Zaadaptow anie pałacyku fundacji Teodora A ndrzeja Potoc kiego na siedzibę powiatowego domu kultury w raz z biblioteką pow iatow ą;
zakończenie odbudowy barokow ego skrzydła byłego Lyceum Hosianum, z prze znaczeniem na internat i w arsztaty zasadniczej szkoły zawodowej; budowa szkoły specjalnej o ośmiu izbach lekcyjnych w raz z internatem na 100 m iejsc; trw ałe zabezpieczenie murów m agistralnych gotyckiego kościoła św. K atarzyny; zagospodarow anie gotyckiej wieży dawnego zamku biskupiego; zabezpieczenie pozostałych fragm entów średniowiecznych forty fik acji m iejskich.
P i e n i ę ż n o . A d aptacja zamku gotyckiego n a cele w ypoczynkowo-tury styczne lub kulturalne; odbudowa gotyckiego ratusza o zachowanych murach m agistralnych.
L i d z b a r k W a r m i ń s k i . Częściowa rekonstrukcja gotyckiego zespołu zamkowego, oraz ad ap tacja na cele m uzealne i turystyczne; konserw acja trzech mostów; budow a 2 internatów dla liceum ogólnokształcącego i dla zasadniczej szkoły zawodowej. N ależy dodać, iż zamek lidzbarski posiada szczególne walory ekspozycyjne, płynące z jego specyfiki. I tak np. będzie można wyodrębnić w nim dział polichromii ściennych, które częściowo już zostały odsłonięte spod późniejszych w arstw tynku. M iałoby to związek z ekspozycją gotyckich wnętrz pierw szego piętra. Spraw y w ystawiennicze objęte są osobnym program em .
O r n e t a . P ełna ad ap tacja użytkowa gotyckiego ratu sza — jego głównego korpusu na cele adm inistracyjno-kulturalne oraz przybudówek na cele usłu gowo-handlowe. Ponadto odbudowa szkoły podstawowej o 12 izbach lekcyjnych. D o b r e M i a s t o . A daptacja gotyckich zabudowań pokolegiackich na cele m uzealne (muzeum archeologiczne); zagospodarowanie baszty z XIV wieku i zabezpieczenie murów m iejskich.
O l s z t y n . A d ap tacja zam ku gotyckiego dla potrzeb muzeum; budowa stacji telew izyjnej, biblioteki naukow ej, pawilonu wystawowego, am fiteatru, teatru lalek, sali im prez m asowych itp. W ram ach prac porządkowych prze w iduje się m. in. całkowite usunięcie skutków zniszczeń wojennych (rozbiórki), remonty budynków m ieszkalnych i gospodarczych, a także: zadrzewienia i zalesienia, oznakowanie dróg i ich remonty, uspraw nienie inform acji tu ry stycznej o ważniejszych obiektach zabytkowych.
W odniesieniu do w szystkich omawianych m iejscow ości przew iduje się różne prace o charakterze komunalnym, ja k np. ulepszenie i rozbudowę in sta la c ji oświetleniowych, ulepszenie istniejących ulic i budowę nowych, rozbudowę kan alizacji oraz urządzeń z zakresu zieleni m iejsk iej. Ogrom na część ogólnego program u powinna być zrealizow ana już w najbliższych latach, choć ze względu na pewien niedobór środków finansow ych jest to po części uzależnione od pomocy resortów centralnych, a zwłaszcza Głównego Kom itetu Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy. Ten ostatni zadeklarow ał wstępnie sw ą pomoc.
Zagospodarow anie szlaku kopernikowskiego, odwiedzanego rokrocznie przez dziesiątki tysięcy turystów krajow ych i zagranicznych, przyczyni się walnie do spopularyzow ania i uczczenia postaci w ielkiego Astronom a, a równocześnie pozostawi trw ałe w artości m aterialne n a użytek wielu pokoleń.
