Tarnowska, Maria
Stan zachowania i zawartości akt
Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie z
lat 1946-1950
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1-2, 51-74
1985
Maria Tarnow ska
STAN ZACHOWANIA I ZAWARTOŚĆ AKT
URZĘDU WOJEWÓDZKIEGO W OLSZTYNIE
Z LAT 1946— 1950
U rząd W ojew ódzki w O lsztynie p o w s tał z p rzek sz tałc en ia U rz ęd u P e łn o m ocnika R z ąd u R P n a O k rę g M a z u rs k i A k ta odziedzieczył w całości. Nie zm ieniano ró w n ież s t r u k t u r y o rg a n izacy jn ej. D opiero n a p o c zą tk u 1947 r. w prow adzono n o w ą in s tru k c ję k a n c e la ry jn ą , a 1 lipca s t a tu t o rg a n izacy jn y , k tó ry w zasadzie o b o w iązy w ał do k o ń ca istn ie n ia u rz ę d u s. 6 lu teg o 1947 r. do U rzędu W ojew ódzkiego włączono W o jew ódzki U rz ąd Z iem ski, jak o d ział r o l nictw a i r e fo rm ro ln y ch , a n a s tę p n ie R e g io n a ln ą D y re k cję P la n o w a n ia P r z e s trzennego. W la ta c h 1946— 1950 z reo rg a n iz o w a n o p ra w ie w s zy stk ie w ydziały. L ik w id a cja U rz ęd u W ojew ódzkiego n a s tą p iła z c h w ilą p o w o łan ia P re z y d iu m W ojew ódzkiej R a d y N aro d o w e j w O lsztynie, zgodnie z u s ta w ą o teren o w y c h o rg an ach jed n o lite j w ła d zy p a ń stw o w e j z 20 m a rc a 1950 r. Z działalności U rzędu w okresie od 22 czerw ca 1946 do 30 m a ja 1950 r. pozostało 2300 je d n o stek a rc h iw a ln y c h (dalej j.a.), z n a s tę p u ją c y c h w ydziałów : ogólnego; in s p e k cji staro stw ; a d m in is tra c y jn o -p ra w n e g o ; społeczno-politycznego; sa m o rzą d o w e go; g o sp o d ark i k o m u n aln e j; w ojskow ego; osiedleńczego; a p ro w izacji i h a n d lu ; p rzem y słu i h a n d lu ; o pieki społecznej; p la n o w a n ia m ia s t i osiedli, odbu d o w y ; kom unik acy jn eg o ; zdrow ia; k u ltu r y i sztuki; ro ln ictw a; w o d n o -m elio racy jn eg o ; finansów rolnych. B ra k a k t w ydziałów : osobowego; budżetow o-gospodarczego; rybackiego; w e te ry n a rii; W ojew ódzkiego In s p e k to ra P o ż a rn ic tw a oraz w y d ziału ośw iaty rolniczej. D ziałalność ty c h w y d z iałó w z n a jd u je częściowe odbicie w w a k ta ch w y d z iału ogólnego.
Znaczenie z ach o w an ej d o k u m e n ta c ji U rz ęd u W ojew ódzkiego w Olsztynie, jej p rzy d atn o ść do b a d a ń n a d p o c zą tk a m i w ła d zy lu d o w e j n a W arm ii i M a z urach s k ła n ia ły do o p ra co w a n ia niniejszego a r ty k u łu in fo rm a cy jn e g o o s t a nie z ach o w an ia i zaw a rto śc i a k t 3. O m aw iając zespół jak o p o d staw ę p rzy ję to u k ła d a k t w in w e n ta r z u książkow ym . 1 P r o c e s p r z e k s z t a ł c a n i a z a k o ń c z o n y z o s t a ł w p o ł o w i e 1946 r . T a d e u s z G r y g i e r p r z y j m u j e d a t ę 22 V I 1946, z o b . te g o ż , D o k u m e n t a c j a a r c h i w a l n a U r z ę d ó w w o j e w ó d z t w a o l s z t y ń s k i e g o . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1964, n r 3, s. 364. 2 Z a r z ą d z e n i e m w o j e w o d y z 10X 11 1948 r . w p r o w a d z o n o n o w y s t a t u t o r g a n i z a c y j n y , p o r . O l s z ty ń s k i D z i e n n i k W o j e w ó d z k i ( d a l e j O D zW ), 1949, n r 1. W z a s a d z i e n i e w p r o w a d z i ł o n i s t o t n y c h z m i a n . 3 A r t y k u ł t e n s t a n o w i d a l s z y c i ą g o p u b l i k o w a n y c h j u ż i n f o r m a c j i o m a t e r i a ł a c h ź r ó d ł o w y c h a r c h i w ó w p a ń s t w o w y c h w o j e w ó d z t w a o l s z t y ń s k i e g o d o d z i e j ó w W a r m i i i M a z u r w l a t a c h 1945—1950, z o b . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1975, n r 1, s s. 31—64.
52
W Y D ZIA Ł O G Ó LN Y 1946— 1950 (sygn. 1— 130)
W ydział ogólny z ałatw ia ł s p ra w y w y n ik a ją c e ze stan o w isk a w o je w o d y jak o p rzed sta w icie la rządu, s p ra w y w e w n ę trz n e j o rg an izacji i n a d zo ru n a d to k iem u rz ęd o w an ia, podziału ad m in istrac y jn e g o , s ta ty s ty k i i spraw ozdaw czości o ra z k a n ce la ry jn e. Dzielił się n a 2 oddziały: o rg a n iz ac y jn y i s ta ty s ty c z n o -s p ra- w o z d a w c z y 4. Z ach o w an e a k ta o b e jm u ją n a s tę p u ją c e g r u p y rzeczowe: s p ra w w y n ik a ją cy c h z u p ra w n ie ń w o je w o d y jako re p re z e n ta n ta rządu; pro to k o łó w k o n fe re n c ji n aczelników , zjazdów ; org an izacji U rzęd u (okólniki i zarządzenia); podziału tery to rialn eg o ; s e k r e ta r ia tu ; w ojew ody; sp ra w o z d a ń U rz ęd u W o je wódzkiego dla in stan c ji n a d rzę d n y ch ; sp ra w o z d ań w ydziałów , sta ro s tw p o w ia to w y ch i u rzęd ó w niezespolonych.
— W a k ta c h w ojew ody, jako re p re z e n ta n ta rz ą d u zachow ały się w y r y w kowo pism a dotyczące zabezpieczenia dróg, m ostów , k o m p ete n cji u rzęd ó w ziem skich, w yciągi z księgi okolicznościow ej życzeń now orocznych. Ze s p ra w re p re z e n ta c y jn y c h , e ty k ie ta ln y c h oraz uroczystości o ficjaln y ch z u d z ia łem w o jew o d y z la t 1946— 1947, zach o w ały się in fo rm a cje o pobycie n a te re n ie w o jew ó d ztw a olsztyńskiego d eleg acji S zw edzkiego K o m ite tu P om ocy P olsce oraz a m e ry k a ń s k ie j o rg an izacji „B racia K ościeln i” , u roczystościach Ś w ię ta M orza, g ru n w a ld z k ic h ora z d ru g ie j rocznicy p o w s ta n ia w arszaw sk ieg o . S w o istą w y m ow ę m a te k s t te le g ra m u nauczycieli z p o w ia tu giżyckiego w y ra ż a ją c y g łę bokie u z n an ie działalności dr. R obla 5.
— P ro to k o ły k o n fe re n c ji n a czeln ik ó w w y d ziałó w U rz ęd u W ojew ódzkiego i szefów u rzęd ó w n iezespolonych 6 o b ra zu ją ró żn e dziedziny życia społeczne go, m .in.: u p a ń stw o w ie n ie p rz ed sięb io rstw , w e ry fik a c ję ludności, organizację tu r y s ty k i (zachow ał się p ro to k ó ł z pierw szego o rg a n izacy jn eg o posiedzenia W ojew ódzkiej K o m isji T u ry sty czn ej, 23 IX 1946 r., o rg a n u doradczego w o jew ody), a k c ji pom ocy zim owej, s p ra w y w yborcze, o rg a n iz ac y jn e — zespole n ia W ojew ódzkiego U rz ęd u Ziem skiego z U rzęd em W ojew ódzkim , w a lk i z d r o żyzną i zw alczaniem lichw y, ro ln e i osiedleńcze. N a k o n fe re n c ji (22 V II 1947), z u d ziałem m in is tra ro ln ictw a, w icew o jew o d a szczegółowo o m aw ia ł sy tu a cję w ro ln ic tw ie w o jew ó d ztw a, o czym szeroko in fo rm u je p r o t o k ó ł 7. P r z y d a tn e do b a d a ń n a u k o w y c h m ogą być ró w n ież p ro to k o ły i sp ra w o z d an ia ze zjazdów s ta ro stó w *, na k tó ry c h om aw ian o w iele a sp ek tó w życia społeczno-politycznego. A kta n ie z a w ie ra ją je d n a k k o m p le tu ty c h protokołów . W d o k u m e n ta c ji zjazd u s ta ro stó w z 3 i 4 lip ca 1947 r. znaleźć m ożna in fo rm a cje o sp ra w a c h lu d nościow ych, osiedleńczych, b udżetow ych, z w alczan iu lic h w y i spek u lacji, oś wiacie rolniczej. Z ach o w ał się (jako załącznik protokołu) te k s t r e f e r a tu n a te m a t z a d a ń w ład z a d m in is tra c y jn y c h w zw alczaniu lich w y i sp e k u lac ji oraz o rg an izacji z ao p a trz e n ia w o jew ó d ztw a olsztyńskiego. Z a d a n ia gospodarcze b y ły przed m io te m zjazd u s ta ro stó w i p o w ia to w y ch in sp e k to ró w sam o rząd o w y ch 17 i 18 p aźd z ie rn ik a 1947 r. W śród załączników z n a jd u ją się o p raco w an ia dotyczące z ad a ń P o w iato w eg o In s p e k to ra Sam orządow ego, ak cji uw łaszczania m iejskiego, pom ocy sąsiedzkiej w rolnictw ie, o św iaty rolniczej, kon cesjo n o w
a-4 O D zW , 19a-49, n r 1, s. 2.
5 U r z ą d W o je w ó d z k i w O l s z t y n i e ( d a l e j U W ), s y g n a t u r a 1—2. 6 I b i d e m , s y g n . 3—4.
7 I b i d e m , s y g n . 4. 8 I b i d e m , s y g n . 5, 7—8.
Akta Urzędu W o je w ó d zk ie g o w O lsztynie 1946—1950_________ 53 nia h a n d lu , s p ra w y k re d y tó w oraz w y ry w k o w e sp ra w o z d an ia s y tu a cy jn e starostw p ow iatow ych. Z 1948 r. zach o w ały się 3 p ro to k o ły ze zjazdów (15 III, 18—19 VI o raz 5— 6 X I 1948). N a p ierw szy m z n ich ro z p a try w a n o realizację planu in w e sty cji gospodarczych, s p ra w y o d b u d o w y wsi i m iast, ak cji siew n ej i w spółzaw odnictw a w ro ln ictw ie, po d atk ó w , ak cji u w łaszczan ia m ie n ia n ie rolniczego, w e ry fik a c ji ludności, zd ro w ia i tu ry s ty k i. S pośród w ygłoszonych re fe ra tó w zachow ał się jed e n — w y d z iału a d m in istrac ji; z aw a rto w n im opinię o osłabieniu działalności a p a r a tu b iu ro w eg o sta ro s tw 9. Do o p ra co w a n ia s p ra w sam o rząd o w y ch może być p r z y d a tn a d o k u m e n ta c ja zjazd u przew o d n iczący ch po w iato w n y ch r a d n a ro d o w y ch i sta ro s tw Z iem O d z y sk a n y ch (Olsztyn, 5—-6 X I 1948). Z ach o w an e r e fe r a ty z aw ie ra ją w y ty czn e dla g o sp o d a rk i sa m o rzą d o w ej i jej p lan o w an ia w w o je w ó d ztw ie o lsztyńskim , s p ra w ro ln y ch ora z s y s te mu gospodarczego. Z ja zd y z 1 lutego i 26 m arc a 1949 r. ró w n ie ż doty czy ły s p ra w sam o rząd o w y ch , głów nie lim itu b u d ż etó w zw iązków sam o rząd o w y ch oraz akcji oszczędnościow ej, po d atk ó w , o d b u d o w y w si oraz zao p a trz e n ia r y n ku. Z jazd o d b y ty 3—4 p a źd z ie rn ik a 1949 r. w O stródzie połączony b y ł z lu s tra c ją g m in p o w ia tu ostródzkiego. P ro to k o ły z w y ja zd ó w są n a jb a rd z ie j w ia ry g o d n y m źródłem , m ó w iąc y m o p ra c y ad m in istrac ji. P rz e d m io tem o b ra d p rz e w odniczących p o w ia to w y ch r a d n a ro d o w y c h i sta ro s tw (21— 22 X I 1949) b y ła k o lek ty w iz ac ja ro ln ictw a. Z ach o w ał się re fe ra t, o p ra co w a n y przez w ic ew o je wodę M ieczysław a M oczara, n a te m a t spółdzielni p r o d u k c y jn y c h 10. W tec z kach zjazdów z n a jd u ją się p o n ad to p ro to k o ły z o d p ra w re fe re n tó w , m.in. a p r o wizacji, osiedleńczych, w o jsk o w y ch i innych. T rz y teczk i s p ra w specjaln ie zleconych przez w o jew o d ę z a w ie rają n iez m ie rn ie ró ż n o ro d n y m a te ria ł i n f o r m acyjny, często nie z n a jd u ją c y odbicia w in n y c h a k t a c h u . N a p o d k reślen ie zasługuje w y k a z z ak ład ó w w od n y ch , e le k tro w n i, m ły n ó w i ta r t a k ó w p o w ia tu olsztyńskiego, w n io sk i w sp ra w ie M em o riału Z a rz ą d u O lsztyńskiego O k rę g u W ojew ódzkiego Z w iąz k u S tra ż y P o ż a rn y ch , in s tr u k c ja zasad i z a k re su d z ia łan ia P o w iato w eg o K o le g iu m P ro p a g a n d o w eg o , in fo rm a cje dotyczące in s p e k cji re so rto w y ch w szy stk ich w y d z iałó w U rz ęd u W ojew ódzkiego w Olsztynie, ko resp o n d en c ja w sp raw ie u tw o rz e n ia a rc h iw u m p ań stw o w eg o w o je w ó d ztw a olsztyńskiego oraz te k s t w y w ia d u P A P z w o jew o d ą J a śk ie w icz em n a te m a t osiągnięć a d m in is tra c ji ogólnej w ciągu p ierw szy c h d w ó c h l a t w ła d zy lu d o wej na W arm ii i M azu rach . W śród s p ra w zleconych przez w o jew o d ę są też m a te ria ły m ów iące o działalności P olskiego Z w iązk u Z achodniego, k o re s p o n dencja o b ra zu jąc a p o trze b y g o sp o d a rk i ro ln ej w o je w ó d ztw a oraz k o n ta k ty k u ltu r a ln e m łodzieży w a rm iń s k o -m a z u rs k ie j z T o w a rz y stw e m P rz y jac ió ł W a r m ii i M a zu r w K rak o w ie. Zachow ało się p o n a d to sp ra w o z d an ie w o je w o d y do M in isters tw a Z iem O d z y sk a n y ch w s p ra w ie obchodów rocznicy b itw y pod G ru n w a ld e m 12. P ro b le m u ludnościow ego dotyczy p r o je k t zo rg an izo w an ia o śro d ka n au k ó w o -d o św iad czaln eg o ak cji społecznej i re p o lo n iz a c y jn e j13. K o le jn e a k ta W y d ziału z aw ie rają m a te ria ły zw iązane z zabezpieczeniem a rch iw a lió w n a Z iem iach O d zyskanych, sp ra w o z d an ie O kręgow ego U rzęd u L ik w id a cy jn e g o do w o jew o d y o p rz eb ieg u ak cji lik w id a c y jn e j m ie n ia p o niem ieckiego w wo- w ództw ie, s p ra w y u tw o rz e n ia R obotniczego T o w a rz y stw a P rz y ja c ió ł Dzieci,
9 I b i d e m , s y g n . 7, s. 18. 10 I b i d e m , s y g n . 7, s. 319. 11 I b i d e m , s y g n . 9—11. 12 I b i d e m , s y g n . 9, s. 408. 13 I b i d e m , s y g n . 9, s. 422. A k c j a t a m i a ł a p o l e g a ć n a w a k a c y j n y c h s p o t k a n i a c h s t u d e n t ó w z l u d n o ś c i ą n a p ł y w o w ą w c e l a c h i n t e g r a c y j n y c h .
Maria Tarnowska
s p ra w o z d an ia z w y k o n a n ia p la n u gospodarczego, w r. 1947, w : szkołach r o l niczych i ośro d k ach szkolnych; P a ń s tw o w y c h N ieru ch o m o ściach Z iem skich O k rę g u W schodnio-M azurskiego; w y d ziale odbudow y; P a ń s tw o w y m P rz e d się b io rstw ie T ech n iczn ej O bsługi R olnictw a; D y re k cji L asów P a ń s tw o w y c h O k r ę g u O lsztyńskiego (1946/1947); Z w iąz k u S am opom ocy C hłopskiej (od VI 1945 do 31 X II 1947) ” ; P a ń s tw o w e j K o m u n ik ac ji Sam o ch o d o w ej w O lsztynie; Z je dnoczeniu E n erg e ty c z n y m O k rę g u M azurskiego. Z ach o w a ły się ró w n ie ż p r z y goto w an e dla w o je w o d y p rzez w y d ział osiedleńczy d a n e o b ra zu jąc e s ta n gos p o d a rs tw ro ln y c h oraz re alizację p la n u o sad n ictw a od 1945 r. do r. 1949. W ydział ro ln ic tw a u z u p ełn ił te d a n e m a te ria ła m i o p rzeb u d o w ie u s tr o ju r o l nego w la ta c h 1946— 1949 (k red y ty , rozdział in w e n ta rza , pom oc d la ludności m iejsco w ej i o sa d n ik o m w zasiewach). W y dział w o d n o -m e lio rac y jn y in fo rm o w a ł o w y d a tk a c h na p ra ce m e lio ra c y jn e (1945— 1949), w y d z iały fin an só w r o l n y c h o pom ocy p a ń s tw a udzielonej ro ln ic tw u w postaci in w e n ta rz a żywego. D alsze m a te ria ły tr a k t u j ą o d o tac jac h m in is te rs tw a na b u d o w ę i u trz y m a n ie d ró g i m ostów , tw o rzen ie ognisk m u zy czn y ch oraz obsługę w e te r y n a r y jn ą ro ln ic tw a. S p ra w o z d an ie z działalności w y d ziału zd ro w ia z 12 listo p a d a 1949 r. dotyczy pom ocy ludności w iejskiej. T rzecia teczk a s p ra w sp ec ja ln y c h nie z aw iera m a te ria łó w isto tn y c h dla b a d a ń 15. Z ach o w a ły się jed y n ie t e k s ty p rz e m ó w ień w o je w o d y n a o tw a rcie k u rs u W y ch o w an ia F izycznego i P rz y sp o so b ien ia W ojskow ego K o b iet w O stródzie oraz w Św ięcie H a rce rsk im 15 czerwca 1947 r. A k cji społecznych k ie ro w a n y c h lub p o p iera n y ch przez w o jew o d ę d o tyczą szczątkow e m a te ria ły z obchodów ty g o d n ia C hłopskiego i R obotniczego T o w a rz y s tw a P rz y jac ió ł Dzieci. Is to tn e źródło sta n o w i K r o n ik a U rz ę d u W oje w ódzkiego o b e jm u jąc a o k res od m a rc a 1945 do czerw ca 1949 1S. Z a w ie ra ona g łó w n ie z m ia n y o rg a n iz ac y jn e U rz ęd u P ełn o m o cn ik a, a n a s tę p n ie U rzęd u W ojew ódzkiego o raz w y k a z w ażn iejszy ch im p re z o rg a n iz o w a n y ch przez Urząd. S p r a w y o rg a n iz ac y jn e U rzęd u W ojew ódzkiego i sta ro s tw p ow iatow ych, s t a tu ty, p o d ziały czynności, obsadę p e rso n aln ą, w y o d rę b n io n o w o d d zieln y ch tecz k a c h 17. R ó żn o ro d n y m a te ria ł ź ró d ło w y z aw ie ra teczk a 1S. „ P ro to k o ły zdaw czo- -odbiorcze i sp ra w o z d an ia z 1946 r .” Z ach o w ały się p ro to k o ły p rz ek a za n ia s t a r o s tw p o w iato w y ch w G órow ie (30 V III 1946), O stródzie (13 V I I I 1946), P a słę k u (16 V I I 1946), w N idzicy ( 4 V n i 9 4 6 ) ora z w B ra n ie w ie (18X 1946) zw iązane ze z m ian am i p e rso n aln y m i. O prócz tego a k ta z aw ie ra ją p ro to k ó ł i s p ra w o z d a nie z k o n fe re n c ji w s p ra w ie w a lk i z ep idem iam i, p ro to k o ły ze z jazd ó w s ta ro stó w w o je w ó d ztw a olsztyńskiego (6—7 XI, 30 X I 1946) in fo rm u ją c e o ak cji p rz ed w y b o rczej do Sejm u , pom ocy zim ow ej, r e p a tr ia c ji N iem ców i sp ra w a ch ludności auto ch to n iczn ej oraz d a n in y n a r o d o w e j ,9.
—• Z m ia n y te r y to r ia ln e O k rę g u M azurskiego zaw a rto w sie d m iu aktach. Z ach o w a ły się ro zp o rząd zen ia u s ta la ją c e u rz ęd o w e n a zw y m iejscowości, k o
resp o n d en c ja d otycząca u sta le n ia g ra n ic a d m in is tra c y jn y c h w o je w ó d ztw a olsztyńskiego ora z z m ian w o b ręb ie g m i n 20. O k ó ln ik i i z arząd zen ia w ła d z c en tr a ln y c h i U rz ęd u W ojew ódzkiego w O lsztynie o b e jm u ją różne dziedziny ży
14 I b i d e m , s y g n . 10. 15 I b i d e m , s y g n . 11. 16 I b id e m , s y g n . 13. 17 I b i d e m , s y g n . 16—25. 18 I b id e m , s y g n . 29. 19 I b i d e m , s y g n . 27—28. S t a n o w i t o u z u p e ł n i e n i e m a t e r i a ł ó w s p r a w o z d a w c z y c h ze z j a z d ó w s y g n . 5, 7—8. 20 I b i d e m , s y g n . 29—38.
Akta Urzędu W o je w ó d zk ie g o w O lsztynie 1946-1950_________ 55 cia społeczno-gospodarczego z la t 1946— 1949 21. B ra k u k ła d u rzeczow ego u tr u d n ia c h a ra k te ry s ty k ę z ac h o w a n y ch zarządzeń. N a u w ag ę z asłu g u je pismo w y d z iału w ojskow ego z 10 lipca 1946 r. w sp ra w ie p rz y d zielen ia go sp o d arstw ro ln y ch z dem obilizow anym żołnierzom i pom ocy ich r o d z in o m m, zarządzenia o zw rocie s p o rn y c h g o sp o d a rstw ro ln y ch ludności m iejscow ej (30 V III 1946). p o w ro ta ch rodzin m az u rsk ich do k r a ju oraz opiece n a d ludnością ro d zim ą 2S. O kólniki n r 55 (z 28 V 1946) m in is te rs tw a Z iem O d zy sk an y ch doty czy ły o rg a nizacji, ew id en c ji i k o n tro li r u c h u ludności, zaś pozostałe zarząd zen ia po d a tk ó w k o m u n aln y c h , s ta n u s a n ita rn e g o i sieci szpitali na te re n ie w o jew ó d z tw a olsztyńskiego 2a. In n e zarząd zen ia i o k ó ln ik i m ów ią głów nie o s p ra w a c h
o rg an iz ac y jn y ch o rg an ó w a d m in is tra c ji p ań stw o w e j. B ra k k o m p le tu zarząd zeń w e w n ę trz n y c h U rz ęd u W ojew ódzkiego w O lsztynie u tr u d n ia o d tw o rzen ie p r o cesu zarządzania. W teczce z arz ąd zeń w o je w o d y zachow ało się pism o (11 II 1947) o przen iesien iu o sad n ik ó w z g o sp o d a rstw a u to ch to n iczn y ch oraz d a n e s ta ty s ty c z n e o b razu jące s ta n ludności n iem ieck iej i polskiej 31 m a ja 1947 r.25. S p ra w osiedleńczych dotyczy ró w n ież p la n p rz esied len ia ludności rolniczej z ziem d a w n y c h n a Z iem ie O dzyskane P a ń stw o w eg o U rz ęd u R e p a triac y jn eg o (24 II 1947) 2S. P o lity k ę osiedleńczą w w o je w ó d ztw ie o lszty ń sk im ilu s tru ją w y ty c zn e w o je w o d y (20 III 1947) 27. Z arząd z en ia i o k ó ln ik i z lat 1948 i 1949 odnoszą się g łó w n ie do zm ian o rg a n iz ac y jn y ch U rz ęd u W ojew ó d z kiego w O ls z ty n ie 28. N a u w a g ę też zas łu g u ją zes ta w ien ie w y n ik ó w ak cji re p o lo n izacy jn ej (XI 1948) 29 oraz odpis p ism a M in isters tw a R o ln ictw a i R eform R o lnych (14 1 1949) o g r u n ta c h k o ścielnych n a obszarze Z iem O d z y s k a n y c h so. N ie w ątp liw ą s tr a tą d la n a u k i jest b r a k p ełn y c h d a n y ch o p rz eb ieg u głoso w a n ia ludow ego w 1946 r. Z ac h o w a ły się g łó w n ie m e ld u n k i ok reso w e do M in isters tw a Z iem O d zy sk an y ch i w y k a z y przew o d n iczący ch o bw odow ych k o m is ji z p o w ia tó w b ra n ie w sk ie g o i iła w e c k ie g o sl. Szczególnego om ów ienia w y m a g a ją a k ta s e k r e ta r ia tu i a k ta w o je w o d y z u w a g i n a istotę p o ru szan y ch problem ów , ja k i fo rm ę sk ła d an y c h inform acji.
— W a k ta c h s e k r e t a r i a t u 32 n a u w a g ę z asłu g u ją opracow ania: ilu s tru ją c e linię rozw ojow ą życia gospodarczego w o je w ó d ztw a olsztyńskiego w 1946 r.; analiza s ta n u finansow ego Z arz ąd u M iejskiego w Olsztynie; w ycieczki m ło dzieży w a rm iń s k o -m a z u rs k ie j do K ra k o w a ; odsłonięcia p o m n ik a M ikołaja K o p e rn ik a w O lsztynie (20 X 1946); s ta n u K a te d r y w e F ro m b o rk u .
— W a k ta c h w o je w o d y z 1946 r. z n a jd u ją się liczne sp ra w o z d an ia zarów no p rz e k a z y w a n e przez poszczególne w ydziały, ja k i u rz ęd y niezespo- l o n e 3S. Część z n ich stan o w i m a te ria ł p o w ta rza ln y . P o d s ta w o w e znaczenie dla b a d ac zy p rz em y słu m a p ro to k ó ł z k o n fe re n c ji (29 V III 1946) z udziałem członków M ię d zy m in is te ria ln ej K om isji dla S p ra w U ru c h o m ie n ia P rz e m y s łu
21 I b id e m , s y g n . 38— 57. 22 I b i d e m , s y g n . 38, ss. 52, 215. 23 I b i d e m , s y g n . 38, s s . 273—274, 447. 24 I b i d e m , s y g n . 38, s. 350. 25 I b i d e m , s y g n . 41, ss. 84, 148—150; 44, ss. 8—9. 26 I b id e m , s y g n . 44, s. 27. 27 I b i d e m , s y g n . 45—49. 28 I b i d e m , s y g n . 49—57. 29 I b i d e m , s y g n . 51, ss. 175—6. 30 I b i d e m , s y g n . 53, s. 58. 31 I b i d e m , s y g n . 58. 32 I b i d e m , s y g n . 60. 33 I b i d e m , s y g n . 61.
n a Z iem iach O d z y s k a n y c h 34. P o n a d to z a w ie ra ją m a te ria ły sp raw ozdaw cze s ta ro s tw p o w ia to w y ch n a d s y ła n e n a zjazd o d b y ty 30 listo p a d a 1946 r., n a k tó ry m om aw ian o d a n in ę n a ro d o w ą, w y b o ry oraz ak cję u w ła s z c z e n io w ą 3S. T y ch s p r a w ty czy ró w n ież p ro to k ó ł z n ad zw y c z ajn eg o zjazd u staro stó w . S p r a w o zd an ie ze zja zd u sta ro stó w w o je w ó d ztw a olsztyńskiego (6— 7 X I 1946) z a w ie ra d a n e o akcji p rz ed w y b o rczej do s e jm u i p o m ocy zim ow ej, o sam orządzie, r e p a tr ia c ji N iem ców i ludności a u ta ch to n iczn ej. O ak cji osiedleńczej m ó w ią p r o tokół ze zjazd u sta ro s tw (25— 26 V I 1946) i z eb ra n ia re fe re n tó w osiedleńczych (12 V II 1946). O d budow ę i u s u w a n ie zniszczeń w o je n n y c h w w o jew ó d ztw ie olszty ń sk im c h a ra k te ry z u je r e fe r a t ze z jazd u a rc h ite k tó w p o w ia to w y ch (9 IX 1946). W a k ta c h w o je w o d y z 1947 r. z n a jd u je się p ro g ra m roczn ej p ra cy C h o rąg w i n a ro k h a rc e rs k i 1947/1948 36 ora z sp raw o zd an ia: z działalności Z a r z ą d u O kręgow ego N ieruchom ości Z iem sk ich w O lsztynie (stan z 15 X II 1947); O kręgow ego U rz ęd u L ik w id a cy jn e g o ; w o jew ó d zk iej i p o w ia to w ej k o m isji w e ry fik a c y jn e j; a n g ie ls k o -a m e ry k a ń s k ie j M isji K w ak ró w ; ró żn y ch w y d ziałów U rz ęd u W ojew ódzkiego, m .in. w y d z iału o św iaty rolniczej (6 V I 1947), in fo rm a cje o s y tu a cjac h w szkolnictw ie średnim , ośw iacie pow szechnej, o śro d k a c h szkolnych ora z w y d z iału ro ln ic tw a na k o n fe re n c ję w M in isters tw ie R ol n ictw a i R e fo rm R o ln y ch 21—22 m a ja 1947 r. D la h is to rii m u ze aln ictw a is to t n e znaczenie m oże m ieć s ta tu t M uzeum M azurskiego w Olsztynie, zaś dla a rc h iw is ty k i pism o w o je w o d y z 15 k w ie tn ia 1947 r., s k ie ro w an e do M in isters t w a Z iem O d z y sk a n y ch i D y re k cji A rch iw ó w P a ń s tw o w y c h p rz y M inistres- tw ie O św iaty w s p ra w ie u tw o rz en ia a rc h iw u m w O ls z ty n ie 37. N ie k o m p le tn ą d o k u m en ta cję S półdzielni W y d aw n ic ze j „Z ag o n ” u zu p ełn ia w y k a z jej p u b li k a c ji z 1947 r . 3S. D alsze a k ta z aw ie ra ją m a te ria ły sp raw o zd aw cze n a d sy łan e w ojew odzie w la ta c h 1947— 1949 39, są to m.in.: p la n (12 V II 1947) rozm ieszcze n i a d o d a tk o w y ch 2500 rodzin p rz esied lo n y ch z p o łu d n io w o -w sc h o d n ich k r a ń ców P olski i ocena ich m ate ria ln e g o położenia, p la n y ro zw o ju tu ry s ty k i, o r g an izacji słu żb y zd ro w ia oraz s p ra w y dotyczące ludności rodzim ej. D la b a d a ń a d m in is tra c ji i sa m o rząd u isto tn e jest op raco w an ie „Rola sta ro s ty p o w ia to w ego w s to su n k u do r a d n a ro d o w y c h ” oraz w y ty c zn e ro zw o ju s a m o rzą d u te r y t o r i a l n e g o 40. D alsze o p raco w an ia dotyczą roli P olskiego Z w iązk u Z a chodniego n a Z iem iach O d z y s k a n y c h 41, p ra c y pow ołanego w m a ju 1947 r. N au k o w eg o I n s ty tu tu Rzem ieślniczego w O ls z ty n ie 42, p rzed się b io rs tw h a n dlow ych, s ta n u o św iaty rolniczej w w o je w ó d z tw ie 4S. W k o le jn e j teczce a k t w o je w o d y na- u w ag ę -zasługuje w y k a z p erso n elu Z w iązku Sam opom ocy C hłop skiej w w o je w ó d ztw ie (wg s ta n u z 1 V I 1948), sp ra w o z d an ie z działalności P olskiego C zerw onego K rz y ża - w lecznictw ie i pom ocy s a n ita rn e j ora z s t a tu t o rg a n iz ac y jn y T e a tr u M iejskiego im. S te fan a Ja ra c z a w O lsztynie (13 III 1948) w ra z z k o re sp o n d en c ją w s p ra w ie jego u p a ń s t w o w i e n ia 44. W trzech tec zk a c h a k t w ic ew o je w o d y zach o w ały się m a te ria ły w a żn e zwłaszcza dla
34 I b i d e m , s y g n . 61, ss. 69—73. 35 P o r . s y g n . 29. 36 U W ., s y g n . 62, ss. 27—30. 37 I b id e m , s y g n . 62, ss. 378 i 378v. 38 i b i d e m , s y g n . 62, ss. 379—381. 39 I b i d e m , s y g n . 63. 40 I b i d e m , s y g n . 63, ss. 69—73, 288—293, 306—310. 41 I b i d e m , s y g n . 63, ss. 249—295. 42 I b i d e m , s y g n . 63, ss. 296—297. 43 I b i d e m , s y g n . 63, ss. 378—379. 44 I b i d e m , s y g n . 64.
Akta Urzędu W o jew ó d zkieg o w Olsztynie 1946—1950 57 badań ludności rodzim ej, m.in. k o re sp o n d en c ja z K a ro lem M alikiem , d o ty cz ą ce akcji w e ry fik a c y jn e j, K o m isji d la S p ra w L udności R odzim ej, p ro to k o ły z posiedzenia Z a rz ąd u O k rę g u P olskiego Z w iąz k u Z achodniego (12 V III 1947) w raz ze sp ra w o z d an ie m z d z ia ła ln o ś c iiS. P o n a d to do a k t dołączono: o p ra co w anie na te m a t działalności b a n k ó w lu d o w y ch na W arm ii i M a z u rach p rz e kazane przez Z w iązek R e w izy jn y Spółdzielni R P n a O kręg M azurski; r e f e r a t — p rzeg ląd działalności gospodarczej i in te r w e n c y jn e j placów ki „S p o łem ” o k rę g u o lsztyńskiego w la ta c h 1945— 1947; s p ra w o z d an ie k o n se rw a to rs k ie z r. 1949; dzieje S tu d iu m P r a w n o -A d m n is tra c y jn e g o w O lsztynie; s t a tu t y •— M azurskiego S to w arz y sze n ia O pieki n a d D zieckiem i In s ty tu tu M azurskiego w O lsztynie o raz życiorysy w ic ew o jew o d y B ogdana W ilam ow skiego i M iro sław a L ey k a 4“. Całość a k t o sy g n a tu rz e 67 to d o k u m e n ta c ja s p ra w o sied leń czych. N a u w ag ę z asłu g u je pism o w o je w o d y o u s te rk a c h w o sad n ictw ie spół- dzielczo -p arcelacy jn y m i g ru p o w y m " . Spośród p rz ed sta w io n y ch w ojew odzie m a te ria łó w sp ra w o zd aw czy ch z r. 1946 zachow ało się w iele o b szern y ch o p ra cowań, m.in.: s p ra w o z d an ie z działalności a d m in is tra c ji pu b liczn ej w O k ręg u M azurskim (od 15 X II 1945 do 15 II 1946); e la b o ra t d o tyczący ry b o łó w stw a; sp ra w o zd an ie z k o n fe re n c ji w sp ra w ie d e w as tac ji półn o cn ej części O k ręg u M azurskiego; m a te ria ły w sp ra w ie o rg an izacji S tra ż y O b y w atels k ie j oraz dane sta ty s ty c z n e s ta n u ludności n iem iec k ie j na 1 lipca i 31 s ie rp n ia 1947 r . 48.
— W teczce s p ra w o z d ań O lsztyńskiej W o jew ódzkiej R a d y N aro d o w e j w Olsztynie zac h o w a ły się w y ry w k o w e sp ra w o z d an ia z działalności p re zy d iu m w lata ch 1946— 1949, pro to k ó ł z jazd u s ta ro stó w i p o w iato w y ch in sp e k to ró w sam orządow ych, na k tó ry m o m aw iano z a d a n ia gospodarcze w o jew ó d ztw a, a k cję u w łaszczeniow ą ora z k o n cesjo n o w an ie h a n d lu (załączono o p ra co w a n ie „ p o w ia to w y In s p e k to r S a m o rzą d o w y i jego z a d a n ia ” 40). R a p o rty s y tu a c y jn e p rz e d staw ione w o jew o d zie o b e jm u ją la ta 1948— 1949 50. Są to głów nie d a n e s ta ty s tyczne dotyczące ludności, ro ln ictw a, p rzem ysłu, rzem iosła, a p ro w izacji i h a n dlu. W ażną p o d sta w ę b a d a ń m o g ą stan o w ić m a te ria ły p rz y g o to w an e d la w o jew ody, w zw iązk u ze z jazd em w W arszaw ie, k tó re w szero k im zak resie u j m u ją w iele z ag a d n ie ń społeczno-gospodarczych 51.
— A k ta w y d z iału ogólnego g r u p u ją też s p ra w o z d an ia z p ra c y poszcze gólnych w y d ziałó w U rz ęd u W ojew ódzkiego 52. N ie są one, niestety , k om pletne. S ta n zach o w an ia s p ra w o z d ań m iesięcznych p rz ed sta w ia z estaw ien ie 1.
z e s t a w i e n i e i W y d z ia ł O g ó l n y : X I 1947; O d d z i a ł S t a t y s t y c z n o - g o s p o d a r c z y : X I I 1946, I-V , V I I - X I I 1947. I V -V 1948; O d d z i a ł P e r s o n a l n y : I - I X 1946 o r a z I I I 1947; O d d z i a ł B u d ż e t o w o - g o s p o d a r c z y : V I I I - X 1946, I, I I I - V I I I , X , X I I 1947, I - X I I 1948 i V I 1949. W y d z ia ł I n s p e k c j i S t a r o s t w : I I - X I I 1946, I - X I I 1947, I - X I I 1948, I IV 1949. W y d z ia ł A d m i n i s t r a c y j n o - P r a w n y : X - X I I 1947, I -V , V I I , X I I 1948, I - I I , IV 1949; O d d z i a ł O c h r o n y p r z e d P o ż a r a m i i I n n y m i K l ę s k a m i X - X I I 1947, I - I V 1948, V I I - X I I 1948, I - I V 1949. W y d z i a ł S p o ł e c z n o - P o l i t y c z n y : V I I 1946, I I I - I X { o g ó ln e ) , I X - X I I 1946, I - I I , I V - X I I 1947, I - X I I 1948, I - I I I 1949. 45 I b i d e m , s y g n . 65—67. 46 I b i d e m , s y g n . 66. 47 I b i d e m , s y g n . 67, s. 233. 48 I b i d e m , s y g n . 79—80. 49 I b i d e m , s y g n . 81. 50 I b i d e m , s y g n . 82. 51 I b id e m , s y g n . 84. 52 I b i d e m , s y g n . 85—10Q,
Maria Tarnowska W y d z ia ł S a m o r z ą d o w y : V I I - X I I 1946, I -V II , I X - X I I 1947, I - Х П 1948, I - I I I J949. W y d z ia ł W o j s k o w y : I I I - X I I 1946, I -V I, V I I I - X 1947, 1 - X II 1948. W y d z ia ł O s i e d le ń c z y : V I I - X I I 1946, I - I I I , V - X II 1947, I - V I 1948. W y d z ia ł O r g a n i z a c j i : I I - X I I 1946, I - X I I 1 9 .7 , I I- V , V I I I - X I I 1948, 1 1949. W y d z ia ł P r z e m y s ł u i H a n d l u : I I I - X I I 1946, I - V l l , I X - X I I 1947, I - X I 1948, I-V 1949. W y d z ia ł O p i e k i S p o ł e c z n e j : I I I - X I I 1946, I -X , X I I 1917, I - X I I 1948, I - I l l 19 9. W y d z ia ł O d b u d o w y : I - X I I 19 6, I - X I I 1947, I - X I I 1948, I - I I I 1949. W y d z ia ł P o m i a r ó w : V I I - I X 1916, I -V II , I X - X I I 1947, I - X I 1948, I-V I19'-9. W y d z ia ł K o m u n i k a c y j n y : I I - X I I 1946, I - X I I 1947, I - X I I 19 8, I - V I 19.9. W y d z ia ł Z d r o w i a : I I I - X I I 1946, I - X I I 1947, I - X I I 1948, I-V I 1949. W y d z ia ł K u l t u r y i S z t u k i : Ш - X I I 1916, I - I I , V -V I, I X - X I I 1947, I I- V , V I I - X I I 1918, I - V I 1949. W y d z ia ł R o l n i c t w a i R e f o r m R o l n y c h : I-V , V I I - X I I 1947, I - I I , V - X I I 1948. W y d z ia ł W e t e r y n a r i i : I I I - X I 1916, I - I I , IV -V I, X I I 1917, I - I I , I V - X I I 1948, I -V I 1949. W y d z ia ł R y b a c k i : V I I - X I I 1916. W o je w ó d z k i I n s p e k t o r a t P o ż a r n i c t w a : I I I - X I I 19’6, I I - V I 1947. W y d z ia ł M o t o r y z a c j i : II-X 1 9 1 7 .
O s y tu a c ji społeczno-politycznej, gospodarczej oraz p ra cy o rg an ó w a d m in is tra c ji w te re n ie m ó w ią zachow ane sp ra w o z d an ia s ta ro stw p o w iato w y ch Z aw ie rają one in fo rm a cje na tem at: I — sy tu a cji ogólnej i politycznej, II — s ta n u bezpieczeństw a, III — s y tu a cji gospodarczej, IV — ak cji p rz esie d le ń czej. W części d ru g iej s p ra w o z d ań zaw a rto s p r a w y o rg a n iz ac y jn e starostw . Od k w ie tn ia 1947 r. w p ro w ad z o n o do s p ra w o z d ań n a s tęp u jąc e ru b ry k i: I — n a s tro je ludności, II — sta n bezpieczeństw a w powiecie, III — A utochtoni, IV — Niemcy, V — życie zw iązków i p a r tii politycznych, V I — szkolnictw o, V II — s p r a w y opieki, V III — s p ra w y kościelne, IX — s p r a w y g odne szcze g ólnej u w ag i i znaczenia. W listopadzie 1947 r. znów zm ieniono działy na n a stęp u jące: I •— s y tu a c ja ogólna i polityczna, II — sy tu a c ja gospodarcza, I I I — działalność s ta ro s ty jako p rzed sta w icie la rządu, IV — w e w n ę trz n a o rg a n izacja U rzędu, V — s p ra w o z d an ia z działalności o rg a n ó w w y k o n aw czy ch zw iązk u sam o rzą d u tery to rialn eg o .
S ta n zach o w an ia sp ra w o z d ań s ta ro stw p o w ia to w y ch p rz ed sta w ia zes ta w ien ie 2. Z E S T A W I E N I E 2 S t a r o s t w o P o w i a t o w e w B a r t o s z y c a c h : V I I - X I I 1916, I I - X I I 1947, I - I X 1948, I - I I I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w B i s k u p c u : V I I - I X , X I - X I I 1946, I - X I I 1947, I - X I I 1948, I -V I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w B r a n i e w i e : V I I - X I I 1946, I - I I , I V - X I I 1947, I - V I I I , I X - X I I 1948, I -V I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w G i ż y c k u : V I, V I I I - X I I 1946, I - X I I 1947, I - X I I 1948, I - I V 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w G ó r o w ie I ł.: V I I I 1946, 1X 1946, I I , I X - X I I 1947, I - v , V I I - X I 1948, I - I V 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w I ł a w i e : V I I - X I I 1949, I - X I I 1947, I - X I I 1948, I - V I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w K ę t r z y n i e : V I I - X I I 1946, I - X I I 1917, I - X I I 1948, I - I I I , V -V I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w L i d z b a r k u W a r m i ń s k i m : V I I - X I I 1946, I - X I I 1947, I - X I I 1948, I - V I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w M o r ą g u : V I I - X I 1946, I - X I I 1947, I-V , V I I - X I I 1918, I-V I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w M r ą g o w ie : V I I - X I I 1946, I - X I I 1947, I-X II1 9 1 8 , I -V I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w N i d z ic y : V I I - X I 1946, 1 1947 — I I, V , V I I - X I I 1947, I - I V 1948, I - V I 1949. Z a r z ą d M i e j s k i w O l s z ty n i e : V I I - X I I 1946, I - X I I 1947, I I - X I I 1948, I - I I I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w O s t r ó d z i e : V I I - X I I 1946, I - X I I 1947, I - X I I 1948, I - I I I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w P a s ł ę k u : V I I - X 1946, I I - I I I , V I - X I I 1947, I - X I I 1948, I - V I 1919. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w P i s z u : V I I - X I I 1946, I I, V I I - X I I 1947, I - X I I 1948, I -V I 1949. S t a r o s t w o P o w i a t o w e w W ę g o r z e w i e : V I I - X I 1946, I I, V I I - X I I 1947, I - X I I 1918, I - V I 1919. 59 I b i d e m , s y g n . 101—117.
Akta Urzędu W o je w ó d zk ie g o w O lsztynie 1946—1950 59 Z o k resu od 1 stycznia r. 1947 clo czerw ca 1947 r. zach o w ały się m iesięcz ne sp ra w o z d an ia sy tu a c y jn e U rz ęd u W ojew ódzkiego dla w ład z cen traln y c h , ob razu jące ogólną s y tu a c ję polityczną w o jew ó d ztw a, s p r a w y bezpieczeństw a, gospodarcze, ak cję osiedleńczą. W ozęści II d o k o n y w an o p rz eg ląd u w a ż n ie j szych czynności w yd ziału . Od trzeciego k w a r ta łu 1947 r. sporządzono s p ra w o zdania k w a rta ln e , z k t ó r y c h zac h o w a ły się z o k re su od sty czn ia 1947 r. do 30 k w ie tn ia 1948 r.51 N ie są n a to m ia s t k o m p le tn e s p ra w o z d an ia u rz ęd ó w nie- zespolonych. W y nikło to w dużej m ie rze z u c h y la n ia się k iero w n ic tw a ty ch urz ęd ó w od s ta łe j w s p ó łp ra cy z władizami. a d m in is tra c ji ogólnej. Z u w a g i n a b ra k a k t ty ch u rz ęd ó w w a żn e są n a w e t w y ry w k o w e s p r a w o z d a n i a 55: Izby S k a rb o w e j w O lsztynie (1 III — 1 X 1946); O kręgow ego K o m ite tu N aro d o w o ś ciowego w O lsztynie ( 1 II 1946 ■— 30 V I I 1946); E k s p o z y tu ry n a O k rę g M azu rsk i Izby P rz e m y s ło w o -H an d lo w e j (stan z 30 V I 1946); O kręgow ego In s p e k to ra tu O ch ro n y S k a rb o w e j; P r o k u r a to r a S ą d u O kręgow ego w O lsztynie o sta n ie b ez pieczeństw a; W ojew ódzkiego U rz ęd u In fo rm ac ji i P r o p a g a n d y w O lsztynie (z 1 4 X 1946); O kręgow ego U rzęd u S am ochodow ego (1 III — 30 1X 1946); P a ń stw o w eg o P rz e d sięb io rstw a T r a k to r ó w i M aszyn R olniczych (1 III — 1 X 1946); K u r a to riu m O k rę g u S zkolnego (1 III — 1 X I 1946); U rzęd u Z a tru d n ie n ia w O lsztynie (II — X II 1948, I — V I 1949); D e le g a tu ry M in isters tw a P rz e m y s łu n a O k ręg M azu rsk i w O lsztynie (1 V III 1946); F a b r y k i Z ap ałek w O lszty n ie (X — X I 1945); D e le g a tu ry D y re k c ji P a ń stw o w eg o M onopolu S piry tu so w eg o (1 III — I X 1946); D y re k cji P rz e m y s łu M iejscow ego w Olsz ty n ie (IX 1948); P a ń stw o w eg o B a n k u R olnego — O ddział w O lsztynie (bank otw a rto 1 V I 1945, b y ła to p ierw sza in s ty tu c ja fin an s o w a w w o jew ó d ztw ie olsztyńskim ); O ddziału P a ń stw o w eg o Z a k ład u U bezpieczeń W za je m n y ch (15 X I 1948); D y re k cji O k rę g u Poczt i T eleg ra fó w (VIII — 1946 — V I 1949); D y re k cji O kręgow ej K olei P a ń s tw o w y c h w O lsztynie (VIII — 1946 — III 1949). W tr z e cim to m ie s p ra w o z d ań u rz ęd ó w niezespolonych zac h o w a ły się s p ra w o z d a nia W ojew ódzkiego U rz ęd u Z iem skiego (1 III — X II 1946); O lszty ń sk iej Izby Rolniczej fl III — 30 IX 1946); oraz I n s p e k to ra tu A k cji Ż n iw n ej. W oddziel n ych teczk ach um ieszczono sp raw o zd an ia: D y re k cji L as ó w P a ń s tw o w y c h O k rę g u O lsztyńskiego w O lsztynie (1946— 1948) 56: Z a rz ą d u P a ń s tw o w y c h N ie ruchom ości Z iem skich w G iżycku (1947— 1948) 57; W ojew ódzkiego In s p e k to ra A kcji U w ła s z c z e n io w e jS8. P o n iew aż nie w y o d rę b n io n o zespołu Izby S k a rb o w ej, c en n e są s p ra w o z d an ia o b ra zu jąc e działalność Izby i Rzem ieślniczego In s ty tu tu N a u k o w eg o w O lszty n ie (18 V II 1945 — X I 1948)S5. W y ry w k o w e rów nież są sp ra w o z d an ia O kręgow ego U rz ęd u L ik w id a cy jn e g o co. W o statn iej teczce o m aw ianego w y d z iału ogólnego zg ru p o w an o jed n o s tk o w e m a te ria ły spraw ozdaw cze, m ogące uzup ełn ić d a n e o działalności: Z arz ąd u O kręgow ego O sadników W ojsk o w y ch w O lsztynie (I k w a r t a ł 1948), W o jew ódzkiej K om isji R obotniczego T o w a rz y stw a P rz y jac ió ł Dzieci, O lszty ń sk iej D y re k cji P r z e m y s łu M iejscow ego, T o w a rz y stw a P rz y jació ł M łodzieży Szkół W yższych. P o n a d to teczkę tę u z u p ełn ia k o re sp o n d en c ja dotycząca zabezpieczenia przeciw
pożaro-54 i b i d e m , s y g n . 118. 55 I b i d e m , s y g n . 119—121. 56 I b i d e m , s y g n . 122—123. 57 I b i d e m , s y g n . 125. 58 I b i d e m , s y g n . 126. 59 I b i d e m , s y g n . 127. 60 I b i d e m , s y g n . 128,
w ego w w o jew ó d ztw ie olszty ń sk im , targ ó w w io sen n y ch , k re d y tó w b u d o w la ny ch i a k cji re p o lo n iz a c y jn e j61.
W Y D ZIA Ł IN S P E K C JI STA RO STW 1946— 1950 (sygn. 131— 219)
Z arząd zen ie M in istra Z iem O d zy sk an y ch z 3 m a ja 1947 r. o o rganizacji in sp ek cji i k o n tro li a d m in is tra c ji p a ń stw o w e j i sam o rząd o w ej na Z iem iach O d zy sk an y ch u sta n o w iło w u rz ęd a ch w ojew ó d zk ich — w y d z iały ispekcji, jako o rg a n a k o n tro ln e w ojew ództw , zaś w s ta ro s tw a c h — p o w iato w y ch in s p e k to rów sam o rządow ych, jako o rg an a k o n tro ln e s ta ro s tw i przew o d n iczący ch w y działów pow iato w y ch . W św ie tle z arząd zen ia w o jew o d y 6ä działalność W ydziału In sp e k cji U rz ęd u W ojew ódzkiego w O lsztynie o b ejm o w ała k o n tro lę i in s tru o w a n ie w ła d z a d m in is tra c ji ogólnej p ierw sze j in sta n c ji o raz in n y ch p o dległych w o jew odzie u rz ęd ó w a d m in is tra c ji p a ń stw o w e j, ja k też o rg an ó w w y k o n a w czych sa m o rzą d u tery to rialn eg o , zw iązków m ię d z y k o m u n a ln y c h , in sty tu cji, p rz ed się b io rs tw i z ak ład ó w sam orządow ych. N aczeln ik W y d ziału In sp e k cji był g łó w n y m in sp e k to re m całego U rzęd u W ojew ódzkiego zaró w n o jego w e w n ę tr z n e j działalności, ja k i d ziałalności w szy stk ic h u rz ęd ó w p o d leg ły ch w o je w o dzie. W ydział in sp e k cji dzielił się n a 2 oddziały: o g ólny i in sp e k cji tere n o w e j. D ziałał n a p o d staw ie szczegółow ego p la n u in sp ek cy jn eg o zatw ierd zo n eg o przez w ojew odę. A k ta w y d z iału s ta n o w ią w ażn e źródło. P ro to k o ły k o n tro li w y k a z u ją w iele nieścisłości i niedociągnięć w p ra c y a d m in is tra c ji tere n o w e j, często przem ilczan y ch w m a te ria ła c h sp raw o zd aw czy ch o rg a n ó w a d m in is tra c ji p a ń stw o w ej i sam o rząd o w ej. A k ta w y d z iału to sp ra w o z d an ia i p la n y inspekcji; o k ó lniki i zarządzenia; p ro to k o ły z k o n feren cji; w y k a z y im ie n n e staro stó w i w icestarostów , p ra co w n ik ó w poszczególnych w ydziałów , w ójtów , se k reta rzy g m in m ie jsk ich i w iejskich, m iesięczne s p ra w o z d an ia sta ro stw p o w iato w y ch oraz p ro to k o ły in sp e k cji i z arząd zen ia p o lu stracy jn e.
— P la n y in sp ek cji w y d ziału i sp ra w o z d an ia m iesięczne w ra z z p ro to k o ła m i i z arząd zen iam i s k ła d an e w o jew odzie i M in isters tw u Ziem O d zy sk an y ch p o z w ala ją poznać działalność o rg an ó w a d m n is tra c ji p a ń stw o w e j i sam o rząd o w ej. Z a w ie ra ją k r ó tk ą c h a ra k te ry s ty k ę te r e n u i działalności w ład z p ierw szej in s ta n c ji w d ziedzinach sam o rząd o w ej, bezpieczeństw a, a k cji u w łaszczeniow ej i osiedleńczej, b u d o w n ic tw a m iejsk ieg o i w iejskiego, a tak ż e opisy działania i ' spostrzeżen ia p o w iato w y ch in sp e k to ró w sam orządow ych. Z ach o w an e s p r a w o zd an ia dotyczą okresów : lipca, w rześn ia i g ru d n ia 1946' r . 63, ad m arca do • listo p ad a tegoż • ro k u (spraw ozdanie ogólne p rz y g o to w an e n a posiedzenie O lszty ń sk iej W o jew ódzkiej R a d y N arodow ej), od czerw ca do g ru d n ia 1947, od sty czn ia do' g ru d n ia 1948 i od sty czn ia do m a rc a 1949 r. 64 W m a te ria ła c h ty ch z n a jd u je się m .in. k ry ty c z n a ocena sam o rząd u . W y d ziały p o w iato w e nie d o k ład a ły s ta r a ń w celu u s p ra w n ie n ia działalności P o w ia to w y c h Z w iązków S am o rząd o w y ch i o rg a n iz ac ji sa m o rząd u w powiecie. P o siedzenia nie o d b y w a ły się re g u la rn ie , n ie w y k o n y w an o w całości u c h w ał i w n iosków o g ran ó w stano w iący ch . W iele p ro b lem ó w organ izacy jn o -g o sp o d arczy ch p o w iato w y ch
61 I b i d e m , s y g n . 130.
62 O D zW , 1947, n r 14, ss. 211—212. 63 U W , s y g n . 131.
Àkta Urzędu W o je w ó d zk ie g o w Olsztynie 1946-1950 6 i zw iązków sam o rządow ych, m .in. odbudow a, opiek a społeczna, zdrow ie p u bliczne, lik w id a c ja odłogów ró w n ież nie z n ajd o w a ły p ełnego zro zu m ien ia w ła ś ciw ych czynnników . Rozdział k o m p ete n cji i u p r a w n ie ń o rg a n ó w stan o w iący ch i w y k o n a w c zy c h b y ł in te rp re to w a n y dow o ln ie 65.
— Z arząd zen ia i okólniki, głó w n ie dotyczące inspekcji, o b e jm u ją la ta 1946— 1950
— P ro to k o ły z k o n fe re n c ji i n a ra d o rg a n iz o w a n y ch przez w y d ział in s p ekcji z la t 1947 oraz 1949/1950 nie p rz e d s ta w ia ją w ięk szej w arto ści b a d a w czej z u w a g i na sw ą lakoniczność °7.
— W ażny m a te ria ł z aw ie rają teczki z w y k a za m i sta ro stó w i w icestaro s- tów, p ra co w n ik ó w w ydziałów , b u rm istrzó w , w ó jtó w oraz s e k re ta rz y g m in m iejsk ich i w ie js k ic h z 1947 r. ze w szy stk ich p o w i a tó w 68. N a u w a g ę z as łu g u ją ró w n ież zach o w an e opisy poszczególnych p o w iató w z la t 1947 i 1948 S9. In fo rm u ją one skró to w o o s p ra w a c h ludnościow ych, zniszczeniach w o je n n y ch , s ta n ie p rz em y słu i h an d lu , z a g a d n ie n iac h ro ln y ch , zd ro w iu i opiece społecz nej, ośw iacie, k u ltu rz e i sztuce, s p ra w a c h w y zn an io w y ch , k o m u n ik a c ji, b ez pieczeństw ie, a d m in is tra c ji p o w iato w ej. W załączn ik ach z n a jd u je się podział na g m in y i gro m ad y , w y k a z y p rzew odniczących, w icep rzew o d n iczący ch oraz członków p o w ia to w y ch ra d n a ro d o w y ch i ra d n y c h z p o d a n ie m p rzy n ależności p a rty jn e j. W zw iązk u z b ra k ie m k o m p le tn y ch a k t dotyczących stow arzyszeń, należy p rz y p is ać znaczenie d o k u m e n tu w y k azo w i sto w arzy szeń i zw iązków z a w a rte m u w opisie m ia s ta O lsztyna ,0. W a k ta c h ty c h jest ró w n ież s p ra w o z d an ie z in sp e k cji b a d a ją c e j sto su n ek lu d ności n a p ły w o w ej do au to ch to n ó w w P iszu i pow iecie p isk im " .
— Z g ru p o w an e w w y d z iale in sp e k cji s p ra w o z d an ia s ta ro s tw p o w iato w y ch są k o p iam i s p ra w o z d ań o m aw ia n y ch w „W ydziale O g ó ln y m ”.
— P ro to k o ły in sp e k cji i z arząd zen ia p o lu s tra c y jn e od r. 1946 do m a ja 1950 r. szczegółowo o b ra zu ją fu n k c jo n o w an ie poszczególnych re fe ra tó w w sta ro stw a ch p o w ia to w y ch o raz zarząd ó w m ie jsk ich i g m in n y c h " . P rz e w aż n ie w sk azu ją n a niedo ciąg n ięcia o rg an izacy jn e a d m in is tra c ji oraz b ra k i k a d r o we. W a k ta c h ty c h zachow ał się e la b o ra t na te m a t w a ru n k ó w b y to w a n ia M a zurów i W arm ia k ó w " , co z n a jd u je też o d zw ierciedlenie w p ro to k o le z k o n feren cji W ojew ódzkiego In s p e k to ra A d m in is tra c y jn e g o z K o m ite tem P o ro z u m iew aw czy m S tro n n ic tw P o lity czn y ch (VI 1946) " . U bogi zasób zach o w an y ch in fo rm a cji o s ta n ie k u ltu r y u z u p ełn ia pro to k ó ł d o ra źn e j k o n tro li T e a tr u im. S te fan a Ja ra c z a w O lsztynie (5 X 1 946)". P ro to k o ły szczegółow ych in sp ek cji p o w iato w y ch zw iązków sa m o rzą d o w y c h c h a ra k te ry z u ją działalność ty c h o r ganów , często z a w ie ra ją osobow e s k ła d y p re zy d ió w p o w iato w y ch ra d n a r o dowych, k o m is ji o raz d a n e dotyczące s p ra w fin an s o w y ch sam orządu.
65 I b id e m , s y g n . 133, ss. 33—34. 66 I b i d e m , s y g n . 134, 138—142. 67 I b id e m , s y g n . 136—138. 68 I b id e m , s y g n . 143—144. 69 I b id e m , s y g n . 147. 70 I b id e m , s y g n . 147, ss. 172—175. 71 I b id e m , s y g n . 147, ss. 181—182. 72 I b id e m , s y g n . 179—219. 73 I b i d e m , s y g n . 182, s s . 141—142. 74 I b id e m ,' s y g n . 181, s. 282. 75 I b id e m , s y g n . 182, ss. 421—422.
Maria Tarnowska
W Y D ZIA Ł A D M IN IS T R A C Y JN O -P R A W N Y 1946— 1950 (sygn. 220—234)
W y d ział a d m in is tra c y jn o -p ra w n y z a ła tw ia ł sp ra w y : p o stę p o w a n ia a d m i n istrac y jn eg o p rzy m u so w eg o i w yw łaszczeniow ego; p o rz ą d k u publicznego; o b y w a telstw a , z m ia n y i n a d a n ia nazw isk; a k t s ta n u cyw ilnego, e w id en c ji i k o n troli ru c h u ludności; dow odów osobistych; och ro n y p rz ed p o ż ara m i i in n y m i klęsk am i; odszkodow ań w o je n n y ch o raz opinie p ra w n e d la in n y c h w ydziałów . Dzielił się n a oddziały: o g ó ln o -p raw n y , s p ra w s ta n u cyw ilnego i e w id en cji ludności oraz o ch ro n y p rz ed p o ż ara m i i in n y m i k l ę s k a m i 76. Z ac h o w a ły się ty lk o nieliczn e a k ta . D w ie teczki dotyczą działalności W ojew ódzkiego Z w iązk u O chotniczych S tr a ż y P o ż a rn y ch w 1948 r . 77, p ozostałe a k ta to g łów nie f o r m u la rz e r e je s tru ją c e szk o d y w o je n n e 7S.
W Y D ZIA Ł S P O Ł EC Z N O -PO L IT Y C Z N Y 1946— 1950 (sygn. 235— 308)
W y d ział społeczno-polityczny z a ła tw ia ł sp ra w y : ogólnopolityczne; ru c h ó w społecznych i politycznych, stow arzy szeń ; w y z n an io w e i m ie n ia kościelnego; zw iązan e z p o b y tem cudzoziem ców ; rep o lo n izacji i w spółżycia lu d ności Ziem O dzyskanych, opieki n a d p olską ludnością m iejsco w ą o raz w sp ó łd ziałan ia w a k c ji p o sz u k iw an ia ro d zin i re p a tria c ji. D zielił się n a 2 oddziały: s p r a w spo łeczn y ch i po lity czn y ch o raz w y z n an io w y 7S.
Pozostałość a k to w a w y d z iału je s t fra g m e n ta ry c z n a . B ra k n a w e t k o m p le tu sp ra w o z d ań m iesięcznych. Z ach o w ały się z arząd zen ia i o k ó lniki głó w n ie z 1946 r. dotyczące w e ry fik a c ji i lu dności o ra z s p ra w o r g a n iz a c y jn y c h so. B a r dzo m ało je s t w iadom ości o stow arzy szen iach , organ izacjach , zw iązk ach i p a r tia c h p o litycznych. N a jp ełn iejsz y w y k a z w e d łu g p o w iató w — in fo rm u ją c y też o siedzibach i liczbie członków — pochodzi z p o ło w y 1947 r . 81. A k ta doty czą ce a k c ji p rz ed w y b o rczej i w y b o ró w do se jm u w sty czn iu 1947 r. ogran iczają się do proto k o łó w z zeb rań , n a k tó r y c h o m aw iano p rz y g o to w an ia o raz do k ró tk ic h ra p o rtó w k o n tro li o k rę g o w y ch k o m is ji w y b o rc zy c h w O lsztynie, B is k u p c u i M rąg o w ie 82. W jed n e j teczce z g ru p o w an o s p ra w y u s ta le ń n a zw m ie js cowości 8S. P ozo stałe a k ta to w y k a zy lu d ności m iejsk iej, s p r a w y n aro dow ościo we, m .in. sp isy lu d n o ści autoch to n iczn ej, d o k u m e n ty k o m is ji w e ry fik a c y j n y c h 84. O p iek a n a d M azu ram i i W a rm ia k a m i je s t p rz ed m io te m k o resp o n d en cji m iędzy P o lsk im Z w iązk iem Z ach o d n im a w ła d za m i a d m in is tra c y jn y m i O l s zty n a 85. W teczce t e j p o n a d to z n a jd u ją się sp ra w o z d an ia z w e ry fik a c ji lu d ności, w y k a z y b y ły ch d ziałaczy Z w iąz k u P o la k ó w w N iem czech, w y k a z y k s ię
76 O D zW , 1949, n r 1, s. 7. 77 U W , s y g n . 227. 78 I b id e m , s y g n . 229—234. 79 O D zW , 1949, n r 1, s . 9. 80 U W , s y g n . 235. 81 I b id e m , s y g n . 236. 82 I b id e m , s y g n , 238. 83 I b id e m , s y g n . 244—245. 84 I b id e m , s y g n . 257—256, 266—261, 263. 85 I b id e m , s y g n . 259.
A kta Urzędu W o je w ó d zk ie g o w Olsztynie 1946—1950_________ 63 ży narodow ości niem ieck iej, księży diecezji w a rm iń s k ie j o ra z m em o riał w spraw ie dziesięciom ilianow ego k r e d y tu d la ludności au to c h to n ic zn e j w o jew ó d z tw a i te k s t rezo lu cji z K o n g re su P o la k ó w A u to ch to n ó w w W arsz a w ie (9 X I 1946)so. U d ziału ludności m iejsco w ej w ra d a c h n a ro d o w y ch dotyczą z a c h o w an e z arząd zen ia i k o re sp o n d en c ja w y d z ia łu 8I.
S p ra w o z d an ia in fo rm u ją o sp raw ach : b ezp ieczeństw a, ludnościow ych, w y znaniow ych, p a r tii politycznych, o a k c ji re p o lo n iza c y jn e j o ra z o sto w a rzy s ze niach. O b e jm u ją jed y n ie n a s tę p u ją c e okresy: m arzec do lis to p a d a 1946 г., lu ty — m arzec, m a j—czerw iec, listo p ad —g ru d z ie ń 1947 r., od stycznia do m arc a i g ru d z ie ń 1948 r. i styczeń 1949 r . 8>. N a d sy ła n e przez s ta ro s tw a p o w iato w e sp ra w o zd an ia re fe ra tó w sp o łeczno-politycznych o b e jm u ją g łów nie r. 1947 i pierw sze półrocze 1948 r. 89 Są o n e często bard zo lakoniczne.
A k ta dotyczące re p a tr ia c ji ludności n iem iec k ie j z a w ie ra ją w y k a z y i zes taw ie n ia liczbow e z poszczególnych p o w iató w oraz k o re sp o n d en c ję 90, w k tó rej są częste w z m ia n k i o udziale h a rc e rz y w a k cji rep o lo n izacy jn ej. Z ach o w ało się rów nież roczne sp ra w o zd an ie K o m e n d y W arm iń s k o -M a zu rs k ie j C ho rąg w i H a rce rz y w O lszty n ie (31 X 1947), p la n p ra c y n a r. 1947/1948 oraz sp raw o zd an ie z a k cji l e t n i e j 91. S p ra w y ludności au to c h to n ic zn e j znaleźć m oż na w w ie lu teczkach. W agę d o k u m e n tu m a m .in. s p ra w o z d an ie z działalności „Koła O pieki n a d W a rm ia k a m i w si R o zg ity z g m in y D y w ity ”, z o rg an izo w an e go p rz y C e n tra li P ro d u k tó w N a fto w y ch O ddział w O lsztynie 9!. P o łożenie M a zurów określa rów nież sp ra w o z d an ie z w y ja z d u i lu s tra c ji g m in y D ź w ierz u ty " . Z arzuca się o rg a n o m a d m in is tra c ji b ra k z a in tere so w a n ia s y tu a cją w teren ie. W a k ta c h w y d z iału zachow ało się ró w n ież pism o Z arz ąd u O ddziału W o jew ódz kiego Z w iązk u Sam opom ocy C hłopskiej — W y d ziału K u ltu raln o -O ś w iato w e g o in fo rm u ją ce o u ś w ia d a m ia n iu lu dności m iejscow ego p o c h o d z e n ia 94. W iele isto tn y ch p ro b lem ó w ludności m iejsco w ej z a w a rto w p ro to k o le k o n fe re n c ji z 22 czerw ca 1948 r. o ra z sp ra w o z d an iu sk ie ro w a n y m do W ydziału Społeczno- -Politycznego D e p a rta m e n tu A d m in is tra c ji P u b lioznej M in isters tw a Z iem O d zy sk a n y ch z 22 k w ie tn ia 1947 r., s u m u ją c y m w y n ik i k o n fe re n c ji i w y ja zd y te r e n o w e 9S. W k o re sp o n d en c ji w y d z iału z M in isters tw em Z iem O d zy sk an y ch m o w a o położeniu m a te ria ln y m M azu ró w i W arm ia k ó w ; m .in. zach o w ała się s p ra w a p rz y z n a n ia e m e r y tu r y M irosław o w i L ey k o w i o raz R eginie L in k o w e j 96. W d w óch teczk ach z g ru p o w an o a k ta Polskiego Z w iąz k u Zachodniego — Z a r z ą d u O dd ziału w O lsztynie, k tó r y o d e g rał szczególną rolę w s p ra w a c h lu d ności m ie js c o w e j97. Z n a jd u je się ta m o p ra co w a n ie Z ag a d n ie n ie p o lsk ie j l u d
ności m ie js c o w e j na M azurach i W a r m ii w y d a n e n a k ła d e m Z w iązku. Z acho
w a ła się też Usta jeń có w fra n c u s k ic h z a tru d n io n y c h podczas II w o jn y ś w ia to
86 I b id e m , s y g n . 259. 87 I b id e m , s y g n . 263. 88 I b id e m , s y g n . 266, 284 , 287. 89 I b id e m , s y g n . 284 , 288, 290. P i s m e m z 1 6 I V 1947 r . U r z ą d W o je w ó d z k i z w r ó c i ł u w a g ą s t a r o s t w o m n a n i e d b a ł e i n i e w y c z e r p u j ą c e t e m a t ó w s p r a w o z d a n i a z d z ia ł a ln o ś c i ( s y g n . 284, s. 165). 90 I b id e m , s y g n . 267, 271, 278, 280—281. 91 I b i d e m , s y g n . 263, ss. 316—326. 92 I b id e m , s y g n . 284. ss. 151—152. 93 I b id e m , s y g n . 286. 94 I b i d e m , s y g n . 286, s s . 171—173. 95 I b id e m , s y g n . 287, s s . 8—11, 288, 301—307. 96 I b id e m , s y g n . 297. 97 I b id e m , s y g n . 297—298.
w e j p rz y p ra c y w fa b ry c e w O r z y s z u ss, k tó r e j n a le ży p rzy zn ać szczególne znaczenie źródłow e. W zasobie W ojew ódzkiego A rc h iw u m P a ń stw o w eg o b ra k o d d zielnych zespołów w ie lu sto w arzy szeń i zw iązków , stą d też teczki w y d z iału zaw ie rają ce w y k a zy z a re je s tro w a n y c h sto w arzy szeń i zw iązków z poszczegól n y c h pow iatów , s ta tu ty , p ro to k o ły z zebrań, sp ra w o z d an ia z działalności, s t a now ią dla w ie lu sto w arzy szeń je d y n y ślad ich działalności z la t 1946— 1950 д я . W oddzielnej teczce w y o d rę b n io n o a k ta sto w arzy szen ia m łodzieży k a to lic k iej 10°. W teczce „W ykazy i s p ra w o z d an ia sto w arzy szeń w yższej użyteczności z la t 1948— 1949” z n a jd u ją się m a te ria ły Z arz ąd u O kręgow ego Ligi M orskiej w O lsztynie, L igi Lotniczej, T o w a rz y stw a P rz y jac ió ł Dzieci, W ojew ódzkiej L igi K o b ie t w O lsztynie, K o m e n d y C h o rąg w i Z H P w O lsztynie, T o w a rz y stw a P rz y jac ió ł Ż ołnierza, W ojew ódzkiego Z w iąz k u S tra ż y P o ż a rn y c h w O lszty nie 101. A k ta z aty tu ło w an e „O rg an izacja kościoła rzy m sk o -k ato lick ieg o na Z ie m iach O d z y sk a n y ch ” z a w ie ra ją g łów nie s p ra w y p rz y d ziału b u d y n k ó w k o ś cieln y ch 102. P ozo stałe a k ta w y d z iału społeczno-politycznego dotyczą d z ia łal ności sto w arzy szen ia św ieckiego r u c h u m isy jn eg o „ E p ifan ia ” oraz s p ra w y p rz y d ziału kościołów p o ew an g elick ich 1M.
W Y D ZIA Ł SA M ORZĄD OW Y 1946— 1950 (sygn. 309— 1278)
W ydział sam onządow y z ajm o w ał się s p ra w a m i o rg an izacji i sa m o rzą d u t e ry to ria ln eg o , n ie w y łączając sa m o rzą d u w ojew ódzkiego, a w szczególności n a d zo rem n a d a d m in istrac ją , społeczną, g o sp odarczą i fin an so w ą d z iałaln o ś cią sa m o rząd o w y ch o rg an ó w w y k o n aw czy ch , p o dległych n ad zo ro w i w y d ziału w ojew ódzkiego i w o jew ody, z a ła tw ia ł s p ra w y sa m o rząd o w y ch in s ty tu c ji osz czędnościow o-kredytow ych, należące do z ak re su d ziałan ia w y d z iału w o jew ó d z kiego i w o je w o d y oraz s p ra w y w y n ik a ją c e z załatw ie n ia czynności b iu ro w y c h w y d z iału w o jew ódzkiego 101. Z arząd zen iem w o je w o d y z 22 m a ja 1947 r. czy n ności oddziału in sp e k cji w w y d ziale sa m o rzą d o w y m p rz ek a za n e zostały do z a d a ń w y d ziału in sp e k cji s ta ro s tw 105.
W y d ział sa m o rzą d o w y dzielił się n a 4 oddziały: a d m in is tra c ji sam orządu, s p r a w społecznych i g ospodarczych sam o rząd u , finan só w sam o rządow ych, s a m o rzą d u w ojew ódzkiego. J a k o jed n o s tk a o rg a n iz ac y jn a U rz ęd u W ojew ó d zk ie go b y ł o rg a n e m w y k o n a w c zy m w o je w o d y jak o w ła d z y p a ń stw o w e j w zak resie sa m o rzą d u tery to rialn eg o , a jednocześnie sta n o w ił b iu ro W ojew ódzkiego Z w iąz k u Sam orządow ego jak o osoby p ra w n e j. U stró j i z ak res d z ia łan ia sam o r z ą d u te ry to ria ln e g o w Polsce po II w o jn ie św iato w ej został u n o rm o w a n y a k ta m i p ra w n y m i: u s ta w ą z 11 w rześn ia 1944 r. o o rg a n iz ac ji i zak resie d ziałan ia ra d n a ro d o w y ch oraz d e k re te m P K W N z 23 listo p ad a 1944 r. o o rganizacji i zak resie d ziałan ia sa m o rzą d u te r y t o r i a l n e g o 1M. Z działalności w y d z iału s a
98 -Ib id e m , s y g n . 297, s. 122. 99 I b id e m , s y g n . 292—299. 100 I b id e m , s y g n . 296. 101 I b id e m , s y g n . 299. 102 I b id e m , s y g n . 300. 103 I b id e m , s y g n . 301, 306—307. 104 O D zW , 1 9 49, n r 1 , S . 10. 105 I b id e m , 1947, n r 11, s. 166. 106 D z i e n n ik U s t a w R z e c z y p o s p o l i te j P o l s k i e j ( d a l e j D z U R P ), 1946, n r 3, p o z . 26 i n r 14, p o z . 74. Z a s a d d z i a ł a n i a s a m o r z ą d u d o t y c z y z a c h o w a n e o p r a c o w a n i e , s y g n . 310, s s . 1—28.
Àkta Urzędu W o je w ó d zk ie g o w Olsztynie 1946—1950_________ 65 m orządow ego zac h o w a ły się głó w n ie a k ta n a d zo ru n a d o rg a n a m i w y k o n a w czymi sa m o rzą d u niższego szczebla, sp ra w o z d an ia w y d ziału , s p r a w y m a ją tk o w e sa m o rząd u i k o re sp o n d en cja. B ra k jest całościow ej d o k u m e n ta c ji z o d p ra w i k o n fe re n c ji o rg a n iz o w a n y ch przez w ydział.
A k ta n a d z o ru z a w ie ra ją p ro to k o ły k o n tro li p o w ia to w y ch zw iązków sa m o rządow ych. In fo rm u ją one o obsadzie, sk ład zie p o lity czn y m p o w iato w y ch rad n a ro d o w y ch o raz o d ziałalności k o n tro lo w a n y c h r e fe ra tó w sa m o rzą d o w y ch 107. S p ra w o z d an ia w y d z iału sam orządow ego o b e jm u ją o k re s od m a rc a do g ru d n ia 1946 r. o raz od w rz eś n ia do g ru d n ia 1947 r. In fo rm u ją w p ierw szej części o działalności w y d z iału w tere n ie , zaś w d ru g ie j p o ru sz ają s p r a w y o r g an izacy jn e i czynności w e w n ę trz n e w y d z i a ł u 108. N a w yszczególnienie z as łu g uje teczk a d o tycząca re aliz a cji d e k re tu o b ib lio tek a ch i opiece n a d zb io ram i b ibliotecznym i w w o jew ó d ztw ie o lszty ń sk im (17 IV 1946) 109. Z aw arto w n iej s p ra w y p rzejęcia b ib lio tek przez p o w iato w e zw iązk i sam orządow e, d a n e p e r sonalne k iero w n ik ó w p o w ia to w y ch b ib lio tek w G iżycku, M orągu, O stródzie, ja k ró w n ież in fo rm a c je w y d ziałó w p o w ia to w y ch o a k cji b ibliotecznej w p o w ia ta ch b ra n ie w sk im , pasłęckim , iław eck im , iław skim , m o rą s k im i w ę g o rze w skim . P ozo stałe a k ta w y d z iału s ta n o w i k o re sp o n d en c ja z w iązan a z e le k try f i k a cją k r a ju lI°, sk a rg a m i i d o ch o dzeniam i m , zesp oleniem b iu r w y d ziałó w p o w ia to w y ch ze s t a r o s t w a m i 112, w y k a zy p e rs o n a ln e o rg a n ó w sa m o rząd u t e r y torialnego, tj. p o w iato w y ch ra d n a ro d o w y ch , w y d z iałó w pow iato w y ch , m ie j skich ra d n a ro d o w y ch z o k re ślen iem p rzy n ależności p a r t y j n e j lls. A k ta d o ty czące p o d ziału ad m in istrac y jn e g o z l a t 1946— 1947 z a w ie ra ją p o n a d to opisy p o w iatów , zes ta w ien ia g m in z p o d ziałem n a g ro m ad y “ 4. P ozo stałe a k ta w y działu o b ra zu ją s p r a w y finansow o -g o sp o d arcze (inw estycje, k re d y ty , b u d ż ety p o w iato w y ch zw iązk ó w sam orząd o w y ch , b u d ż e ty i s p ra w o z d an ia in s ty tu c ji i z ak ład ó w sam orząd o w y ch , z arząd ó w m ie jsk ich i g m in n y c h 115.
W Y D ZIA Ł G O S P O D A R K I K O M U N A L N E J 1949— 1950 (sygn. 1279— 1327)
W y d ział g o sp o d ark i k o m u n a ln e j został p o w o ła n y z arz ąd zen iem w o je w o d y z 27 w rz eś n ia 1949 r. w z w iązk u z lik w id a c ją w y d z iału sam orządow ego. W jego k o m p ete n cji leżały: p lan o w an ie gospodarcze i in w e s ty c y jn e oraz z ao p a trz e n ie g o sp o d ark i k o m u n a ln e j; s p r a w y o rg anizacji, a d m in istrac ji; fin a n sow o-gospodarcze p rz ed się b io rs tw i u rz ąd z eń k o m u n aln y c h ; s p ra w y och ro n y środow iska; g o sp o d a rk i m ieszk an io w ej ” 6. A k ta tego w y d z iału sta n o w ią g łó w nie p lan y , sp ra w o z d an ia oraz k o re sp o n d en c ja dotycząca re m o n tó w 117. Z ach o
107 U W , s y g n . 313—316, 322 , 324—325. 108 I b i d e m , s y g n . 320; p o r . s t a n z a c h o w a n i a s p r a w o z d a ń w y d z i a ł u s a m o r z ą d o w e g o w r o z d z . W y d z ia ł O g ó ln y . 109 I b id e m , s y g n . 326. 110 I b i d e m , s y g n . 328. 111 I b id e m , s y g n . 329. 112 I b i d e m , s y g n . 335. 113 I b id e m , s y g n . 340. 114 I b id e m , s y g n . 317. 115 I b id e m , s y g n . 342—1278. 116 O D z W , 1949, n r 19, s. 176. O b o k w y d z i a ł u g o s p o d a r k i k o m u n a l n e j p o w s t a ł w y d z i a ł a d m i n i s t r a c j i i f i n a n s ó w k o m u n a l n y c h o r a z w w y d z i a l e o g ó l n y m — o d d z ia ł p o d z ia ł u a d m i n i s t r a c y j n e g o . 117 I b id e m , s y g n . 1279—1327. 5 — K o m u n i k a t y
