Grażyna Karowicz
ROLA TESTÓW W NAUCZANIU CHEMII
W STUDIUM JĘZYKA P0L5KI EG0 DLA CUDZOZIEMCÓW UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO
Celem n a u c z a n i a chemii w SOPC UL j e s t pr z y go to wa n i e c u d z o ziemców do p o d j ę c i a studi ów wyższych w P ol s ce na Ki e r un k a c h p o l i t e c h n i c z n y c h , medycznych i sportowych, na których st u de n t musi wykazać s i ę z najomością chemii w z a k r e s i e programu p o l s k i e j s z k o
ły ś r e d n i e j .
Na u c z a n i e chemii w j ę z y k u pol skim j a ko obcym wymaga od n a u c z y c i e l a p o s ł u g i w a n i a s i ę j ę z y k i e m dostosowanym do a k t ua l n y ch u m i e j ę t n o ś c i j ęzykowych s t udenta i r o z w i j a n i a i c h na b a z i e s ł ow ni c twa i s t r u k t u r typowych d l a c h e m i i . Rozwój sp rawności j ę z y k o wych na l e k c j a c h chemii d otyczy roz umi e ni a po l ec eń ustnych i p i semnych, c z y t a n i a ze z roz umieniem tekstów ch e mi c z n y c h , poprawne go n o t o wa n i a , u d z i e l a n i a o dp owi e dz i pisemnych i u s t n y c h . J e d n o c z e s n e w y r a b i a n i e sprawności w p o s ł u g i w a n i u s i ę w i e d z ę ch e mi c z ną i obcym d l a studenta j ę z yk i e m polskim jest c z a s o c h ł o n n e , wy mogą s t o s o w a n i a a k t y w i z u j ą c y c h i efektywnych metod nauczania i u c z e n i a się, szczególnie w przypadku studentów wykazujących z n a cz ne braki w opanowaniu podstaw chemii lub gdy chodzi o grupy dydaktyczne rozpoczynające naukę z opóźnieniem.
Jednym ze sposobów doskonalenia procesu nauczania jest s t o sowanie testów dydaktycznych opracowanych z uwzględnieniem treś ci nauczania zawartych w programach chemii i języka polskiego w SJPC Ul.
W wyniku badań przeprowadzonych na zajęciach z chemii w la tach 1973t19B3 stwierdzono znaczną przydatność testów w uspraw nieniu kontroli stanu wiedzy studenta na danym etapie nauczania.
Stosowanie testów zarówno w postaci sprawdzianów klasowych, jak i w postaci zadart domowych pozwala m. in. na skrócenie czasu
pr z ez n a cz on e g o na bi e żąc? i okresową kontrol ę postępów s t u d e n t a , gdyt:
- nie t r a ci si ę cz asu na z a pi s y w a n i e tekstów pytań i z adań; - cai a grupa studentów badana j e s t w tym samym c z a s i o za po noć? d u ż e j , i l a ś c i pytań tak z es tawi onych w t e s t , a.by o k r e ś l a ł y st an wiedzy studenta w k a t e g o r i i z a p a m i ę t a n i e , rozumienia i po sługiwania* s i ę treściami chemicznymi w polnych kontekst ach ję- zykowycn;
- c z a s s prawdz ani a testu p r z e z n a u c z y c i e l a j e s t kr ót k i i st ude nt może być powiadomiony o wynikach prawi e natychmiast albo może dokonać samokontroli i samooceny, k o r z y s t a j ą c z podanej pun k t a c j i zadań.
Steżąća kontr ol a postępów w s z y s t k i c h studentów w g r u pi e p r a wie na ka ż d e j l e k c j i , punktowanie odpowiedzi 2mu3zają studentów do c i ą g ł e j pracy i prowadzą do st opni owe j l i k w i d a c j i braków me rytorycznych i r o z w i j a n i a sprav)ności j ę z y k owej w z a k r e s i e l e k syki s p e c j a l i s t y c z n e j i typowych dla chemii k o n s t r u k c j i z d a n i o wych.
Re j e s t r o w a n i e wyników testów i ich a n a l i z a d a j e o r i e n t a c j ę co do struktury wiedzy studenta i c a ł e j grupy d y d a k t y c z n e j w za k r e s i e p r z y s w o j e n i a konkretnych t reści n a u c z a n i a chemii i umi e j ę t n o ś c i językowych.
Testy j ako st a ł y element procesu n a u c z a n i a wpływają na l e p szą o r g a n i z a c j ę z a j ę ć d yda ktycz nyc h, ponieważ wymagają od nau c z y c i e l a dokł a dne j a n a l i z y programu i każdego działu hauczania pod względem taksonomii celów n a u c z a n i a , to zaś prowadzi do s t r u k t u r a l n e j a n a l i z y t r e ś c i n a u c z a n i a oraz do rozróżnienia tre ści węzłowych i drugoplanowych. A n a l i z a kort odpowiedzi studen tów i i zbiorczych' kart wyników grup dydaktycz nych ułatwia pozna n i e typowych błędów i sprawności oraz prowadzi do bardziej efek tywnego n a u c z a n i a .
W 5.1PC UL s t o s u j e s i ę k i l k a rodzajów testów. Są to:
1 ) t e s t d i a g n o s t y c z n y , który może być t e s tem v«stępnyra lub etapowym i sł uży do u s t a l a n i a poziomu przygoto wania kandydata z c h e m i i ;
2} t e s t o s i ą g n i ę ć s t u d e n t a , będący sestem b i e ż ą c e j i okresowej kontroli wyników nauczania chemii o- raz testem korekcyjnym.
DIAGNOSTYCZNE j O S I Ą GNIĘĆ STUDENTA b i e ż ą c e j OKresDWBj norek- k o n t r o l i k o n t r o l i cyjny wstępny etapowy
<!»>
'La’
< W
■ / T e s t d i a g n o s t y c z n y w s t ę p n y ( T ^ ) opracowany z o s t a ł w SJPC UL w j ę z yk u a n g i e l s k i m , f ra ncuski m i h i s z p a ń s k i m, w cel u sp ra wdz e n i a ogólnego pr z ygo to wa n i a kandydata z podstaw c h e m i i . Test przeprowadzany j e s t w ambasadach PRL, a n a s t ę p n i e sprawdzany i oceni any w SJPC UL. Jego wyn i ki na ogół 3 3 pędna z podstaw r e k r u t a c j i kandydatów do SJPC UL. Ten sam t e s t może być stosowany w j u ż utworzonych grupach dydaktycznych w Studium i wtedy j ego wyniki p o z wa l a j ą na o dpowi edni e z a p l a n o wanie pracy w g r u p i e .T e s t d i a g n o s t y c z n y e t a p o w y ( 7 ) stosowany jest przed p r z y s t ą p i e n i e m do r e a l i z a c j i nowego d z i a ł u programowego z c h emi i , w c e l u d o k ł a d n i e j s z e g o , n i ż to jest mo ż l i w e w t e ś c i e wstępnym, s p r a wdz e n i a umiejętności typowych dla danego d z i a ł u . Test ten uświadamia studentowi b r a k i z chemii i z a z w y c z a j mobilizuje gc do nauki, a nauczycielowi poz wala na wła ściwe zaplanowanie realizacji danego działu,
T , powtórzony po przerobieniu'danego działu jako test okre-— fi
?owej kontroli, służy do oceny przyrostu wiedzy z chemii, i sprawności językowych studentów.
Przykład pytań z testu etapowego w wersji polskiej:
1. Napisać wzory soli, które składają się z sodu i
następu--1 -2 -3
jących reszt kwasowych: NOj , COj , P0Ą .
2. Dokończyć równania następujących reakcji chemicznych: Fe + C l 2 --- FeCl-j
Al + HC1 ---- >• A1C1, + H,
Testy te nie mogą być stosowane w grupach dydaktycznych skła dających oię ze studentów, którzy nie znają jęz. angielskiego, francuskiego lub hiszpańskiego, bądź też nie znają terminologii chemicznej w tych językach. W tych przypadkach testy diagnosty czne mają postać schematów,. tBbel bez tek3tu, ale zawierają przy kłady rozwiązań. Ta forma testu umożliwia badania tylko niektó rych umiejętności, jak pisanie wzorów, równań reakcji, konfigu racji elektronowych itp.
Przykład pytań z testu etapowego bez tekstu językowego:
Na+1 Ma+l Na+1
*■? , — i— ►„?
NOj"1 COj-2 PÓA'3
2Na + Cl2 --- ► 2NaCl Mg + 2HC1 --- -*-MgCl2 + H2
. . A l + . . H{J1 --- , . A1C1 j + . . H
2
..Al + .. H 2S04
T e s t y b i e ż ą c e j k o n t r o l i (Tb(<} stoso wane są w trakcie realizowania poszczególnych działów~nauczania chemii, poprzedzonych na ogół testem diagnostycznym, Tb(< jest wykorzystywany w postaci: 1) pracy domowej, 2) ćwiczeń lekcyj nych sterowanych przez nauczyciela, 3) sprawdzianów aktualnego staną wiedzy studentów. Wybór rodzaju teatu i for.my jego zagto* sowania zależy od celu dydaktycznego i możliwości percopcyjnych studentów.
Tbk składa się na ogół z pięciu pytań lub ich wielokrotności i może być rozwiązywany w Jednej lub dwóch wersjach, aby za pewnić samodzielność pracy w licznych grupBCh studenckich 1
urno-, ż l i w i ć powt órz e ni e test u tym studenturno-,imurno-, kt órz y u z y s k a l i zby t ma łą i l o ś ć punktów.
Prz ykł ady pytart z dwóch w e r3j i Tb(<!
E-ll.l. W- jakim stosunku wagowym reaguje azot i tlen w reak cji syntezy tlenku azotu:
a) 1 : 1 b) 1 : 2 c ) 2:1 d) 7:8?
F - l l . l . W j a ki m stosunku obj ętości owym r e a g u j e wodór z t l e nem w r e a k c j i 3 yntez y wody:
a ) 2:1 b) 1:2 c ) 1:8 d) 8:1?
Tbk flł^wnie układami zadarf zamkniętych jedynego wyboru, z któ rych student wybiera jedną odpowiedź z czterech możliwych1 .
Tbk *a w *era również zadania zamknięte typu przyporządkowania i zadania z luką2 . Występują one przede wszystkim w testach prze znaczonych do powtórzenia materiału.
Przykład z testu A-25 - pytanie typu przyporządkowania:. Zestawić nazwy' i wzory związków, wpisując do kratek odpo wiednie liczby;
2. a) CjHj(0H)j b) Q 3H 7CM0
c) CjHjCHO
d) CHjCOCHj
Przykład z testu 0-2* * pytanie z luką:
4. Pentan jest ... butanu, natomiast metylopropan Jest .... butanu.
W skład pięciu pytart testu wchodzą pytania o różnym stopniu trudności, wzrastającym od pytania pierwszego do piątego. Jeżeli w danej jednostce tematycznej aą cztery testy ABCO, to testy A i B oraz odpowiednio M 0., są dwiema wer-ajami tego samego teatu,
1 8, N i e m i e r k o , ABC testów osiągnięć szkolnych, Warszawa 1975, a. 35.
2
J. P i e t e r , Egzaaiin ofciektywny, Warszawa 1973, s. 109. 1. propanol 2. propantriol 3. propanal propanon 5. butanal 6. etanal
natomiast testy A 1 C oraz B i D różnią się od siebie stopniem trudności i zakresem treści.
Wśród pięciu pytart tworzących znajdują się pytania z k a tegorii zapamiętania (Z), rozumienia (R) i umiejętności operowa nia wiedzą chemiczną (U), z przewagą tych ostatnich.
Przykłady r r — n A-6 Nr pytania 1 2 3 4 5 Kategorie Z R R R U C-6 Nr pytania 1 2 3 4 5
--- ----
Kategorie R u • U U UCzas przeznaczony na ro z wi ą z a n i e 1 p yt a n i a wynosi 1 minutą. Za rozwiązanie jednego pyt a ni a student otrzymuje 1 p k t . W p r z y padku zadania z l u k ą , za prawidłowe w y p e ł n i a n i e l u k i pod w z g l ę dem chemicznym i językowym p r z e w i d u j e się na ogół 2 pkt.
Ze względu na dostosowani e Ibk do wymagart programowych pod Względem zawa r tości t r e ś c i k o l e j n o ś c i tematów i s t r u k t u r j ę z y kowych, są one testami sz e r o k i e g o użytku i mogą być wy k o r z y s t y wana p r z e z ws z ys t k i c h n a u c z y c i e l i chemii w SJPC UL. Duża i l o ś ć pyteń ( 1 9 0 0 ) , ich różnorodność i wydani e w formie skryptów' s p r a w i a , że są to testy wie l okr ot n eg o u ż y t k u . S z cz eg ól n ą rolę s p e ł n i a lilJs 3tosowany w p o st a ci pracy domowej po prawi e każdym temacie l e k c j i ( 5 p y t a ń ) . Rozwi ązywanie w domu pozwala s t u dentowi na u t r wa l e n i e mat eriału i s p r a wdz e n i e u mi e j ę t n o ś c i po s ł u g i w a n i a s i ę poznanymi na l e k c j i p o j ę c i a m i . Samodzielnemu r o z wiązywani u Tb), s p r z y j a punktowanie o d p o w i e d z i , bez ocen i wyma g a n i e u z a s a d n i e n i a o d p o w i e d z i . S t o s u j e s i ę różne metody spraw d z a n i a wyników I b k opracowanych w domu p r z e z st ude ntów, aby ich uaktywnić i z a c h ęc i ć do sy ste ma t ycz nej pr a cy.
■Przykład p y t a n i a z Tb(<,.
Między atomami o l i c z b a c h atomowych 11 i 17 i s t n i e j e w i ą z a nie:
G. K & i o w i c z, Pytania testowe z chemii, c z . 1, Łódź 1975 (wyp. 2 - Łódź 1976, wyd. 3 - Łódź 1980), cz. 2, I6dt 1975, (wyri. 5 - Łódź 1977, wyd. 3 - Łódź 1960).
a) atomowe, b) metaliczne, c f jonowe, d) atomowe iipol : wane?
Student może odpowiedzieć, podając tylko literę- właSćiwej odpowiedzi lub przeczytaj samą odpowiedź albo podać pełną oo- powiedź z uzasadnieniem bardzioj lub mniej rozwiniętym, bądź te; bez uzasadnienia:
1) c; 2) jonowe; 3) między atomami o liczbach atoraow-ych 11 ' 17 istnieje wiązanie jonowe; 4) między 'atomami o liczbach ato
mowych 11 i 17 istnieje wiązanie jonowe, ponieważ ...
Wykorzystywanie w czasie lekcji może mieć na celu powtó rzenie i utrwalenie materiału nauczania, rozwijanie sprawność, językowych studentów, a także ocenę ich wiedzy na danym etapie nauki.
Tbk bywa także stosowany w czasie konsultacji i służy indy widualizowaniu nauczania i uczenia się chemii przez cudzoziemców w obcym dla nich języku polskim.
Omawiane testy mierzą osiągnięcia studentów z chemii, ale uwzględniają też stopień opanowania języka polskiego przez stu dentów na danym etapie nauki w SJPC UL.
Zakres materiału z języka polskiego, którym może posługiwać się nauczyciel na lekcjach chemii w kolejnych tygodniach nauki, jest ściśle określony i wynika z programu nauczania języka pol skiego oraz wyników dwuletnich badań korelacyjnych między n a u czaniem chemii a nauczaniem języka polskiego w SJPC UL - znala zło to wyraz w komentarzu do programu chemii opracowanym prze* zespół nauczycieli tego przedmiotu w SJPC UL.
W początkowym okresie nauki chemii stosowane są proste struk tury gramatyczne, znane studentom z lekcji języka polskiego, ale nasycone słownictwem chemicznym. W pierwszych tygpdniach ograni czenia dotyczą nawet stosowania przypadków.
Przykłady pytań z Tfek:
A-2 Jaki wzór ma tlenek sodowy? Jaki jest wzór tlenku sodowego? 0-2 Jaka jest wartościowość żelaza w FeO?
Jaką wartościowość ma miedź w CuG? Jaka jost wartościowość miedzi w CujO? Ilowartościowy jest węgiel w CO2?
Ilowarteściowa Jest liarka w S0o?2 I l o wa rto śc i o we jest ż e l a z o w F e j O j ? A-12 S ten p i e r w i a s t e k nazywa s i ę ...
to jest symbol ... FeClj nazywa s i ę ... . FeClj jest w z o r e m ... ...
ten związek składa się z .... i z ... 0
9-12 2Cu + S ----► Cu 2S
1. Miedź reaguje z .... i p o w s t a j e ...
2. Dwa mole --- reagują z j e d n y m ... . i pow-1-staje .... mol .... ....
W tekście tego typu można podać odpowiedzi do wyboru i wtedy bę dzie to te3t przyporządkowania.
T e s t o k r e s o w e j k o n t r o l i postępów stu- denta ( T ^ ) przeprowadza się po zrealizowaniu jednego lub kilku działów programu nauczania. W charakterze TQk może być wykorzy stany Tfak przeznaczony do powtórzeń lub test- diagnostyczny eta powy. Wyniki testu są tylko jedną z podstaw oceny postępów stu denta, ponieważ ocenie podlega takie rozumienie ustnych poleceń nauczyciela, zdolność poprawnego wypowiadania się i samodzielne go konstruowania pisemnych odpowiedzi, a więc sprawności, któ rych nie bada omawiany test.
zawiera od 15 do 30 zadań zamkniętych jedynego wyboru lub zadań z luką. Zadania są punktowane od 1 do 5, zależnie od stopnia złożoności, a następnie przeliczane na oceny.
T e s t k o r e k c y j n y C T ^ Q r 5 stosowany jest w przy padku studentów, którzy nie wykazują wystarczającego przyrostu wiedzy chemicznej albo- mają zaległości ze względu na nieobecność m zajęciach, w charakterze Tk(j_ mogą być stosowane również te sty bieżącej kontroli. Zadaniem tego testu jest zindywidualizo wanie nauczania w celu likwidacji opóźnień w nauce.
.Wnioski
Stosowanie testów jako jednej z form kontroli osiągnięć stu denta w procesie nauczania chemii w S3PC UŁ pozwala na:
- usprawnianie oceniania postępów studenta, ponieważ w sto sunkowo krótkim czasie można przebadać stopień opanowania dowol nej partii materiału przez dużą grupę studentów;
- poznawanie struktury wiedzy studenta przez regularne i częsta ®pr„awd?anie opanowania materiału nauczania w kategoriach rozumienia i umiejętności;
- wczesne wykrywanie braków merytorycznych studenta;
- skuteczniejsze zwalczanie typowych trudności, likwidowanie luk i zaległości w nauce przez indywidualizację nauczania i u-
czenia się; ^
- planowe doskonalenie procesu nauczania przez wykorzystywa nie wyników testowania;
- ciągłe rozwijanie sprawności językowych studenta;
- obiektywizację oceny wiadomości i umiejętności studenta.. Testy spełniają również funkcję wychowawczą - przyzwyczajają studentów do określonego tempa i form pracy, wyrabiają aktywność i nawyki samodzielnej pracy.
Opracowany dla potrzeb SJPC UŁ wybór testów może być przy datny dla każdego nauczyciela uczącego chemii w języku polskin jako obcym i dl* lektora języka polskiego w grupach techników cudzoziemców, którym niezbędna jen* znajomość polskiego słownic twa chemicznego.
