Olga Lipińska,Robert Kunkel
Wierzbica, woj. radomskie.
Stanowisko II. Kościół św. Stanisława
Informator Archeologiczny : badania 14, 248-250
248
T Y L IC Z Muzeum A rch eologiczn e
w Krakowie w o j. nowos ądeckie
Stanowisko 2
Badania prow adził m gr Stanisław K oło d ziejsk i. Finansował Urząd Miasta i G m i ny w K ryn icy. P ie rw s z y sezon badań. R elikty nowożytnego budynku /zamek ? /. Stanowisko położone jest w zakolu potoku Mochnaczka, na n iższej te r a s ie . T eren ten był poprzednio objęty badaniami powierzchniowym i, które dostarczyły zabytków prahistorycznych w postaci k rzem ien i posia dających ślady intencjonalnej obróbki o ra z zabytków z okresu nowożyt nego - ceram ika, grot bełtu kuszy, podkowa.
W związku z podjętą budową stadionu sportowego wynikła ko nieczność przeprow adzenia badań ratowniczych na teren ie zagrożonym pracam i niw elacyjnym i. Wykopem sondażowym o pow ierzchni 10 m2 p rzecięto sztucznie uformowane w zn iesien ie nad murowaną piwnicą.' W wykopie odsłonięto pod w arstw am i gruzu poziom użytkowy składają cy s ię z przepalonej gliny i spalenizny. W arstwa ta zaw ierała znaczną ilo ś ć zabytków ruchomych w postaci gw oździ, ułamków naczyń c e ra m ic z nych o ra z fragm entów kafli, które to zabytki można datować na okres X V I-X V III w . W północnej c z ę ś c i wykopu odsłonięto także relik ty ka
miennego fundamentu budynku. B ył on stra tygra ficzn ie związany z w y żej wspomnianym poziom em użytkowym.
W 2 wykopach sondażowych o pow ierzchni B m2, zlokalizowanych w południowej c z ę ś c i stanowiska, na skraju tera sy, nie stwierdzono warstw kulturowych. N ie w ielk i zakres badań nie pozwala na rekonstruk c ję ro zm ia ró w i wyglądu istniejących tu budowli. Jednakże charakter zabytków /kafle bogato ornamentowane/ stanowi p rzesłan k ę świadczącą za m o żliw ością łączen ia, z dużą dozą ostrożn ości, odsłoniętych konstruk c ji i poziomu użytkowego, z wymienionym w źródłach pisanych w poło wie X V III wieku - zamkiem w T yliczu .
M ateriały l dokumentacja z badań zostały oddane do dyspozycji Urzędu Miasta w K ryn icy.
Badania wstępne zakończono. W ĄW O LN IC Ą w o j. lube ls kie Stanowisko 1 patrz późne średniowiecze W IE R ZB IC A wo j . radom s kie Stanowisko II K o ś c ió ł św.Stanisława Państwowe Muzeum A rch eologiczn e w W arszaw ie
249
Badania p row ad zili m gr Olga Lipińska i m gr in ż.a rc h .R o b e rt Kunkel. Finanso wało P M A w W arsza w ie. P ie rw s z y sezon
badań. Okres nowożytny.
K ościół św. Stanisława w W ierzb icy je s t usytuowany na n iew iel kim w zgórzu wznoszącym s ię łagodnie nad płytkim, niegdyś zabagnlo- nym obniżeniem terenu, zajętym p rze z zabudowę osiedla zwanego "Sta ra W ie rz b ic a ". Jest on orientow any, w sw ojej obecnej fo rm ie baroko wy. Według istniejących przekazów źródłowych został on wzniesiony w roku 1709.
Celem badań było sprawdzenie m o żliw ości identyfikacji tego obiektu ze znanym ze źród eł średniowiecznych kościołem św .Id ziego w W ierzb icy, bądź te ż ewentualne w ykrycie w bezpośrednim jego są sied ztw ie fundamentów w cześn iejszej budowli. Na celow ość prowadze nia tych poszukiwań wskazywały następujące przesłanki: 1/ usytuowanie kościoła w obrębie osady poświadczonej w źródłach w czesnośrednio wiecznych, 2/ odkrycie w o gro d zie plebanii osadnictwa w czesnośrednio w iecznego /? / i średniowiecznego, 3/ tradycja kontynuacji m iejsca bu dowy obiektów sakralnych o raz 4/ zachowane w Istn iejącej obecnie bu dowli barokowej elementy s ta rsze, jak gotycka chrzcieln ica kamienna oraz późno renesansowy portal znajdujący s ię wewnątrz kościoła.
W e wstępnej fa zie badań wykonano architektoniczny pom iar rz u tu kościoła, w oparciu o założoną siatkę geodezyjną. P om ia r ten wyka zał wyraźne skręcenie o s i prezbiterium w stosunku do osi nawy, n ie jednakową grubość murów poszczególnych p a rtii budowli o raz nieregu- la rn o ś cl we wzajemnym usytuowaniu nawy, prezbiterium i kaplic bocz nych. Zaobserwowana niejednorodność planu obecnej budowli zdaje s ię sugerować, że poszczególne je j elem enty nie są jednoczasowe.
O pierając s ię na an alizie rzutu kościoła, założono wokół jego ścian zewnętrznych 4 wykopy o łącznej pow ierzchni około 20 m2. Były one um ieszczone p rzy południowej ścianie prezbiterium w -m lejecu jego styku ze wschodnią ścianą kaplicy N. M a rii Panny /wykop 1/ o ra z w j e go południowo-wschodnim narożniku /wykop 4/, a także p rzy obu ścia nach nawy kościoła /wykopy 2 i 3/.
W wykopie nr 1 odsłonięto murowaną kryptę nieistn iejącego no wożytnego grobowca, zaw ierającego dwa pochówki. N ikłe Ślady drewna 1 m etalowe okucia świadczą, że zm arłych złożono do grobu w ozdob nych, drewnianych trumnach. P r z y jednym z pochówków /prawdopodobnie kobiecym/ znaleziono prostokątną m etalową blaszkę z wytłaczanym w iz e runkiem dość nieczytelnym z ra c ji złego zachowania przedm iotu o raz k rzyżyk z brązu /zakończenie od różańca ? / , Zachowały s ię rów nież fragm enty taśmy z m ateriału, przetykanej m etalową nitką, stanowiącej zapewne obramowanie o d zieży.
W okół kościoła Istniało w ielow arstw ow e cm entarzysko. Krypta o ra z wkopy fundamentowe świątyni W ierzb ick iej zn iszczyły znaczną
250
lic z b ę pochówków, W wykopach 1,2 i 4 odkryto łączn ie 15 szkieletów zalegających na dość różnych głębokościach. W przew ażającej c zę ś c i pochówki te posiadały orien tację zachodnią 1 charakteryzowały s ię brakiem wyposażenia. W yjątek stanowi pochówek nr 12 zaw ierający dwie monety /jedna z nich to dobrze zachowany s ze lą g ryski, bity w roku 1606/, Z cm entarzyska przykościelnego pochodzi rów nież pierścion ek z brązu, duża Ilo ś ć gw oździ żelaznych kowalskich i spo radycznie znajdowana w ciem nej zie m i ceram ika nowożytna, średnio w ieczna i "s ta r s z a ".
Na podstawie badań fundamentów odsłoniętych w wykopach s tw ie r dzono, że nie są one jednorodne 1 pochodzą z różnych fa z wznoszenia budowli. N a jsta rszą ze zbadanych p a rtii kościoła jest zapewne grani- towo-wapienny fundament południowej ściany p rezbiteriu m . W skazuje na to jego najgłębsze posadowienie 1 brak użycia cegły występującej sporadycznie w Innych partiach fundamentów. Jest on zapewne starszy od stojącej na nim obecnie ściany p rezbiteriu m .
Badania prowadzone przy kościele W ierzbickim p otw ierdziły , przypuszczenia o nlejednofazow oścl świątyni W ierzbickiej o ra z wykaza ły że w zg ó rze na którym wzniesiono w początkach X V II wieku kościół
św.Stanisława wykorzystywane było jako teren cmentarza p rzyk o ściel nego już znacznie w cześn iej, zapewne je s z c z e w czasach średniow iecz-nych.
WIŚLICA w o j. kieleck ie
Stanowię ko - grod zis ko
patrz
wczesne średniowiecze
W Ł O C ŁA W E K patrz
okres średniowieczny
ZAMOŚd P P Pracow n ie K onserw acji
Zabytków
Pracow nia A rch eologiczn o-Konserwatorska
Oddział w Zamościu Stare Miasto
Badania p row ad zili m gr Grażyna N aw rol- ska i m gr P aw eł Dębowski pod k ierow nictwem m gr Tadeusza Nawrolskiego
/autor sprawozdania/. Finansowała W oje wódzka D yrekcja Rozbudowy Miast i Osiedli W iejskich w Zam ościu, Czwarty sezon ba dań. M iasto nowożytne /koniec X V I-X D £ w ./ . T ego ro czn e badania archeologiczne koncentrowały s ię na w ybra nych elementach fo rty fik a c ji bastionowych o ra z nadzorach prowadzonych w obrębie zespołu starom iejsk iego.
