Piotr Chachlikowski
Nowy Dwór, gm. Dąbrowa Biskupia,
woj. bydgoskie, St. 16, AZP 45-42
Informator Archeologiczny : badania 24, 22-23
22 Neolit
około 3 ш n a północ grób 1 pomimo b raku pewnego wyróżnika należy praw dobodobnie również w iązać z tą k u ltu rą.
W odległości ok. 6 m w kieru n k u północno-zachodnim od grobów 1, 2 odkryto trzeci pochów ek niszowy. Okrągły w rzucie poziomym szyb usytuow any od strony północnej w sto su n k u do niszy grobowej mlal ca 100 cm średnicy, p rostokątny przekrój i 80-85 cm głębokości; zasypany byt dość dużymi kam ieniam i.
Na dnie niszy grobowej, n a posadzce z płyt kam iennych spoczywały szczątki mężczyzny w wieku M aturus (wg d r W. Kozak-Zychman). Kości byty rozrzucone i przem ieszane. Nie natrafiono n a w yposażenie grobowe, choć pozostałością po nim je s t praw dopodobnie wiór z krzem ienia świeciechowskiego leżący na poziomie szkieletu. W w ypeinisku niszy i szybu odkryto kilkanaście fragmentów ceram iki o cechach stylistycznych kultu ry złocldej. dlatego też grób ten w iązać należy z tą k u ltu rą.
O bserw acje poczynione w czasie eksploracji grobów n asuw ają przypuszczenie, że zostały one n aru sz o n e (wykradzione?) Już w starożytności.
W południowej części stanow iska przebadano trzy jam y gospodarcze zniszczone przez drogę, które przypisać możemy k u lturze mierzanowickiej. Dostarczyły one bogatego, różnorod nego m ateriału — poza charakterystyczną ceram iką odkryto dość dużo wyrobów krzem iennych — sierp, fragm ent siekierki dwu ściennej, zgrzebło, dwa grociłd, a także Igłę kościaną oraz liczne szczątki zwierzęce (krowa, pies).
Stanow isko 3 8 położone Jest n a łagodnej krawędzi rozległej doliny o południow o-w schod niej ekspozycji. Na przebadanym obszarze około 35 ms odsłonięto pozostałości ośm iu obiektów, z których pięć to ja m y gospodarcze związane z egzystencją osady k u ltu ry am for kulistych. Dostarczyły one bogatego m ateriału ceramicznego i krzemiennego. Dwa n astęp n e obiekty datować m ożna n a 1 okres epoki brązu. J a m a 7 Jest prawdopodobnie zniszczonym grobem kultu ry mierzanowickiej, z którego zachowały się trzy zęby ludzkie, mały b an iasty k ubek zdobiony plastycznym i żeberkam i oraz fragm enty doniczkowa tego kubka. W drugim obiekcie oprócz kilku nlecharakterystycznych fragmentów ceram iki znaleziono siekierkę dw uścienną oraz złam any sierp. Przeznaczenie tej Jamy związanej również z k u ltu rą m ierzanow icką je s t tru d n e do u stalen ia.
Badania będą kontynuow ane.
Uniw ersytet im. Adama Mickiewicza In sty tu t Prahistorii Z akład P ra h isto rii Polski w Poznaniu.
B adania prowadził m gr Piotr Chachlikowskl. Finansowa! Uniwersytet W arszawski. Trzeci sezon badań. Osiedle kam ieniarzy k u ltu ry p u c h a rów lejkowatych.
Prowadzone w latach 1988-1989, badania w Nowym Dworze pozwoliły n a względnie całoś ciowe rozpoznanie u k ła d u źródeł poprodukcyjnych kam ieniarstw a (nlekrzemionkowych s u rowców skalnych) kultu ry pucharów lejkowatych (KPL). Pozostałości tej działalności zarejest rowano we w schodniej części stanow iska Identyfikowanej z miejscem specjalistycznej obróbki lokalnych era tyko w fennoskańsklch — w arsztatów w stępnej obróbki surow iaków i przygoto w ania półwytworów. głównie żaren i rozcieraczy.
Prace n a stanow isku 16 w Nowym Dworze skoncentrow ano n a eksploracji kolejnego u k ła d u źródeł, iym razem o charakterze klasycznie podomowym, wyodrębnionego (w efekcie szcze gółowej inw entaryzacji m ateriału napowierzchniowego] w części zachodniej badanego osiedla. U zasadnienie źródłowe rozw arstw ienia funkcjonalnego tego osiedla przedstaw iono we spraw o zdan iach z 1988 i 1989 r. Na podstawie obserwacji rozm ieszczenia różnosurow cowych typów źródeł w obrębie stanow iska w ysunięto hipotezę istnienia w ram ach osiedla kam ieniarzy KPL dwóch, w spółczesnych sobie, różniących się je d n a k funkcją, stref: .produkcyjnej" 1 „mieszkal nej". B adania przeprowadzone potwierdziły zasadność wydzielenia pierwszej г wymienionych stref. Zadaniem była weryfikacja drugiej z wymienionych stref.
Eksplorowano powierzchnię 100 m . W obrębie zbadanych wykopów odkryto 23 obiekty, w tym 6 ja m gospodarczych o bliżej nie określonych przeznaczeniu, 14 dołków posłupowych oraz 3 „rowki" o trudnej obecnie identyfikacji funkcjonalnej. Ogółem zarejestrowano 824 artefakty, z czego 621 to fragmenty n ac w n KPL, 37 to wytwory z krzemienia a 166 to wytwory z kam ienia.
Ogół zgrom adzonych źródeł dokum entuje ślady obozowiska. Można tak sądzić n a p o d sta wie b raku konstrukcji osadowych (m ieszkalnych i gospodarczych). K onstrukcje m ieszkalne tworzyły mało stabilne budowle naziem ne (może szałasowe?), znaczone w przyziemiu dołkam i posłupowymi. Towarzyszyły im jam y gospodarcze o nieokreślonym przeznaczeniu. Byty to jam y o prostej konstrukcji, malej pojemności, nie posiadające śladów obudowy w nętrza. Na podstaw ie obserwacji usytuow ania obiektów oraz zróżnicowania intensyw ności udziału cera miki KPL w obrębie wykopów m ożna przypuszczać, iż osiedla tworzyło k ilka (co najm niej dwa), niewielkich rozm iaram i, układów podomowych — szałasów. Mamy więc do czynienia z przeja w am i kilkukrotnych, nie odległych w czasie, zasiedleń badanego m iejsca.
Wyniki b a d a ń w pełni potwierdzają słuszność hipotezy odnośnie podziału zajęć gospodar
N ow y Dwór, gm . D ąbrow a B isku pia woj. bydgoskie S t. 16 AZP 4 5 -4 2
lą fo r m a la r A r c h e o lo g ic z n y 23 czych w ram a ch dwóch, ściśle wyodrębniających się, stre f „produkcyjnej" i „mieszkalnej". D ruga z nich reprezentuje pozostałości najpewniej kilku nietrw ałych, krótkotrw ałych obozo wi sk-koczowisk „przywarsztatowych" — miejsc pobytu nielicznych gru p kam ieniarzy KPL z a jm ujących się przetwórstwem lokalnych eratyków (w ram ach w arsztatów zlokalizowanych w strefie „produkcyjnej").
Nie w yklucza eiç m ożliw ości kontynuacji badań stanow iska 16 w Nowym Dworze w roku przyszłym .
U niw ersytet im. A dam a Mickiewicza Zakład Prahistorii Polski w Pozna niu
B adania prowadził doc. d r hab. A leksander Kośko. Finansow ał WKZ we Włocławku. Pierwszy sezon badań. C m entarzysko(?) 1 osiedla k u ltu ry pucharów lejkowatych (KPL). osiedle kultu ry am for kulistych (КАК), cm entarzysko kultu ry ceramiki sznurowej (KCSz), cm entarzysko (?) kultu ry iwleńskiej (KI), ślady osadnictw a kultu ry łużyckiej oraz w czes nośredniowiecznej.
Prace badawcze s ą pierwszym sezonem w ram ach drugiego etap u eksploracji stanow iska. P ie r w s i e tap w yznaczają w ykopaliska ratowniczo-sondaźowe L. Gabalówny, realizowane pod koniec la t 50-tych. Obecne b a d a n ia podjęto w ram ach długofalowego program u działań k o n serw atorskich. jakim i objęto cale „Wzgórze Prokoplaka" w Opatowicach. zbadano łącznie 155
zachow anej —północnej — części stanow iska, rejestrując n a tej powierzchni 34 obiekty: KPL, KCSz, k u ltu ry iwleńskiej oraz prapolskiej. Ponadto w warstwie wystąpiły m ateriały КАК, pojedyncze fragm enty z tzw. horyzontu eplpucharowego oraz KŁ.
Najbardziej liczną grupę wśród źródeł ruchom ych stanow ią m ateriały ceram iczne. Ogółem pozyskano 4868 fragmentów naczyń, wśród których zdecydowanie dom inują ceram ika KPL (4309 fragmentów) i КАК (559 fragmentów). Zarejestrowano nad to 239 krzem ieni oraz 140 kam ieni ze śladam i obróbki. Mniej liczną grupę tworzą źródła z kości (kości po konsum pcyjne i narzędzia) oraz polepa.
Wśród obiektów n a wyróżnienie zasługują obiekty obrzędowe KPU?) (fragm ent budowli megalitycznej), KCSz (grób) oraz kultu ry iwleńskiej (być może grób - dw a .sam otne" naczynia w kopane w .ogon" megalltu). Zwraca uwagę nadto bogaty rejestr układów stratygraficznych pomiędzy obiektam i KPL.
W stępna analiza ceram iki u za sa d n ia wyróżnienie następujących faz zasiedlenia stanow is ka: KPL — faza II-IIIA, KPL — faza IIIC/IVA, KPL — faza V. КАК - faza IMIIa, „horyzont e pi puc harówy", KCSz — faza późna, k u ltu ra Iwleńska, KŁ, k u ltu ra prapolska — faza E-F.
D okum entacja i m ateriały przechowywane są w Zakładzie Prahistorii Polski IP UAM.
Badania będą kontynuowane.
Uniw ersytet Im. A dam a Mickiewicza Zakład Prahistorii Polski w Pozna niu
B adania prowadziła m gr M arzena Szmyt, Finansow ał WKZ we Włocław ku. Trzeci sezon badań. Osiedla ludności kul tury pucharów lejkowatych (KPL) i k ultury am for kulistych (КАК). Ślady osadnictw a z wczesnego i późnego średniowiecza.
Podczas trzeciego ju ż sezonu b ad a ń n a stanow isku eksploracją objęto kolejnych 200 m 2 powierzchni rejestru jąc ok. 5300 fr. ceram iki КАК, 2900 — KPL, 80 fragmentów naczyń wczesnośredniow iecznych (z fazy A-В), niewielką ilość fragmentów ceram iki późnośrednio wiecznej, ponad 400 wytworów i odpadków krzem iennych, a także znaczną ilość polepy oraz kam ieni ze śladam i obróbki. Jak również cenny zbiór kości zwierzęcych. Kontynuow ano eksplorację odsłoniętego wcześniej obiektu m ieszkalnego КАК. Zbadano n adto 44 inne obiekty nieruchom e, wśród nich — poza dołkami posłupowymi — 15 Jam " gospodarczych. 2 wybie- rzyska, 1 palenisko oraz kolejne (po odkryciach z 1989 r.) dwa obiekty obrzędowe. Obydwa posiadają złożoną konstrukcyjnie formę — s ą to głębokie Jamy z b rukam i kam iennym i w s tro pie i cząstkow ym i pochówkami zwierzęcymi n a dnie. Jed n em u z bruków kam iennych towarzy szy „bruk" ceram iczny, drugiem u zaś —palenisko. Om aw iane obiekty łączyć należy, ta k ja k 1 wcześniejszy, z osiedlem КАК,
Wyniki b ad a ń potwierdziły wcześniejsze u stalenia co do chronologii faz zasiedlenia obszaru stanow iska w neolicie (przez ludność KPL z fazy IVA 1 КАК z faz Ilb-Illa), j a k też w początkach wczesnego średniowiecza (faza A-В), ujawniły ponadto ślad osadnictwa późnośredniowiecznego.
D okum entacja i materiały z badań przechowywane są w Zakładzie Prahistorii Polski 1P UAM.
Badania w in ny być kontynuowane. O p a to w ic e, gm , R adziejów woj. w łocław skie
St. 3 6 AZP 4 8 -1 3 /1 S 7 _______ O p a to w ic e, gm . R adziejów w oj. w łocław skie
