Małgorzata Pęgier
Żywoty świętych polskich w relacji
Kroniki księdza Stefana Ranatowicza
CRL (1617-1694)
Echa Przeszłości 15, 53-65
M a łg o r z a ta P ęg ier
I n s t y t u t N a u k H is to ry c z n y c h
U n iw e r s y te t K a r d y n a ła S te f a n a W y sz y ń sk ie g o w W a rsz a w ie
ŻYWOTY ŚWIĘTYCH POLSKICH W RELACJI
KRONIKI KSIĘDZA STEFANA RANATOWICZA CRL
(1617-1694)
Słowa kluczowe: kronika, historiografia, biografia, Kanonocy R egularni Key words: chronicie, historiography, biography, Canons R egular
K s ią d z S te f a n R a n a to w ic z b y ł s ie d e m n a s to w ie c z n y m k r o n ik a r z e m i h i s to ry k ie m , n a le ż ą c y m do z g ro m a d z e n ia K a n o n ik ó w R e g u la r n y c h L a t e r a ń s k ic h k o n w e n tu B ożego C ia ła n a K a z im ie r z u p o d K ra k o w e m . T u s p ę d z ił te ż w ię k sz o ść sw ego życia: u ro d z ił się w r o k u 1617, z m a r ł w 1694 r.; o K a z im ie r z u p is a ł z a w sz e „m o ja o jc z y z n a ”1. N ie w ia d o m o , s k ą d p rz y b y li je g o ro d zice i k ie d y d o k ła d n ie o sie d lili się n a p o d k ra k o w s k im K a z im ie rz u , k tó r y w te d y b y ł je sz c z e o d d z ie ln y m m ia s te m , p o ło żo n y m n a p rz e c iw k o K ra k o w a , po d r u giej s tr o n ie W isły. B rz m ie n ie n a z w is k a n ie b y ło te ż je d n o z n a c z n e - k r o n ik a r z od r o k u 1658 p o d p is y w a ł się ja k o R a n o th o w ic 2, n a t o m i a s t k s ią d z M ic h a ł A k w ilin G o rc z y ń s k i3 p ie rw s z y z a c z ą ł u ż y w a ć fo rm y R a n a th o w ic z i R a n a to w icz (1 6 9 4 r.)4. W iad o m o n a to m ia s t, że b y ła to r o d z in a m ie s z c z a ń s k a , ojciec p ra w d o p o d o b n ie z a jm o w a ł się k u ś n ie r s tw e m . Z r o d z e ń s tw a S te f a n a R a n a to - w ic z a z n a n y j e s t je d y n ie b r a t A u g u s ty n (1 6 1 9 -1 6 5 7 ), ró w n ie ż k a n o n ik r e g u la r n y la te r a ń s k i. S te f a n R a n a to w ic z u c z ę s z c z a ł do p a r a f ia ln e j sz k o ły p o d sta w o w e j p rz y k o śc ie le i k la s z to r z e k a n o n ik ó w r e g u la r n y c h B ożego C ia ła w K ra k o w ie . Po u k o ń c z e n iu n a u k i ro zp o cz ął s t u d i a n a A k a d e m ii K ra k o w s k ie j n a W y d ziale
1 S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, BJ, rkps. sygn. 3742 III, k. 81v.
2 Archiwum parafii farnej w Wolbromiu, Prothocolon actorum ConfraternitatisS[anctae]
Annae in Volvram 1644 A[nn]o, rkps b. sygn.
3 Ks. Michał Akwilin Gorczyński, CRL (1656-1713), profesor teologii i prawa kanoniczne go w studium zakonnym kanoników regularnych laterańskich.
A rtiu m . W p is a n y z o s ta ł w ra z z p o c z ą tk ie m s e m e s tr u le tn ie g o , k tó r y ro z p o c z ą ł się 2 4 k w ie tn ia 1635 ro k u ; n a p o d s ta w ie w p is u w ia d o m o ró w n ie ż , że w p ła c ił ró w n o c z e śn ie c a łą w y m a g a n ą k w o tę 5, z czego n a le ż y w n io sk o w a ć , iż ro d z ic e je g o n a le ż e li do z a m o ż n y c h m ie s z k a ń c ó w K a z im ie rz a . S tu d io w a ł j e d y n ie p rz e z d w a lu b tr z y s e m e s try , t a k w ięc w ia d o m o , że n ie zd o b y ł ż a d n e g o s to p n ia n a u k o w e g o . J e d n a k ż e n a p o d s ta w ie je g o p ó ź n ie jsz e g o d o ro b k u p i śm ie n n ic z e g o m o ż n a s tw ie rd z ić , iż w ie d z a je g o b y ła w y s ta r c z a ją c a , a ję z y k ła c iń s k i o p a n o w a ł n a dość w y so k im p o zio m ie i sw o b o d n ie się n im p o s łu g iw a ł w p iśm ie .
W r o k u 16 3 6 w s tą p ił do z g ro m a d z e n ia k a n o n ik ó w r e g u la r n y c h l a t e r a ń s k ic h p re p o z y tu r y B ożego C ia ła n a p o d k ra k o w s k im K a z im ie rz u . D a tę tę p o tw ie r d z a k ilk a k r o tn ie s a m k r o n ik a r z 6. W z a k o n ie p rz e ż y ł 57 l a t i p ię ć m ie s ię cy. W ty m c z a s ie s p ra w o w a ł w ie le r ó ż n y c h fu n k c ji, t a k w k r a k o w s k im k la s z to r z e m a c ie rz y s ty m , j a k i w in n y c h k la s z to r a c h k a n o n ik ó w re g u la rn y c h . W iad o m o m ię d z y in n y m i, że od p o c z ą tk u s ty c z n ia 1 6 4 4 r o k u p rz e b y w a ł w p a r a f ii św. K a ta r z y n y A le k s a n d r y js k ie j w W o lb ro m iu , g d zie p ra c o w a ł p ra w d o p o d o b n ie do p o ło w y r o k u 1647. P e łn ił t u o b o w ią z k i z a k r y s tia n a , o p ie k u n a sz k o ły p a r a f ia ln e j i k u s to s z a b ib lio te k i k la s z to r n e j, a ta k ż e d y r e k to r a b r a c tw a św. A n n y d z ia ła ją c e g o p r z y w o lb ro m s k im k o ściele. S w o ją d z ia ła ln o ś ć d u s z p a s t e r s k ą ro z w ija ł n a s tę p n ie w k o le jn y c h p a r a f ia c h , j a k n a p r z y k ła d św. K a ta r z y n y A le k s a n d ry js k ie j w K rz e sz o w ie koło S u c h e j B e s k id z k ie j czy w sa m e j S u c h e j B e s k id z k ie j, g d z ie w l a t a c h 1 6 5 3 -1 6 5 8 s p ra w o w a ł u r z ą d p r e p o z y ta tu te js z e g o k o n w e n tu . W r o k u 1658 p o w ró cił do k ra k o w s k ie g o k la s z to r u m a c ie rz y s te g o i, z p r z e r w ą n a p e łn ie n ie fu n k c ji p re p o z y ta k la s z to r u w K u ro z w ę k a c h - p o z o s ta ł t u do k o ń c a życia. W k la s z to r z e B ożego C ia ła n a K a z im ie rz u p o w ie rz a n o m u ró ż n e s ta n o w is k a : s p ra w o w a ł n a p rz y k ła d u r z ą d p o d p rz e o r a k o n w e n tu g e n e ra ln e g o o ra z m i s t r z a n o w ic ja tu , a ta k ż e p e łn ił o b o w ią z k i z a k r y s tia n a , b y ł ró w n ie ż p rz e o r e m k o n w e n tu g e n e r a ln e g o o r a z k o n s u la to r e m z g r o m a d z e n ia ; p rz e z d łu g i c z a s z a jm o w a ł się te ż p o r z ą d k o w a n ie m b ib lio te k i i a r c h iw u m z g r o m a d z e n ia , z n a c z n ie s p u s to s z o n y c h po n a je ź d z ie w o js k s z w e d z k ic h , a c z y n ił to n a w y r a ź n ą p ro ś b ę ó w c z e sn e g o p r e p o z y ta g e n e r a ln e g o k o n w e n tu k ra k o w s k ie g o - k s ię d z a J a c k a L ib e riu - s z a 7, co b y ło d la S t e f a n a R a n a to w ic z a z n a c z n y m w y r ó ż n ie n ie m . P r a w d o p o d o b n ie p r z y te j w ła ś n ie p r a c y z a in te r e s o w a ł s ię p o w a ż n ie h i s t o r i ą z g ro m a - d z e n ia i z a c z ą ł p is a ć K ro n ik ę d z ie jó w z a k o n u . P r a c ę tę w y k o n y w a ł n ie m a l do sa m e j śm ie rc i, g d y ż o s ta tn ie z a p is y w K ro n ic e w y k o n a n e r ę k ą S te f a n a R a n a to w ic z a p o c h o d z ą z 20 p a ź d z ie r n ik a 1693 r o k u , z m a r ł z a ś 27 k w ie tn ia 1 6 9 4 ro k u .
5 Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, t. 4 (1607-1642), ed. G. Zathey i H. Ba rycz, Kraków 1950, s. 157.
6 S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, k. 146; ibidem, k. 147v; ibidem, k. 148v.
7 Ks. Jacek Liberiusz (1599-1673), w zakonie kanoników regularnych laterańskich od 1617 roku, prepozyt konwentu krakowskiego od roku 1644, znany i ceniony kaznodzieja, profe sor Akademii Krakowskiej.
K s ią d z S te f a n R a n a to w ic z w ie le c z a s u p o ś w ię c a ł p r a c y w b ib lio te c e i a r c h iw u m k la s z to r n y m , s p o rz ą d z a ją c lic z n e w ypisy, k tó r e w y k o rz y s ty w a ł p ó źn iej ró w n ie ż w sw ej p ra c y p is a r s k ie j. P iś m ie n n ic tw o je g o o b e jm u je m ię d z y in n y m i p ra c e b io g ra fic z n e (ja k n a p r z y k ła d n o ty b io g ra fic z n e z a k o n n ik ó w i b e n e fa k to ró w k o n g re g a c ji k a n o n ik ó w r e g u la r n y c h la te r a ń s k ic h ) 8, k o lek cje k a z a ń 9, a t a k ż e e le m e n ty p o e z ji i w p is y w k s ię g a c h m e tr y k a ln y c h lu b w k s ię g a c h b r a c k ic h i a d m in is tra c y jn o -e k o n o m ic z n y c h o ra z w k s ię d z e k a p itu ł g e n e ra ln y c h . W a ż n e m ie jsc e w je g o tw ó rc z o śc i z a jm u ją p ra c e h a g io g ra fic z n e , p rz e d e w s z y s tk im w ła ś n ie d o ty cz ące o so b y b ło g o sła w io n e g o S ta n is ła w a K azi- m ie rc z y k a : J a s n a P o c h o d n ia Ż y c ia A p o sto lsk ie g o . Ż y w o t Ś w ią to b liw y B ł o g o
sła w io n e g o ] S ta n is ła w a K a z im ie r c z y k a n a p r z ó d w s ła w n e j A k a d e m ie y K ra - k o w s k ie y P ro fe sso ra y S [w ię te j] T h [eo lo g ii] B a k a ła r z a , p o te m C a n o n ic o r u m R e g u la r iu m S [ a n c ti] A u g u s tin i u B o żeg o C ia ła n a K a z im ie r z u p r z y K r a k o w ie Z a k o n n ik a [...] w y s ta w io n a w K ra k o w ie , w D r u k a r n i u D zied zicó w S t a n i s ł a
w a L e n c z e w sk ie g o R o k u P a ń s k ie g o 1660; D o b r o d z ie js tw a p o w y d a n iu tey
X s ią s k i [ży w o t 1660], p r z y g ro b ie B . S ta n is ła w a K a z im ie r c z y k a o trzy m a n e , y o d lu d z i z e z n a n e [rk p s w A B C , b. sy g n .]; Z n a k i M iło śc i B o s k ie j p r z e c iw p o b o ż n e m u k a p ła n o w i S ta n is ła w o w i K a z im ie r c z y k o w i p o w y d a n iu i w y d r u k o w a n iu te j k s ią ż k i p o k a z a n e i d o b r o d z ie js tw a w r ó ż n y c h p r z y p a d k a c h z a p r z y c z y n ą i z a s łu g a m i jeg o , lu d z io m o d B o g a u c zy n io n e [rk p s w A B C , b. sygn.].
J e d n a k n a jis to tn ie js z y m c h y b a d z ie łe m j e s t K r o n ik a - p r a c a o d z ie ja c h z a k o n u k a n o n ik ó w r e g u la r n y c h , K a z im ie r z a i K ra k o w a , p rz e z s a m e g o a u t o r a n a z y w a n a po p r o s tu K s ię g ą 10. J e j p e łe n ty t u ł ła c iń s k i b rz m i: C a sim iria e
c iv ita tis u r b i C ra c o v ie n si c o n fr o n ta ta e origo. I n e a q u e e c c le sia ru m erectiones e t r e lig io s o r u m fu n d a tio n e s , nec n o n series, vita e, res g e sta e p r a e p o s ito r u m C o n v e n tu s C a n o n ic o r u m R e g u la r iu m L a te r a n e n s iu m S [ a n c ti] A u g u s tin i a d E c c le s ia m S [ a c r a tis ] S [ im i] C o rp o ris C h r is ti d e sc rip ta e a S te p h a n o R a n o th o - w ic z e iu s d e m c o n v e n tu s e t E c c le sia e C a n o n ic o R e g u l[ a r i] p r o fe s s o 11. W p r z e
k ła d z ie p o ls k im o z n a c z a to: P o c z ą tk i m ia s ta K a z im ie r z a , p o ło żo n e g o n a p r z e
c iw m i a s t a k r a k o w s k i e g o . W n i c h w z n i e s i e n i e k o ś c io łó w i z a ł o ż e n i e k la szto ró w , a ta k ż e d zieje, żyw o ty, c z y n y p r e p o z y tó w k o n w e n tu K a n o n ik ó w R e g u la r n y c h L a te r a ń s k ic h Ś w ię te g o A u g u s ty n a , p r z y ko ściele N a jś w ię ts z e g o C ia ła B ożego, o p isa n e p r z e z S te fa n a R a n a to w ic z a , k a n o n ik a r e g u la rn e g o p r o fe s s a tego sa m e g o k o n w e n tu i k o ś c io ła 12.
8 Memoriale fratrum et benefactorum defunctorum Congregationis Canonicorum Regula
rium Lateranensium.
9 Exercicium concionum. Pro Dominicis et Festis totius Anni habitae et conscriptae.
Author librorum poscit et candidae lector: Ut reddas pro illo vota precesque Deo. Anno D[omi]ni 1645. Die 28 Januarii. P[ate]r Stephanus Ranothovic Can[onicus] Reg[ularis] Congr[egationis] Lateran[ensis] professus Cracoviensis, rkps w VUB, sygn. F3-2155.
10 S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, k.1. 11 Rkps w BJ, sygn. 3742/III.
12 Wszystkie tłumaczenia z języka łacińskiego, jeśli nie zaznaczono inaczej, pochodzą od autorki artykułu.
T a k w ięc K r o n ik a j e s t po p r o s tu h i s t o r i ą z g ro m a d z e n ia k a n o n ik ó w r e g u la r n y c h l a te r a ń s k ic h k o n g re g a c ji k ra k o w s k ie j. C zęść g łó w n ą s ta n o w ią o p isy rz ą d ó w p o sz c z e g ó ln y c h p rep o zy tó w , je d n a k ż e w ie le m ie js c a z o sta ło p o św ięc o n e ta k ż e s p ra w o m s a m e j p a r a f ii B ożego C ia ła o ra z m i a s t K a z im ie r z a i K r a k o w a , j a k ró w n ie ż w y d a rz e n io m w P o lsc e i E u ro p ie . Z n a jd u ją się t u m ię d z y in n y m i in fo rm a c je d o ty c z ą c e z a ło ż e n ia i p o c zątk ó w , a ta k ż e o p is k o śc io ła B ożego C ia ła i k la s z to r u K a n o n ik ó w R e g u la r n y c h L a te r a ń s k ic h n a K a z im ie r z u (k .1 4 3 -1 4 6 v .), s ą n o t a t k i ro c z n ik a r s k ie o d n o sz ą c e się do p o szc zeg ó ln y ch la t, w y p isy z in n y c h ź ró d e ł h is to ry c z n y c h , n a p r z y k ła d z d z ie ł S ta n is ła w a S zcz y g ie lsk ie g o (k. 110), J a n a H e r b u r t a (k. 1 1 1 -1 2 5 v .), P a w ła P ia se c k ie g o (k. 1 2 8 v .-1 3 1 ), w z m ia n k i n a t e m a t w o je n n a W ę g rz e c h (k. 127), p o d W ie d n ie m (k. 1 2 7 -1 2 8 ) czy w re sz c ie o p is n a ja z d u S z w ed ó w (k. 1 4 0 -1 4 2 ). W iele u w a g i p o św ię c ił te ż a u t o r ró ż n y m w y d a rz e n io m n ie z w y k ły m — O p isa n ie n ie
k tó r y c h rze c zy w P o lscze w id z ia n y c h (k. 138—139v.), O p isa n ie n ie k tó r y c h r z e czy p r z y p a d k o w y c h (k. 149—152), C u d o w n e rzeczy n a tu r y w n ie k tó r y c h l u d z ia c h u k a z a n e (k. 133—135v.) o ra z p o sta c io m : D e S ig is m u n d o T ertio R eg e P o lo n ia e (k. 131—131v.), O B is k u p a c h K r a k o w s k ic h (k. 132—132v.) i je sz c z e
r a z D e E p is c o p is C ra c o v ie n sib u s (k. 136—137v.) i w re sz c ie ś w ią to b liw y m ż y w o to m . Z o s ta ły o n e u m ie s z c z o n e w ch ro n o lo g ic z n e j części K ro n ik i, z a w ie r a ją cej d z ieje i d o k o n a n ia k o le jn y c h p rep o zy tó w . S ą to k r ó tk ie ży w o ty ś w ią to b li w ej S w ię to s ła w y (+ 1 0 8 3 )13, b ło g o sło a w io n e g o S t a n i s ł a w a K a z im ie r c z y k a (+ 1 4 8 9 )14 o ra z ś w ią to b liw y c h z a k o n n ik ó w : A d a m a W a le n te g o K u c z b o rsk ie g o (+ 1 6 2 4 )15, M ik o ła ja z R a d o m s k a (+ 1 6 1 0 )16, A lb e r ta T a rn o v ity S o w iń sk ie g o (+ 1 6 3 6 )17 o ra z A d a m a S ib o v iu s z a (+ 1 6 0 7 )18. W iad o m o p r z y ty m , że żyw otow i i w ogóle o so b ie b ło g o sła w io n e g o S ta n is ła w a K a z im ie rc z y k a S te f a n R a n a to - w icz p o św ię c ił z n a c z n ie w ięcej u w a g i, g d y ż p o s ta ć t a p o ja w ia się w te k ś c ie K r o n ik i je s z c z e k ilk a k r o tn ie : ż y w o t S ta n is ła w a K a z im ie rc z y k a — J a s n a p o
c h o d n ia ż y c ia a p o sto lsk ie g o [...] p r z e z X . S te p h a n a R a n o th o w ic z a [...] w y s ta w io n a . W K r a k o w ie R o k u P a ń s k ie g o 1 6 6 0 19, M o d litw a d o b ło g o sła w io n eg o S ta n is ła w a K a z im ie r c z y k a 20, n o ta ty o d n o sz ą c e się do r o k u 1683: p ie lg rz y m k a
w o jew o d y S ta n is ła w a J a b ło n o w s k ie g o do g ro b u K a z im ie rc z y k a 21 o ra z żyw ot K a z im ie rc z y k a : V ita g e s ta e t m ir a c u la B e a ti S t a n i s l a i C a s im ir ita n i [...] au-
th o re M a r tin o B a r o n io . C ra co via e M .D C .IX 22.
K ro n ik ę sw o ją s a m a u to r p rz e z n a c z y ł n a u ż y te k k la s z to r u , ja k o że n a o p ra w ie k o d e k s u z n a jd u je się n a p is : P R O C O N V E N T U C A N [O N IC O R U M ]
13 S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, k.13. 14 Ibidem, k.14v.-15v. 15 Ibidem, k. 23. 16 Ibidem, k. 35. 17 Ibidem, k. 34v.-35. 18 Ibidem, k.25-25v. 19 Ibidem, k. 80bis-90. 20 Ibidem, k. 90v. 21 Ibidem, k. 91. 22 Ib id em , k. 91v.-94v.
R E G [U L A R IU M ] S [A C R A T IS ]S [IM I] C O R P O R IS C H R IS T I. K r o n ik a r z p r a g n ą ł p rz e d e w s z y s tk im p r z e k a z a ć i o calić od z a p o m n ie n ia d z ieje k o n w e n tu k a n o n ik ó w r e g u l a r n y c h o r a z n i e k t ó r e w y d a r z e n ia , k tó r e m ia ły m ie js c e w P o lsc e, a le ró w n ie ż c h c ia ł, b y je g o K s ię g a s ta n o w iła p o u c z a ją c ą le k tu r ę i d o s t a r c z a ł a p r z y k ła d ó w i w z o ró w do n a ś l a d o w a n i a , co w y r a ż a j a s n o w p ro lo g u (p r o e m iu m ). P is a ł ta k : C u m la b ilis s it m e m o r ia h o m in u m , c u i n o n
s u ffr a g a tu r p e r p e tu ita s litte r a r u m ; id eo necesse est, u t a c tio n e s le g itim a s , q u a e m e m o r ia in d ig e n t, p e r s c r ip ti c o n tin e n tia m , t r a n s m itti in n o titia m p o ste- r o ru m . E a p ro p ter, s u b iit m e n te m m e a m , in h oc libro, p r im o , p r i m a C iv ita tis C a s im ir ie n s is in itio : t u m E c c le s ia r u m , e t R e lig io s o r u m in ea fu n d a to r u m , o rig in e m : nec n o n C la r is s im o r u m V ir o r u m C o n g re g a tio n is n o stra e C a n o n ica e, g e sta , e t e n c o m ia : in s u p e r s in g u la r ia q u a e d a m e iu s te m p o r is d ig n a m e m o ra - tu , a d p o s te r ita tis m e m o r ia m tr a n s m itte r e . Q u a e o m n ia q u a s i in fa s c ic u lu m collecta, p io r u m le c to r u m o c u lis su b iicio . N e q u e e n im fa s est, u t p r o g e n ito r u m d ig n ita s , a p u d filio s ig n o retu r, a p u d q u o s o m n i g e n e re la u d is c u m u la ta , sp le n d e sc e re debet, q u o r u m n o n s o lu m n o m in a in ta b u lis p u b lic a s referre: v e r u m e tia m ip s o r u m im a g in e s , in o m n ib u s o r d in is C o n v e n tib u s e ffin g e re (u t s a lte m ta li c o n sp ec tu , c re b ra q u e re co rd a tio n e, a d ip s o r u m im ita tio n e m accen- d a m u r ) p iu m , e t la u d a b ile esset. H in c ig itu r la b o re m m e u m , p ie lector, beni- g n o p ro se q u e re a ffe c tu , e t si q u i d a c e rb iu s in q u e m q u e s c r ip tu m o ffe n d e ris, vel q u id q u id in scite, vel in e p te o c u lis tu is o ccu rrerit, s u m p to c a la m o d e le 23. F r a g
m e n t t e n m o ż n a p rz e ło ż y ć n a ję z y k p o lsk i n a s tę p u ją c o : „P o n ie w a ż p a m ię ć lu d z k a j e s t p rz e m ija ją c a , g d y n ie w s p o m a g a je j tr w a ło ś ć p is m a , p rz e to k o n ie c z n y m j e s t , a b y c z y n y s p ra w ie d liw e , k tó r e w y m a g a ją z a p a m ię ta n i a , p rz y pom o cy p is m a z o s ta ły p r z e k a z a n e do w ia d o m o śc i p o to m n y c h . D la te g o te ż p rz y sz ło m i n a m y ś l w te j K się d z e n a jp ie r w p o c z ą tk i m i a s t a K a z im ie rz a , n a s tę p n ie k o ścio łó w i k la s z to ró w w n im za ło ż o n y c h p o c h o d z e n ie , a ta k ż e n a js ła w n ie js z y c h m ęż ó w n a s z e j k o n g re g a c ji K a n o n ik ó w d o k o n a n ia i czy n y c h w a le b n e , p ró c z te g o n ie k tó r e sz c z e g ó ln e w y d a r z e n ia te g o c z a s u g o d n e w s p o m n ie n ia , p r z e k a z a ć p a m ię c i p r z y s z ły c h p o k o le ń . To w s z y s tk o ja k b y w w ią z k ę z e b r a n e p r z e d s ta w ia m oczom ła s k a w y c h c z y teln ik ó w . N ie j e s t b o w ie m s łu s z n e , b y p ra w o ś ć p rz o d k ó w n ie b y ła z n a n a w ś ró d synów , w obec k tó ry c h k a ż d y m ro d z a je m c h w a ły p o w ię k s z o n a , p o w in n a n a b ie r a ć b la s k u ; p ra w y m i g o d n y m p o c h w a ły je s t, b y ty c h ż e [p rzo d k ó w ] im io n a n ie ty lk o n a ta b lic a c h p u b lic z n y c h w s p o m in a ć , lecz t a k ż e ic h s a m y c h w iz e r u n k i w e w s z y s tk ic h k o n w e n ta c h z g r o m a d z e n ia w y o b ra ż a ć (a b y ś m y p r z y n a jm n ie j teg o r o d z a ju p ię k n y m w id o k ie m i u s ta w ic z n y m p rz y p o m in a n ie m z a p a la li się do n a ś la d o w a n ia ic h s a m y c h ). Z te j p rz y c z y n y w ięc, ła s k a w y c z y te ln ik u , p ra c y m ojej o k a ż p o b ła ż liw e n a s ta w ie n ie , a je ś li cz y m ś z b y t d o tk liw ie b y łb y ś o b r a ż o n y w ja k im k o lw ie k z a p is ie , alb o c o k o lw iek ja w i się tw o im oczom n ie d o rz e c z n e lu b n ie s to s o w n e , w z ią w sz y p ió ro , z n isz c z .” W id a ć w ięc w y ra ź n ie , że a u to ro w i, opró cz o czy w istej ch ęci o c a le n ia od z a p o m n ie n ia w y d a r z e ń z d z ie
jó w z a k o n u , p rz y ś w ie c a ł cel d y d a k ty c z n y i m o r a liz a to r s k i z a ra z e m . W y d a rz e n i a p rz e s z łe i c z y n y o p is a n y c h osób m ia ły b y ć p r z y k ła d e m i w s k a z ó w k a m i do p o s tę p o w a n ia d la p rz y s z ły c h p o k o le ń c z y te ln ik ó w , w ty m b e z w ą tp ie n ia k o le j n y c h k le ry k ó w i z a k o n n ik ó w , n a t o m i a s t p o p e łn ia n e p rz e z n ic h b łę d y p o w in n y w s k a z y w a ć , j a k p o s tę p o w a ć n ie należy . C el t e n j e s t w id o c z n y w o p is a c h cz y n ó w k o le jn y c h p re p o z y tó w , j a k ró w n ie ż w z a m ie s z c z o n y c h w K ro n ic e ż y w o ta c h in n y c h osób, w ty m w ła ś n ie p o s ta c i w y ró ż n ia ją c y c h się sz c z e g ó ln ą św ią to b liw o śc ią . P o d k r e ś lo n e s ą w y ra ź n ie w sz e lk ie d o d a tn ie ce c h y c h a r a k t e ró w i d o k o n a n ia , u w y p u k lo n y sp o só b ż y c ia i p o s tę p o w a n ia .
J a k w s p o m n ia n o , w ię k sz o ść ż y w o tó w z o s ta ła n ie ja k o w p le c io n a w b io g r a m y p o s z c z e g ó ln y c h p re p o z y tó w . I t a k : ż y w o t ś w ią to b liw e j Ś w ię to s ła w y u m ie sz c z o n y z o sta ł w b io g ra m ie k s ię d z a J a c o b u s a V a d o v iu sa 24, św iąto b liw i b r a c ia z a k o n n i z o s ta li w p is a n i kolejno: ży w o t A d a m a K u czb o rsk ieg o w b io g ra m ie k s ię d z a S ta n is ła w a N ie d z ie li25, A d a m a S ib o v iu sa w b io g ra m ie k s ię d z a S ta n is ła w a M a n ie c k ie g o 26, a M ik o ła ja z R a d o m s k a i A lb e rta S o w iń sk ieg o w b io g ra m ie k s ię d z a M a rc in a K ło czy ń sk ieg o 27. Ż y w o t S ta n is ła w a K a z im ie r- c z y k a u m ie ś c ił R a n a to w ic z ró w n ie ż w je d n y m z b io g ra m ó w , m ia n o w ic ie w d o k o n a n ia c h p r e p o z y ta A n d rz e ja 28, a le p o św ię c ił m u z n a c z n ie w ięcej u w a g i i p is a ł o je g o ży c iu i d o k o n a n ia c h je s z c z e w in n y c h m ie js c a c h K ro n ik i, o czy m b ę d z ie m o w a w d a lsz e j c zęści n in ie js z e j pracy.
B ło g o s ła w io n a Ś w ię to s ła w a , ż y ją c a i m ie s z k a ją c a ró w n ie ż n a te r e n ie p ó ź n ie jsz e g o m i a s t a K a z im ie rz a , b y ła w e d łu g p o d a n ia b o g o b o jn ą n ie w ia s tą , a z a p a t r o n a w y b r a ła so b ie z a b ite g o p rz e z k r ó la B o le s ła w a Ś m ia łe g o b ło g o sła w io n e g o S ta n is ła w a 29, b is k u p a k ra k o w s k ie g o , k tó r e m u ju ż w ted y , po je g o m ę c z e ń sk ie j ś m ie rc i, o d d a w a n o cze ść n a le ż n ą ś w ię te m u . Ś w ię to s ła w a , k tó r a ćw icząc się w m iło śc i B ożej, u m a r t w i a ł a sw oje ciało p o s ta m i, c z u w a ła ta k ż e n a m o d litw a c h p r z y g ro b ie św ię te g o S ta n is ła w a n a S k a łc e . W c z a sie je d n e g o z c z u w a ń d o z n a ła o b ja w ie n ia - u k a z a ł się je j ś w ię ty S ta n is ła w w o to c z e n iu in n y c h ś w ię ty c h i n a k a z a ł je j p ó jść do ó w czesn eg o b is k u p a k ra k o w s k ie g o L a m b e r ta i p ro s ić o p r z e n ie s ie n ie je g o c ia ła do k a te d r y k ra k o w s k ie j30. Co też z o sta ło u c z y n io n e , n a t o m i a s t b ło g o s ła w io n a Ś w ię to s ła w a c ie s z y ła się do k o ń c a sw ego ż y c ia w ie lk ą c z c ią i p o w a ż a n ie m , a po ś m ie rc i w r o k u 1083 z o s ta ła p o c h o w a n a n a S k a łc e . P is z ą c o ży c iu ś w ią to b liw e j Ś w ię to s ła w y R a n a to w ic z , w n o ta tk a c h i u w a g a c h c z y n io n y c h n a m a r g in e s a c h , p o w o łu je się n a d z ie ła
24 S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, k. 12-13v. 25 Ibidem, k. 21-23v.
26 Ibidem, k. 24-27v. 27 Ibidem, k. 28-35v. 28 Ibidem, k. 14-16v.
29 Święty Stanisław ze Szczepanowa (ok. 1030-1079), biskup krakowski, męczennik, głów ny patron Polski.
30 qua in visione astitit sibi S. Stanislaus, (...) dixit, imperans, ut Lambertum Episco- pum Cracoviensem adiret, ageretque cum eo, quatenus ad Cathedralem Ecclesiam Cracovien- sem, corpus eius transferatur; his dictis disparuit.” Zob. S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis,
w c z e ś n ie js z y c h h isto ry k ó w , a m ia n o w ic ie n a Ż y w o t św . S ta n is ła w a J a n a D łu g o sz a o ra z C h ro n ic a P o lo n o r u m M ie c h o w ity 31.
N a s tę p n ie o p is a n i z o s ta li p rz e z S te f a n a R a n a to w ic z a , j a k w sp o m n ia n o , ś w ią to b liw i b r a c ia . P ie rw s z y ż y w o t d o ty cz y W a le n ty n a K u c z b o rsk ie g o , k tó ry to z a k o n n ik z o s ta ł w y s ła n y do k la s z to r u B y c h o w sk ie g o n a L itw ę . O d z n a c z a ł się ró w n ie ż w ie lk ą p o b o ż n o śc ią i z n a k o m ity m i p rz y m io ta m i, b y ł ta k ż e n ie s tr u d z o n y m g ło sic ie le m sło w a B ożego32. S zc z e g ó ln ie u m iło w a ł so b ie p u s te ln i cze życie i c n o tę m ilc z e n ia , u n ik a ją c ro z m ó w n ie ty lk o z k o b ie ta m i, ale i z m ę ż c z y z n a m i. U z y s k a ł w re sz c ie od p rz e ło ż o n y c h p o z w o le n ie n a p r z e b y w a n ie w o d o so b n ie n iu , w ięc p rz e z p e w ie n c z a s p o z o s ta w a ł w le s ie n ie o p o d a l k la s z to r u , w p o b liż u w si n o sz ą c e j n a z w ę O z ie ra n y 33, g d z ie ży w ił się w y łą c z n ie c h le b e m o tr z y m a n y od m ie s z k a ń c ó w ow ej w si. W k o ń c u je d n a k , z p o w o d u p a n u ją c e g o t a m d o k u c z liw e g o z im n a , z o s ta ł o d w o ła n y z p o w ro te m do k la s z to r u , w k tó ry m , p rz e b y w a ją c w z im n e j celi, o d d a w a ł się le k tu r z e P is m a Ś w ię te go o ra z m e d y ta c jo m i ć w ic z e n io m d u c h o w y m . O d z n a c z a ł się ró w n ie ż w ie lk ą p o k o rą , p o n ie w a ż - b ę d ą c k r e w n y m b is k u p a - z a p r z e c z a ł sw o je m u s z la c h e t n e m u p o c h o d z e n iu . Z m a rł w k la s z to r z e B y c h o w sk im 2 m a r c a 1624 ro k u . K o le jn y z a k o n n ik to A d a m S ib o v iu s, p rz e o r k o n w e n tu k ra k o w s k ie g o , z m a r ły n a g le w r o k u 1607 n a r y n k u Ś w ię te g o J a n a w K ra k o w ie . N ie j e s t w p ra w d z ie o p is a n e życie A d a m a S ib o v iu s a , a le R a n a to w ic z w s p o m in a w y r a ź n ie o ty m , iż b y ł o n z n a n y ze ś w ię to śc i ż y c ia 34, p o p ie ra ją c sw ój o s ą d o p in ią k s ię d z a J a n a G e laz eg o Ż ó ra w sk ie g o . P isz e : V ir o p in io n e s a n c tita tis c la ru s. D e
q u o J o h a n n e s G e la siu s Z o r a w s k i, C o n v e n tu s h u iu s p r o fe s s u s , e t exorcista, te s ta tu s e s t 35. Co tłu m a c z y się n a s tę p u ją c o : „M ąż s ła w n y z o p in ii św ięto ści.
O czy m z a ś w ia d c z y ł J a n G e la z y Ż ó ra w sk i, p ro fe s s te g o k la s z to r u , e g z o rc y s t a .” B o w ie m ile k ro ć c h c ia n o p rz e k o n a ć się , czy k to ś j e s t o p ę ta n y p rz e z s z a t a n a , p ro w a d z o n o go do g ro b u k s ię d z a A d a m a S ib o v iu s a w k o śc ie le B ożego C ia ła n a K a z im ie rz u i, je ś li rz e c z y w iśc ie b y ł w m ocy złego d u c h a , n ie m ógł w y trz y m a ć w b e z p o ś re d n ie j b lis k o ś c i g ro b u , m a ją c u c z u c ie , ja k b y b y ł p a lo n y o g n ie m . W e d łu g p r z e k a z u p o d a n e g o w K ro n ic e , o so b a t a k a w o ła ła : U rit m e
A d a m u s h o c loco s e p u ltu s 36. A u to r o p is u je d w a p o d o b n e p rz y k ła d y d o ty cz ące
d w ó ch ch ło p có w o p ę ta n y c h , m ia n o w ic ie z r o k u 1660 o ra z 1 6 6 8 37.
N a s tę p n ie p rz e d s ta w io n e s ą p o k ró tc e s y lw e tk i d w ó ch k o le jn y c h b ra c i o d z n a c z a ją c y c h się s z c z e g ó ln ą ś w ię to ś c ią ży cia. P ie rw s z y to A lb e r t S o w iń sk i, z a k o n n ik z k o n w e n tu K ra k o w s k ie g o , z m a r ły w r o k u 1 6 3 6 38. Ze sz c z eg ó ln y m
31 Maciej z Miechowa (1457-1523).
32 „Vir virtutibus, vitae integritate, pietate, percellebris. Verbi Dei praedicator indefatigabi-
lis. Zob. S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, k. 23.
33 S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, k. 23.
34 Adamus Sibovius vitae sanctimonia clarus. Zob. S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, k. 25.
35 Ibidem, k. 25. 36 Ibidem, k. 25. 37 Ibidem, k. 25, 25v. 38 Ibidem, k. 35.
s t a r a n i e m z a jm o w a ł się u b o g im i, d a ją c im ja łm u ż n ę i w ła s n o rę c z n ie p rz y g o to w u ją c p o ż y w ie n ie . S a m te ż żył w c a łk o w ity m u b ó s tw ie , a n a d to ciało sw e u m a r tw ia ł p o s ta m i i c h ło s tą , po ś m ie rc i z n a le z io n o n a je g o ciele ła ń c u c h że laz n y , k tó r y n o s ił u k r y ty p o d o d z ie n ie m ; o d d a w a ł się ró w n ie ż n o c n y m c z u w a n io m , p r z e r y w a ł c z ę sto s e n lu b z a ję c ia , b y tr w a ć n a m o d litw ie .
T uż po ty m o p isie n a s tę p u je o m ó w ie n ie p o s ta c i M ik o ła ja z R a d o m s k a , choć b io rą c p o d u w a g ę c h ro n o lo g ię , z m a r ł o n w c z e śn ie j od A lb e r ta S o w iń s k ie go, a m ia n o w ic ie w r o k u 161039. M ik o ła j z R a d o m s k a ró w n ie ż m ia ł w ie lk ie s t a r a n i e o u b o g ic h , s a m c z ę sto z a d o w a la ł się je d y n ie s p o ż y w a n ie m c h le b a i wody, t a k b y r e s z tę p o ż y w ie n ia m óc ro z d a ć p o trz e b u ją c y m . P o s t t e n słu ż y ł t a k ż e u m a r tw ie n iu c ia ła . O d d a w a ł się c z ę s ty m m o d litw o m i c z u w a n io m , p o za ty m c z ę sto i c h ę tn ie o b ja ś n ia ł d ziecio m i w ogóle w s z y s tk im p ra g n ą c y m s łu c h a ć t a jn ik i i z a ło ż e n ia d o k tr y n c h r z e ś c ija ń s k ic h i p r a w d w ia r y k o n ie c z n y c h d la z b a w ie n ia duszy. R a n a to w ic z p r z e k a z u je ró w n ie ż p o d a n ie , ja k o b y w c h w ili ś m ie rc i u k a z a ł a się u m ie r a ją c e m u M ik o ła jo w i N a jś w ię ts z a M a ry ja P a n n a z D z ie c ią tk ie m n a r ę k u i z a je j p o ś re d n ic tw e m w y je d n a ł u B o g a d la sie b ie ła s k ę p rz e b a c z e n ia .
W s z y s tk ie o m ó w io n e d o tą d p r z y k ła d y tr u d n o w ła śc iw ie n a z w a ć ż y w o ta m i czy te ż in a c z e j b io g ra fia m i. S ą to ra c z e j sz k ic e s y lw e te k p o szczeg ó ln y ch p o s ta c i. S to s u n k o w o n a jd o k ła d n ie j z o s ta ła p r z e d s ta w io n a ś w ią to b liw a S w ię- to s ła w a ; w p o z o s ta ły c h o p is a c h b r a k u je is to tn y c h in fo rm a c ji d o ty c z ą c y c h p o c h o d z e n ia i p rz e b ie g u ż y c ia o m a w ia n y c h osób. Ł ą c z ą je d n a k w s z y s tk ie te s z k ic e p e w n e w sp ó ln e d la w s z y s tk ic h p o s ta c i cech y c h a r a k te r u , j a k choćby u m iło w a n ie m odlitw y, p ra k ty k o w a n ie u b ó s tw a czy te ż pom oc p o trz e b u ją c y m . N a m a r g in e s a c h p o szczeg ó ln y ch k a r t K ro n ik i p rz y o p isa c h n ie m a l w sz y stk ic h ty c h p o sta c i w id n ie ją u w a g i n a te m a t szczeg ó ln ie w y ró ż n ia ją c ej je św ięto ści życia, n a p rz y k ła d : V ita e s a n c tim o n ia c la ru s40. P o ja w ia się ta k ż e k ilk a k r o tn ie m o ty w d o z n a n e g o o b ja w ie n ia lu b te ż c u d o w n y c h czy n a d p r z y ro d z o n y c h w y d a r z e ń w y s tę p u ją c y c h po ś m ie rc i d a n e j osoby.
Z n a c z n ie o b s z e rn ie j p r z e d s ta w ił k s ią d z S te f a n R a n a to w ic z p o s ta ć ś w ię te go S ta n is ła w a K a z im ie rc z y k a . Ż y w o t je g o p o ja w ia się b o w ie m k ilk a k r o tn ie : r a z ja k o V ita, e t o b itu s, B . S ta n is la i, C a s im ir ita n i, C a n o n . R e g u l. P ro fessi
co n ven . C a s im ir ie n 41 (po ła c in ie , k. 14v.-15v.), ja k o t e k s t w k o m p o n o w a n y
w tr e ś ć b io g r a m u p re p o z y ta A n d rz e ja , n a s tę p n ie u m ie sz c z o n y j e s t w y d a n y ju ż w c z e śn ie j p rz e z k r o n ik a r z a ż y w o t b ło g o sła w io n e g o S ta n is ła w a z r o k u 1660 (w ję z y k u p o lsk im , k. 8 0 b is-9 0 ) w ra z z w y k a z e m cudów , k tó r e m ia ły m ie jsc e po je g o ś m ie rc i o ra z z te k s te m m o d litw y do św ię te g o S ta n is ła w a o ra z z a p r e z e n to w a n y z o s ta ł je sz c z e j e d e n te k s t, ty m r a z e m p o ch o d zący z r o k u 1609, a u t o r s t w a M a r c in a B a ro n iu s z a : V ita g e s ta e t m ir a c u la B e a ti S t a n i s l a i C
asi-39 Ibidem, k. 35. 40 Ibidem, k. 35.
41 „Zycie i śmierć błogosławionego Stanisława Kazimierczyka, Kanonika Regularnego, professa klasztoru Kazimierskiego”.
m ir ita n i [...] ( po ła c in ie , k. 91v.-94v.). O p ró c z p rz y to c z o n y c h b io g ra fii p o s ta ć
św ię te g o S ta n is ła w a p o ja w ia się je s z c z e k ilk a k r o tn ie p rz y ró ż n y c h in n y c h o k a z ja c h .
J e ś l i ch o d z i o f a k ty z ż y c ia b ło g o sła w io n e g o S ta n is ła w a , w s z y s tk ie w y m ie n io n e p ra c e s ą ra c z e j zg o d n e w ic h p r z y ta c z a n iu , t a k w ięc w y s ta rc z a ją c e b ę d z ie je d n o k r o tn e ic h p o d a n ie . In fo rm a c je sw oje R a n a to w ic z o p ie r a n a i s t n ie ją c y c h ju ż w c z e śn ie j o p r a c o w a n ia c h ż y w o ta S ta n is ła w a K a z im ie rc z y k a , w g łó w n ej m ie rz e ty c h w y d a n y c h p rz e z M a r c in a B a r o n iu s z a 42 w r o k u 1609 o ra z K rz y s z to fa Ł o n ie w sk ie g o 43 w r o k u 1617, co s a m w sw ej K ro n ic e p o ś w ia d c z a 44.
S ta n is ła w S o łty s (S o łty sz ew icz), n a z y w a n y K a z im ie rc z y k ie m , u ro d z ił się 27 w r z e ś n ia 1433 r o k u w K a z im ie rz u . B ył s y n e m J a d w ig i i M a c ie ja , ra jc y k a z im ie rs k ie g o . N a u k ę ro z p o c z ą ł w sz k o le p r z y p a r a f ii B ożego C ia ła n a K a z i m ie rz u , n a s tę p n ie s tu d io w a ł w A k a d e m ii K ra k o w s k ie j. Po z a k o ń c z e n iu s t u d ió w i u z y s k a n iu b a k a l a u r e a t u i m a g is te r iu m filozofii o ra z b a k a l a u r e a t u te o lo g ii w y k ła d a ł n a W y d ziale A rtiu m . D o z g ro m a d z e n ia k a n o n ik ó w r e g u l a r n y c h l a te r a ń s k ic h p r z y k o śc ie le B ożego C ia ła n a K a z im ie r z u w s tą p ił w r o k u 1456. W c z a sie sw ojej p o s łu g i z a k o n n e j p e łn ił ró ż n e fu n k c je : b y ł le k to re m te o lo g ii i filozofii, m a g is tr e m n o w ic ja tu , a ta k ż e k a z n o d z ie ją . Z m a rł w w ie k u l a t 55, d n ia 3 m a ja 1489 ro k u . P o c h o w a n y z o s ta ł w k o śc ie le p a r a f ia ln y m B ożego C ia ła . W k ró tc e po p o g rz e b ie S ta n is ła w a K a z im ie rc z y k a m ia ło m ie jsc e p ie rw s z e u z d ro w ie n ie p rz y je g o g ro b ie — R e g in a , ż o n a s u k ie n n ik a k a z im ie r sk ieg o K le m e n s a C z a rn e g o z o s ta ła w c u d o w n y sp o só b u z d r o w io n a z ciężk iej ch o ro b y 45. W e d łu g p r z e k a z u k s ię d z a S te f a n a R a n a to w ic z a u k a z a ł je j się s a m S ta n is ła w i po lecił u d a ć się z m o d litw ą do je g o g ro b u 46. O d te g o c z a s u z a c z ę to z m a r łe m u z a k o n n ik o w i o d d a w a ć cześć n a le ż n ą ś w ię te m u , w ie lu c h o ry c h o d b y w ało te ż p ie lg rz y m k i, m o d lą c się o ła s k ę u z d r o w ie n ia p rz y g ro b ie ś w ię te go. W n ie d łu g im c z a s ie je g o c ia ło z o s ta ło w y d o b y te z g r o b u i zło ż o n e w s a rk o fa g u , a n a s tę p n ie , w r o k u 1 6 3 2 47, re lik w ie złożono w w y b u d o w a n y m s p e c ja ln ie o łta r z u . 18 k w ie tn ia 1993 r o k u o d b y ła się b e a ty fik a c ja , a 17 p a ź d z ie r n ik a 2 0 1 0 r o k u k a n o n iz a c ja św ię te g o S ta n is ła w a K a z im ie rc z y k a .
N a jo b s z e rn ie j j e s t o czy w iście p r z e d s ta w io n y ż y w o t b ło g o sła w io n e g o S t a n is ła w a K a z im ie rc z y k a w te k ś c ie w y d a n y m ju ż w c z e śn ie j p rz e z S te f a n a R a-42 Marcin Baroniusz, zm. 1610 r., hagiograf, jako pierwszy opracował zestawienie i opra cowanie żywotów świętych polskich.
43 Krzysztof Łoniewski (1576-1656), od 1606 roku w zgromadzeniu kanoników regular nych laterańskich; pozostawił także notatki w formie kroniki dotyczące dziejów klasztoru, wykorzystane później przez Stefana Ranatowicza.
44 S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, k. 80 bis. 45 Ibidem, k. 86v.
46 ...niejakiey Reginie, małżonce Clemensa Czarnego, sukiennika z Kazimierza, cierpiącey
chorobę czas długi, pokazał sie pobożny Ociec Stanisław mówiąc: Co tu leżysz w twoiey niemocy, idź do grobu moiego, a uzdrowiona będziesz... Zob. S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, k. 86v.
47 Stefan Ranatowicz błędnie podaje tu rok, datując to wydarzenie na rok 1635. Zob. S. Ranatowicz, Casimiriae civitatis, k. 87.
n a to w ic z a ja k o „ J a s n a P o c h o d n ia Ż y cia A p o sto lsk ie g o . Ż y w o t św ią to b liw y B [b ło g o sław io n eg o ] S ta n is ła w a K a z im ie rc z y k a n a p r z ó d w s ła w n e y A k a d e - m ie y K ra k o w s k ie y P r o f e s o r a y S [w ię te j] T h [eologii] B a k a ła r z a , p o te m C an o - n ic o ru m R e g u la r iu m S [a n c ti] A u g u s tin i u B ożego C ia ła n a K a z im ie r z u p rz y K ra k o w ie Z a k o n n ik a .” P r a c ę sw o ją a u to r d e d y k o w a ł „ Z a c n e m u m i a s t a K a z i m ie r z a S e n a to w i. Ic h M [ościom ] P [a n u ] B u r m is tr z o w i y P [a n o m ] R aycom , P [ a n u ] W o y to w i y P [ a n o m ] Ł a w n ik o m ”48. U tw ó r z o s ta ł p o d z ie lo n y n a 15 ro z d z ia łó w : I. O O jczy źn ie , R o d z ic a c h i W y c h o w a n iu jeg o ; II. O ć w ic z e n iu je g o w m ło d z ie ń c z y m w ie k u , o so b liw ie w n a u k a c h w y zw o lo n y ch ; III. O p o w o ła n i u je g o do Z a k o n u ; IV. O P o k o rz e je g o w Z a k o n ie i w z g a rd z ie sa m e g o sie b ie ; V. O u c z y n ie n iu i z a c h o w a n iu je g o ś lu b ó w Z a k o n n y c h ; V I. O z a b a w a c h je g o w Z a k o n ie ; V II. O G o rą c y m je g o N a b o ż e ń s tw ie ; V III. O u m a r tw ie n iu C ia ła je g o d o b ro w o ln y m ; IX. O c ie rp liw o śc i je g o i c h ę tliw y m z n o s z e n iu rz eczy p rz e c iw n y c h ; X. O sz c z ę śliw y m z e jśc iu je g o z te g o ś w ia ta ; X I. O p o g rz e b ie je g o i w ty m ż e r o k u z n a k a c h św ią to b liw o śc i n ie k tó ry c h ; X II. O p r z e n ie s ie n iu r e lik w ii je g o n a in s z e m ie jsc e w k o śc ie le B ożego C ia ła ; X III. O św ią to b liw y m ży c iu te g o p o b o żn eg o k a p ł a n a S ta n is ła w a K a z im ie rc z y k a ś w ia d e c tw a ; XIV. O z n a k a c h M iło ści B ożej p rz e c iw k o p o b o ż n e m u k a p ła n o w i, S ta n is ła w o w i K a- zim ie rc z y k o w i; XV. D o b ro d z ie js tw a od P [a n a ] B o g a o tr z y m a n e p rz e z p rz y c z y n ę B [ło g o sław io n eg o ] S ta n is ła w a K a z im ie r c z y k a z e z n a n e od ty c h lu d z i, k tó rz y się do g ro b u je g o z w o sk o w y m i z n a k a m i, alb o z s r e b r n y m i ta b lic z k a m i, alb o ze m s z ą ś w ię tą , a lb o z p a c ie r z a m i o fia ro w a li. D a le j z o s ta ł d o łącz o n y
H y m n u s d e B e a to S ta n is la o C a s im ir ita n o (w ję z y k u ła c iń s k im ) o ra z H y m n
o B ło g o sła w io n y m S ta n is ła w ie K a z im ie rc z y k u (w ję z y k u p o lsk im ) i m o d litw a do B ło g o sław io n eg o S ta n is ła w a .
U tw ó r t e n z o s ta ł w y ra ź n ie n a p is a n y z z a m y s łe m d y d a k ty c z n y m , w y ra ż o n y m ju ż w sa m e j d e d y k a c ji; m ia ł t u b y ć p r z e d s ta w io n y w z ó r do n a ś la d o w a n ia , a o p is a n e m ir a c u la o ra z n a d z w y c z a jn e c e c h y c h a r a k t e r u i o z n a k i ś w ią to b liw e g o ż y c ia m ia ły c z y te ln ik a do te g o b a rd z ie j zach ęcić. B yć m oże w te k ś c ie ty m p r z e k a z y le g e n d a r n e m ie s z a ją się z f a k ta m i, n ie m n ie j in fo rm a c je t u z a w a r te b y ły z a c z e rp n ię te z w ie lu źró d e ł, m ię d z y in n y m i z p r a c w sp ó łc z e s n y c h a u to ro w i h isto ry k ó w , ja k : M a r c in a B a r o n iu s z a , K rz y s z to fa Ł o n ie w sk ie - go, A b r a h a m a B zo w sk ieg o , S a m u e la N a k ie ls k ie g o , P io tr a H ia c y n ta P r u s z c z a , A d a m a O p a to w c z y k a , L u d w ik a S k ro b k o w ic a , M a c ie ja U b isz e w sk ie g o , S a m u e la B rz e ż e w sk ie g o 49. S a m R a n a to w ic z p r z y ta c z a ic h sło w a lu b te ż p o d k re ś la , że n a n ic h w ła ś n ie o p ie r a sw oje w ia d o m o śc i50. P o z a ty m p o ja w ia ją się te ż o d n ie s ie n ia do p is a r z y a n ty c z n y c h i ojców k o ścio ła, św ia d c z ą c e o o c z y ta n iu K r o n ik a r z a . M u s ia ła z r e s z tą t a p r a c a b yć c e n io n a ja k o źró d ło w ia ry g o d n e , g d y ż k o r z y s ta ł z n ie j n ie w ie le p ó źn iej k s ią d z M ic h a ł A k w ilin G o rc z y ń sk i
48 Ibidem, k. 81.
49 K. Łatak, Ksiądz Stefan Ranatowicz CRL (1617-1694). Barokowy kronikarz i pisarz
klasztorny, Kraków 2010, s. 202.
w o p ra c o w a n y m i w y d a n y m p rz e z sie b ie w 1702 ro k u , a w ię c z a le d w ie w o sie m l a t po ś m ie r c i R a n a to w ic z a , żyw ocie b ło g o sła w io n e g o S ta n is ła w a K a z im ie r c z y k a 51.
O b ra z p o s ta c i św ię te g o , w sp o só b ty p o w y d la ó w c zesn ej h a g io g ra fii, zo s ta ł w z n a c z n y m s to p n iu w y id e a liz o w a n y . C e c h a ta , j a k ju ż w c z e śn ie j z o sta ło n a d m ie n io n e , j e s t z a u w a ż a ln a ró w n ie ż w p o z o s ta ły c h ż y w o ta c h z a m ie sz c z o n y c h w K ro n ic e i o m a w ia n y c h w n in ie js z e j pracy. P o d k re ś lo n e z o sta ło je g o p o c h o d z e n ie od p o b o ż n y c h i b o g o b o jn y ch rodziców , d o d a tk o w o n a r o d z in y je g o z o s ta ły p rz e z ro d z ic ó w w y m o d lo n e w p ó ź n y m ju ż dość w ie k u . S ta n is ła w K azi- m ie rc z y k p r z e d s ta w ia n y j e s t ja k o z d o ln y n a d m ia r ę u c z e ń , a n a s tę p n ie u c z o n y i p ro fe so r, p o s łu s z n y ro d z ic o m , m iły w o b e jśc iu i p e łe n w s z e lk ic h p rz y m io tów. J e s t sk ro m n y , pobożny, m iłu je u b ó stw o , sz c z o d ry d la b ie d n y c h , c ie rp liw y i w y trw a ły w d ą ż e n iu do d o sk o n a ło śc i. U k a z a n y j e s t ja k o w zo ro w y z a k o n n ik i k a p ła n , k tó r y c a ły m sw o im ży ciem d a je p r z y k ła d p ra w d z iw e j p o b o żn o ści i b o ja ź n i B ożej. P o d k r e ś lo n e te ż z o sta ło je g o z a m iło w a n ie do u m a r tw ie n ia c ia ła , w s trz e m ię ź liw o ś ć od p o k a rm ó w (p rz e z d łu g i c z a s sp o ż y w a ł ty lk o c h le b i w odę, p o z o s ta łe sw oje p o ż y w ie n ie o d d a ją c u b o g im ), n o c n e c z u w a n ia n a m o d litw ie i c h ę tn ie z a c h o w y w a n e m ilc z e n ie . J a k o szczeg ó ln eg o p a t r o n a o b ra ł so b ie sw ego w ie lk ie g o im ie n n ik a , św ię te g o S ta n is ła w a , b is k u p a i m ę c z e n n i k a , p rz y k tó re g o g ro b ie c z ę sto c z u w a ł i m o d lił się. D w u k r o tn ie te ż p o ja w ia się m o ty w d o z n a n e g o o b ja w ie n ia . R a z , p rz y g ro b ie św ię te g o S ta n is ła w a , u k a z a ła m u się N a jś w ię ts z a M a r ia P a n n a z D z ie c ią tk ie m n a r ę k u , w to w a rz y s tw ie św ię te g o S ta n is ła w a i z o rs z a k ie m in n y c h ś w ię ty c h i an io łó w ; o z n a jm iła , iż w ie lk ą r a d o ś ć s p r a w ia je j cześć j a k ą o d d a je je j i s w e m u ś w ię te m u p a tro n o - w i52. I n n y m r a z e m , tu ż p r z e d ś m ie rc ią , u jr z a ł C h r y s tu s a w ra z z M a tk ą N a jś w ię ts z ą w o to c z e n iu w ie lu in n y c h ś w ię ty c h i o tr z y m a ł z a p e w n ie n ie d o s tą p ie n ia ż y c ia w ie c z n e g o 53, k ie d y P a n p rz e m ó w ił do n ieg o : S u rg e , e t fe s tin a
f i l i m i S ta n is la e , h o d ie e n im m e c u m eris in p a r a d is o 54. I t a k j a k o p is a n e j e s t
je g o ś w ię te życie, t a k te ż i o b ra z sa m e j ś m ie rc i m a by ć p r z y k ła d e m d la k a ż d e g o , k to z o s ta je w e z w a n y do o d e jś c ia z te g o ś w ia ta .
D la u w ia r y g o d n ie n ia ś w ię to śc i ży c ia S ta n is ła w a K a z im ie rc z y k a k o n ie c z n e s ą w pojęciu R a n a to w ic z a c u d a i z ja w isk a n a d p rz y ro d z o n e, w ięc - ja k o że po śm ierci św ięteg o od r a z u ro z w in ą ł się jego k u lt ja k o u z d ro w ic ie la - w o s ta tn i ro z d z ia le sw ego ż y w o ta B ło g o sła w io n e g o p o d a je z e s ta w ie n ie u z d ro w ie ń d o z n a n y c h z a p rz y c z y n ą św ię te g o S ta n is ła w a . W y m ie n io n y c h j e s t 176 ta k ic h p rz y p a d k ó w 55, p rz y c z y m s ą o n e p o g ru p o w a n e n ie ja k o te m a ty c z n ie , z p o d
a-51 M.A. Gorczyński, Żywy wzór apostolskiej doskonałości. B[blogoslawiony] Stanisław Ka-
zimierczyk w sławney Akademii Krakowskiej Profesor y Świętej Teologii Bakałarz Zakonu Cano- nic[orum] Regular[ium] S[anctissimi] Salvatoris w Krakowie Teolog y Przeor, Kraków 1702.
52 Ibidem, k. 85. 53 Ibidem, k. 86-86v.
54 „Wstań i przyjdź, mój synu Stanisławie, bowiem dziś będziesz ze mną w raju.” Zob. ibidem, k. 86v.
n ie m w ła śc iw y c h liczb, n a p rz y k ła d : „W c ię ż k ic h c h o ro b a c h d łu g o leżący, zd ro w i p o w s ta li. 64; W z ro k u tr a c o n y m aiący , p rz e y rz e li. 5; C h o rz y w id o m ie od n ie g o u z d ro w ie n i. 2 .”56.
W s z y s tk ie te ż y w o ty z a m ie sz c z o n e w K ro n ic e k s ię d z a S te f a n a R a n a to w i- c z a łą c z y w s p ó ln y z a m y s ł d y d a k ty c z n y i m o r a liz a to r s k i, p o s ta c ie te i całe ic h życie m a j ą s ta n o w ić d la c z y te ln ik a o ra z p rz y s z ły c h p o k o le ń p r z y k ła d ś w ię te go ż y c ia i w z ó r do n a ś la d o w a n ia , a w s z y s tk ie o p is a n e w y d a r z e n ia n a d z w y c z a jn e i n ie ty p o w e m a j ą ty m b a rd z ie j do te g o zach ęcić. J ę z y k j e s t ja s n y i z ro z u m ia ły , p o p ra w n y p o d w z g lę d e m g ra m a ty c z n y m , n ie s p ra w ia ją c y t r u d n o śc i w c z y ta n iu , p o m im o p o ja w ia ją c y c h się w tr ą c e ń ła c iń s k ic h . O d n o si się to ró w n ie ż do te k s tó w n a p is a n y c h w ję z y k u ła c iń s k im . N ie j e s t to oczyw iście ła c in a k la s y c z n a , a le g r a m a ty k a , s k ła d n ia i w sz e lk ie o d m ia n y z o s ta ły z a s to s o w a n e p o p ra w n ie , sło w n ic tw o j e s t z ró ż n ic o w a n e , choć w id o czn e s ą w ty m w z g lę d z ie p e w n e o d s tę p s tw a od k a n o n ó w k la s y c z n y c h . P is m o ta k ż e j e s t czy te ln e i s t a r a n n e , a u to r sto s u n k o w o m a ło s to s o w a ł sk ró tó w . Z d a r z a ją się p o m y łk i h is to ry c z n e , n a p r z y k ła d w d a to w a n iu p o sz c z e g ó ln y c h z d a r z e ń (co zo s ta ło ju ż n a d m ie n io n e ), je d n a k ż e te k s ty te , b ę d ą c e c z ę ś c ią w ię k sz e j pracy, a m ia n o w ic ie K r o n ik i d ziejó w z a k o n u k a n o n ik ó w r e g u la r n y c h la te r a ń s k ic h , s ta n o w ią p r z y d a tn y e le m e n t w b a d a n iu h is to r ii k u l t u r y re lig ijn e j, k o śc ie ln e j i z a k o n n e j w P olsce.
SU M M A R Y
The 17th century chronicle w ritten by F a th e r Stefan Ranatowicz h as not yet been fully edited or published in print. It rem ains in th e collections of the L ibrary of th e Jagiellonian University, an d it is th e subject of research. This article introduces th e read e r to th e cult of sa in ts and th e ir biographies which are listed in th e chronic le. The article m erely overviews th e discussed topic, and it could lay the groundw ork for a more exhaustive study.
Stefan Ranatowicz (1617-1694) w as born an d raised in Kazim ierz which, a t th a t tim e, w as a sep ara te tow n in the im m ediate vicinity of Kraków. A fter com pleting his education in th e p arish school a t th e Corpus C h risti C hurch, he enlisted in the Academy of Kraków, w here he studied in th e A rtium d ep artm en t in 1635-1636. In 1636, Ranatowicz joined th e O rder of th e Canons R egular of the L ateran. He perfor m ed different functions in th e congregation, and he also researched and w rote down th e history of the Order. Ranatowicz left behind a collection of serm ons, en tries in b irth registries an d brotherhood records. H is m ost im p o rtan t work is the chronicle by L atin title of Casim iriae civitatis, urbi Cracoviensi confrontatae, origo (...). In m ost p a rt, th e chronicle is th e history of th e congregation of th e C anons R egular of the L ate ran , and it lists th e accom plishm ents of subsequent provosts up to the chronic le r’s time. It also contains inform ation of a general n a tu re relatin g to historical, political and cu ltu ral events, ex tracts from the works of o ther histo rian s or reports on «unusual» phenom ena. The chronicle featu res biographies, w ith special em phasis
on persons who lived exceptionally holy lives. The lives of th e sa in ts presented in the chronicle were incorporated into the biographies of subsequent provosts. Stefan Ra- natowicz devoted m ore a tte n tio n only to the Blessed S tan islau s K azim ierczyk (S tan i slaw Sołtys or Sołtyszewicz) whose biography appeared in th ree versions: in a short account in th e biography of provost Andrzej, in a reference to th e au th o r’s previous publication en titled J a sn a Pochodnia Życia Apostolskiego. Ż yw ot Św iątobliw y B ło g o
sławionego] S ta n isła w a K azim ierczyka (...) (The B rig h t Torch o f Apostolic Life. The Holy Life o f Blessed S ta n isla u s K azim ierczyk), and in th e biography of Blessed S ta n i
slaus w ritten by M arcin Baroniusz.
All biographies of sa in ts and blesseds share a sim ilar m ethod of presentation. The ch aracters are largely idealized, an d th e ir positive q ualities are em phasized. The au th o r devotes p artic u la r a tten tio n to su p e rn a tu ra l phenom ena and m iracles th a t occurred after the sa in ts’ deaths. The lives of the sa in ts were w ritten w ith clearly didactic goal.
In the chronicle, Ranatowicz drew upon th e research of m any different histo rians, and his work, although not entirely free from errors, is a valuable source of knowledge about history and culture of th e period.
