• Nie Znaleziono Wyników

View of Z problematyki jezuickich ćwiczeń duchownych w XVIII wieku

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of Z problematyki jezuickich ćwiczeń duchownych w XVIII wieku"

Copied!
22
0
0

Pełen tekst

(1)

R O C Z N I K I H U M A N I S T Y C Z N E Tom X X X , zeszyt 2 - 1982

JE R ZY F L A G A

Z PROBLEMATYKI JEZUICKICH ĆWICZEŃ DUCHOWNYCH

W XVIII WIEKU

W ś r ó d w i e l u p r z e j a w ó w s k ł a d a j ą c y c h s i ę n a b o g a t ą d z i a ł a l n o ś ć k u 1 1 u r a 1 n o - r e 1 i g i j n ą j e z u i t ó w d o j e d n e g o z c i e k a w s z y c h , a z a r a z e m m n i e j - m o ż n a n a w e t z a r y z y k o w a ć s t w i e r d z e n i e - n a j m n i e j z n a n y c h n a ­ l e ż y z j a w i s k o ć w i c z e ń d u c h o w n y c h . W p r a w d z i e ć w i c z e n i a d u c h o w n e j a k o p r a k t y k a r e l i g i j n a b y ł y z n a n e j e s z c z e p r z e d p o w s t a n i e m Ć w i c z e ń D u ­ c h o w n y c h św. I g n a c e g o , l e c z d o p i e r o t e o s t a t n i e u p o w s z e c h n i ł y j e n a d o b r e w K o ś c i e l e k a t o l i c k i m ^ . W e d ł u g ś w . I g n a c e g o ć w i c z e n i a d u c h o w n e m i a ł y s t a n o w i ć c z y n n i k , k t ó r y p o w i n i e n p o m a g a ć c z ł o w i e k o w i w w y b o r z e w ł a ś c i w e g o s p o s o b u ż y c i a d l a s ł u ż e n i a B o g u . W r. 1 5 3 6 w l i ś c i e z W e ­ n e c j i s k i e r o w a n y m d o s w o j e g o s p o w i e d n i k a z c z a s ó w s t u d i ó w w A l k a l i i P a r y ż u , p ó ź n i e j s z e g o c z ł o n k a z a k o n u k s . E. M i o n y p i s a ł o n c o n a s ­ t ę p u j e : „ Ć w i c z e n i a te s ą n a j l e p s z ą r z e c z ą , j a k ą w t y m ż y c i u m o g ę s o ­ b i e p o m y ś l e ć i w o p a r c i u o d o ś w i a d c z e n i e z r o z u m i e ć , a b y c z ł o w i e k m ó g ł i s a m o s o b i ś c i e s k o r z y s t a ć i w i e l u i n n y m p r z y n i e ś ć o w o c n ą pornoc i k o ­ r z y ś ć . J e ś l i b y ś n a w e t n i e p o t r z e b o w a ł i c h d l a d o b r a w ł a s n e j d u s z y , to j e d n a k z o b a c z y s z , i l e p o z y t y w ó w , w y ż s z y c h p o n a d w s z e l k ą m i a r ę i o c e n ę 2 w y c i ą g n i e s z z n i c h d l a d r u g i c h " . B i o r ą c p o d u w a g ę d o t y c h c z a s o w ą l i t e r a t u r ę , n i e m o ż n a p o w i e d z i e ć ż e j e z u i c k i e ć w i c z e n i a d u c h o w n e n i e b y ł y p r z e d m i o t e m b a d a ń . P r o b l e m j e d n a k ż e t k w i w t y m , ż e d o t y c h c z a s o w a l i t e r a t u r a p r a w i e w c a ł o ś c i k o n c e n t r o w a ł a s i ę n a g e n e z i e s a m y c h Ć w i c z e ń D u c h o w n y c h i i c h s t r o n i e 3 . ♦ ♦ a s c e t y c z n e j . N i e b y ł n a t o m i a s t b a d a n y i c h w y m i a r h i s t o r y c z n y , t a k w a ż n y z p u n k t u w i d z e n i a f u n k c j i d u s z p a s t e r s k i c h z a k o n u . P r ó b ę t a k i e g o s p o j r z e n i a n a ć w i c z e n i a d u c h o w n e p r a g n i e m y z a p r e ­ z e n t o w a ć w n i n i e j s z y m a r t y k u l e . O d r a z u j e d n a k ż e t r z e b a z a s t r z e c , że b ę d z i e t o b a r d z o s w o i s t e g o r o d z a j u s p o j r z e n i e . P r z e d m i o t e m r o z w a ż a ń b ę d z i e a n a l i z a l i c z b y o s ó b , k t ó r y m j e z u i c i u d z i e l i l i ć w i c z e ń d u c h o w ­ n y c h w l a t a c h 1 7 6 7 - 1 7 7 0 ^ . L i c z b y t e z o s t a ł y z a c z e r p n i ę t e ze s p e c j a l n e g o t y p u ź r ó d ł a , w ł a ­ ś c i w e g o t y l k o z a k o n o w i j e z u i t ó w , z n a n e g o p o d ł a c i ń s k ą n a z w ą l i t t e r a e a n n u a e , c z y l i l i s t y r o c z n e . N a t r e ś ć t y c h ż e l i s t ó w r o c z n y c h s k ł a d a j ą

(2)

s i ę s p r a w o z d a n i a z d z i a ł a l n o ś c i d u s z p a s t e r s k i e j p o s z c z e g ó l n y c h p l a c ó ­ w e k . S p r a w o z d a n i a te b y ł y s p o r z ą d z a n e p r z e z w s z y s t k i e p l a c ó w k i , n i e ­ z a l e ż n i e o d i c h c h a r a k t e r u , c o t r z y l a t a i p o s y ł a n e d o w ł a d z z w i e r z ­ c h n i c h z a k o n u w R z y m i e ^ . J a k b y ł o j u ż p o w i e d z i a n e , p o d u w a g ę w z i ę t o l a t a 1 7 6 7 - 1 7 7 0 . Z a ­ d e c y d o w a ł y o t y m n a s t ę p u j ą c e o k o l i c z n o ś c i : p o p i e r w s z e - p r z e z c a ł y t e n o k r e s s i l n y b y ł w p ł y w r a c j o n a l i z m u o ś w i e c e n i o w e g o n a s t a w i o n e g o d o s y ć k r y t y c z n i e d o s p r a w r e l i g i j n y c h , p o d r u g i e - w s p o m n i a n e t r z y l e - c i e s t a n o w i ł o p r a k t y c z n i e o s t a t n i e l a t a i s t n i e n i a z a k o n u . C h o d z i ł o w i ę c o p r z e k o n a n i e s i ę , c z y w t y m p o d w ó j n i e k r y t y c z n y m o k r e s i e z a k o n p r o w a d z i ł n a d a l t e g o t y p u d z i a ł a l n o ś ć i z j a k i m p o w o d z e n i e m to c z y ­ n i ł . W m y ś l z a ł o ż e ń św . I g n a c e g o z ć w i c z e ń d u c h o w n y c h m i e l i k o r z y s ­ t a ć n i e t y l k o c z ł o n k o w i e z a k o n u , l e c z t a k ż e o s o b y ś w i e c k i e , w s z y s c y w i e r n i . P i s a ł .on b o w i e m w k o n s t y t u c j a c h : „ N i e c h s i ę p r z y z w y c z a j a j ą d o d a w a n i a Ć w i c z e ń D u c h o w n y c h i n n y m , k i e d y j u ż s a m i n a s o b i e i c h d o ­ ś w i a d c z y l i , i n i e c h w s z y s c y d o ł o ż ą s t a r a ń , a b y m o g l i m i e ć w p r a w ę w p o s ł u g i w a n i u s i ę t y m o r ę ż e m d u c h o w n y m , k t ó r y z ł a s k i B o g a o k a z u j e s i ę t a k b a r d z o p o m o c n y d l a j e g o s ł u ż b y " * 5 . P o c z ą t k o w o u d z i e l a n o ć w i c z e ń d u c h o w n y c h w s y t u a c j a c h w y j ą t k o ­ w y c h , t a k i c h j a k w y b ó r s t a n u z a k o n n e g o l u b w i n n y c h d o ś w i a d c z e n i a c h ż y c i o w y c h ^ . Z c z a s e m j e d n a k u d z i e l a n i e i c h n a b r a ł o c h a r a k t e r u b a r ­ d z i e j p o w s z e c h n e g o . Z o s t a ł y p r z e j ę t e r ó w n i e ż p r z e z i n n e z a k o n y , d u ­ c h o w i e ń s t w o d i e c e z j a l n e i w i e r n y c h ś w i e c k i c h , u k t ó r y c h z d o b y ł y s o - 8 b i e p e ł n e u z n a n i e . W i d o c z n e j e s t to z w ł a s z c z a p o S o b o r z e T r y d e n c k i m . W y r a z e m t e g o s ą u c h w a ł y s y n o d ó w p r o w i n c j o n a l n y c h i d i e c e z j a l n y c h , k t ó r e z a c h ę c a ł y , a n a w e t z o b o w i ą z y w a ł y d u c h o w i e ń s t w o , n a j c z ę ś c i e j k l e r y k ó w o r a z k a n d y d a t ó w p r z y s t ę p u j ą c y c h d o w y ż s z y c h ś w i ę c e ń , d o o d -. -. . 9 b y w a n i a c w i c z e n d u c h o w n y c h . N i e k i e d y o d b y w a n i e ć w i c z e ń d u c h o w n y c h s t a n o w i ł o p e w i e n r o d z a j p o k u t y , n a k t ó r ą b i s k u p i s k a z y w a l i c z a s a m i w y s t ę p n y c h k a p ł a n ó w . W c z a s i e o d s i a d y w a n i a k a r y , s k a z a n i b y l i z o b o w i ą z y w a n i d o u c z e s t n i ­ c z e n i a w e w s z y s t k i c h ć w i c z e n i a c h z a k o n n y c h w ł ą c z n i e z n o c n y m w s t a w a ­ n i e m n a m o d l i t w ę ^ . N a t e j s a m e j z a s a d z i e o d p r a w i a l i ć w i c z e n i a d u c h o ­ w n e a p o s t a c i , k t ó r z y p o s t a n o w i l i w r ó c i ć d o z a k o n u ^ . W y j ą t k o w ą r o l ę n i e z b a d a n ą j e s z c z e d o s t a t e c z n i e , o d g r y w a ł y ć w i ­ c z e n i a d u c h o w n e w f o r m o w a n i u i o d n o w i e ż y c i a d u c h o w n e g o s i ó s t r z a k o n ­ n y c h o r a z m ł o d z i e ż y s t u d i u j ą c e j w k o l e g i a c h i s z k o ł a c h p r o w a d z o n y c h i 12 p r z e z z a k o n y

(3)

J E Z U IC K IE Ć W IC Z E N IA D U C H O W N E 8 3 O d m i e n n i e d o o s ó b d u c h o w n y c h , d l a k t ó r y c h ć w i c z e n i a d u c h o w n e b y ł y , m o ż n a r z e c , o b o w i ą z k o w e , d l a w i e r n y c h ś w i e c k i c h p o z o s t a w a ł y p r a k t y k ą f a k u l t a t y w n ą . C i o s t a t n i p r o s i l i o n i e z w ł a s n e j w o l i , - c z y ­ n i l i t o z w y k l e w w a ż n i e j s z y c h m o m e n t a c h ż y c i o w y c h , t a k i c h j a k p o d j ę ­ c i e d e c y z j i o w s t ą p i e n i u d o z a k o n u , l u b w o g ó l e w y b ó r dr.og-i ż y c i a . C i e k a w a w te j k w e s t i i j e s t w y p o w i e d ź J. K i t o w i c z a o d n o ś n i e d o ć w i c z e ń o d b y w a n y c h u M i s j o n a r z y . P i s z e o n c o n a s t ę p u j e : „ M i s j o n a r z e m a j ą t a k ­ że p o b o ż n ą w i e l c e j e d n ą u s t a w ę , ż e k a ż d e g o z e ś w i e c k i c h o s ó b i z d u ­ c h o w n y c h , k t o t y l k o ż ą d a , p r z y j m u j ą n a r e k o l l e k c y j e n a p i ę ć d n i , d a ­ j ą c m u p r z e z t e n c z a s b e z ż a d n e j n a g r o d y s t a n c y j ą , p o ś c i e l i p o r c y j ą t a k ą j a k s w o i m d o m o w n i k o m w r e f e k t a r z u ; n i e r ó w n i e z a ś s u c i e j k a r m i ą r e k o l l e k t a n t ó w o b r o k i e m d u c h o w n y m i p o j ą z d r o w i e m ł e z p o k u t n y c h , m i e ­ w a j ą i c h u s t a w i c z n i e p r a w i e p o k i l k a , a c z a s e m i p o k i l k u n a s t u r a z e m , b o s i ę i m w e d ł u g w o l i św . f u n d a t o r a n i e g o d z i n i k o m u o d m ó w i ć t e j d u ­ c h o w e j a o r a z i d o c z e s n e j u c z y n n o ś c i , k t o k o l w i e k o n i ą u p r a s z a ; l u b o w i e l u w p r a s z a s i ę n a r e k o l l e k c y j e n i e d l a p o ż y t k u d u c h o w n e g o , a l e d l a o d p ę d z e n i a n a j a k i c z a s d o k u c z a j ą c e g o g ł o d u , r o z n a ć z w i e l u p r z y c h o d z ą c y c h n a r e k o l l e k c y j e w z ł y m o b u w i u , w z ł y m o d z i e n i u i z n ę ­ d z n ą t w a r z ą " ^ . J a k z k i l k u o s t a t n i c h z d a ń p r z y t o c z o n e g o t e k s t u w y n i k a n i e w e w s z y s t k i c h w y p a d k a c h m o t y w e m u c z e s t n i c z e n i a w ć w i c z e n i a c h d u c h o w n y c h b y ł o z a s p o k o j e n i e p o t r z e b r e l i g i j n y c h . N i e k t ó r z y w i e r n i - z d a n i e m a u t o r a p r z y t o c z o n e g o o p i s u m i a ł o b y ć i c h w i e l u - p o d p o z o r e m u c z e s t ­ n i c z e n i a w ć w i c z e n i a c h d u c h o w n y c h p r a g n ę l i „ o d p ę d z i ć n a j a k i ś c z a s d o k u c z a j ą c y i m g ł ó d " . N i e w i a d o m o n a t o m i a s t , n a i l e j e s t p r a w d z i w y d a l s z y o p i s r z u c a ­ j ą c y ś w i a t ł o n a k o r z y s t a j ą c y c h z ć w i c z e ń d u c h o w n y c h , g d y ż s a m K i t o w i c z z a s t r z e g a s i ę , ż e j e s t t o t y l k o p o d a n i e . K o n t y n u u j ą c s w o j ą r e l a c j ę p i s z e o n d a l e j : „ J e s t p o d a n i e w t y m z g r o m a d z e n i u , ż e j e d e n r e k o l l e k -t a n -t , z -t a k o w y c h g a ł g a n y j u s z ó w , u m i e s z c z o n y w k o m o r z e , w k -t ó r e j s -t a ł o k s e f t z w i n e m , w y s u s z y ł g o d o p o ł o w y ; i n i e p o s t r z e ż o n o t e j s z k o d y , a ż p r z y s z ł a p o t r z e b a z a c z ę c i a o k s e f t u ; d o m y ś l o n o s i ę z a ś s t ą d , ż e r e k o l l e k t a n t ó w w y p i ł to w i n o , p o n i e w a ż w i e l e r a z y p r z y s z e d ł d o n i e g o o j c i e c d u c h o w n y d l a d a n i a m u w e d ł u g z w y c z a j u n a u k i , z a w s z e g o z a s t a ł l e ż ą c e g o n a z i e m i k r z y ż e m . Z n a ć ó w ł o t r , o p i w s z y s i ę w i n a , k ł a d ł s i ę s p a ć t y m s p o s o b e m , a b y n i e b y ł p o s z l a k o w a n y w p i j a ń s t w i e i s z k o d z i e , k t ó r ą c z y n i ł ; m i m o a t o l i t a k o w e g o z d a r z e n i a i e k s p e n s y k o n i e c z n e j n a p o d e j m o w a n i e r e k o l l e k t a n t ó w , ś w i ę t y f u n d a t o r s y n o m s w o i m k a z a ł m i e ć z a w i e l k i z y s k , j e ż e l i b y z t y s i ą c a z m y ś l o n y c h r e k o l l e k t a n t ó w j e d n e m u ^

(4)

d r o g i z b a w i e n n e j p r a w d z i w i e s z u k a j ą c e m u , t y m n a k ł a d e m d o c z e s n y m d u ­ c h o w n y p r z y s ł u g ę u c z y n i l i " ^ . J e s t e ś m y ś w i a d o m i , iż w a ż n e t o z a g a d n i e n i e d l a b a d a ń n a d z j a ­ w i s k i e m ć w i c z e ń d u c h o w n y c h w y m a g a p r z e b a d a n i a j e g o p r a w d z i w o ś c i z a ­ r ó w n o w o d n i e s i e n i u d o z a k o n u m i s j o n a r z y , j a k t e ż i n n y c h z a k o n ó w . J e d n a k ż e p o t r z e b n a j e s t d o t e g o d o d a t k o w a s z c z e g ó ł o w a k w e r e n d a , k t ó ­ r e j z e w z g l ę d u n a n i e p e w n y r e z u l t a t n i e p o d j ę l i ś m y . D l a u ł a t w i e n i a w y p e ł n i a n i a p r y k t y k i ć w i c z e ń d u c h o w n y c h n i e r z a d ­ k o b u d o w a n o w t y m c e l u s p e c j a l n e d o m y . T a k p o s t ą p i ł n a p r z y k ł a d b i s ­ k u p p ł o c k i M a r c i n Z a ł u s k i , k t ó r y w 1 7 6 6 r. w y b u d o w a ł w K o b y ł c e p o d W a r s z a w ą d w a e r e m y : j e d e n d l a m ę ż c z y z n , d r u g i d l a k o b i e t , w k t ó r y c h m i ¿ino o d p r a w i a ć ć w i c z e n i a d u c h o w n e p o d k i e r u n k i e m m i e s z k a j ą c y c h t a m m i s j o n a r z y j e z u i c k i c h ^ . N i e k i e d y d o m y r e k o l e k c y j n e b u d o w a l i s a m i j e z u i c i . F a k t t a k i m i a ł m i e j s c e w Ż y w c u , g d z i e j e z u i c i , k t ó r y m m i e j ­ s c o w y p r o b o s z c z u t r u d n i a ł p r a c ę , w t a j e m n i c y p r z e d n i m w y b u d o w a l i w e w ł a s n y m o g r o d z i e d o m r e k o l e k c y j n y d l a k s i ę ż y o r a z w 1 7 6 0 r. k a p l i c ę d l a p e ł n i e n i a o b o w i ą z k ó w d e w o c y j n y c h ^ . / P r a w d o p o d o b n i e p o d w p ł y w e m c z ę s t s z e g o i b a r d z i e j l i c z n e g o k o ­ r z y s t a n i a z ć w i c z e ń d u c h o w n y c h p r z e z w i e r n y c h u l e g ł y o n e z c z a s e m p e w n e j m o d y f i k a c j i . M o d y f i k a c j a p o l e g a ł a n a t y m , ż e i s t n i a ł y o b o k s i e b i e d w i e f o r m y t e j p r a k t y k i : ć w i c z e n i a d u c h o w n e w ś c i s ł y m t e g o s ł o w a z n a c z e n i u ( E x e r c i t i a s p i r i t u a l i a s e n s u s t r i c t o ) o r a z ć w i c z e n i a d u c h o w n e w u j ę c i u b a r d z o s z e r o k i m , z w a n e i n a c z e j r e k o l e k c j a m i . R ó ż n i ­ ły s i ę o n e m i ę d z y s o b ą t y m , że p i e r w s z e u d z i e l a n e b y ł y p o d k i e r u n k i e m i w e d ł u g k s i ą ż k i Ć w i c z e ń z w y k l e n a o s o b n o ś c i i t r w a ł y p r z e z 3 0, 10, 8 l u b 5 d n i ^ . W ł a ś c i w o ś c i ą d r u g i c h b y ł o t o , że u c z e s t n i c z y ł w n i ę h o g ó ł w i e r n y c h ; u d z i e l a n e b y ł y p u b l i c z n i e w k o ś c i e l e , a c z a s i c h t r w a ­ n i a w y n o s i ł o d 1 d o 3 d n i . T a k p r z y n a j m n i e j s u g e r u j ą p r z y p a d k i , z j a k i m i s p o t y k a m y s i ę w n a s z y m ź r ó d l e . N a j b a r d z i e j w y m o w n a w t y m z a ­ k r e s i e j e s t s y t u a c j a w K o l e g i u m w i ę k s z y m w W i l n i e w 1 7 6 8 r. N a o g ó l n ą l i c z b ę 2 7 8 6 o s ó b , k t ó r y m , p o w i e d z m y u m o w n i e , u d z i e l o n o ć w i c z e ń d u c h o ­ w n y c h - 13 u c z e s t n i c z y ł o w ć w i c z e n i a c h 1 0 - d n i o w y c h , 4 3 w 5 - d n i o w y c h o r a z 1 2 0 0 w 3 - d n i o w y c h i 1 5 3 0 w 1 - d n i o w y c h ( u n i u s d i e i ) . A n a l o g i c z n i e m i a ł a s i ę r z e c z w r o k u n a s t ę p n y m , t z n . w 1 7 6 9 , z t ą r ó ż n i c ą , ż e u d z i e ­ l a n e ć w i c z e n i a n a z w a n e s ą r e k o l e k c j a m i . Z o g ó l n e j l i c z b y 2 8 0 5 o s ó b , k t ó r y m u d z i e l o n o - u ż y w a j ą c t e r m i n o l o g i i ź r ó d ł a - r e k o l e k c j i w t y m r o k u - 13 o s ó b u c z e s t n i c z y ł o w ć w i c z e n i a c h 8 - d n i o w y c h , 6 8 w 5 - d n i o - w y c h o r a z 1 1 0 w 3 - d n i o w y c h i a ż 2 6 1 4 w 1 - d n i o w y c h . N i e u l e g a w ą t p l i ­ w o ś c i , iż 3 - d n i o w y c h ć w i c z e ń ( j a k o k r e ś l a j e ź r ó d ł o ) , w k t ó r y c h u c z e ­

(5)

J E Z U IC K IE Ć W IC Z E N IA D U C H O W N E 8 5 s t n i c z y ł o j e d n o r a z o w o 1 2 0 0 c z y n a w e t 1 1 0 o s ó b o r a z 1 - d n i o w y c h , w k t ó ­ r y c h u c z e s t n i c z y ł o 1 5 3 0 l u b 2 6 1 4 o s ó b n i e m o ż n a u z n a ć z a ć w i c z e n i a d u c h o w n e w ś c i s ł y m t e g o s ł o w a z n a c z e n i u . B y ł y t o p o p r o s t u r e k o l e k c j e l u b d n i s k u p i e n i a , k t ó r e - j a k n a l e ż y s i ę d o m y ś l a ć - o d b y w a ł y s i ę w k o ś c i e l e . T y l k o w k o ś c i e l e l u b k a p l i c y m o g ł a s i ę p o m i e ś c i ć t a k w i e l ­ k a l i c z b a u c z e s t n i k ó w - n a z w i j m y j e - ć w i c z e ń r e k o l e k c y j n y c h . Z o b a c z m y w o b e c t e g o , j a k k s z t a ł t o w a ł y s i ę l i c z b y o s ó b , k t ó r y m u d z i e l o n o - ze w z g l ę d ó w j ę z y k o w y c h n a d a l b ę d z i e m y u ż y w a - ć j e d n e g o o k r e ś l e n i a - ć w i c z e ń d u c h o w n y c h w e w s p o m n i a n y m o k r e s i e 1 7 6 7 - 1 7 7 0 . M a ­ j ą c n a u w a d z e d u ż e z r ó ż n i c o w a n i e o b s z a r ó w , j a k i e p o s z c z e g ó l n e p r o w i n ­ c j e z a k o n u o b e j m o w a ł y , o b l i c z e n i a d l a k a ż d e j z n i c h z o s t a n ą d o k o n a n e o d d z i e l n i e . Z a l e t a t a k i e g o u j ę c i a l e ż a ł a b y w t y m , ż e p o z w o l i ł o b y o n o z o r i e n t o w a ć s i ę , c z y k t ó r y ś z t e r e n ó w R z e c z y p o s p o l i t e j ó w c z e s n e j w y ­ r ó ż n i a ł s i ę p o d t y m w z g l ę d e m . N i e s t e t y n a p r z e s z k o d z i e t e m u s t o j ą p e w n e o d r ę b n o ś c i ź r ó d ł o w e . P o d c z a s g d y d l a p r o w i n c j i w i e l k o p o l s k i e j ( k t ó r a t a k ż e w z a k r e s i e i n n y c h p r z e j a w ó w o d z n a c z a ł a s i ę n a j w i ę k s z ą d o k ł a d n o ś c i ą ) b y ł y p o d a w a n e l i c z b y o s ó b , k t ó r e o d b y w a ł y ć w i c z e n i a d u c h o w n e , to d l a p r o w i n c j i m a ł o p o l s k i e j s ą p o d a w a n e p r a w i e w y ł ą c z n i e l i c z b y s e r i i ć w i c z e ń d u c h o w n y c h . J e s z c z e i n a c z e j p o s t ę p o w a n o w d w u p o z o s t a ł y c h p r o w i n c j a c h : l i t e w s k i e j i m a z o w i e c k i e j . P o d a w a n i t a m , c z a s a m i r ó w n o c z e ś n i e , n i e k i e d y z a m i e n n i e , z a r ó w n o l i c z b y o s ó b , j a k t e ż l i c z b y s e r i i ć w i c z e ń . B a r d z o i z ę s t o z a m i e s z c z a n e s ą t y l k o s t w i e r ­ d z e n i a o g ó l n i k o w e * k t ó r e i n f o r m u j ą o o d b y c i u ć w i c z e ń d u c h o w n y c h p r z e z r ó ż n e g r u p y o s ó b o n i e u s t a l o n e j l i c z b i e . W t y m o s t a t n i m w y p a d ­ k u c h o d z i ł o n a j c z ę ś c i e j o u c z ą c ą s i ę m ł o d z i e ż , k l e r y k ó w l u b s i o s t r y z a k o n n e . W s z y s t k o t o s p r a w i a , ż e z a w a r t e w z e s t a w i e n i a c h l i c z b y n i e o d d a j ą s t a n u f a k t y c z n e g o . N a s z y m z d a n i e m p o s i a d a j ą o n e j e d n a k ż e s w o ­ j ą w a r t o ś ć . D a j ą b o w i e m p e w i e n o b r a z z j a w i s k a , u c h w y t n y d l a c a ł e g o z a k o n u w P o l s c e w j e d n y m p r z e k r o j u c z a s o w y m . T y m s a m y m p o z w a l a j ą z o ­ r i e n t o w a ć s i ę w s k a l i o s i ą g n i ę ć , p o w s z e c h n o ś c i b a d a n e j p r a k t y k i w i n ­ t e r e s u j ą c y m n a s o k r e s i e . N i e t r z e b a p r z e k o n y w a ć , j a-k w a ż n e s ą p o w y ż s z e s t w i e r d z e n i a , z w ł a s z c z a g d y s i ę z w a ż y , ż e w d o t y c h c z a s o w e j l i t e r a t u r z e j e s t b r a k t e g o t y p u z e s t a w i e ń . I s t n i e j ą c a n a t e n t e m a t l i t e r a t u r a o g r a n i c z a ł a s i ę n a j c z ę ś c i e j d o p o d a w a n i a j e d n o s t k o w y c h p r z y k ł a d ó w . P r z y c z y m p r z y w o ł y w a n o z r e g u ł y o s o b y p o s t a w i o n e w y s o k o w h i e r a r c h i i s p o ł e c z n e j . C z y n i o n o t a k d l a u d o w o d n i e n i a i w y k a z a n i a / 1 8 j a k b a r d z o p r a k t y k a ta b y ł a d o c e n i a n a p r z e z ó w c z e s n e s p o ł e c z e ń s t w o J a k o p i e r w s z e z o s t a n ą p o d d a n e a n a l i z i e d a n e z e b r a n e d l a p r o ­ w i n c j i w i e l k o p o l s k i e j , k t ó r e z d a j ą s i ę n a j b a r d z i e j w i e r n i e o d d a w a ć

(6)

s t a n f a k t y c z n y . W t a b e l a c h o b o k l i c z b z e s t a w i e n i a p o d a m y t a k ż e c h a ­ r a k t e r p l a c ó w e k c e l e m o d d a n i a s t r u k t u r y z a k o n u , k t ó r e j z n a j o m o ś ć 1 9 w a ż n a j e s t w t e g o t y p u a n a l i z a c h s t a t y s t y c z n o - g e o g r a f i c z n y c h T a b . 1, O s o b y , k t ó r y m u d z i e l o n o ć w i c z e ń d u c h o w n y c h w p r o w i n c j i w i e l k o p o l s k i e j w l a t a c h 1 7 6 7 - 1 7 7 0 W t y m Lp. M i e j s c o w o ś ć k t e r d o m u o g ó ł e m s i o ­ s t r y k a p ­ ł a n i . . t s w i e - j u c z ą c a c c y s i ę m ł4 i o s o b y ) 1 i ż e j n i e okr. 1 K r a k ó w d o m p r o f . 50 4 2 a 5 3 b i 2 B y d g o s z c z k o 1. 1 8 c 1 8 3 B r z e ś ć L i t . k o 1. 1 1 1 1 4 K o d e ń m i s . 2 J 2 5 C h o j n i c e k o 1. 4 2 25 5 7 a 1 7 6 G d a ń s k k o 1. 61 4 e 7 M a l b o r k r e z . 16 J 16 8 G r u d z i ą d z k o l . 3 1 5 3 1 5 7 5 b V, 9 K a 1 i s z k o l . 1 2 3 9 16 8* 9 9 8 7 10 K r a k ó w k o 1. 2 3 5 1 5 2 f 4 6 3 7 1 1 B i a ł a m i s . 2 2 1 2 J o r d a n ó w m i s . 25 25 1 3 Ż y w i e c m i s . 28

d

2 8 2 1 1 4 K r a k ó w d . p r ó b y 81 46 26 7 1 5 K r o s n o k o 1. 26 2 6 1 6 P i o t r k ó w k o l . 30 2 0 10-* 1 7 Ł ę c z y c a r e z . 6 4 1 8 21 25 1 8 K o n i e c p o l m i s . 4 9 4 9 1 9 P o z n a ń k o 1. 61 61 20 M i ę d z y r z e c z r e z . -21 W a ł c z r e z . 2 2 22 W s c h o w a r e z . 23 R a w a M a z . k o l . 74 74 2 4 T o r u ń k o l . 1 72 1 6 4 4 4 k R a z e m 2 6 0 3 9 8 7 3 7 4 1 49 9 8 7 1 0 6 3 n o r b e r t a n k i ; m ę ż c z y ź n i ; c b l i ż e j n i e o k r e ś l o n a g r u p a s i ó s t r k l a r y ­ s e k , k t ó r a d w a r a z y w r o k u o d b y w a ł a ć w i c z e n i a d u c h o w n e ; ^ b e n e d y k t y n i ( p r z y K r a k o w i e - b e n e d y k t y n k i ze S t a n i ą t e k ) : w t y m 3 k l e r y k ó w ; f p e r s o n a e r e l i g i o s a e ; 8 c z ł o n k i n i e k o n g r e g a c j i m i e s z c z a n ; n k o n k r e t n a l i c z b a z o s t a ł a p o d a n a t y l k o d l a r o k u 1 7 6 7 / 6 8 . W y n o s i ł a o n a 3 2 9 o s ó b , z k t ó r y c h 4 9 t o m ł o d z i e ż p r z y n a l e ż ą c a d o k o n g r e g a c j i w i ę k s z e j ( s t u d i u ­ j ą c a t e o l o g i ę i f i l o z o f i ę ) , 1 1 2 - c z ł o n k o w i e s o d a l i c j i ś r e d n i e j ( k l a ­ sy r e t o r y k i i p o e t y k i ) o r a z 1 6 8 - c z ł o n k o w i e s o d a l i c j i m n i e j s z e j . W p r z y p a d k u d w u p o z o s t a ł y c h l a t p o w i e d z i a n o o g ó l n i e , iż w s z y s t k a u c z ą ­ c a s i ę m ł o d z i e ż o d b y ł a 3 - d n i o w e ć w i c z e n i a d u c h o w n e . W o b e c t e g o d o t a ­ b e l i w p r o w a d z i l i ś m y t r z y k r o t n o ś ć l i c z b y 3 2 9 , c o d a ł o w s u m i e 9 8 7 ;

(7)

J E Z U IC K IE Ć W IC Z E N IA D U C H O W N E 8 7 Í 1 k a d o l e s c e n t e s ; J w t y m 9 s z l a c h c i a n e k i 1 s z l a c h c i c ; w t y m 3 v i r -g i n e s i 1 o f f i c i a l i s . P i e r w s z y m z a g a d n i e n i e m , j a k i e n a s u w a s i ę w o p a r c i u o d o k o n a n e z e s t a w i e n i e , j e s t k w e s t i a k o r z y s t a n i a z ć w i c z e ń d u c h o w n y c h p r z e z u c z ą ­ c ą s i ę m ł o d z i e ż . N i e z r o z u m i a ł y j e s t f a k t , d l a c z e g o m ł o d z i e ż t a j e s t o d n o t o w a n a t y l k o w p r z y p a d k u k o l e g i u m w K a l i s z u , b r a k j e j n a t o m i a s t p r z y p o z o s t a ł y c h k o l e g i a c h . Z j e d n e j s t r o n y w s p o m n i a n a w y ż e j d o k ł a d ­ n o ś ć o p i s ó w te j p r o w i n c j i z d a j e s i ę s u g e r o w a ć , ż e p r z e d s t a w i o n y o b r a z w i n i e n b y ć w m i a r ę k o m p l e t n y , z d r u g i e j z a ś w i a d o m o p r z e c i e ż , ż e w p o ­ z o s t a ł y c h k o l e g i a c h r ó w n i e ż b y ł a m ł o d z i e ż , k t ó r a a n a l o g i c z n i e p o w i n n a o d b y w a ć ć w i c z e n i a d u c h o w n e . W s z y s t k i e b o w i e m k o l e g i a o b o w i ą z y w a ł p e ­ w i e n w s p ó l n y s t y l ż y c i a w y n i k a j ą c y z u n i f o r m i t a s , j a k a c e c h o w a ł a z a ­ k o n . B y ć m o ż e p o z o s t a ł e k o l e g i a , u w a ż a j ą c u c z e s t n i c z e n i e m ł o d z i e ­ ż y w ć w i c z e n i a c h d u c h o w n y c h z a f a k t o c z y w i s t y , p o m i n ę ł y g o w s w o i c h s p r a w o z d a n i a c h . I n n e g o w y t ł u m a c z e n i a w t e j c h w i l i n i e w i d z i m y . Z a k ł a d a j ą c , że l i c z b y p o z o s t a ł y c h g r u p u c z e s t n i c z ą c y c h w ć w i ­ c z e n i a c h d u c h o w n y c h o d d a j ą s t a n f a k t y c z n y , s t w i e r d z a m y , i ż n a j l i c z ­ n i e j s z ą g r u p ę w ś r ó d n i c h s t a n o w i ł y s i o s t r y z a k o n n e . N i e b i o r ą c p o d u w a g ę n i e o k r e ś l o n e j l i c z b y s i ó s t r k l a r y s e k , k t ó r e d w a r a z y d o r o k u o d b y w a ł y ć w i c z e n i a d u c h o w n e p o d k i e r u n k i e m k a p ł a n ó w z k o l e g i u m b y d ­ g o s k i e g o , w l i c z a j ą c n a t o m i a s t d o s i ó s t r 3 2 0 t z w , p e r s o n a e r e l i g i o s a e (z k t ó r y c h 1 6 8 o d b y ł o ć w i c z e n i a p o d k i e r u n k i e m k a p ł a n ó w z k o l e g i u m k a l i s k i e g o i 1 5 2 - p o d n a d z o r e m k a p ł a n ó w z k o l e g i u m k r a k o w s k i e g o ) ł ą c z n a l i c z b a s i ó s t r w y n o s i ł a 9 8 7 , c o w s t o s u n k u d o o g ó l n e j l i c z b y 2 6 0 3 o s ó b , k t ó r e o d b y ł y ć w i c z e n i a w te j p r o w i n c j i , s t a n o w i ł o o k o ł o 3 8 % ( s t a l e p a m i ę t a m y o d u ż e j w z g l ę d n o ś c i l i c z b y o g ó l n e j ) . O z n a c z a t o , ż e r o c z n i e k o r z y s t a ł o z ć w i c z e ń d u c h o w n y c h p r z e c i ę t n i e ( ł ą c z n i e z n i e u s t a l o n ą g r u p ą k l a r y s e k ) o d 3 5 0 d o 4 0 0 s i ó s t r . D z i ę k i s u m i e n n o ś c i a u t o r ó w w p o d a w a n i u i n f o r m a c j i w i e m y t a k ż e , j a k i e z a k o n y ż e ń s k i e k o r z y s t a ł y z k i e r o w n i c t w a d u c h o w e g o j e z u i t ó w w t y m c z a s i e . B i o r ą c p o d u w a g ę d a n e z z u p e ł n ą p e w n o ś c i ą s t w i e r d z a m y , i ż z o p i e k i te j k o r z y s t a ł y t r z y z a k o n y : b e n e d y k t y n k i , n o r b e r t a n k i i k l a r y s k i . O p r ó c z C h o j n i c i G d a ń s k a , g d z i e w y m i e n i o n e s i o s t r y n i e m i a ł y s w o i c h k l a s z t o r ó w , n a l e ż y p r z y j ą ć , ż e w e w s z y s t k i c h p o z o s t a -20 ł y c h o p i e k ą b y ł y o b j ę t e s i o s t r y z m i e j s c o w y c h k l a s z t o r ó w . P o m i n ę ­ l i ś m y t u t a j w s p o m n i a n ą g r u p ę 3 2 0 t z w . p e r s o n a e r e l i g i o s a e , ' J e ś l i p r z y j m i e m y , ż e f a k t y c z n i e t w o r z y ł y j ą s i o s t r y , t o p e w n e g o u s t a l e n i a m o ż e m y d o k o n a ć t y l k o d l a K a l i s z a . W g r ę m o g ł y w c h o d z i ć t u t a j t y l k o

(8)

d w a z a k o n y : b e r n a r d y n k i l u b k l a r y s k i . N i e d a s i ę n a t o m i a s t d o k o n a ć t a k i e g o u s t a l e n i a d l a K r a k o w a , g d z i e z n a c z n i e w i ę c e j z a k o n ó w m i a ł o

22

s w o j e k l a s z t o r y . W y j ą t k o w o w y s o k a l i c z b a , 3 1 5 s i ó s t r b e n e d y k t y n e k z G r u d z i ą d z a , k t ó r e b y ł y o b j ę t e o p i e k ą , k a ż e p r z y j ą ć , iż a n a l o g i c z n i e d o k l a r y s e k c h o d z i ł o t u t a j o k i l k a k r o t n e u c z e s t n i c z e n i e w ć w i c z e n i a c h d u c h o w n y c h p r z e z t e s a m e s i o s t r y . Z a u w a ż m y t e ż , ż e u d z i e l a n i e ć w i c z e ń d u c h o w n y c h p r z e z j e z u i t ó w t r z e m w y m i e n i o n y m z a k o n o m ż e ń s k i m n i e s t a ­ n o w i z a s a d n i c z o ż a d n e g o z a s k o c z e n i a . S p r a w o w a n i e o p i e k i d u c h o w e j p r z e z j e z u i t ó w n a d t y m i z a k o n a m i , a p r z y n a j m n i e j n a d b e n e d y k t y n k a m i i k l a r y s k a m i , m i a ł o j u ż s w o j ą t r a d y c j ę , k t ó r a s i ę g a ł a j e s z c z e p o c z ą - 2 3 . t k o w w. X V I I . I n t e r e s u j ą c y j e s t n a t o m i a s t i n n y s z c z e g ó ł : p r o w a d z e ­ n i a ć w i c z e ń d u c h o w n y c h p r z e z j e z u i t ó w w k l a s z t o r a c h p o ł o ż o n y c h w i n ­ n y c h m i e j s c o w o ś c i a c h a n i ż e l i i c h p l a c ó w k i , c o m i a ł o m i e j s c e w p r z y ­ p a d k u w s p o m n i a n y c h j u ż k o l e g i ó w w C h o j n i c a c h i G d a ń s k u o r a z d o m u p r ó b y w K r a k o w i e , k t ó r y o b s ł u g i w a ł k l a s z t o r w S t a n i ą t k a c h . W s z y s t k i e te p r z y k ł a d y p o k a z u j ą , ż e j e z u i c i n i e o g r a n i c z a l i s w e j o p i e k i d u c h o ­ w e j d o m i e j s c o w o ś c i , w k t ó r y c h m i e l i s w o j e p l a c ó w k i , l e c z w y c h o d z i l i z n i ą t a k ż e p o z a t e m i e j s c o w o ś c i . N a m i e j s c u d r u g i m , j e ś l i c h o d z i o 1 i c z b ę ; p o z o s t a w a 1 i k s i ę ż a d i e c e z j a l n i . Ł ą c z n i e k a p ł a n i z 17 p l a c ó w e k u d z i e l i l i ć w i c z e ń d u c h o w ­ n y c h 3 7 1 k s i ę ż o m , c o w s t o s u n k u d o o g ó l n e j l i c z b y k o r z y s t a j ą c y c h z ć w i c z e ń s t a n o w i ł o p o n a d 1 4 % . N a j w i ę k s z e o s i ą g n i ę c i a m i a ł o t y m r a ­ z e m k o l e g i u m w R a w i e M a z o w i e c k i e j - 74 k s i ę ż y . N a s t ę p n e m i e j s c a n a ­ l e ż a ł y d o s t a c j i m i s y j n e j w K o n i e c p o l u - 49 i k o l e g i u m w K r a k o w i e - 4 6 k s i ę ż y . N a j n i ż s z y p r o c e n t w ś r ó d o d b y w a j ą c y c h ć w i c z e n i a d u c h o w n e s t a ­ n o w i ł y o s o b y ś w i e c k i e n a w e t w t e d y , g d y w l i c z y m y d o n i c h 1 0 6 o s ó b b e z b l i ż s z e g o o k r e ś l e n i a . P o d o l i c z e n i u t y c h o s t a t n i c h g r u p a ta l i c z y ł a 2 5 5 o s ó b , c z y l i n i e c a ł e 1 0 % . N a j w i ę c e j o s ó b ś w i e c k i c h s k o ­ r z y s t a ł o z ć w i c z e ń d u c h o w n y c h w d w u k o l e g i a c h : k a l i s k i m - 75 c z ł o n ­ k i ń k o n g r e g a c j i m i e s z c z a n i p o z n a ń s k i m - 61 b l i ż e j n i e o k r e ś l o n y c h o s ó b . G d y c h o d z i o o s o b y ś w i e c k i e , w a ż n e j e s t , j a k k s z t a ł t o w a ł s i ę w z a j e m n y s t o s u n e k p r o c e n t o w y m ę ż c z y z n i k o b i e t . B i o r ą c p o d u w a g ę w y ­ ł ą c z n i e o s o b y , o k t ó r y c h m a m y te d a n e , w i d z i m y , ż e p r z e w a ż a ł y k o b i e t y . N a 1 2 9 o s ó b , k t ó r y c h p ł e ć j e s t z n a n a , b y ł o 4 2 m ę ż c z y z n i 87 k o b i e t . W ś r ó d t y c h o s t a t n i c h b y ł o : 75 c z ł o n k i ń k o n g r e g a c j i m i e s z c z a n , 9 s z l a ­ c h c i a n e k i 3 p a n n y , n i e s t e t y n i e w i a d o m o z j a k i e g o s t a n u . D o k o n a n y p r z e g l ą d p o z w a l a d o s t r z e c j e s z c z e j e d e n b a r d z o z n a m i e n n y f a k t : w ś r ó d k o r z y s t a j ą c y c h z ć w i c z e ń d u c h o w n y c h u j e z u i t ó w n i e b y ł o p r z e d s t a w i ­

(9)

j e z u i c k i e Ćw i c z e n i a d u c h o w n e 8 9 c i e l i i n n y c h z a k o n ó w m ę s k i c h . Z j a w i s k o j e s t t y m b a r d z i e j z d u m i e w a j ą ­ ce, 'gćy s i ę z w a ż y , j a k w y s o k i b y ł o d s e t e k s i ó s t r z a k o n n y c h i k s i ę ż y d i e c e z j a l n y c h . D l a c z e g o t a k b y ł o . n i e u m i e m y o d p o w i e d z i e ć . S a d z i m y , ż e n a w e t ^ w p r z y p a d k u , g d y b y o d p r a w i a n o ć w i c z e n i a w e w ł a s n y c h k l a s z ­ t o r a c h , p o z a d o m a m i j e z u i c k i m i - o b i e p r a k t y k i b y ł y s t o s o w a n e - g d y b y b y ł y u d z i e l a n e p r z e z j e z u i t ó w , c i n i e o m i e s z k a l i b y o d n o t o w a ć i c h w s w o i c h s p r a w o z d a n i a c h . J e ś l i c h o d z i o u d z i a ł p o s z c z e g ó l n y c h p l a c ó w e k s y t u a c j a p r z e d s t a w i a ł a s i ę n a s t ę p u j ą c o . N a j w i ę k s z e o s i ą g ­ n i ę c i a m i a ł o w t y m z a k r e s i e p r z y w o ł y w a n e j u ż w i e l o k r o t n i e k o l e g i u m w K a l i s z u . J e g o k a p ł a n i u d z i e l i l i ć w i c z e ń d u c h o w n y c h 1 2 3 9 o s o b o m , c o w s t o s u n k u d o z n a n e j n a m l i c z b y g l o b a l n e j s t a n o w i ł o o k o ł o 5 0 % . J a k p a m i ę t a m y , o t a k w y s o k i m o d s e t k u z a d e c y d o w a ł a u c z ą c a s i ę t a m m ł o d z i e ż , k t ó r a s t a n o w i ł a 8 0 % w s z y s t k i c h o s ó b , j a k i e s k o r z y s t a ł y z ć w i c z e ń d a w a n y c h p r z e z k a p ł a n ó w t e g o k o l e g i u m . N a p o z o s t a ł e 2 0 % s k ł a d a ł y s i ę : w s p o m n i a n e j u ż 1 6 8 p e r s o n a e r e l i g i o s a e , 75 c z ł o n k i ń k o n g r e g a c j i m i e s z c z a n i 9 k s i ę ż y . T r z y k o l e j n e m i e j s c a z a j m o w a ł y k o l e g i a w G r u d z i ą d z u , K r a k o w i e i T o r u n i u . K a p ł a n i p i e r w s z e g o u d z i e ­ l i l i ć w i c z e ń 3 1 5 o s o b o m , w y ł ą c z n i e s i o s t r o m , d r u g i e g o - 2 3 5 , w t y m 1 2 5 w y m i e n i o n y m j u ż p e r s o n a e r e l i g i o s a e , 4 6 k s i ę ż o m i 3 7 o s o b o m ś w i e c k i m , z a ś k a p ł a n i t r z e c i e g o - 1 7 2 o s o b o m , w t y m 1 6 4 v i r g i n e s r e l i g i o s e , 4 k s i ę ż o m i 4 o s o b o m ś w i e c k i m . Ł ą c z n i e t e t r z y p l a c ó w k i u d z i e l i ł y ć w i c z e ń 7 2 2 o s o b o m ; r a z e m z a ś z k o l e g i u m k a l i s k i m - 1 9 6 1 , c z y l i p o n a d 7 5 % o g ó ł u k o r z y s t a j ą c y c h . P o z o s t a ł e 2 5 % , c z y l i 6 2 2 o s o ­ b y , s k o r z y s t a ł o z ć w i c z e ń w p o z o s t a ł y c h 18 p1a c ó w k a c h , s p o ś r ó d k t ó r y c h w y r ó ż n i a ł y s i ę c z t e r y : d o m p r o f e s ó w św . B a r b a r y w K r a k o w i e o r a z k o l e ­ g i a w R a w i e M a z o w i e c k i e j , G d a ń s k u i P o z n a n i u . Z a s t a n a w i a j ą c y w t y m w s z y s t k i m j e s t f a k t - w y j ą t k o w o m a ł e j a k t y w n o ś c i k o l e g i u m w P o z n a n i u , 0 k t ó r y m w i a d o m o , iż w i n n y c h d z i e d z i n a c h d z i a ł a l n o ś c i d u s z p a s t e r s ­ k i e j z a j m o w a ł o o n o z r e g u ł y p o z y c j ę c z o ł o w ą , j e ś l i n i e w r ę c z p i e r w ­ s z ą . N i e s t e t y p r o b l e m t e n m u s i p o z o s t a ć b e z o d p o w i e d z i . N i e w i e m y n a ­ w e t , k t o t w o r z y ł w s p o m n i a n ą g r u p ę 6! o s ó b . N a j m n i e j s z e o s i ą g n i ę c i a , z a l e d w i e p o 2 o s o b y , p o s i a d a ł y t r z y p l a c ó w k i : s t a c j e m i s y j n e w B i a ł e j 1 K o d n i u o r a z r e z y d e n c j a w W a ł c z u . N i e u d z i e l i l i n a t o m i a s t ć w i c z e ń w a n a l i z o w a n y m o k r e s i e k a p ł a n i d w u p l a c ó w e k : r e z y d e n c j i , w M i ę d z y r z e ­ c z u i W s c h o w i e . R z e c z c h a r a k t e r y s t y c z n a , ż e o b i e p l a c ó w k i , p o d o b n i e j a k r e z y d e n c j a w W a ł c z u , n a l e ż a ł y d o n a j b a r d z i e j w y s u n i ę t y c h n a z a ­ c h ó d . P o d w ó j n a f o r m a s t o s o w a n a p r z y p o d a w a n i u i n f o r m a c j i w p r o w i n c j i m a ł o p o l s k i e j s p r a w i a , ż e u z y s k a n y d l a n i e j o b r a z n i e j e s t t a k w y r a ź

(10)

-n y i p r z e j r z y s t y , j a k w p r o w i -n c j i w i e l k o p o l s k i e j . T a b . 2 . ć w i c z e n i a d u c h o w n e u d z i e l o n e w p r o w i n c j i m a ł o p o l s k i e j w l a t a c h 1 7 6 7 - 1 7 7 0 u M i e j s c o w o ś ć C h a r a k t e r L i c z b a d o m u l s e r i i ć w i c z e ń o s ó b 1 L w ó w k o 1. 4 5 a 1 2 N a s t a s ó w m i s . 3 B a r k o 1. 4 C z e c z e l n i k m i s . 5 S z a r o g r ó d m i s , 1 6 J a r o s ł a w k o 1. 7 Ł a s z c z ó w r e z . 8 J a r o s ł a w d o m 3 p r ó b y 6 9 K a m i e n i e c P o d o i . k o l . 10 L i c z k o w c e m i s . 11 K r a s n y s t a w k o l . 12 K r z e m i e n i e c 1 3 L u b 1i n k o l . J 14 W a r s z a w a d o m i e i l i u m 1 4 15 Ł u c k k o l . 4 5 16 W ł o d z i m i e r z r e z . 1 7 O s t r ó g k o 1. 18 W i n n i c a r e z .' 1 9 Ż y t o m i e r z r e z . 20 P o ł o n n e m i s . 21 O w r u c z k o 1. 22 J u r e w i c z e Bia.ła C e r k i e w r e z . 2 3 m i s . 2 4 M o z y r z m i s . 2 5 P r z e m y ś l k o l . 1 3 2 6 S a m b o r k o l . 2 7 S a n d o m i e r z k o l . 2 8 S t a n i s ł a w ó w k o l . 5 C 2 9 R o ż n i a t ó w m i s . 1 R a z e m 110 20 '* w t y m 14 r a z y s i o s t r o m , 11 r a z y o s o b o m ś w i e c k i m i 2 0 r a ­ z y s i o s t r o m l u b o s o b o m ś w i e c k i m ; 0 O s o b y ś w i e c k i e , z k t ó r y c h 2 u c z e s t n i c z y ł y w ć w i c z e n i a c h 8- d n i o w y c h , 4 p o z o s t a ł e w 1 0 - d n i o w y c h . C S i e j e s t z u p e ł n i e p e w n e , c z y c h o d z i o l i c z b ę s e r i i c z y t e ż o l i c z b ę o s ó b . P o n i e w a ż c z ę ś c i e j w y s t ę p u j ę w t e j p r o w i n c j i s e r i e , w i ę c u z n a n o , ż e r a c z e j s e r i i . d W t y m 8 r a z y k a n o n i c z k o m z M a r i e w i l u i 6 f a z y p r a w d o p o ­ d o b n i e o s o b o m ś w i e c k i m ( w ź r ó d l e : e x t e r n i s ) , z t e g o r a z w c z a s i e j u b i l e u s z u .

(11)

J E Z U IC K IE Ć W IC Z E N IA D U C H O W N E 9 1 D l a p o p r a w n e j o c e n y s y t u a c j i w p r o w i n c j i m a ł o p o l s k i e j i j e j L u d z i a ł u w w y s i ł k u d u s z p a s t e r s k i m n a r z e c z ć w i c z e ń d u c h o w n y c h p o d s t a ­ w o w e z n a c z e n i e m a r o z s t r z y g n i ę c i e , n a i l e p r z e d s t a w i o n y o b r a z o d d a j e s t a n f a k t y c z n y . N i e s t e t y , b r a k w ź r ó d l e i n f o r m a c j i n e g a t y w n y c h , t z n . t a k i c h , "któ r e m ó w i ł y b y w p r o s t , ż e k t ó r a ś z p l a c ó w e k n i e b y ł a z a a n g a ­ ż o w a n a w u d z i e l a n i e ć w i c z e ń d u c h o w n y c h , n i e p o z w a l a n a d o k o n a n i e t a ­ k i e g o o s ą d u . J e ś l i j e d n a k ż e p r z y j m i e m y , ż e z a p r e z e n t o w a n y o b r a z p o ­ k r y w a ł s i ę ze s t a n e m f a k t y c z n y m , w ó w c z a s t y l k o t r z y p l a c ó w k i : k o l e ­ g i u m w e L w o w i e , Ł u c k u i d o m i c i l i u m w W a r s z a w i e m i a ł y o s i ą g n i ę c i a g o d ­ n e u w »8 i. Ł ą c z n i e m i a ł y n a s w o i m k o n c i e 1 0 4 s e r i e ć w i c z e ń d u c h o w n y c h . W e L w o w i e i w Ł u c k u p o z o s t a w a ł o to z a p e w n e w z w i ą z k u z u c z ą c ą s i ę t a m m ł o d z i e ż ą . P r z y o b u b o w i e m k o l e g i a c h i s t n i a ł y k l a s y g i m n a z j a l n e , f i -24 l o z o f i a i t e o l o g i a o r a z k o n w i k t y s z l a c h e c k i e . W e L w o w i e i w W a r s z a ­ w i e m ó g ł t e ż m i e ć z n a c z e n i e f a k t i s t n i e n i a t a m d u ż e j l i c z b y k l a s z t o - 25 r o w ż e ń s k i c h . B l i z s z e i n f o r m a c j e z a m i e s z c z o n e p r z y d o m a c h l w o w s k i m i w a r s z a w s k i m z d a j ą s i ę s u g e r o w a ć , i ż a n a l o g i c z n i e d o p r o w i n c j i w i e l ­ k o p o l s k i e j , r ó w n i e ż w p r o w i n c j i m a ł o p o l s k i e j d o n a j c z ę s t s z y c h u c z e s t ­ n i c z e k ć w i c z e ń d u c h o w n y c h n a l e ż a ł y s i o s t r y , i O d n o s z ą c p r z e c i ę t n ą t r z e c h d o m o w , t z n . J a r o s ł a w i a , P r z e m y ś l a i S z a r o g r o d u , w y r a ż a j ą c ą s i ę l i c z b ą 6 o s ó b , d o w s p o m n i a n y c h 1 1 0 s e r i i ć w i c z e ń u z y s k a m y , w e f e k c i e l i c z b ę o k . 6 6 0 o s ó b , k t ó r e m i a ł y b y w n i c h u c z e s t n i c z y ć . J a k w i d z i m y , j e s t o n a a ż c z t e r o k r o t n i e ( t a k ą t e ż p o z o s t a ­ n i e p o d o l i c z e n i u 20 o s ó b z e w s p o m n i a n y c h t r z e c h p l a c ó w e k ) n i ż s z a od t e j , j a k ą z a r e j e s t r o w a l i ś m y d l a p r o w i n c j i w i e l k o p o l s k i e j . O z n a c z a ł o b y t o , ż e w z a k r e s i e ć w i c z e ń d u c h o w n y c h p r o w i n c j a m a ł o p o l s k a p o z o s t a w a ł a d a l e k o w t y l e z a p r o w i n c j ą w i e l k o p o l s k ą . N i e s p o s ó b j e d n o z n a c z n i e r o z ­ s t r z y g n ą ć , c o b y ł o p o w o d e m t a k i e g o s t a n u r z e c z y . T r u d n o b o w i e m p r z y j ą ć , i ż b y ł o t o w y r a z e m m a ł e j a k t y w n o ś c i t e j p r o w i n c j i . P r z e c z y ć t e m u z d a ­ j ą s i ę w z g l ę d n i e d u ż e o s i ą g n i ę c i a w i n n y c h d z i e d z i n a c h d z i a ł a l n o ś c i d u s z p a s t e r s k i e j , t a k i c h j a k m i s j e w e w n ę t r z n e c z y d z i ł a l n o ś ć k a z n o - d z i e j s k o - k a t e c h i z a c y j n a , z n a n e z t e g o s a m e g o ź r ó d ł a . B y ć m o ż e w ł a ś n i e w n i c h n a l e ż y s z u k a ć o d p o w i e d z i . R o d z i s i ę b o w i e m p y t a n i e , c z y n i e b y ł t o p r z y p a d k i e m p r z e j a w ś w i a d o m e j a k c j i z a k o n u . W i ę k s z o ś ć b o ­ w i e m d o m ó w p r o w i n c j i m a ł o p o l s k i e j b y ł o p o ł o ż o n y c h n a t e r e n i e k o r o n n y c h z i e m r u s k i c h , c z y l i w w o j e w ó d z t w a c h : w o ł y ń s k i m , p o d o l s k i m , k i j o w s k i m i b r a c ł a w s k i m . W i a d o m o , ż e k a t o l i c y z m n a t y c h t e r e n a c h i s t n i a ł i r o z ­ w i j a ł s i ę o b o k i n n y c h o b r z ą d k ó w i w y z n a ń c h r z e ś c i j a ń s k i c h . D o c i e r a ł y t a m n a w e t w p ł y w y r e l i g i i n i e c h r z e ś c i j a ń s k i c h . M o ż n a z a ł o ż y ć , ż e w t a ­ k i e j s y t u a c j i w y z n a n i o w e j j e z u i c i w s w e j d z i a ł a l n o ś c i d u s z p a s t e r s k i e j

(12)

z n a c z n i e b a r d z i e j m o g l i s i e n a s t a w i ć n a d z i a ł a l n o ś ć n a u c z a j ą c a a n i ­ ż e l i n a u d z i e l a n i e ć w i c z e ń d u c h o w n y c h , k t ó r e o b e j m o w a ł y z n a c z n i e m n i e j s z y k r ą g o s ó b . C z y t a k r z e c z y w i ś c i e b y ł o * n i e w i e m y . M o ż l i w o ś ć t a k i e j i n t e r p r e t a c j i n a s u w a s i ą w o p a r c i u o p o z o s t a ł e p r z e j a w y d z i a ł a l n o ś c i d u s z p a s t e r s k i e j z a k o n u , a w i ę c j ą s y g n a l i z u j e m y . J e s z c z e i n n ą s y t u a c j e a n i ż e l i w d w u p o p r z e d n i c h p r o w i n c j a c h m a m y w p r o w i n c j i l i t e w s k i e j . 0 i l e w p r z y p a d k u p r o w i n c j i m a ł o p o l s ­ k i e j m i e l i ś m y t y l k o w ą t p l i w o ś c i , c z y p r z e d s t a w i o n y o b r a z j e s t z g o d n y z e s t a n e m r z e c z y w i s t y m , o t y l e t u t a j j e s t e ś m y t e g o z u p e ł n i e p e w n i . U p e w n i a j ą n a s o t y m w s p o m n i a n e n a w s t ą p i ę s t w i e r d z e n i a o g ó l n i k o w e. \ N i e / w i e m y t y l k o , w j a k i m s t o p n i u j e s t o n n i e k o m p l e t n y . T a b . 3 . O s o b y , k t ó r y m u d z i e l a n o ć w i c z e ń d u c h o w n y c h w p r o w i n c j i l i t e w s k i e j w l a t a c h 1 7 6 7 - 1 7 7 0 Lp. M i e j s c o w o ś ć C h a r a k t e r d o m u L ic z b a o s ó b 1 W i l n o d o m p r b f . 3 0 2 W i ł k o m i e r z m i s . 5 3 B r a n i e w o k o l . 8 4 a 4 K r ó l e w i e c m i s . 5 D y n e b u r g k o l . 1 6 G r o d n o k o l . 3 8 b 7 I ł ł u k s z t a k o l . 8 K o w n o k o l . 2 5 c 9 K r o ż e k o l . 61 10 W o r n i e s e m . d i e c . 11 T y 1 ż a m i s . 2 12 N o w o g r ó d e k k o l . 1 4 d 13 S ł o n i m r e z . 6 0 e 14 F o s z a w s z e k o l . 8 15 M i t a w a r e z . 16 R e s z e l k o l . 1 7 S c h o e n b e r g r e z . 4 18 ś w i ą t a L i p k a m i s . 19 W i l n o k o l . a k a d . 6 4 8 9 f 20 W i I n o d o m 1 i 2 p r ó b y 3 7 21 W i l n o - S n i p i s z k i d o m 3 p r ó b y 5 22 D a n i s z e w o mis.. 2 3 Z o d z i s z k i k o l . 4 5 2 4 M e r e c z r e z . R a z e m 6 9 0 8 W t y m 3 0 k l e r y k ó w ; l i c z b a t a n i e o b e j m u j e m ł o d z i e ż y u c z ą ­ c e j s i ą . ^ o k t ó r e j p o w i e d z i a n o t y l k o o g ó l n i e . W t y m 3 4 s i o s t r y z a k o n n e i 4 o s o b y ś w i e c k i e ( i n e x t e r n i s )

(13)

J E Z U IC K IE Ć W IC Z E N IA D U C H O W N E 9 3 c L i c z b a t a n i e o b e j m u j e w i e r n y c h , k t ó r z y u c z e s t n i c z y l i w ć w i ­ c z e n i a c h d u c h o w n y c h , o k r e ś l a n y c h j a k o p u b l i c z n e , u d z i e l a n y c h w k o ś ­ c i e l e , z w ł a s z c z a p r z e d ( c i r c a ) u r o c z y s t o ś c i ą Z m a r t w y c h w s t a n i a P a ń s k i e -8°- j . . “ L i c z b a n i e o b e j m u j e u c z ą c e j s i ą m ł o d z i e ż y , o k t ó r e j p o i n f o r ­ m o w a n o t y l k o w s p o s ó b o g ó l n y . e W t y m 2 7 u c z n i ó w , k t ó r z y o d b y l i 3 - d n i o w e ć w i c z e n i a d u c h o w n e . ^ U p r z y p a d k u c z ę ś c i o s ó b p o w i e d z i a n o , ż e o d b y ł y o n e ć w i c z e n i a d u c h o w n e , w o d n i e s i e n i u d o i n n y c h - ż e b y ł y to^ r e k o l e k c j e . O d n o ś n i e d o 5 5 9 1 o s ó b , k t ó r e o d b y ł y ć w i c z e n i a w r. 1 7 6 8 i 1 7 6 9 » w i a d o m o , ż e 1 3 o s ó b u c z e s t n i c z y ł o w ć w i c z e n i a c h 10- d n i o w y c h , r ó w n i e ż 13 w 8- d n i o w y c h , 111 w 5 - d n i o w y c h , 1 3 1 0 w 3 - d n i o w y c h o r a z 4 1 4 4 w 1 - d n i o w y c h . G d y b y m i e r z y ć o s i ą g n i ę c i a p r o w i n c j i l i t e w s k i e j w t e n s a m s p o ­ s ó b , j a k d w u p r o w i n c j i p o p r z e d n i c h , t z n . l i c z b ą o s ó b , o k a z a ł o b y s i ę , ż e b y ł y o n e n a j w y ż s z e . W c a ł e j p r o w i n c j i z ć w i c z e ń d u c h o w n y c h s k o ­ r z y s t a ł o 6 9 0 8 o s ó b . L i c z b a t a j e s t p r z e s z ł o d w u i p ó ł k r o t n i e w i ę k s z a o d t e j , j a k ą p o d a ł a p r o w i n c j a w i e l k o p o l s k a i d z i e s i ę ć r a z y w y ż s z a o d s z a c u n k o w e j l i c z b y z p r o w i n c j i m a ł o p o l s k i e j . D o d a j m y o d r a z u , i ż n i e b y ł t o o b r a z o s t a t e c z n y o s i ą g n i ę ć t e j p r o w i n c j i . Z p r z y w o ł a n y c h w p r z y p i s a c h o g ó l n i k o w y c h i n f o r m a c j i w i a d o m o , ż e w k o l e g i a c h w B r a ­ n i e w i e i N o w o g r ó d k u n i e w l i c z o n o u c z ą c e j s i ę t a m m ł o d z i e ż y , z a ś w k o l e g i u m w K o w n i e - w i e r n y c h , k t ó r y m u d z i e l o n o ć w i c z e ń p u b l i c z n y c h w k o ś c i e l e . J e s t r z e c z ą o c z y w i s t ą , ż e p o u w z g l ę d n i e n i u t y c h o s ó b o s i ą g n i ę c i a j e j b y ł y b y j e s z c z e w i ę k s z e . L e c z t u t a j d o t y k a m y d r u g i e g o p r o b l e m u b a r d z o i s t o t n e g o d l a t e j p r o w i n c j i i w o g ó l e d l a z a g a d n i e ­ n i a ć w i c z e ń , z k t ó r y m n i e s p o t k a l i ś m y s i ę w d w u p r o w i n c j a c h p o p r z e d ­ n i c h . W ł a ś n i e p r o w i n c j a l i t e w s k a j e s t t ą , w k t ó r e j o b o k ć w i c z e ń d u ­ c h o w n y c h w ś c i s ł y m t e g o s ł o w a z n a c z e n i u w y s t ę p o w a ł y , w s p o m n i a n e n a w s t ę p i e , ć w i c z e n i a d u c h o w n e i n s e n s u l a t i s s i m o , z w a n e i n a c z e j r e k o ­ l e k c j a m i . T r w a ł y o h e n a j c z ę ś c i e j 3 d n i l u b 1 d z i e ń , a u c z e s t n i c z y l i w n i c h w s z y s c y w i e r n i . W ś w i e t l e i n f o r m a c j i p r z e k a z a n y c h p r z e z ź r ó ­ d ł o t e g o t y p u ć w i c z e n i a b y ł y p r o w a d z o n e p r z e z d w i e p l a c ó w k i : k o l e ­ g i u m w K o w n i e i k o l e g i u m w i ę k s z e w W i l n i e . K o n k r e t n e l i c z b y o s ó b w n i c h u c z e s t n i c z ą c y c h z n a n e s ą t y l k o d l a t e g o d r u g i e g o . T o w ł a ś n i e o n e s p r a w i ł y , ż e o s i ą g n i ę c i a p r o w i n c j i l i t e w s k i e j o d b i e g a ł y t a k b a r d z o o d o s i ą g n i ę ć o b u p r o w i n c j i p o p r z e d n i c h . P o o d l i c z e n i u o s ó b p r z y p a d a j ą c y c h n a k o l e g i u m w i l e ń s k i e , l i c z b a o s ó b k o r z y s t a j ą c y c h z ć w i c z e ń w p o z o s t a ł y c h p l a c ó w k a c h w y n o s i z a l e d w i e 4 1 9 , z k t ó r y c h n a j w i ę c e j o d b y ł o ć w i c z e n i a w k o l e g i u m w B r a n i e w i e . U d z i e l o n o t a m ć w i c z e ń d u c h o w n y c h 8 4 o s o b o m ( b e z m ł o d z i e ż y ) , w ś r ó d k t ó r y c h b y ł o 3 6 k l e r y k ó w . W n a s t ę p n e j k o l e j n o ś c i s z ł o k o l e g i u m w K r o ż a c h , k t ó r e g o k a p ł a n i u d z i e l i l i ć w i c z e ń d u c h o w n y c h 61 o s o b o m . P r a w i e t a ­

(14)

k i e j s a m e j l i c z b i e o s ó b u d z i e l o n o ć w i c z e ń d u c h o w n y c h w r e z y d e n c j i w S ł o n i m i e , B l i s k o p o ł o w ę u c z e s t n i k ó w t y c h ć w i c z e ń s t a n o w i l i u c z n i o ­ w i e , Z p o z o s t a ł y c h p l a c ó w e k n a u w a g ę z a s ł u g u j e j e s z c z e d w i e : w z m i a n ­ k o w a n e j u ż k o l e g i u m w K o w n i e i N o w o g r ó d k u , W p r a w d z i e l i c z b y o s ó b , k t ó r y m k a p ł a n i t y c h p l a c ó w e k u d z i e l i l i ć w i c z e ń , s ą n i s k i e , l e c z w i a ­ d o m o , ż e w p r z y p a d k u p i e r w s z e g o n i e z o s t a ł y u j e t e o s o b y , k t ó r e u c z e s t ­ n i c z y ł y w ć w i c z e n i a c h p u b l i c z n y c h w k o ś c i e l e , w w y p a d k u z a ś d r u g i e g o - u c z ą c a s i e t a m m ł o d z i e ż . N i e u d z i e l i ł o - w ś w i e t l e z e b r a n e g o m a t e ­ r i a ł u - w o g ó l e ć w i c z e ń d u c h o w n y c h w b a d a n y m o k r e s i e 8 p l a c ó w e k , w ś r ó d k t ó r y c h b y ł 2 k o l e g i a : w I ł ł u k s z c i e i R e s z l u , 2 r e z y d e n c j e , 3 s t a c ­ j e m i s y j n e i 1 s e m i n a r i u m d i e c e z j a l n e . Z f a k t e m k o r z y s t a n i a z ć w i c z e ń p r z e z s i o s t r y s p o t y k a m y s i ę t y l k o r a z , w k o l e g i u m w G r o d n i e , g d z i e n a 3 8 w s z y s t k i c h o s ó b b y ł y 3 4 s i o s t r y , n i e s t e t y n i e p o d a n o z j a k i e g o z a k o n u . P o n i e w a ż k i l k a z a k o n ó w ż e ń s k i c h m i a ł o s w o j e k l a s z t o r y w G r o d n i e , w i ę c n i e j e s t e ś m y w s t a n i e u s t a l i ć , 2 6 j a k i e s i o s t r y k o r z y s t a ł y z ć w i c z e ń J e s z c z e m n i e j , a w ł a ś c i w i e n i c - p o d o b n i e j a k w p r z y p a d k u p r o ­ w i n c j i m a ł o p o l s k i e j - n i e w i a d o m o n a t e m a t k o r z y s t a n i a z ć w i c z e ń d u ­ c h o w n y c h p r z e z k s i ę ż y d i e c e z j a l n y c h , k t ó r z y t a k l i c z n i e - j a k p a m i ę ­ t a m y - u c z e s t n i c z y l i w n i c h w p r o w i n c j i w i e l k o p o l s k i e j . N a j m n i e j d o k ł a d n y i k o m p l e t n y w n a s z y c h r o z w a ż a n i a c h j e s t o b r a z o s t a t n i e j p r o w i n c j i , c z y l i m a z o w i e c k i e j . P o w o d e m j e s t t o , ż e w s z y s t ­ k i e r o z b i e ż n o ś c i ź r ó d ł o w e , o j a k i c h b y ł a d o t y c h c z a s m o w a , w y s t ą p i ł y w n i e j ł ą c z n i e . P o d o b n i e j a k w p r o w i n c j i m a ł o p o l s k i e j p o d a w a n o z a ­ m i e n n i e : r a z l i c z b ę o s ó b , i n n y m r a z e m - l i c z b ę s e r i i ć w i c z e ń , i a n a ­ l o g i c z n i e j a k w p r o w i n c j i l i t e w s k i e j , s t o s o w a n o o k r e ś l e n i a o g ó l n e . W s z y s t k o t o b a r d z o o d d a l a o b r a z t e j p r o w i n c j i o d j e j s t a n u r z e c z y w i s ­ t e g o i j e j f a k t y c z n y c h o s i ą g n i ę ć . T a b . 4- ć w i c z e n i a d u c h o w n e u d z i e l o n e p r z e z p l a c ó w k i p r z y s z ł e j p r o w i n c j i m a z o w i e c k i e j w l a t a c h 1 7 5 4 - 1 7 5 7 Lp. M i e j s c o w o ś ć C h a r a k t e r d o m u L i c z b a s e r i i ć w i c z e ń o s ó b 1 W a r s z a w a k o l . 4 a 2 K o b y ł k a m i s . 3 B o b r u j s k r e z . b 4 D r o h i c z y n k o l . 9

(15)

J E Z U IC K IE Ć W IC Z E N IA D U C H O W N E 9 5 5 Ł o m ż a k o l . 22c 6 M i ń s k k o l . 1 2a 7 M o h y l e w r e z . 8 d 8 M ś c i s ł a w r e z . 1 3 9 N i e ś w i e ż k o 1. 2 5 f 10 N ie ś w i e ż d o m 3 p r ó b y 1 0 8 11 O r s za k o l . 1 3 12 P i ń s k k o l . 1 7 h 1 3 Ł a h i s z y n m i s . 14 T u r ó w m i s . 15 P ł o c k k o l . 51 16 P o ł o c k k o l . 1 7 P u ł t u s k k o 1. 18 R o s t k o w o m i s . 19 Ż u r o m i n m i s . 20 S ł u c k k o l . 21 W i t e b s k k o l , 4 R a z e m 9 1 9 3 . a T y l e o s ó b o d b y ł o ć w i c z e n i a d u c h o w n e w r. 1 7 5 5 . W t y m s a m y m r o k u o r a z r o k w c z e ś n i e j o d b y w a ł a t e ż ć w i c z e n i a b l i ż e j n i e o k r e ś l o n a g r u p a s i ó s t r b e n e d y k t y n e k - s a k r a m e n t e k , n a t o m i a s t o d w ó c h l a t a c h n a s ­ t ę p n y c h , t z n . o r. 1 7 5 6 i 1757, j e s t p o w i e d z i a n e w s p o s ó b o g ó l n y , i ż b a r d z o d u ż o o s ó b ( p l u r i m i ) u c z e s t n i c z y ł o w ć w i c z e n i a c h d u c h o w n y c h . k W t y m 8 r a z y s i o s t r o m i j e d e n r a z k s i ę ż o m d i e c e z j a l n y m . c L i c z b a t a n i e o b e j m u j e b l i ż e j n i e o k r e ś l o n e j g r u p y s i ó s t r b e n e d y k t y n e k , k t ó r e w r. 1 7 5 5 o d b y ł y 7 - d n i o w e ć w i c z e n i a . 'I W y ł ą c z n i e o s o b y ś w i e c k i e . e W l i c z b i e t e j n i e j e s t u w z g l ę d n i o n a u c z ą c a s i ę m ł o d z i e ż , k t ó ­ r a o d b y ł a a n a l o g i c z n e , t z n . 5 - d n i « w e , ć w i c z e n i a . n a z y w a n e t u t a j r e k o l e k - c j a m i . ^ W l i c z b i e t e j n i e s ą u w z g l ę d n i o n e s i o s t r y b e n e d y k t y n k i , k t ó r e c o r o k u o d b y w a ł y ć w i c z e n i a d u c h o w n e . W ś r ó d o s ó b , k t ó r y m u d z i e l o n o ć w i c z e ń d u c h o w n y c h b y l i m. in. p r e p o z y t n i e ś w i e s k i , k s i ę ż n a R a d z i w i ł ­ ł ó w n a , p a n n a z a s t a n a w i a j ą c a s i ę n a d w y b o r e m s t a n u o r a z s z l a c h c i c , k t ó r y d o o d b y c i a ć w i c z e ń d u c h o w n y c h z o s t a ł z m u s z o n y p r z e z d e k r e t k o n ­ s y s t o r s k i . 8 5 o s ó b z t e j l i c z b y b y ł o o k r e ś l a n y c h j a k o p e r s o n a e r e l i g i o s a e , 2 z a ś j a k o p e r s o n a e e c c l e s i a s t i c a e . 1 N i e l i c z ą c m ł o d z i e ż y , k t ó r a o d p r a w i a ł a ć w i c z e n i a p r z e d u r o c z y ­ s t o ś c i ą Z m a r t w y c h w s t a n i a F a ń s k i e g o . 1 2 o s o b y ś w i e c k i e , 1 k a p ł a n i 2 o s o b y o k r e ś l o n e j a k o z a s t a n a ­ w i a j ą c e s i ę n a d w y b o r e m s t a n u ( a n t e e l e c t i o n e m s t a t u s ) . W u j ę c i u t a b e l o w y m o s i ą g n i ę c i a p r o w i n c j i m a z o w i e c k i e j w y d a j ą s i ę s k r o m n e . Z a u w a ż m y j e d n a k , ż e s k r o m n o ś ć i c h j e s t t y l k o p o z o r n a . W y n i k a o n a z b a r d z o d u ż e j l i c z b y w s p o m n i a n y c h z a p i s ó w o c h a r a k t e r z e o g ó l n y m . I n f o r m u j ą o n e n a j c z ę ś c i e j o u c z e s t n i c t w i e w ć w i c z e n i a c h d u c h o w n y c h s i ó s t r z a k o n n y c h i m ł o d z i e ż y . D o p i e r o z n a j o m o ś ć l i c z b y u c z e s t n i k ó w p o z w o l i ł a b y n a w y r o b i e n i e s o b i e p e ł n e g o o b r a z u o s i ą g n i ę ć t e j p r o w i n ­ c j i . N i e s t e t y w y k o r z y s t a n i e i c h d o u j ę ć s t a t y s t y c z n y c h j e s t z u p e ł n i e n i e m o ż l i w e .

Cytaty

Powiązane dokumenty

explicite zapisu na s ˛ ad polubowny, lecz jego włas´ciwos´c´ do rozpoznania przyszłych sporów wynika z zawarcia umowy zasadniczej (np. Istota klauzuli arbitraz˙owej przez

4 § 4 konstytucji Indiany: „He shall be at east thirty years of age, and shall have been a citizen of the United States for ten years, and have resided in the State five years

Prawo kanoniczne jako teoria wykładni i rozumienia struktury organiza- cyjnej Kos´cioła wytycza w swej interpretacji pewien kierunek realizowania dobra wspólnego we

Stanowi ono dorobek twórczy ogólnopolskiej sesji naukowej, zorganizowanej z okazji 25-lecia pontyfikatu Ojca S´wie˛tego Jana Pawła II na Katolickim Uniwer- sytecie Lubelskim

1) The automaticity model’s (Bargh, 1990; 2005; 2017; Bargh et al., 2010) assertion that goals that are primed and goals that are consciously set have a sim- ilar, if not the

A large body of research on affective re- sponses to music can inform music therapy, and research on SRL and its effects on musical achievement can be taken into account in

The results of the study examined the relationship between “emotional burnout” and the subjective and psychological well-being as the level of volunteers’

SAC, prof. – Członek zespołu redakcyjnego serii wydawniczej „Biblioteka Kieleckich Stu- diów Teologicznych”: ks. – Członek zwyczajny Stowarzyszenia Biblistów