R ecenzje 217
low skiem u (1806— 1876), W ładysław ow i Zaw adzkiem u (1824— 1891), T adeuszow i Steckiem u (1838— 1863).
Bołtarow ycz podkreśla w ielokrotnie w swej pracy pow ażny wkład polsk ich badaczy w poznanie duchow ej i materialnej kultury ludu ukraińskiego i uw aża, że m ateriały, jakie zdołali oni zebrać, nie straciły w dużym stop niu d o dzisiaj swej w artości. A u tork a wyróżnia w polskich badaniach etnograficznych dw a wyraźne nurty: „p ostęp ow y” i „reak cyjny” . D o tego ostatn iego nurtu zalicza przede w szystkim L. Lubicz C zerw ińskiego, W. A . M aciejow skiego, M . G rabow skiego, A . Przeździeckiego oraz częściow o E. R ulikow skie- g o , zarzucając im m iędzy innym i, iż byli przedstaw icielam i „grabieżczej ideologii polsk ich klas w yzyskiw aczy” i pisali swe prace z „pozycji szlachecko-klerykalnej” bądź „burżuazyjno- nacjonalistycznęj”. W o góle autorka nie stroni od obfitego rozdaw ania etykietek różnym badaczom , co nie w e w szystkich wypadkach potrafi przekonyw ująco uzasadnić. W sum ie jednak praca jej pokazuje, w jak dużym stopniu istniały zw iązki w zakresie etnografii polskiej i ukraińskiej. Z tego choćby p ow odu w literaturze pośw ięconej dziejom nau kow ych kon taktów polsko-ukraińskich książka Zoriany Bołtarow ycz stanow i w ielce znaczącą pozycję.
J erzy R óziew icz (Warszawa)
K atalog dok um entów technicznych. M ateriały archiw alne. T. II. O pracow ali: A leksandra C z a r n e c k a i Bernard R z e c z y ń s k i , pod kierunkiem Stanisław a K ły s a . P ozn ań 1979, 253 s.
W czwartym num erze ubiegłorocznego „K w artalnika Historii N au k i i T ech niki” zw róci liśm y uwagę na bardzo pożyteczną inicjatywę w ydania k atalogów archiw alnych m ateriałów technicznych, podjętą w spólnie przez W ojew ódzkie A rchiwum Państw ow e w P ozn aniu oraz Ośrodek Informacji N aukow ej, Technicznej i E konom icznej (O IN T E ) przy U rzędzie W oje w ódzkim w P o zn a n iu 1. N a kolejny, drugi tom om aw ianego w ydaw nictw a archiw iści p o z nańscy nie kazali nam zbyt długo czekać. W ydano go z okazji uroczystości o b ch od zon ego w ubiegłym roku V T ygodnia A rchiw ów Polskich, w d ość pokaźnym nakładzie 800 eg zemplarzy. Pam iętajm y jednak, że krąg potencjalnych odb iorców — praktyków i badaczy — będzie zapewne niem ały.
Prezentow any drugi tom publikacji zawiera przede wszystkim dokum entację kartograficzną i projektow o-techniczną, przechow yw aną w poznańskim W ojew ódzkim A rchiw um Państw ow ym , a znajdującą się w aktach m iasta Poznania, rejencji poznańskiej i pilskiej, tutejszego U rzędu W ojew ódzkiego i Prezydium W ojewódzkiej Rady N arodow ej, N am iestnika Rzeszy w Kraju W arty, K om isji K olonizacyjnej, starostw i w yd ziałów pow iatow ych , różnych inspekcji — budow lanych, pracy i przem ysłowej, pojedynczych m ajątków ziem skich czy wreszcie szeregu innych instytucji i urzędów z obszaru W ielkopolski.
Przedstawiona w katalogu dokum entacja pochodzi w X IX i X X w. (aż d o lat sie dem dziesiątych) i odnosi się d o drogow nictw a (s. 9— 151), kolejnictw a (s. 153— 206) oraz badań i poszukiw ań geologicznych (s. 207— 233) na terenie b yłego w ojew ództw a pozn ań sk ie go. W wym ienionym dziale pierwszym znajdują się głów nie m ateriały d otyczące dróg (szos), dojazdów d o nich, skrzyżowań, m ostów , w iaduktów i przepustów d rogow ych — najstarsze pochod zą jeszcze z p oczątków ubiegłego stulecia. D zia ł drugi p ośw ięcon y jest dokum entacji linii kolejow ych, bocznic, rozjazdów , skrzyżow ań, stacji — norm alno- i w ąskotorow ych, m ostów , w iaduktów i przepustów kolejow ych. Najstarsza w ym ieniona w k atalogu m apa kolejow a wykonana została w 1846 r. i d otyczy budow y linii kolejowej ze Stargardu S zczecińskiego d o Poznania. W reszcie w dziale trzecim, najskromniejszym objętościow o, m ow a jest o d o k u
218 R ecenzje
m entacji związanej z kopalnictw em w ęgla brunatnego (najstarsza m apa pochod zi z 1877 r.2), kruszywa naturalnego, gliny, iłów , w apieni, pyłów kw arcow ych, żw irów , piask ów , z poszu kiwaniam i na obszarze W ielkop olski ropy naftow ej (już w 1889 r.) i innymi wierceniami geologiczn ym i; ob fite są tu także materiały o cegielniach.
K orzystanie z katalogu ułatw ia niezm iernie indeks nazw geograficznych (blisk o 1100 haseł) — zgodny z istniejącym obecnie pod ziałem adm inistracyjnym , co m a spore znaczenie dla praktyków , tudzież indeks rzeczow y, zawierający prawie 260 haseł, którego nie było w tom ie pierwszym.
N a prezentow aną w om awianej publikacji dokum entację składają się w pierwszym rzędzie różne archiw alne m apy, plany, szkice, rysunki, wykresy, przekroje itp. Łącznie katalog w y m ienia 1385 pozycji, z tego znaczna w iększość — b o aż 920 — przypada na drogow nictw o, 291 pozycji dotyczy kolejnictw a, a jedynie 174 pozycje stan ow ią materiały o badaniach i poszukiw aniach geologiczn ych . Pozycje posiadają kolejne num ery, które znacznie przyspie szają w yn otow yw an ie interesujących badacza materiałów.
Sądząc p o tem pie w jakim ukazały się dw a pierwsze tom y, liczne grono odbiorców otrzym a chyba d ość szybk o kolejne części tego w ydawnictwa, tak bardzo przydatnego w codziennej pracy, zarów n o biur projektow ych czy przedsiębiorstw w ykonaw czych, jak i ośrod k ów badaw czych, zw łaszcza zaś — choć nie tylko — zajmujących się historią techniki.
Julian Janczak (Wrocław)
