Szanse i zagrożenia procesów globalizacji w odniesieniu do bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Pełen tekst

(1)1Il1.? 614. 2003. Katarzyna Kluska Kat.dra Ek...... lkl NI.ruch ..... acl I Proc••u Inw••tycy)._go. •. •. ,. procesow W odniesieniu •• eJl l. Wprowadzenie W. dostępnych materiałach źródłowych można znałeźć wiełe okreśłei\. charakteryzujących głobalizację. Bardzo trudno byłoby przytoczyć tylko jedną definicję, która w pełni zadowołiłaby wszystkich naukowców zajmujących się tym zagadnieniem. Dła A. Gwiazdy globalizacja stanowi najbardziej zaawansowaną formę umiędzynarodowienia działalności gospodarczej, realizowanej na płaszczyźnie rynków, branź i przedsiębiorstw. Autor dowodzi, iżjest ona stanem gospodarki światowej (ze wzgłędu na liberalizację handlu i przepływy kapitałuj, w której nasilają się procesy integracyjne i umiędzynarodowienie życia gospodarczego. Wskazuje także, iż liberalizacje rynków finansowych, towarowych i rÓŻnych gałęzi przemysłu nie idzie w parze z liberalizacj'l na rynkach pracy'. Z kolei A. Zorska cytuje wcześniej sformułowane definicje, a następnie łączy je i tworzy pojęcie głobalizacji działalności gospodarczej. Dla autorki jest to dokonujący się w świecie długofałowy proces integrowania coraz wi,kszej liczby krajowych gospodarek ponad ich granicami, dzięki rozszerzaniu oraz intensyfikowaniu wzajemnych powi'lzai\ (inwestycyjnych, produkcyjnych, handłowych, kooperacyjnych). w wyniku czego powstaje ogółnoświatowy system ekonomiczny o dużej współzależności i ZI1'K'ltlcych reperkusjach dziahui podejmowanych i tOCltlcych się nawet w odległych krajach'. lA. Gwiuzda, G/ohaliz.(/(ja i regiol1ali::'lI<ja gospodarki .\lI'ia{o\\'I'j, TOIlUlI99fS, s, 9-10.. A. Zorska, Ku globalizacji? Pr:('miaIlY \I' kot"!,orw)ach Inlnsllarodowych i .\'Wiarowl'j, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszaw", 1998, s, 21. 2. II'. gospodarce.

(2) KIl/ska. Natomiast D. Levy stwierdza , że g łobali zacja odnosi się do narastającej integracji gospodarek narodowych przez handel międzynarod owy oraz bezpośrednie inwestycje zagraniczne', Tak więc globalizacja jest procesem, kt óry dokonuje się w skali ogólnoświatowej i dotyczy różnych sfer: ekonomicznych, technicznych, kulturowych, socjolog icznych , Stanowi tym sam ym wyższy, bardziej zaawansowany i zlożo n y ewp procesu umięd zynarodowi enia dzialalnośc i gospodarczej" . Wyżej wymienione dcl,nicje globalizacji s~ bardzo ogólne i traktuj~ wszystkie gospoda rki narodowe jako podmiot y poddające s ię procesowi integracji i globalizacji w tym samy m stopniu. To, czy ka żdy kraj ma taki e same prawa na rynku globalnym i czy dzięki globali zacji następuje identyczny wzrost gospodarczy w każdym z palistw, wyka ż,! fakty przedstawione w dalszej części pracy.. 2. Czynniki. InicJuJące. proces globalizacJI. Aby proces globalizacji m óg ł się rozp ocząć i postępować, musz" wystąpić okre ś l o ne uwarunkowania . Niewątpliwie nal eżą do nich: I) liberalizacja handlu , roz poczęta obni żeni e m bardzo wysokich stawek celnych wprowadzonych przez pań stwa po okres ie międzywojennym. Powołany w 1947 r. GATT s prawowa ł nad zór nad wymianą handlową do 1995 r., kiedy to jego rołę przejęła Swiatowa Organizacja Handlu ; 2) konkurencja między narodowa, czy li zmiany w zakresie popytu i podaży , z jednej strony - dynamiczny wzrost zapotrzebowania na nowoczesne towary i u słu gi , z drugiej - zróżnicowanie produkcji i dostosowani e produktów do potrzeb zgłaszanych na rynku. Zmiany w konkurencji międzynarodowej dotyczą tak że barier, które utrudniają wejście na rynek. Są to': - bardzo wysokie wymogi technolog iczne i ekonomiczne, - dostosowanie w szczegó lnośc i cen towarów i jakości u s łu g do oferowanych przez przed siębiorstwa wiodące na rynku . Zdaniem wybitnych uczonych z Grupy Lizb o ń sk iej" najkorzystniejsze decyzje zarówno dla producenta, jak i konsumenta podejmowane są na rynku, a nie ustalane odgórn ie prz,cz władze danego kraju; 3) inwestycje zagraniczne, tj.: - inwestycje portfelowe (finansowe), czyli inwestowanie w papiery wartośc i owe, zw iązane z grat Yllkacj " w postaci wyplaconej dywidendy lub wahaniami kursowymi zakupionych akcji, obligacji itp ., \ D . LcvY.!I!1{'/"I!(/liollal I'rodllCliol/ alld SOl/reilll; : Tn:llds aud IJsues "STI Rcvicw" 1993. No . 13, s. 14. ~. A, Zorska, 0l'. cit., s. 13, 5 /hidt'lIl.. Grupa Lizhońskil - 19 wybitnych uczon ych. pochodz'Icych z krajów Ameryki Północnej. Europy Zachodniej i Japonii . l...

(3) 5':amse i. zagrożenia. proce.whl' globalizacji .... - inwestycje bezpośrednie, związane z zakupem kontrolnych pakietów udziałów w przedsiębiorstwach w celu uzyskania kontroli i możliwości zarzą dzania nimi, a także z tworzeniem za granicą filii nowych przedsiębiorstw lub przedsiębiorstw typu joint ventures. Sprzyja to rozwojowi przedsiębiorstw, zwiększaniu produkcji - pozyskiwaniu nowych rynków zbytu, nabywaniu nowych technologii, nowych linii produkcyjnych, nowych produktów i strategii marketingowych; 4) postęp naukowo-technologiczny, poprzez komputeryzację, nowe moż.li wości elektronicznego przekazu informacji, kapitałooszczędne technologie materiałowe i energetyczne, wywiera ogromny wpływ nie tylko na konkurencję na rynkach międzynarodowych, ale także na popyt konsumpcyjny. Dzięki nowym technologiom i modernizacji procesów wytwórczych stworzono możli wość przeprowadzania skomplikowanych badań mających kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju ludzkości, a także możliwość wprowadzenia dużych zmian w kierunku bardziej efektywnego zarządzania zasobami ludzkimi i procesami produkcji. Doprowadziło to do powstania nowego systemu, tzw. elastycznej specjalizacji, który charakteryzuje się: - różnorodnością produktów, - obniżaniem kosztów ich wytwarzania, - wzrostem kwalifikacji pracowników, - większym naciskiem na umiejętność pracy w zespole, - dużą innowacyjnością, - wzrostem wydajności maszyn i urządzeń technicznych'. Zaawansowane technologie i najnowsze rozwiązania naukowo-techniczne są szczególnie widoczne w najszybciej rozwijających się dziedzinach gospodarki, np.: - w przemyśle mikroelektronicznym, - w przemyśle farmaceutycznym, - w przemysłach samolotowym i kosmicznym, - w automatyce przemysłowej, - w produkcji urządzeń biurowych i łącznościowych, - w usługach finansowych, - w informatyce itp.' Na postępujący proces globalizacji ma także olbrzymi wpływ rozwój globalnego transportu, międzynarodowych systemów logistycznych, minimalizują cych czas i zapewniających bezpieczeństwo przemieszczania się ludzi i towarów. Szybkie autostrady, nowe linie lotnicze, satelity, kable światłowodowe, telefony, internet sprawiają, iż teoretycznie można bardzo szybko dotrzeć do każdego miejsca na ziemi;. 7. ~. Por. A, Zorska, op. cit. Jhidnll..

(4) K/IIs/w. 5) powstawanie rynków eurowalutowych. czyli odejście od sztywnych kursów walutowych ustalonych w Bretton Woods. Dzięki wykorzystaniu najnowszych technik informacyjnych. a także coraz szybszemu przetwarzaniu danych i utrzymywaniu stałej łączności pomiędzy jednostkami organizacyjnymi usytuowanymi w różnych krajach. możliwe stało się stworzenie wielu sieci banków i innych firm transnarodowych na całym świecie. Tworzenie filii i przedstawicielstw w innych krajach ma na celu ułatwienie dostępu potencjalnym klienlom do usług oferowanych przez dany bank lub inną instytucję finansową . W ostatnim czasie bardzo często obserwuje się liczne fuzje i przejęcia banków i towarzystw ubezpieczeniowych. Ma to na cclu: - ekspansję banków poprzez wchodzenie na nowe rynki usług finansowych. - redukcję kosztów obsługi klientów. a tym samym pozyskanie większych funduszy na wprowadzanie nowych produktów bankowych oraz nowszych rozwiązań technologicznych. - utwierdzanie klientów w przekonaniu. iż duży bank w większym stopniu gwarantuje bezpieczeństwo powierzonych depozytów i lepiej utrzymuje płynność finansową.. - pozyskiwanie do obsługi finansowej i inwestycyjnej największych przedsiębiorstw i korporacji międzynarodowych' . Przedsiębiorstwa transnarodowe mają bardzo silną pozycję na rynku globalnym. łatwiej im wprowadzać najnowsze technologie i innowacje. które z kolei pomagają przyciągnijć klienta strategicznego i nawiązać z nim trwałą współpracę. Majll także większe środki pieniężne. które przeznaczają na wprowadzanie nowych rodz"jów produktów i usług bankowych. To najważniejsze czynniki wplywające na postępujący proces globalizacji. Mają różne konsekwencje i wpływ na gospodarki narodowe poszczególnych państw. W celu przeprowadzenia właściwej oceny. niezbędny wydaje się podział krajów na kraje wysoko i słabo rozwinięte.. 3. Czynniki utrudnlalące proces globallzacll W krajach przechodzących transformację systemową (czyli przechodzijcych z ustroju socjalistycznego lub komunistycznego na system gospodarki rynko wej) spotyka się duży opór zwalnianych grup pracowników (redukcja kosztów. wprowadzanie tańszych rozwiązań technologicznych) pracujących w zakładach państwowych. Bardzo często obserwuje się problemy związane z przystosowaniem się z.wolnionych osób do pracy w prywatnych przedsiębiorstwach i dostosowaniem jakości i wydajnosci ich pracy do wymagań rynku . Podobnie dzieje się z liberalizacją handłu. Światowi producenci. wchodząc n" rynki lokalne . oferują szerszą gamę produktów. o zdecydowanie lepszej jakości i czę-. 'i. Por. W,\pólc:e.HI)' balik , pod red . WL Jaworskiego. Poltcxt, Warszawa 1999. s. KS ..

(5) S:,anse i Zllxro:'ellia procesów. sto po bardziej konkurencyjnej cenie. Stanowią oni dui.e zagrożenie dla słab szych producentów lokalnych . Ponieważ podstaWi! gospodarki rynkowej jest wolna konkurencja. nie będą oni mogli liczyć na pomoc państwa w zakresie zamknięcia lub ograniczenia rynku krajowego dla silniejszych. zagranicznych producentów'''. Nawet bezpośrednie inwestycje zagraniczne. mimo że stwarzają nowe miejsca pracy dla s połeczności lokalnej. mogą stać się przyczyną wielu konfliktów. Najczęściej dotyczą one: - wyzysku taniej sily roboczej. - nieprzestrzegania przez duże koncerny podstawowych praw człowieka. - niszczenia środowiska naturalnego. - nadmiernej eksploatacji naturalnych źródel surowców naturalnych . Dążenie do ujednolicenia wzorców kulturowych . zachowań i tradycji od dawna wywoluje wiele sprzeciwów w krajach slabo rozwiniętych. których gospodarki i wewnętrzne rynki uzależnione są w znacznym stopniu od decyzji inwestorów zagranicznych pochodzących z kręgu państw Unii Europejskiej czy też krajów Ameryki Pólnocnej . Niezadowolenie z powodu nadmiernej ingerencj i można zaobserwować w szczegó lno śc i w krajach arabskich. w których fundamentaliści islamscy odcinają się od wszystkiego co amerykańskie. starając się chronić swoje tradycje. kulturę i odmienność religijną. poprzez ograniczanie w szkolach i na uniwersytetach dostępu do informacji i internetu. czy też zakazując emitowania film ów produkcji amerykańskiej w telewizji i w kinach oraz sprzedaży. ich zdaniem. "niewłaściwych" publikacji.. 4. Argumenty przemawlalqce przeciw globallzacll Generali zując. można wyróżnić. dwie zasadnicze grupy osób zainteresowanych procesami globalizacji: jej zwolenników i przeciwników. Przeciwnicy widzą jedynie negatywne skutki globalizacji. "Lywo się jej przeciwstawiają. organizując demonstracje. apelując do polityków. rządów. urzędników i ludzi wpływowych. Wypowiadają się przeciw": - wolnemu rynkowi i dalszej liberalizacji handlu. - globalnemu przeplywow i informacji. - globalizacji rynków finansowych. - próbom ujednolicania wzorców kulturowych. To tylko niektóre z głoszonych postulatów. W globalizacji jej przeciwnicy dostrzegają jedynie same zagrożenia. przejawiające się w: - ograniczaniu roli państwa. ze szczególnym uw zględnieniem opieki socjal• neJ. 10. Por. A. Gwiazda, op.cit,. Por. B. Libcrska. Globaliw(ja - próba I'(lLjol!(llllego podej.kia, "Nowe Zycie Gos podarcze". 2H stycznia 200 l . II.

(6) K. Kluska. - niszczeniu tradycji i podstawowych wartości, co w dalszej konsekwencji prowadzi do utraty tożsamości narodowej, - polityce wielkich korporacji transnarodowych, które, realizując politykę stalej redukcji kosztów, często nie przestrzegają podstawowych praw pracownika i przepisów pracy, - dewastacji środowiska naturalnego". Bardzo wielu przeciwników globalizacji jest powiązanych z ruchem ochrony środowiska, organizacjami protestującymi przeciw powstawaniu korporacji trans narodowych , bezwzględnej polityce oligo- i monopolistów, a także organizacjami negatywnie odnoszącymi się do organizacji światowych, tj.: Światowej Organizacji Handlu (WTO), Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, których działalność sprzyja procesowi globalizacji i, zdaniem przeciwników, jest przyczyną pogłębienia się różnic pomiędzy krajami biednymi i wysoko rozwiniętymi. To właśnie nierówności w gospodarkach narodowych są przyczym] nasilających się protestów przeciw globalizacji (były one szczególnie widoczne w Seattle w 1999 L, W Waszyngtonie na wiosennej sesji Międzynaro dowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, a także w styczniu tego roku na Światowym Forum Gospodarczym w Davos). Proces globalizacji prowadzi także do stopniowego ograniczenia autonomii poszczególnych krajów, ponieważ zmusza rządy do podejmowania stosownych regulacji prawnych oraz decyzji gospodarczych i politycznych z dziedziny polityki podatkowej, ubezpieczeniowej, bankowej, ochrony środowiska, polityki wobec zagranicznych inwestorów, które są powiązane z wydarzeniami bądź też przemianami zachodzącymi na globalnych rynkach finansowych i towarowych. Przeciwnicy globalizacji twierdzą, iż powoduje to niepowodzenie wprowadzanych reform oraz nieskuteczną politykę rządu. Niestety, jest to rozumowanie jak najbardziej błędne, ponieważ globalizacja nie jest przyczyną podziału państw na biedne i bogate, gdyż rozłam spowodowała trzecia rewolucja naukowo-techniczna oraz "postfordowskie" struktury gospodarcze i organizacji pracy. To dzięki nim ukształtował się nowy podział bogactw i dochodów w skali całego świata". A. Gwiazda dowodzi, iż w warunkach coraz bardziej integrującej się gospodarki globalnej kraje słabiej rozwinięte powinny same zadbać o swoje interesy i wprowadzić stosowne przepisy i regulacje, które pomogłyby im efektywniej zaistnieć na rynku globalnym. Faktem jest, ż.e państwa słabiej rozwinięte gospodarczo, uzależnione w pewnym stopniu od inwestorów zagranicznych, bardzo często zmuszone s~! poddać się dyktatowi dużych koncernów i korporacji ponadnarodowych. Nic "! w stanie z nimi walczyć, gdyż mają one zbyt silną pozycję na rynku. Dlatego też ważne jest, aby w miarę postępującego procesu globalizacji stworzyć odpowiednie regulacje prawne, które znalazłyby zaslosowanie na rynku globalnym. I~. Ibidelll.. uA.Gwiazt.la,()p.('it .. s.13~14.18~19,.

(7) S:anSl' i,. . procesów glohalizm)i .... Globalizacja zmusza rządy krajów do śledzenia zmian i wprowadzania nowych rozwiązań, dzięki czemu stopniowo znikają nieopłacalne galęzie produkcji, a w ich miejsce pojawiają się nowe, oparte na naj nowszych technologiach, lecz, co widać w praktyce, niekoniecznie w tym kraju, w którym dana branża upadła. Wiele państw nie stać na zakup nowoczesnych maszyn i UrZi!dzeń. W tych krajach nie przeznacza się wystarczaji!CO dużo środków finansowych na badania i odkrycia naukowe, ponieważ są ważniejsze priorytety i zadania, które muszą być sfinansowane w pierwszej kolejności. Zdarza się też, że dany kraj takimi rezerwami finansowymi po prostu nic dysponuje. Taki stan doprowadził do pogłębienia się dysproporcji pomiędzy państwami wysoko i słabo rozwiniętymi. Według A. Gwiazdy winę za to ponosi nie globalizacja, ale zle zarządzanie państwem i brak modernizacji państwa socjalnego". Naukowcy z Grupy LizbOl\skiej twierdzą, iż w wyniku postępującej rewolucji technologicznej, a także stopniowego zaniku roli państwa opiekuńczego (czego glówną przyczyną są slabe finanse publiczne) będzie wzrastało bezrobocie na całym świecie. Kryzys ten dotknie także kraje wysoko rozwinięte, ponieważ. wzrost gospodarczy nic musi. oznaczać. wzrostu zatrudnienia. Nato-. miast rewolucja naukowo-technologiczna, występująca w coraz większej liczbie sektorów gospodarek narodowych, uniemożliwi kompensowanie utraconych miejsc pracy w danych branżach przez ich przyrost w innych".. 5. Szanse dla gospodarek narodowych wynlkalqce %procesów globall%acll Zwolennicy globalizacji twierdzą, iż jest ona wynikiem dokonującego się postępu naukowo-technologicznego i ogólnych tendencji rozwojowych. Dostrzegają w niej duże korzyści spowodowane: - znoszeniem ograniczer\ w przepływie towarów, usług i kapitalów pomiędzy • panstwamr, - możliwością pozyskiwania nowych rynków zbytu, - spadkiem kosztów związanych z transportem surowców wytwórczych, - upadkiem nierentownych gałęzi przemysiu i zastąpieniem ich nowymi, nowoczesnymi liniami produkcyjnymi, - redukcją kosztów na wskutek minimalizowania liczby zatrudnionych (komputeryzacja, robotyzacja, tańsze i prostsze w obsłudze urzqdzenia i maszyny), - powstawaniem transnarodowych korporacji i międzynarodowych instytucji finansowych, -- kreacjq produktu globalnego, dostępnego w większości krajów na całym •. •. •. •. SWICCIC.. 14/hidem, s, 15-UL IS. Grupa LizbOJlska. Granice kOllkurt'l1lji. Warszawa 1996, s. 6H-75,.

(8) Katarzyna Kluska. Zdaniem B. Liberskiej korzyści wynikające z procesu globalizacji są asymetrycznie rozlożone pomiędzy krajami. sektorami i grupami społecznymi". Aby sprostać wyzwaniom globalizacji, gospodarka narodowa każdego z krajów musi być odpowiednio przystosowana, by móc zaistnieć na rynku globalnym. Tak więc powinny być stworzone właściwe przepisy prawne regulujące podejmowane przez rządy decyzje gospodarcze i polityczne. W szczególności winny one dotyczyć: - polityki podatkowej, - usług bankowych i ubezpieczeniowych, - ochrony środowiska naturalnego, - polityki wobec zagranicznych inwestorów, która słabszym przedsiębiorstwom pomogłaby przetrwać na rynku lokalnym, a jednocześnie stworzyłaby im szansę dalszego rozwoju, - ochrony praw pracowników i konsumentów, - dążeń danego kraju do zachowania tradycji, kultury, religii, języka narodowego i innych wartości. Procesy globalizacji stwarzają olbrzymie możliwości rozwojowe dla podmiotów, które potrafią się do nich dostosować. Dlatego też kraje słabiej rozwinięte oraz przedsiębiorstwa i instytucje finansowe, które chcą zaistnieć na rynku globalnym, powinny czerpać z doświadczeń i skutecznych rozwiązań pochodzących z gospodarek państw wysoko rozwiniętych, a także z korporacji transnarodowyclI. Aby rynek globalny mógł się prawidłowo rozwijać, musi być odczuwalna konkurencyjność gospodarki. Jednakże nie może się ona opierać tylko na efektywności przedsiębiorstw. W tym celu musi wystąpić spójna efektywność poszczególnych rynków, instytucji finansowych, przedsiębiorstw, a także jakości zasobów ludzkich i procesów innowacyjnych. Zdaniem autorki, tylko tak funkcjonująca gospodarka byłaby w stanie przyciągnąć firmy zagraniczne i zwiększyć tym samym zakres globalnych powiązań".. 6. ZagranIczne Inwestycle bezpośrednIe lako leden. z. głównych. symptomów procesu globallzacll. W ostatnim czasie można zaobserwować coraz większe zainteresowanie bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi. W wielu krajach priorytetem stało się pozyskiwanie zagranicznych inwestorów i kierowanie ich na pożądane branże i regiony. Aby to mogło nastąpić, powinny być stworzone preferencyjne warunki i regulacje prawne będące bodźcem i zachętą do inwestowania na rynkach lokalnych.. Ih. B. Liberska, op.. 17. Jhidem, s. 6.. cit.,. s. 6..

(9) Szanse i. zagrożenia. ----'-'----"---. K. Przybylska wymienia dwa główne rodzaje bodźców: fiskalne i finansowe. Zalicza do nich m.in.: - redukcję standardowej stopy podatkowej od zysku korporacji, - ulgi podatkowe od zainwestowanego kapitału i reinwestowanych zysków, - redukcję składek ubezpieczeniowych, - redukcję podatku dochodowego korporacji w zależności od stopnia zaangażowania w produkcję lokalnych producentów, - zwolnienia od ceł wywozowych, - ulgę podatkową od sprzedaży na rynek krajowy, - kredyty rlljdowe według subwencjonowanej stopy procentowej, - rządowe granty, - rządowe ubezpieczenia według prcferowanych stóp". Ponadto autorka wskazuje główne rodzaje bodźców pośrednich, które mają. na celu. ułatwienie. wejście na rynek wyczerpujących informacji na. zagranicznym inwestorom sprawne. lokalny oraz uzyskanie wszelkich niezbędnych i temat: - dostępu do surowców, - rynku pracy, - procesów produkcyjnych, - tcchnik marketingowych itp. Jednakże nawet najbardziej preferencyjne warunki i pomoc ze strony sfer rządowych mogą okazać się niewystarczające, jeżeli inwestor zagraniczny napotka na rynku lokalnym szereg przeszkód związanych z: - nadmierną biurokracją, - niedostateczną liczbą produktów bankowych, - ograniczoną ofertą firm ubezpieczeniowych, - złym stanem dróg. Problemy te dotycz,! w szczególności rynków lokalnych w krajach słabiej rozwiniętych. Z jednej strony, są one bardzo atrakcyjne ze względu na dużą chłonność rynku i zapotrzebowanie konsumentów na nowe produkty i usługi, z drugiej jednak, niższy poziom rozwoju społeczno-gospodarczego może być powodem wielu utrudnier; i konfliktów. Naukowcy z Uniwersytetu Gdańskiego, badający uwarunkowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych, dowodzą, iż inwestorzy zagraniczni wybierają zazwyczaj duże aglomeracje ze względu na: - dostęp do wykwalifikowanej kadry menedżerskiej, - możliwość pozyskania gruntów, pomieszczeIi gospodarczych i biur, - dobrą infrastrukturę techniczn'l, komunikacyjn4 i bankową, -- dużą chłonność danego rynku lokalnego. Z kolei regiony słabo rozwinięte s'll.decydowanie mniej atrakcyjne i cechuje je niska stopa inwestycji. Zagranicznych inwestorów skutecznie zniechęca: K. Przybylska, Detamil1l1llty ;:,a;;rallic::.lIych illwesty(ji !w::po.(rcdllich Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2001. IX. II'. leorii ckol!omic:'lll'j,.

(10) KIl/ska. - zaniedbana infrastruktura transportowa i łącznościowa, - słabo rozwinięty przemysł, - wysoki stopień zanieczyszczenia środowiska nat uralnego"'. Autorzy stwierdzają także, że bezpośrednie inwestycje zagraniczne "I na ogół korzystniejsze dla krajów, które kontynuują proces transfonnacji systemowej. Na drodze przemian napotykają one szereg barier rozwoju, związanych m.in. z brakiem kapitału, dużym bezrobociem, inflacją, monopolizacją rynku, niską jakością wytwarzanych produktów. Tak więc bezpośrednie inwestycje będą zasilały z zewnątrz gospodarki państw, nie powodując jednocześnie "dlużniczego stosunku" pomiędzy tymi krajami a inwestującymi zagranicznymi przedsiębiorstwami na ich rynkach lokalnych"'.. 7. Bezpośrednie InwestycJe zagranlune w Polsce Jako główny element IntegracJI europeJskieJ I światoweJ Dokonując. oceny bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce, K. Dziworska stwierdza, iż "należą one do dynamicznie rozwijających się zjawisk w sferze międzynarodowych stosunków gospodarczych". Podkreśla tab.e, iż są one bardzo ważnym czynnikiem, który przyspiesza rozwój i integrację gospodarek poszczególnych pai\stw". Znaczący rozwój inwestycji zagranicznych w Polsce odnotowano w latach dziewięćdziesiątych. Bylo to spowodowane rozpoczynającym się procesem transformacji gospodarki w kierunku gospodarki rynkowej. Poddając analizie wyniki badań, przeprowadzone przez PAIZ, oraz badania naukowców zajmujących się tą problematyką, można stwierdzić, że: .- w pierwszym okresie transformaeji polski przemysł był głównym rem napływu inwestycji zagranicznych,. sekto-. - wykorzystuj'lc niedobór wielu dóbr konsumpcyjnych na rynku krajowym, inwestorzy skoncentrowali się na eksporcie towarów; odnotowano także wzrost działalności eksportowej spółek z kapitałem zagranicznym w Polsce, - do 1996 r. drugim, po przemyśle, sektorem gospodarki, który wzbudził duże zainteresowanie inwestorów zagranicznych, byl handel i uslugi, - od 1997 r. na drugim miejscu pojawiło się pośrednictwo finansowe, - znaczącą pozycję zajmują także bezpośrednie inwestycje zagraniczne w sektorze bankowym i w sektorze instytucji ubezpieczeniowych". L. CZl'chowski, K. Dziworska, A. Górczyńska. UworJHlkow(/1!iaIN'zpo.(rednich il/w/'stw:ji ;,agrallic":ny('" l\' H'(~jl'wód:;'11\ 'il' pOlllOrskim I w: 111I1t'l'.\'(w:je li.' pr()('l' Sil' trallsjómllll ji Mus/U)(/arki P(JI.~ki /990-/999, pod rcd, W. Karaszcwskicgo, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, TortUl2000. 1'1. 20. Ihidt'lII,. K. Dl.iworska, !Jez.po.frl'dnic inwestycje ;:a!:wllic:':IIl' II' Pols{'{' -- próha OCl'IlY [w:\ FinwIs(', /'y::.yko i l'k%gill w proce.Wlch il/ll'l'stYC)jllyclt, pod red. H. Hcnzcl, AE w Katowicach, Katowice 21. 1999.. W. Karaszewski , Br:po.śred"it, inwe.\"(\'C:!l' ::'lIgran;c:.lIt' w PoIsCl' (/990-/999) I w: I blWCSf)Yje w pron'sil' trall.~fó""l(l('ji. .. 22.

(11) S:anse i. Z informacji PAIZ wynika. że wśród największych inwestorów zagranicznych w Polsce w 2000 r. znalazly się takie przedsiębiorstwa. jak: France Telecom, Citibank. Vallenfall. Bank Austria. Telia , General Motors. W pierwszej piątce największych inwestorów wartość zainwestowanego kapitału ukształtowala się na poziomie 314 mld USD. Rodzaj prowadzonych przez wyżej wymienione firmy działalności oscyluje wokół bankowości. telekomunikacji. zaopatrzenia w energię elektryczną. gaz i wodę. a także produkcji sprzętu transportowego. urządzeń elektrycznych i optycznych". Z badań przeprowadzonych przez Centrum Badali Marketingowych "Indicator" na zlecenie Państwowej Agencji Inwestycji Zagranicznych wynika. iż inwestorzy zagraniczni koncentrują swój kapitał wokół dużych aglomeracji. Jest 10 spowodowane lepiej rozwiniętą infrastrukturą techniczną. wyższą chłonności,j rynku i lepszą dostępnością komunikacyjną w tych ośrodkach niż w rejonach słabiej rozwiniętych. między innymi na wschodzie Polski". Przedsiębiorstwa zagraniczne inwestują także w regionach o wysokiej stopie bezrobocia: uruchamiając nowe zakłady lub modernizując już istniejące. dają zatrudnienie lokalnej ludności . łnny prz.ykład kreacji nowych miejsc pracy w polskich firmach wspólpracujących ze spółkami zagranicznymi stanowi konccm Coca-Coła . Jak podaje K. Dziworska. koncern uruchomił siedem zakładów zatrudniaj~cych 1500 osób. natomiast dalsze ponad 7tys . osób znalazło zatrudnienie u poddostawców produkujących butelki. etykiety i nakrętki". Dzięki szkoleniom przeprowadzonym przez prawic 80 % firm zagranicznych w Polsce " wielu polskich pracowników ma możliwość ciągłego podnoszenia swoich kwalifikacji. a także doskonalenia języków obcycll. W związku z powyższym można postawić tezę, iż bezpośrednie inwestycje zagraniczne są jednym z głównych czynników warunkujqcych glohalizację i stopniową integrację poszczególnych państw. Aby dalsza współpraca mogła pomyślnie się rozwijać. powinny być zharmonizowane interesy inwestora i kraju goszczącego. Polska. chcąc umocnić swoją pozycję na rynku między narodowym i być bardziej atrakcyjną dla zagranicznych inwestorów, musi wyeliminować szereg barier biurokratycznych. przebudować infrastrukturę techniczną i zaplecze biznesowe dla zagranicznych inwestorów. lei.eli polityka fiskalna i finansowa państwa nie zostanie dostosowana do ogólnych procedur. jest bardzo prawdopodobne. iż inwestorzy zaczną inwestować na innych. lepiej przystosowanych rynkach.. ~J. www .pai7..pl/main/in wcst2000.html ~·ł Żródlo : PA Il. por. tci. G. Garl iI1ska, Umied wykor::,ys!at : s::.al/sę . '. "/I\·(~.\·ty{jc ::.agranlc.IIt' ,. "Nowe Życic Gospodarcze". 6 maja 200 l. 1 .~ K. Dziworska. op. cit.. ". Według PAIZ ..

(12) Katarz.yna Kluska. 8. Podsumowanie W świetle przedstawionych faktów m oż na stwierdzić, że globalizacja jest po stępującym procesem, który pozostawiony bez kontroli może doprowadzić do bardzo poważny c h kryzysów. Prawdopodobna wydaje się wizja świata przedstawiona przez członków Grupy Lizbońskiej, którzy dopatruj~1 s ię głębo kiego rozłamu po między krajami wysoko rozwiniętymi i reszt'l św iata . Będą one dążyły do podporzqdkowania sobie palistw słabo rozwiniętych , które , zepc hnięte na margines, będą trawione wojnami i licznym i konniktami ". Dlatego też takie potęgi,jak Stany Zjednoczone, kraje Europy Zachodniej i Azj i Wschodniej. zamiast walczyć o globalne przywództwo, powinny raczej za planować kontrakty, które bylyby wprowadzane na rynku globalnym. Dzięki nim m oż liwe stałoby się usuwanie nierówn ośc i pomiędzy regionam i, promowanie tolerancji, ustanowienie demokratycznych rządów globalnych i skoncentrowanie s ię na ochronie środowi s ka naturalnego. Nałeży jednak pami ę tać o pozytywnych aspektach globali zacji . W wielu przypadkach tylko globalna współpraca państw m oże doprowad z i ć do rozwiqzania problemów, które przerastają moż liw ości jednego kraju . LIteratura. Czec howski L . Dziworska K.. Górczy riska A., Lh\'llrUllkol\'(lIIia be::.po.,:r('(llIic.:h ilHl'('stycji :.ag ral/ie ::." yc" n' lI'ojl'wt.kl::'ll\'ie pomorsk im Iw : 1/I/\I'('.o;lycje h' proc('Jie 1rllmlornuuji KO.\·podarki Polski J990- 1999. pod ret.! . W. Karaszewskie go, Uniwersy tet Mikolaja Kopernika, ToruJl 2(X)(J . Dziworska K. Bl'Zpo.\~ r('dłli l! illw('stycje :.agrallicz./l e IV Polsce -- próba (JCt' I/ )' Iw:1 Fimlfl ,H' , ry:.yko i ekologia UJ procesach iIlH'l'st)'cyjllych. pod red. H. Henzel . AE w Katowicach.. Kalowiee 1999 . Ga rl ińs k a. G .. Umied wykor:ys t(l(: SUIIIJf ... Inwestycje zagrall ic:ne , .. Nowe Życic Gospo-. darc'.e" , 6 maja 2(Xl1 . Grupa Lii".boriska. Granice kOllkurl'llcji . Warszawa 1996. Gw iazda A .. GlolJllJi::.mja; rexiollali:'llcja gm."odlirki ,f wialOlvej, Toruń 1998 . Ki.lraSlewski W. B e~.po.fred"it! inwestycji>:'llgrallic:m' w PO/St'l' (/990- 1999) Iw:1IlIwesly(je I\' procesie tramformllcji gospodarki Polski /9 90- /9 99, pod red . W. Karaszewskiego, Uni wersytet Mikolaja Kope rnika. Torun 2000. t. Ki s icl - ł.owczyc. A. Wsp ólc;.e,H!a gospodarka .\:wimoll'u. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdanskicgo, Gdarisk 1997 . Lcvy D., llIl enwt;o/la! Prodlł c titm mul SOl/rÓ/lg : 'Ii" 'lIds al/d l .ulU's. "STI Rcv icw" 1993. No. 13 . Liberska B .. Glo!JlIli::.ocja -- I,róba racjO/wlru'Mo poc/('j.vl..·ia . .. Nowe Życ ie Gospodarl'zc", 2R styczn ia 2001 , nr 2/294 . Ostrowsk<l E.. G/ohali:,mja ry:yku UJ proas(/ch itll\'eJ1.\'c)jTlyc" Iw: I FiIUUl SC', ryzyko i ekolo!{ia w pma',we" il/we.HyC)jllych, pod red. li . Henzel, AE w Katowicach, K<ltowi ce t. 1999.. n Grupa Lizbońska , op . cir., s. 122 ..

(13) S:a llsc i. •••. Prlybylska K., Dererminanry ;:,ag ranicl'Iych inwe.-;ry(ji be:po.~ redllich Ul leorii ekollom;c:'lIej, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 200 I . Wspfitcll'.my bank, pod red . W.L. Jaworskiego. Poltext, Warszawa 1999 . Zors ka A .. Ku globalizacji? Przemiany Ił' korpora cjach lransnarodowyc h i Ul gospodarce ,fwiatowej. Wydawnictwo Naukowe PWN. Wars zawa 1998.. The 0ppońunlties and Threats ol Globallsatlon wit h Relerence to Forelgn Dlrect Investment For a Jong time now we have been seeing increased interest in globalisalion. This is shown by Ilumerous publications. press interviews, eurrent affairs and doeumentary programmes and academic papers. There are also the opinions and auitudes of the people involvcd and interested in thi s issue. After all. the supporters and detractors ot' globalisation are numerous. There is a trend for people tak ing part in pub lic debate to dec1are thelllselves either for nr against the liberalisa tion of trade , W assess the strategie moves of financial l'orporalions. or lo perceive the bcncfils ol' insurance company mergers , the latest foreign inveSlments and bank mergers . In their observations on the progress of tec hnoJogy. science and computerisation. thc ever-swifter transfer ol' information. risin g unempJ oy ment and the ever-worsening state ot' Ihe natural environment , they are trying to find the I: auses of the many ecol1omic and financial crises and at the same lime sIak e out their role and place in the co ntemporary world. This paper deseribes globalisation and presents the most important argumenls ot' ils supporte rs and delractors. It al50 di sc us ses foreign dircet investment as one ol' the major sy mptoms ot' the globalisation process..

(14)