A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
FOLIA O EC O N O M IC A 214, 2008
M a g d a le n a B u r z y k o w s k a *
M IK R O E K O N O M IC Z N E C Z Y N N IK I K S Z T A Ł T U JĄ C E R Y N K O W Ą W A R T O Ś Ć P Ł Y N N O Ś C I F IN A N S O W E J P R Z E D S IĘ B IO R S T W A
W spółczesna lite ratu ra z zakresu teorii przedsiębiorstw a przyjm uje, iż „[...] celem w szystkich decyzji podejm ow anych w przedsiębiorstw ie jest m ak sy m alizacja jeg o w artości ry n k o w ej” 1. E. N o w ak przyjm uje, że „[...] podstaw ow ym celem przedsiębiorstw a p ow inno być m aksym alizow anie korzyści w łaścicieli” 2.
M aksym alizując w artość dla akcjonariuszy, a więc sum ę korzyści, jakie o trzy m u ją właściciele z tytułu posiadanych udziałów w przedsiębiorstw ie, m aksym alizuje się korzyści wszystkich p o dm iotów zw iązanych z przedsię biorstw em . A. R a p p a p o rt tłum aczy to w ten sposób:
[...] los przedsiębiorstwa w długim okresie zależy od relacji finansowych ze wszystkimi pod miotam i związanymi z przedsiębiorstwem. Pracownicy chcą konkurencyjnych płac i świadczeń pozapłacow ych. O dbiorcy dom agają się produktów wysokiej jakości i usług świadczonych po konkurencyjnych cenach. D ostaw cy i posiadacze obligacji oczekują spłaty swoich wierzytelności z nadejściem terminu zapadalności ich roszczeń [...]*.
Z arząd - w ysokich gratyfikacji, zaś akcjonariusze - w ysokich zarobków z zainw estow anych w przedsiębiorstw o kapitałów .
U znanie m aksym alizacji w artości przedsiębiorstw a za jego cel funkcjo n o w a n ia spraw ia, że generow anie w artości p o d m io tu staje się osnow ą wszys tkich jego działań. W szystkie zasoby, procesy i zachodzące m iędzy nimi interakcje są analizow ane pod kątem efektyw ności i k reow ania wartości. Z arząd zan ie w artością przedsiębiorstw a jest zatem „[...] integracyjnym p ro cesem zap rojek tow anym tak , aby poprzez koncentrację n a kluczow ych
czyn-* M gr, asystent - doktorant, Katedra Analizy i Strategii Przedsiębiorstwa UŁ.
1 W. D ę b s к i, Teoretyczne i praktyczne aspekty zarządzania finansam i przedsiębiorstwa, W ydawnictwo N aukow e PW N , Warszawa 2005, s. 14.
2 E. N o w a k, Controlling w przedsiębiorstwie, koncepcje i instrumenty, W ydawnictwo O D D K , G dańsk 2003, s. 201.
5 A . R a p p a p o r t , W artość dla akcjonariuszy - poradnik menedżera i inwestora, W IG-Press, W arszawa 1999, s. 5.
nikách w artości uspraw nić proccs podejm ow ania decyzji strategicznych i op e racyjnych” 4.
K o n c en trac ja n a kluczow ych czynnikach w artości w ydaje się problem em istotnym , złożonym , ale i różnorodnym w swej treści. M o żna bowiem wskazać n a szereg d eterm in a n t kształtujących w artość przedsiębiorstw a, takich jak: „[...] stan i wielkość techniczno-ekonomicznego zużycia m ajątk u przedsiębiorst wa, stosow ana technologia i technika produkcji, know -how [...]” 5, strategia rozwojowa firmy czy kapitał intelektualny. Ogólny przegląd czynników wartości podaje D. W alters. A u to r ten wyróżnia: „[...] gotów kę, zainw estow any kapitał, koszt kapitału ”6. A. R ap p ap o rt do swoich kom ponentów zalicza: „[...] przepły wy pieniężne z działalności operacyjnej, stopę d ysko ntow ą o ra z zadłużenie” 7. A. Black, P. W right i J. Bachman* d oko nu ją podziału czynników wartości przedsiębiorstw a na: strategiczne, finansow e i operacyjne. D o czynników strategicznych autorzy ci zaliczają: ryzyko, ren tow no ść i w zrost; czynniki finansow e to: okres w zrostu w artości, stopa w zrostu sprzedaży, m arż a zysku operacyjnego, inwestycje w m ajątek trw ały, inwestycje w k ap itał obrotow y, sto p a p o d a tk u dochodow ego o raz koszt kapitału.
W ydaje się, że za w iodącą grupę czynników m o żn a uznać czynniki finansow e, k tó re w w yniku działań operacyjnych bezpośrednio kształtują sytuację ekonom iczno-finansow ą przedsiębiorstw a, odzw ierciedlając w ten sp osó b nadw yżki finansow e (korzyści finansow e) dla wszystkich zaintereso w anych stro n (właścicieli, akcjonariuszy, dostaw ców , k o n trah e n tó w , praco w ników przedsiębiorstw a itd.).
Lokalizacji czynników finansow ych doszukujem y się w obszarze finan sowym działalności przedsiębiorstw a. O bszar ten ściśle wiąże się ze sferą: zaopatrzen ia, produkcji, zbytu, m ark etingu czy inwestycji, bowiem każdy z tych obszarów generuje przychody, koszty, w ydatki lub wpływy, które m ają znaczenie dla stan u finansow o-m ajątkow ego przedsiębiorstw a, a zwłasz cza dla jego płynności finansowej.
„P łynność finansow a oprócz zdolności przedsiębiorstw a d o w ypełniania zobow iązań płatniczych w każdym czasie”9 jest swego rod zaju „am ery kań ską
4 T. D u d у с z, Z arządzanie wartością przedsiębiorstwa, PW E, W arszawa 2005, s. 11. 3 L. B e d n a r s k i , R. B o r o w i e c k i , J. D u r a j , E. K u r t y s, T. W a ś n i e w s k i , B. W e r s t y , red. E. K u r t у s, Analiza ekonomiczna
przedsiębiorstw a, W ydaw nictw o Akademii Ekonomicznej we W rocławiu, W rocław 1998, s. 393.
6 D . W a 1 t e r s, The implications o f Shareholder Value Planning and Management fo r
Logistics Decision M aking, „International Journal o f Physical Distribution & Logistics M ana
gem ent” 1999, nr 4.
7 A . R a p p a p o r t, op. cit., s. 65.
8 А . В 1 a c k, P. W r i g h t, J. B a c h m a n, W poszukiwaniu wartości dla
akcjonariuszy, D o m W ydawniczy A B C , Kraków 2000, s. 101.
’ M . S i e r p i ń s k a , B. N i e d b a ł a , Controlling operacyjny w przedsiębiorstwie, W ydaw nictw o N aukow e PW N , Warszawa 2003, s. 299.
o pcją k u p n a ” 10, poniew aż „[...] d opóki jest się w p o siad aniu o dpow ied niego poziom u płynności, m o żn a w ykonać swoje upraw n ien ia z ty tu łu jej p o sia d a n ia ” 11. Jest to rów noznaczne z zaspokojeniem w łasnych oraz wie rzycieli oczekiw ań. T aki w izerunek pozw ala w skazać n a w ew nętrzną płyn ność finansow ą przedsiębiorstw a, czyli „[...] cenę, ja k ą właściciel przedsię b io rstw a, b io rąc pod uw agę indyw idualn e p o trze b y i w a ru n k i, będzie g otow y zaofero w ać w zam ian za u d o stęp n ien ie m u śro d k ó w fin an so w ych” 12.
Dzięki istnieniu wewnętrznej płynności finansowej przedsiębiorstw a m ożna m ów ić o jej w artości rynkow ej. „W arto ść rynkow a płynności finansow ej będzie oznaczała cenę za kolejną złotówkę płynnych aktyw ów , której wym aga rynek od pragnącego j ą nabyć za rzą d u ” 13. M o żn a zaryzykow ać stwierdzenie, że im pew niejsza w ew nętrzna w artość płynności finansow ej przedsiębiorstw a, tym wyższa jej w artość rynkow a. E. N ow ak za najlepsze przybliżenie wartości rynkow ej przedsiębiorstw a uw aża jego w artość w ew nętrzną.
W literatu rze przedm iotu obok rynkow ej w artości płynności finansow ej (zwanej o b iek ty w n ą14) w skazuje się n a płynność: subiektyw ną, decyzyjną i a rb itra ln ą 15:
- subiektywna wartość płynności jest w yznaczana n a podstaw ie prze słanek, którym i kieruje się przedsiębiorca, n a podstaw ie określonej funkcji celu. Inaczej m ów iąc, subiektyw na w artość płynności je st to cena, ja k ą zarząd d an eg o przedsiębiorstw a, biorąc po d uw agę swoje indyw idualne w arunki, jest gotów zapłacić za kolejną złotów kę płynnych aktyw ów lub m ów iąc inaczej - za „jednostkę płynności” . Subiektywna wartość płynności je st jed n y m z przejaw ów wewnętrznej w artości płynności, całkow icie zależnej od oceny sytuacji do k o n an ej w ew nątrz przedsiębiorstw a i z inicjatywy jego kierow nictw a;
- wartość decyzyjna płynności w yznaczana jest przez sprzedającego lub kupującego (a więc zainteresow aną stronę) i w yraża interesy strony w a rto ś ciującej;
- wartość arbitralna płynności określana jest n a podstaw ie d any ch przed siębiorstw a. W m om encie jej w yznaczania jest o n a p o za wpływem kierow
10 Am erykańska opcja kupna charakteryzuje się tym, że realizacji uprawnień wynikających z opcji m ożna dok onyw ać w dow olnym m omencie od chwili ich pow stania d o ich wygaśnięcia.
11 G . M i c h a 1 s к i, Płynność finansowa małych i średnich przedsiębiorstw , PWE, Warszawa 2005, s. 81.
12 G . M i c h a l s k i , W pływ opóźnień w spłacie należności na budowę modelu wewnętrznej
wartości płynności, J. D z i e c h c i a r z (red.), Ekonometria. Zastosowania m etod ilościowych,
„Prace N au kow e Akadem ii Ekonomicznej we W rocławiu” 2002, nr 935, s. 164. 13 Ibidem.
14 L. B e d n a r s k i , R. B o r o w i e c k i , J. D u r a j , E. K u r t y s, T. W a ś n i e w s k i, B. W e r s t y, op. cit., s. 392.
nictw a przedsiębiorstw a, poniew aż o p a rta jest n a d any ch pochodzących tylko i w yłącznic z przedsiębiorstw a, jest jednym z przejaw ów wewnętrznej w artości płynności. W artość ta jest w yznaczana jed y n ie n a p od staw ie obiektyw nych przesłanek i zależy tylko od czynników ekonom icznych, nic m a w niej m iejsca n a subiektyw ny osąd d o k o n a n y przez kierujących przedsiębiorstw em .
W artość subiektyw na jest wynikiem uzupełnienia w artości arbitralnej o wnioski będące skutkiem posługiw ania się intuicją przez kierow nictw o przedsiębiorstw a. M oże być niższa od arbitralnej, jeśli kierow nicy m ają niew ielką awersję do ryzyka, lub odw rotnie, znacznie wyższa od arbitralnej, jeśli kierujący przedsiębiorstw em m ają znaczną awersję d o ryzyka. W raz ze w zrostem kom petencji osób odpow iedzialnych za przedsiębiorstw o różnice m iędzy w artością subiektyw ną i w artością arb itra ln ą będą m alały. „Idealnym stanem jest ten, w którym w artość arb itraln a, subiektyw na i decyzyjna są w yznaczane n a tym samym poziom ie” 16. Nie m a wówczas problem u z wy znaczeniem rynkow ej w artości płynności finansow ej.
W literaturze przedm iotu d okonuje się podziału czynników kształtujących płynność finansow ą, co oznacza, że klasyfikacja czynników m oże stanow ić znaczącą pom oc dla kierow nictw a przedsiębiorstw a w postaci inform acji o tych zm iennych, k tó re w ym agają podjęcia szczególnych działań ze strony przedsiębiorstw a w celu zachow ania/przyw rócenia płynności finansow ej. P re zentow ane determ in an ty są rów nież znaczącym wyznacznikiem rynkowej w artości płynności finansow ej.
U. W ojciechow ska wskazuje zm ienne17:
- m ak ro ek o n o m iczn e (niezależne od sposobu d ziałan ia przedsiębiorstw a), branżow e (także zew nętrzne i niezależne od przedsiębiorstw a),
- m ikroek onom iczne (zależne od sposobu d ziałania przedsiębiorstw a). D o m akroekonom iczn ych czynników k ształtow an ia płynności zalicza się: - funkcjonow anie system u pieniężnego w go spodarce, czyli politykę pieniężną system u bankow ego (stopy opro cen to w an ia kredytów ),
- staw ki p o d atk ó w i o p łat zaliczanych d o kosztów p ro du kcji, a także obciążające wyniki finansow e podm iotów gospodarczych (pod atek d o c h o dow y),
- staw ki p o d atk ó w obciążających przychody ze sprzedaży (podatek VAT, p o d atek akcyzow y),
- ceny sprzedaw anych tow arów i usług, ceny zak u p u surow ców , energii, o p ak o w ań i czynników produkcji oraz ceny o d p łatn ie św iadczonych usług, np. telekom unikacyjnych, pocztow ych, tran spo rtow ych ,
“ G . M i c h a I s к i, Płynność..., s. 82-83.
17 U . W o j c i e c h o w s k a , Płynność finansowa polskich przedsiębiorstw w okresie
transformacji gospodarki. A spekty makroekonomiczne i mikroekonomiczne, SG H , Warszawa 2001,
- koszty pracy zw iązane z w ypłatą w ynagrodzeń o ra z innych świadczeń pieniężnych i rzeczow ych zw iązanych z zatrudnianiem pracow ników , a także przym usow e płatności na rzecz system u finansow ego pań stw a (składki ZU S , składki na F u n d u sz Pracy itp.).
Poszczególne determ in an ty m akroekonom icznej płynności finansow ej są w większości kształtow ane przez m echanizm rynkow y.
D o branżow ych czynników k ształtow ania płynności zalicza się18: - etap rozw oju branży,
- stopień ryzyka branżow ego,
- now oczesność i perspektyw y rozw oju branży, - specyfikę sfery realnej branży.
D o m ikroekonom icznych czynników kształtow an ia płynności zalicza się: - o rg an izację rozliczeń pieniężnych m iędzy p a rtn e ra m i handlow ym i; w tym p rz y p ad k u chodzi o właściwe zsynchronizow anie pieniężnych przy chodów i w ydatków (zachow anie rów now agi dochodow ej),
- term iny płatności; korzy stn a sytuacja w zakresie płynności wystąpi, gdy przeciętny okres inkasa wszelkiego rodzaju należności będzie równy (lub krótszy) przeciętnem u term inow i regulow ania zobow iązań,
- um iejętność zarządzania płynnością finansow ą przez kadrę zarządzającą. D . W ędzki dzieli czynniki kształtujące płynność finansow ą zgodnie z kry terium ro d zaju n a zależne i niezależne od p rzedsiębiorstw a19. O znacza to, że czynniki zależne należą do takich, na k tó re przedsiębiorstw o m a wpływ, zaś za czynniki niezależne uznaje się te, k tó re znajdują się p oza sferą jego oddziaływ ania. D o czynników zależnych od przedsiębiorstw a a u to r ten zalicza:
- technologię i organizację procesu produkcji, poniew aż m ają one wpływ n a wielkość zapasów m ateriałów i surow ców o raz p rod uk cję w to k u , czyli płynność m ajątk u obrotow ego,
- specyfikę branży, w której działa przedsiębiorstw o, gdyż w yznacza ona płynność m a ją tk u obrotow ego o raz płynność źródeł finansow ania,
- strategię finansow ą, k tó ra jest wyrazem dążenia zarząd u do spełnienia misji przedsiębiorstw a, a więc ukształtow ania pozytyw nego w izerunku firm y w otoczeniu, dlatego aby form ułow ać strategię fin anso w ania m ajątk u i m óc ustalić praw idłow ą strukturę finansow ania poszczególnych składników m ajątku, należy brać pod uwagę płynność m ajątku z podziałem na część stałą i zmienną,
- jak o ść zarządzania, k tó ra obejm uje m etody i techniki k ształtow ania poszczególnych składników kapitału obrotow ego, tak aby zachow ać ciągłość cyklu operacyjnego,
18 M . S y p e 1, Zagrożenie płynności finansowej, „Prawo Przedsiębiorcy” 2002, nr 10, s. 72. 19 D . W ę d z к i, Strategie płynności finansowej przedsiębiorstw a, W ydaw nictw o Oficyna Ekonom iczna, K raków 2002, s. 72.
- zm ienność przepływ ów pieniężnych,
- bieżącą oczekiw aną stopę d o chodu z aktyw ów operacyjnych, - sto p ę zysku ze sprzedaży.
N a to m iast d o czynników niezależnych od przedsiębiorstw a, ale także wpływ ających na płynność, zaliczyć m ożna:
- bieżącą i oczekiw aną k o n iu n k tu rę gospodarczą,
- wielkość p o d atk ó w i kosztów obciążających przedsiębiorstw o, - koszt inwestycji w m ajątek trw ały,
- koszty siły roboczej, - w artość aktyw ów , - koszt k ap itału własnego, - koszt k ap itału ogółem,
- niew ystarczającą wiedzę o przyszłych źró dłach finansow ania, - do stęp n o ść k ap itału w danych w arunkach.
D o k o n u ją c rozróżnienia czynników kształtujących płynność finansow ą n a zależne i niezależne od przedsiębiorstw a, m o żn a w yodrębnić te, które oddziałują tylko n a niektóre ze składników m a ją tk u o b rotow ego o raz na większość z nich lub naw et n a wszystkie (schem at 1).
- stosowana - zm ienność - bieżąca - koszt kapitału
technologia, cash flow, i oczekiwana obcego,
- rodzaj branży, - bieżąca koniunktura - koszt kapitału
- strategia oczekiwana gospodarcza, ogółem,
finansowa, stopa dochodu - wielkość podatków - stopień asymetrii
- jakość z aktywów, i kosztów informacji
zaopatrzenia operacyjnych, obciążających o przyszłych
- stopa zysku przedsiębiorstwo źródłach
ze sprzedaży finansowania,
- dostępność kapitału w danych warunkach
Schem at 1. Czynniki kształtujące wartość płynności finansowej przedsiębiorstwa Ź r ó d ł o : opracowanie własne na podstawie: D . W ę d z к i, Strategie płynności finansowej
U zupełnieniem wyżej przedstaw ionego podziału m o g ą być zm ienne p re zentow ane przez D. W. Olszewskiego, który w yróżnia m . in. czynniki zaw arte w tab. I 20:
T a b e l a 1
Zm ienne objaśniające płynność finansową według D. W. Olszewskiego
Zależne Niezależne
- struktura aktyw ów obrotowych i tempo ich zamienial- ności na gotów k ę (stan środków pieniężnych, poziom zapasów , stan i struktura należności),
- w ielkość sprzedaży wyrobów i usług,
- sprawność w zakresie zarządzania kapitałem obrotowym (gospodarka zapasam i, cykl produkcji, sprawność w za kresie w indykow ania należności),
- struktura zobow iązań (zobowiązania krótko- i dłu go terminowe),
- jakość wytwarzanych dóbr i usług,
- polityka i działalność w zakresie sprzedaży i zaopa trzenia (stosowane instrumenty polityki handlowej, roze znanie rynku, udział eksportu i udział importu, ich kierunki, charakterystyka rynków zaopatrzeniowych), - organizacja przedsiębiorstwa (struktura zarządzania, de
legacja uprawnień, podział na działy i jednostki, od działy, filie, obieg informacji, prowadzona rachunko wość),
- spraw ność i kwalifikacje kadry kierowniczej, usytuow a nie kierownictwa firmy,
- kwalifikacje pozostałej części załogi, - przedsiębiorczość właściciela firmy, - m etody zarządzania
- pozycja na rynku, - koniunktura w gospodarce, - struktura i realność rynkowa
majątku i kapitałów, - organizacje i stowarzyszenia
pracow nicze oraz ich rola i w pływ na działalność przedsiębiorstwa
Ź r ó d ł o : opracowanie na podstawie: D . W. O l s z e w s k i , Zdolność płatnicza przedsię
biorstwa - koncepcje i m etody oceny, „Bank i Kredyt” 1992, nr 6, s. 14.
G. Ł uk asik w yodrębnia ujemne i d o d atn ie strony czynników płynności finansow ej (tab. 2).
W ydaje się, że szczególnego znaczenia nabierają zm ienne m ikroekonom icz ne płynności finansow ej, bowiem bezpośrednio w aru n k u ją istnienie jej w arto ści rynkowej oraz rozwój przedsiębiorstw a. Przyjm ując wcześniejsze stwierdze nie, że „[...] im pewniejsza w ew nętrzna w artość płynności finansow ej przedsię biorstw a, tym wyższa jej w artość rynk ow a” , czyni zm ienne m ik ro eko no m icz ne głównym i determ in an tam i rynkow ej w artości płynności finansow ej.
20 D . W. O 1 s z e w s к i, Zdolność płatnicza przedsiębiorstw a - koncepcje i m etody
T a b e l a 2
Rodzaj czynnika
Zakres sterow alności O ddziaływanie na płynność
j III 11KJ ze strony przedsiębiorstwa
dodatnie ujemne
polityka monetarna ograniczony - polityka ożywienia gospodar
czego,
- ułatwienie dostępu do kre dytu,
- obniżenie stóp procento wych
- restrykcyjna polityka m one tarna,
- utrudnienie dostępu d o kre dytu (wzrost stóp procen to wych) o o с o мo o
polityka fiskalna, roz wiązania systemu podat k ow ego i ich stabilność
wybór strategii podatkow ej zmniejszają cej obciążenia pod atkow e
- zmniejszenie płatności podat kowych,
- stabilność systemu ułatw ia jąca,
- planow anie w ydatków
- wzrost płatności p od atk o wych,
- niestabilność system u ogra niczająca planow anie w ydat ków
■ä 2
koniunktura gospodar cza
uzależniony od zdolności adaptacji przedsiębiorstwa d o zmian na rynku oraz zakresu aktyw ności gospodarczej
- wzrost zysku - spadek zysku
stopień rozwoju rynku finansow ego
ograniczony d o m ożliw ości sw obodnego wyboru zróżnicow anych źródeł pozysk i wania i lokaty kapitału oraz m ożliwości spełnienia w arunków wyznaczonych przez kapitałodaw ców
- łatwość dostępu d o kapitału o niższym koszcie
- trudność dostępu do kapita łu, (wyższy koszt kapitału)
etap rozwoju branży ograniczony, w zależności od pozycji - ułatwienie w dostępie d o k a - utrudnienia w dostępie d o O
* O
stopień ryzyka branżo wego
przedsiębiorstwa w branży’, stopnia elas tyczności działania, m ożliwości dywersy
pitału dla branż rozwijających się
kapitału dla branż „zamierają cych”
•NG cd u.
now oczesnosc i perspe ktyw y rozwoju branży
fikacji produktów branży
-
-ca
- wysoki poziom dźwigni ope racyjnej
- niski poziom dźw igni opera cyjnej
specyfika sfery realnej branży
Sfera działalności operacyjnej pozycja rynkow a przed
siębiorstwa
związany ze zdolnością konkurencyjną przedsiębiorstwa i strategią m arketingo
- wzrost nadwyżki finansowej - spadek nadwyżki finansowej
strategia cenow a wą s
u i
pow iązanie z rynkiem m iędzynarodowym
ograniczony d o m ożliw ości zabezpiecze nia się przed ryzykiem walutow ym
- dod atnie różnice kursowe - ujemne różnice kursowe с
o u o
p olityk a zapasów samodzielne decyzje przedsiębiorstwa - możliwość odzy skania w części lub całości należnych kw ot
- utrudniona egzekucja należ ności
rä
2 dobór form rozliczeń finansowych
- - - realizacja dodatkow ych zo
bow iązań zobow iązania p ozab i
lansow e (warunkowe) przedsiębiorstwa
- zatory płatnicze
Ź r ó d ł o : opracow anie w łasne na podstawie: G . Ł u k a s i k, P o lityk a pozyskiw an ia kapitału p rz ez przedsiębiorstw a tv warunkach rozwoju
B iorąc pod uw agę wpływ takich czynników na k ształtow anie płynności finansow ej przedsiębiorstw a, jak:
- stru k tu ra aktyw ów obrotow ych i tem po ich zam ienialności n a gotów kę (stan śro dków pieniężnych, poziom zapasów , stan i s tru k tu ra należności),
- w ielkość sprzedaży w yrobów i usług,
- spraw ność w zakresie zarządzania kapitałem o brotow y m (g o spo dark a zapasam i, cykl produkcji, spraw ność w zakresie w in dy ko w an ia należności),
- s tru k tu ra zobow iązań (zobow iązania k ró tk o - i długo term inow e)21, w skazać m o żn a, iż stanow ią one w znacznym sto pn iu rów nież o w artości rynkow ej przedsiębiorstw a.
Z apasy w przedsiębiorstw ie są składnikam i m ajątko w y m i obejm ującym i surowce, m ateriały, półprod ukty, produkcję w to ku , wyroby gotow e i towary. Z apasy uczestniczą we wszystkich procesach gospodarczych. T a k ja k inne składniki m a ją tk u obrotow ego, zużyw ają się w całości w jednym cyklu obrotow ym firm y, dlatego m uszą być system atycznie odnaw iane. „Z e względu n a zróżnicow aną stru k tu rę zapasów różne są pow ody ich utrzym yw ania w przedsiębiorstw ie” 22. Z apasy surow ców , m ateriałów i produkcji niczakoń- czonej są utrzym yw ane, bowiem zapew niają:
- rytm iczność produkcji i praw idłow y poziom w yko rzy stan ia zdolności produkcyjnych niezależnie od sezonow ych zm ian p o p y tu na w ytw arzany p ro d u k t;
w ydłużenie serii produkcyjnych, co wpływa na zm niejszenie je d n o stkow ych kosztów produkcji;
- za k u p m ateriałów i ich tra n sp o rt w większych p artiach , co pozw ala uzyskać korzyści zw iązane z dyskontem ilościowym: ra b a ty cenowe, niższe koszty tra n sp o rtu (gdy są one wyższe niż k oszt u trzym ania tych zapasów );
- ochro n ę przed skutkam i w zrostu cen m ateriałów , zm ian stopy procen towej kredytów , w ahania kursów walut. Jeśli zapasy kupo w ane są na wolnym rynku, to ich ceny podlegają relacjom podaży i po pytu. C zęsto więc d o konyw ane są zw iększone ponad aktualne zapo trzebo w anie zakupy, aby zabezpieczyć się przed zw yżką ceny;
- m niejszą niepew ność co d o wielkości i czasu dostaw ;
- ochronę przed skutkam i nagłych zdarzeń, ja k strajki, pożary, powodzie; - planow anie produkcji.
Z apasy p ro d u k tó w gotowych:
- zapew niają ciągłość sprzedaży; po p y t n a p ro d u k ty zm ienia się w czasie, dlatego zapasy stanow ią bufor m iędzy zm ieniającym się popytem a podażą p ro d u k tó w . P o trzeb a zabezpieczenia się przed niespodziew anym i zm ianam i
21 M. S i e r p i ń s k a , Controlling fun kcyjny w przedsiębiorstw ie, W ydawnictwo Oficyna Ekonom iczna, Kraków 2004, s. 267.
22 M . J e r z e m o w s k a , Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstw ie, PWE, Warszawa 2004, s. 221.
p o p y tu jest istotny m pow odem utrzym yw ania podw yższonych stanów z a p a sów. W w ypadku przew idyw ań zw iększonego p o p y tu na w yroby przedsię biorstw a stosow ane są zwiększone zam ów ienia w celu utrzym ania tzw. zapasu bezpieczeństw a, czyli wielkości zapasów , k tó ra g w aran tu je ich dostępność przez pewien z góry określony czas. W w ypadku potencjalnych zakłóceń w zaop atrzen iu w p ro d u k ty gotow e przedsiębiorstw o nie ponosi z tego ty tu łu strat, bowiem zabezpieczone jest w ten właśnie sposób;
w pływ ają na poziom obsługi klienta, który p ragnie m ieć d ostęp do d anych p ro d u k tó w w dogodnym dla siebie czasie i m iejscu. U trzym yw anie zapasów wiąże się z potrzebą zaspokojenia wszystkich zam ów ień, k tó re m ogą nadejść od odbiorców , stąd przedsiębiorstw o sta ra się u trzym ać pełną gamę asortym entow ą. U trzym yw anie zapasów m oże m ieć rów nież określone zn a czenie w k o n ta k ta c h przedsiębiorstw a z otoczeniem . G o to w o ść dostaw y w firm ie m oże być ważnym atutem w grze konkurencyjnej n a rynku. Jest o n a szczególnie w ażna w przypadku p ro d u k tó w „czułych na obsługę” , tj. p ro d u k tó w o nieustabilizow anej pozycji n a rynk u i p ro d u k tó w w fazie ich w p ro w ad zan ia n a rynek.
W rażliw ość klientów na braki i opóźnienia w d o staw ach jest szczególnie w ysoka n a rynkach tow arów , których m a rk a nic jest u g ru n to w an a n a rynku. Klienci nie znają wówczas p ro d u k tu , stąd ich w rażliw ość n a braki i o póź nienia jest szczególnie w ysoka. „B raki zapasów w yrobów gotow ych i nie zrealizow ane zam ów ienia m o g ą okazać się bard zo kosztow ne, gdyż klienci w ybiorą do stęp n e w tym czasie p ro d u k ty k o n k u ren cji” 23.
- ugru n to w u ją pozycję firm y n a rynku; d u ża d o stęp n o ść p ro d u k tu na ry n k u pow oduje w zrost liczby jego nabyw ców , rezygnujących z tych p ro d u k tów , na k tó re m uszą czekać;
- p ozw alają realizow ać zysk ze sprzedaży.
U trzym yw anie zapasów w przedsiębiorstw ie m a swoje uzasadnione p o wody, je d n a k ich w zrost m oże negatyw nie w płynąć na płynność finansow ą. N adm ierny ich stan zwiększa ryzyko w ystąpienia tru dn ości z ich zbytem , w skutek np. pojaw ienia się n a rynku substy tutów lub nowocześniejszych w yrobów konkurencji itp. Z byt wysokie zapasy m o g ą rów nież nigdy nie zostać sprzedane lub m ogą zostać sprzedane po znacznie niższej, naw et od kosztów ich w ytw orzenia, cenie. Pow odem m o g ą być gusty konsum entów , k tó re szybko się zm ieniają. W skazać tu m o żn a n a szybki p o stęp techniczny, k tó ry po w oduje w krótkim okresie znaczne spadki cen oferow anych d óbr rynkow ych (ta k a sytuacja występuje często w branży inform atyk i i teleko m unikacji). Szybki postęp techniczny skraca cykl życia p ro d u k tu , co w efek cie p rz ek ład a się n a kum ulow anie zapasów w m ag azy nach przedsiębiorstw a,
B M . S i e r p i ń s k a , D. W ę d z k i , Zarządzanie płynnością finansową w przed
p ow odu jąc negatyw ny wpływ n a płynność finansow ą w skutek grom adzenia zapasów tru d n o zbyw alnych.
D uży udział zapasów w stru k tu rze m ajątk u o b ro to w eg o i ich nadm ierna ilość tw orzy d o d atk o w e koszty zw iązane z ich m agazynow aniem o raz ich ubezpieczeniem . P o n a d to ich nadm iar stanow i dla przedsiębiorstw a koszt utracony ch m ożliwości, bowiem n a skutek zam rożenia gotów ki pozbaw ia go realizacji opłacalnych przedsięwzięć inwestycyjnych.
R ynek wyceniający w artość przedsiębiorstw a m oże negatyw nie ocenić pow iększanie stan u zapasów w przedsiębiorstw ie. M oże on bowiem u p a tryw ać trudności upłynnienia zapasów (sprzedaży) lub też nieum iejętne zarządzanie nim i. R otacja zapasów przyjm uje wówczas tendencję m alejącą, co p rzedkłada się n a wydłużający cykl ich upłynnienia. N a d m iar zapasów pow oduje, że cena za kolejną złotów kę płynnych aktyw ów , której wym agałby rynek od pragnącego ją nabyć zarządu, maleje.
O bok zapasów isto tn ą zm ienną kształtującą rynkow ą w artość płynności finansow ej są rozm iary i stru k tu ra należności. Ich poziom w ynika przede wszystkim z polityki kredytow ej, ja k ą przedsiębiorstw o prow adzi wobec swoich kontrahentów . M oże ona przyjąć ch arak ter restrykcyjny lub liberalny, w ykorzystując przy tym p aram etry w postaci: term inu płatności, term inu ściągania należności, stopy opustów , w skaźników ryzyka kredytow ego.
Podejście liberalne w zarządzaniu płynnością finansow ą kieruje się przede wszystkim m aksym alizacją wielkości sprzedaży. P rzedsiębiorstw o ustala długi term in płatności o raz prow adzi łagodną politykę ściągania należności. K o n sekwencją tej strategii m oże być znaczny przyrost sprzedaży połączony jednak z w yraźnym w zrostem należności przeterm inow anych i nieściągalnych2'1. W zrost należności de fa c to zwiększa w artość w spółczynnika szybkiej płyn ności finansow ej, co oznaczałoby popraw ę płynności finansow ej, jedn ak w rzeczywistości przedsiębiorstw o nie p osiad a fizycznie gotów ki (lecz tylko księgow o), co zaniża faktyczną w artość płynności finansow ej, przedsiębior stw a. O znacza to rów nież w zrost ryzyka niew ypłacalności.
R estrykcyjna polityka kredy tow ania wiąże się z rezygnacją odbiorców o wyższym poziom ic ryzyka, wycofaniem z ofert o pustów , bardziej surow ą p olity ką inkasow ania należności, co w konsekw encji d o p ro w a d za do zm niej szenia kw ot należności i kosztów ich finansow ania o raz ograniczenia należ ności przeterm inow anych i nieściągalnych. W razie nie w yw iązyw ania się przez k o n tra h e n ta z płatności w oznaczonym term inie, natychm iast są uru ch am ian e praw ne zabezpieczenia należności, np. zastaw itd.
W ybór polityki kredytow ej koreluje z poziom em w artości rynkowej płynności finansow ej. L iberalna polityka należności to wyższa sprzedaż, większy przychód ze sprzedaży o raz większy wynik finansow y, a z drugiej
strony większe ryzyko finansow e działalności przedsiębiorstw a i odw rotnie. M oże to w sposób pozytyw ny/negatyw ny ukształtow ać w arto ść rynkow ą płynności finansow ej. Bez względu jed n ak na w ybór polityki zarządzania należnościam i przedsiębiorstw o pow inno dążyć d o utrzy m an ia wysokiej rotacji należności, co sprzyjałoby krótszem u cyklowi ich egzekwowania. W efekcie popraw ie ulega w ew nętrzna płynność finansow a o ra z jej w artość rynkow a.
T. D udycz wskazuje, że „[...] w artość przedsiębiorstw a zależy od aktualnej w artości operacyjnych strum ieni pieniężnych”25. W olne strum ienie pieniężne, będące strum ieniam i gotów ki generowanej przez działalność operacyjną, m o żn a analizow ać z p u n k tu widzenia rynkowej w artości płynności finan sowej. W celu jej zapew nienia n arzuca się konieczność utrzy m an ia pewnego strum ienia gotów ki, który podlegając m aterializacji i fazie przetw arzania w stępuje ponow nie w postać pieniądza obiegow ego. Isto ta tego obiegu to uzyskiw anie przyrostu środków pieniężnych zapew niających zdolność p rzed siębiorstw a d o zrealizow ania w trybie natychm iastow ym płatności wobec k o n trah e n tó w , instytucji finansow ych czy pracow ników itp. P rzyrost gotów ki um ożliw ia rów nież korzystanie z opustów propon o w an y ch przez dostaw ców d ó b r zao p atrze n io w y ch , zachow anie dob rej oceny zdo ln ości kredytow ej w b ankach i u dostaw ców , skorzystanie z nadarzającej się okazji zakupu p ro d u k tó w p o atrakcyjnych cenach lub długów innych firm po cenach znacznie niższych niż ich w artość nom inalna. N adw yżka gotów ki stanow i przede wszystkim o potencjale sam ofinansow ania i m oże być przeznaczona n a inwestyq'e, uzupełnianie zapasów , spłatę zobow iązań i kredytów , a przede wszystkim na w ypłatę dyw idendy.
Nadw yżkę środków pieniężnych m ożna uznać za dobry indykator zysku. Jej poziom odzwierciedla rzeczywisty przebieg siły dochodowej przedsiębiorstwa w okresach minionych i stanowi istotny punkt wyjścia d o obliczania przyszłych m ożliwości utrzymania osiąganych w yników 26.
W dłuższych okresach zysk w ykazuje tendencje p o d o b n e d o zm ian wy stępujących w nadw yżce środkó w pieniężnych, a zatem ich przyrost m oże być sygnalizatorem zyskow ności przedsiębiorstw a. T ak i w izerunek środków pieniężnych jest gw arantem w ypłaty dyw idendy, co w ostateczności zwiększa wycenę rynkow ą przedsiębiorstw a.
U trzym yw anie zbyt wysokiego stan u środków pieniężnych m ożne jed nakże stanow ić koszt utraconych korzyści, bow iem m oże pow od ow ać istotne ograniczenie efektyw ności działalności przedsiębiorstw a, co z kolei m oże
23 T. D u d у с z, op. cit., s. 39.
“ L. B e d n a r s k i , R. B o r o w i e c k i , J. D u r a j , E. K u r t y s, T . W a ś n i e w s k i, B. W e r s t y, op. cit., s. 125.
negatyw nie wpływać n a stopę zw rotu, a tym sam ym n a w artość rynkow ą przedsiębiorstw a. D latego zarządzanie zasobam i środków pieniężnych, p o d ob nie ja k w p rzy p ad k u pozostałych aktyw ów ob rotow ych, m a n a celu m ini m alizację kosztów ich zaangażow ania z zapew nieniem płynności finansowej przedsiębiorstw a.
„ W a rto zauw ażyć, że p o dnoszona w literaturze p rzedm io tu teza, iż większe przedsiębiorstw a w m niejszym stopniu niż przedsiębiorstw a m ałe cenią w artość płynności finansow ej” 27, o piera się n a analizie relacji: gotów ka - aktyw a o ra z g otów ka - ro czna sprzedaż, k tó re w dużych przedsiębior stw ach kształtu ją się n a niższym poziom ie. Sytuacja ta m oże być zw iązana z faktem , że duże przedsiębiorstw a m ają łatwiejszy d ostęp d o rynku k ap itało wego i pieniężnego2“. W artość rynkow a płynności finansow ej w takim przy p a d k u rów nież m oże być w ysoko oceniana przez interesariuszy przedsię biorstw a, pod no sząc jej cenę rynkow ą.
W iększą w artość zyskuje wewnętrzny poziom płynności finansow ej przed siębiorstw a, im większa jest niepew ność i tym sam ym ryzyko dopływ u gotów ki do przedsiębiorstw a. O bniża to wówczas w artość ryn kow ą płynności finansow ej, bowiem niskie/niepew ne stany gotów ki o g ran iczają m ożliwości płatnicze i m ogą spow odow ać zakłócenia w realizow aniu bieżących zo b o w iązań.
Zw ykle w przedsiębiorstw ie poziom zobow iązań bieżących jest wysoki. W ydłużanie term inów spłaty zobow iązań bieżących um ożliw ia przedsiębior stw u korzystanie z tzw. darm ow ego kredytu, który w k rótkich okresach p o p ra w ia finanse przedsiębiorstw a o raz przyczynia się d o wyższej stopy zw rotu d la stro n zainteresow anych, np. akcjonariuszy. N a to m iast w yko rzystanie k ap itału obcego kró tkoterm inow ego, np. ,,[...] w postaci kredytu bankow ego tw orzy dla przedsiębiorstw a odsetkow e tarcze p od atk o w e, gdyż odsetki od k redytów i pożyczek pom niejszają p o dstaw ę w ym iaru p o d atk u dochod ow ego” 29. Rzeczywisty koszt zadłużenia przedsiębiorstw a jest wówczas m niejszy od nom inalnego o oszczędności podatkow e.
Szczególnym rodzajem zobow iązania bieżącego d la akcjonariuszy kształ tującego w artość ryn k o w ą płynności finansow ej jest dyw idenda. „Jej w ypłata stanow i rezygnację z alokacji środków finansow ych w firm ie” 30 i zm usza przedsiębiorstw o d o poszukiw ania kapitałów zew nętrznych. Z uwagi jed n ak n a d o b rą kondycję finansow ą, potw ierdzoną w ypłatą dyw idendy, przedsię biorstw o nie pow inno m ieć problem ów z pozyskaniem obcych kapitałów n a jego rozwój.
" G . M i c h a I s t i, W pływ ..., s. 166-167. “ Ibidem.
29 M. J e r z e m o w s к a, op. cii., s. 163.
“ A . K o w a l s k i , Z asady w ypłaty i ustalania wysokości dywidendy, „G azeta Prawna” 2004, nr 70.
W y p łata dyw idendy obniża w ew nętrzną płynność finan sow ą przedsię biorstw a, um acniając je d n a k jej w artość rynkow ą, w zrasta rów nież w artość przedsiębiorstw a o raz bieżąca cena akcji firmy.
„B ra k w ypłaty dyw idendy nic m usi być utożsam iany ze złą kondycją finansow ą przedsiębiorstw a, m oże bowiem w ynikać z preferencji płynności w śród akcjonariuszy, k tó ra oznacza rów nocześnie p o trzeb ę otrzym yw ania stałych, regularnych d o ch o d ó w ” 31. Pozyskanie nie w ypłaconej dyw idendy popraw ia stru k tu rę kapitału oraz płynność finansow ą przedsiębiorstw a w wy niku w zrostu środków pieniężnych. W zm acnia m ożliw ości rozw ojow e przed siębiorstw a, pozbaw iając je konieczności k o rzystania z k ap itałó w obcych. „Z atrzy m an ie dyw idendy m oże jed n ak przyczynić się d o bieżącego spadku cen rynkow ych akcji firm y” 32.
K orzystanie z k rótkoterm inow ych k apitałów obcych um ożliw ia rozwój przedsiębiorstw a o raz m aksym alizację korzyści finansow ych, z drugiej strony ich n ad m iar prow adzi w konsekw encji do niew ypłacalności przedsiębiorstw a (kryzys finansow y), jego bankructw a, co m oże zagrozić upadłością. U tra ta płynności finansow ej przedsiębiorstw a z pow odu zbyt w ysokiego zadłużenia to g roźba zm niejszenia elastyczności w podejm ow aniu decyzji, pogorszenie rentow ności, w zrost kosztu pozyskiw ania fin anso w an ia zew nętrznego, wy cofania udziałów przez kapitałodaw ców i pogorszenie jego rynkow ej pozycji. D latego im bardziej w zrasta praw dopo dobieństw o trud no ści finansow ych, a kierow nictw o przedsiębiorstw a zdaje sobie z tego spraw ę, tym wyżej ceni ono w ew nętrzną płynność finansow ą. P rzedsiębiorstw a p ró b u ją wówczas pozyskać kolejną złotów kę płynności poprzez sprzedaż aktyw ów niebędących środkam i pieniężnymi. Skutkiem takich działań jest m alejąca wycena wartości rynkow ej płynności finansow ej przedsiębiorstw a.
M alejąca w ew nętrzna w artość płynności finansow ej nie m usi stanow ić o b ra k u zaintereso w ania przedsiębiorstw em ze stro ny ry n k u zak u p u tych jed n o stek gospodarczych. Przeciwnie, m oże być d o b rą inw estycją dla stron zainteresow anych przejęciem bądź kupnem przedsiębiorstw a z uwagi na k o rzy stn ą cenę nabycia/sprzedaży. Im większa liczba stro n zainteresow anych nabyciem takiego przedsiębiorstw a, tym jego w ycena m oże przyjm ow ać tendencję w zrostow ą.
W arto ść ry n k o w a płynności finansow ej k sz ta łto w a n a je s t poziom em kapitału o brotow ego netto. „K ap ita ł ten eksponuje p ły n n ą rezerwę prze zn aczo n ą do zasp o k ajan ia zapo trzebow ania n a k ap itał, wyw ołany nieprze w idzianym i p o trze b am i i niepew nością w działaln ości g o sp o d arcze j” 33.
31 J. U c h m a n, Podatkow e uwarunkowania p o lity k i wypłat dyw idend spółek kapitałowych, „Prace N aukow e Akadem ii Ekonomicznej we W rocławiu” 2002, nr 943, s. 44.
32 Ibidem, s. 45.
13 J. К o z ł o w s к i, Z arządzanie finansam i w przedsiębiorstw ie, W ydaw nictw o Wyższej Szkoły Turystki i Hotelarstwa, Bydgoszcz 2003, s. 161.
P rzedsiębiorstw o, dysponując nadw yżką m ajątk u o b rotow ego nad zobow ią zaniam i k rótkoterm inow ym i, m a środki, które m ogą zostać przeznaczone na odnow ienie cyklu operacyjnego na zakładanym poziom ie.
D odatni poziom kapitału minimalizuje również ryzyko wynikające z finansowania środków obrotow ych, a efektyw ne zarządzanie kapitałem obrotowym netto decyduje nie tylko o prze trwaniu przedsiębiorstwa w krótkim okresie, lecz także o jego rozwoju w dłuższej perspek tywie34.
D o d a tn i k ap itał obrotow y netto stanow i zatem gw arancję utrzy m an ia płynności finansow ej w przedsiębiorstwie, będąc jednocześnie isto tn ą zm ienną kształtu jącą jej w artość rynkow ą.
O kreślając stopień użyteczności w spółczynników płynności w ocenie ry n kowej w artości płynności finansow ej m o żn a zaobserw ow ać szczególną zależ ność w p rzy p ad k u gotów kow ej i szybkiej płynności. Z ależność ta jest sil niejsza w odniesieniu do płynności gotów kow ej, słabsza zaś w p rzypadku szybkiej płynności finansow ej. W ynika to z fa k tu , iż
Przedsiębiorstwo posiadając wysoki współczynnik gotówkowej płynności finansowej może w danym m om encie spłacić - natychm iast - część zobow iązań wym agalnych z posiadanych najbardziej płynnych aktyw ów. Zatem jego wiarygodność d o wyw iązania się ze zobowiązań jest tym większa im większy jest ten współczynnik. Tym samym jego wartość rynkowa m oże w ocenie inwestorów rosnąć. N atom iast w przypadku szybkiej płynności finansowej zależność ta jest nieco słabsza, gdyż zależy nie tylko od posiadanych przez przedsiębiorstwo środków pieniężnych, lecz także od należności krótkoterminowych, których ryzyko ściągalności m oże różnić się w zasadniczy sposób w zależności od wiarygodności poszczególnych kontrahentów z jakimi współdziała przedsiębiorstwo. Informacje te m ogą być dla inw estorów trudniej dostępne i dlatego wpływ współczynnika szybkiej płynności finansowej na wartość rynkową przed siębiorstwa m oże być mniejszy35.
U znanie m aksym alizacji w artości przedsiębiorstw a za jeg o cel funkcjo now an ia spraw ia, że generow anie tej w artości jest m ożliw e dzięki istnieniu w nim płynności finansow ej. Stanow i o n a bowiem nie tylko o zdolności p o d m io tu gospodarczego do zaspokojenia w łasnych oczekiw ań, ale i ocze
34 M . W ó j с i k, Poziom i struktura kapitału obrotowego a wartość przedsiębiorstwa, [w:] E. U r b a ń c z y k (red.), Nowe tendencje w zarządzaniu wartością przedsiębiorstwa, W ydaw nictw o Kreos, Szczecin 2001, materiały konferencyjne, s. 533.
35 Pow yższe informacje zostały oparte na badaniach przeprowadzonych w branży drzewnej w 2002 r. R ezultatów owych badań nie m ożna uogólnić, jednakże m ożna je uznać za znaczący wkład dotyczący problematyki płynności finansowej przedsiębiorstwa. M . S y s к a, Płynność
finansow a a wartość rynkowa przedsiębiorstwa, [w:] J. D u r a j (red.), W artość przedsiębiorstwa
- z teorii i pra k tyk i, W ydawnictwo Naukow e N ovum , Płock 2002, m ateriały konferencyjne, s. 401-423.
kiw ań wierzycieli, w tym: pracow ników , dostaw ców , posiadaczy obligacji czy akcjonariuszy.
W zrost poziom u płynności finansow ej odzw ierciedla w zrost korzyści finansow ych d la interesariuszy, a tym samym zw iększa w artość rynkow ą płynności finansowej przedsiębiorstw a. N iezbędne zatem wydaje się zwrócenie uwagi n a determ in an ty , k tó re przyczyniają się d o w zrostu tej płynności.
W opracow aniu szczególnej analizie p od dano zm ienne m ikroekonom iczne, ja k o bezpośrednie zm ienne w arunkujące istnienie rynkowej w artości płynności finansow ej o ra z finansow e korzyści stro n zainteresow anych. D o takich zm iennych zaliczono: zapasy, należności operacyjne, środki pieniężne, zo bow iązania operacyjne o raz k ap itał obrotow y netto.
Magdalena B u rzykom ka
T H E M IC R O E C O N O M IC FACTO RS ARE FO R M IN G M ARK ET VALUE OF FINA NCIAL LIQ U ID IT Y
T he main purpose o f this report is to appear m icroeconom ics factors which creates market value o f financial liquidity. There are am ong microeconomics factors: stocks, current receivables, liquidity assets, current liabilities and working capital.
The enterprise has got directly influence on the deterrents o f financial liquidity and may create not only their level but also financial advantages for partners (workers, deliverers, owners, shareholders etc.).
