KRZYSZTOF W6JCIK Uniwersytet Warszawski
WYKSZTALCENIE FACJALNE LIASU WIERCHOWEGO
W OTOCZENIU DOLINY CHOCHOLOWSKIEJ W TATRACH
UKD 551.762.1/.2.022:552.513 + 552.541: 552.14(084.28)
+
551.243(438 -13 Tatry, Dolina Chocholowsb-0) Problematyka opracowania dotyczy wynik6w szcz~g6lowych badan facjalnych utwor6w liasu wierchowego odslaniaj~cych si~ w otoczeniu Doliny Chocholowskiej. Badany teren obejmowal pasmo wychodni liasu wiercho-wej pokrywy autochtonicznej (Tatricum) od okolic Prze-l~czy Bobrowieckiej do szczytowych partii masywu Ko-min6w Tylkowych (rye. 1). Zebrano i zanalizowano 10 profil6w, a badania oparto gl6wnie na analizie mikrosko-powej plytek cienkich.
-~[3E;J
1 2 3 4.0.
' - - - ' - - - - '
•
Rye. 1. Schematyczna mapka geologiczna obszaru wychodni serii wierchowej w otoczeniu Doliny Chocholowskiej.
1 - rc:tyk, 2 - liaso-dogger, 3 - malm-cenoman, 4 - granice wyi:szych jednostek tektonicznych, PB -.- Przel~cz Bobrowiecka, KS - Kopieniec Starorobocianski, D - Dudziniec, KD -
Ko-miny Dudowe, KG - Kobyla Glowa.
Fig. 1. Sketch geological map of the high-tatric series in the Cho-cholowska Valley area.
1 Rhaetian, 2 LiasDogger, 3 MaimCenomanian, 4 boundaries of tectonic units, PB Bobrowiecka Pass, KS -Kopieniec Starorobocianski Mt., D - qudziniec, KD - Kominy
Dudowe, KG - Kobyla Glowa.
Wiek liasowy badanych skal wyznaczono na podstawie znalezisk belemnit6w w polowie XIX w. (19, 11). W latach dwudziestych naszego stulecia pewien przyczynek do stra-tygrafii liasu dalo opracowanie fauny malzowo-brachio-podowej z profilu dolnej cz~sci Doliny Smytniej. (3, 18). Autorzy tych opracowan przedstawili propozycje podzialu liasu wierchowego, podkreslaj~c jednakZe ich prowizo-ryczny charakter. Proponowane w latach p6zniejszych podzialy liasu wierchowego (2, 1) nawi~zuj~ do wymienio-nych wczesniej. Podloze liasu stanowi~ r6zne ogniwa triasu - od seisu do retyku. Ci~gle przejscie mi~dzy retykiem a liasem istnieje w profilu Kopienca Starorobo-cianskiego i w profilu Doliny Cichej.
Granice liasu wyznaczono na podstawie litologii ( 4). W profilu Kopienca piaskowce liasowe spoczywaj~ na warstwach r6znorod.nych wapieni zaliczonych do retyku (6). S~ to wapienie: organogeniczne, organodetrytyczne, ·
onkolitowe, oolitowe (15). Kotanski (4) granic~ mi~dzy
retykiem a hetangiem przyj~l umownie w stropie ostatniej lawicy wapiennej, a caly wyzej lez~cy kompleks skalny nazwal liaso-doggerem. W rozumieniu tego autora g6rn~ granic~ liaso-doggeru stanowi sp~g czerwonych wapieni bulastych zaliczanych do keloweju. Kotanski (4) wydzielil w obr~bie tak rozumianego liasto-doggeru wielu ogniw litostratygraficznych, jednakZe, ze wzgl~du na. duz~ obocz-n~ zmiennosc facjalnl! podzial ten jest malo uzyteczny. Og6lna mi~zszosc liaso-doggeru si~ga w profilu Kopieniec Starorobocianski- Dudziniec 600 m.
Nalezy wspomniee, iz ponad doln~ granic~ liasu, przez okolo 10 m profilu, w w~glanowym spoiwie piaskowc6w mozna obserwowac mikrofacje retyckie. Podobne zjawisko opisano z profilu Doliny Cichej (15). Fakt, ze interwal pomi~dzy stropem wapieni retyckich a ostatnim wyst~ pieniem mikrofacji retyckich w spoiwie piaskowc6w jest w Dolinie Chocholowskiej i Dolinie Cichej identyczny moze bye argumentem przemawiaj~cym za izochronicz-nosci~ facji retyckich i liasowych serii wierchowej na obszarze Tatr.
W profilu Doliny Cichej na terygenicznych warstwach tomanowskich wyst~puje 20 m mi~zszosci selCwencja osa-d6w w~glanowo-klastycznych uznawanych za retyk lub najnizszy lias (2, 4, 5, 15), na kt6rych z kolei lez~ piaskowce liasowe. Z warstw tomanowskich opisano spory, pozwala-j~ce na korelacj~ tych utwor6w z klasycznym profilem
retyku w Kendelbachgraben w P6J:nocnych Alpach Wa-piennych (SW od Salzburga), gdzie spory wsp6lwyst~puj~ z przewodnimi amonitami (12). Z badan autor6w slowac-kich (10) wynika, iz flora z g6rnej cz~sci warstw tomanow-skich wskazuje na najwyzsze poziomy retyku, a wi~c wiek wyzej lez~cych morskich wapieni z faun~ nalezy uznae za liasowy. Spodziewac si~ zatem mozna, ze i w profilu Doliny Chocholowskiej cz~sc wapieni wl~czanych na pod-stawie litologii do retyku moze bye wieku liasowego, co przypuszczal Rabowski (13, 14).
CHARAKTERYSTYKA FACJALNA LIASU WIERCHOWEGO
Skladniki osadow
Pelna lista skladnik6w osad6w liasowych jest dose bogata, lecz tylko kilka z nich rna wi~ksze znaczenie. Najpospolitszym skladnikiem s~ mono- i polikrystaliczne ziarna kwarcu detrytycznego, osi~gaj~ce srednic~ 35 mm. Napotkano r6wniez automorficzne krysztaly kwarcu auto-genicznego o pokroju slupkowym i dlugosci do 2 mm. Krysztaly te wyst~puj~ gl6wnie w czystych wapieniach krynoidowych (krynoidowych biosparenitach). Bardzo cha-raktarystycznym skladnikiem osad6w liasowych jest chalce-don. Z reguly wyst~puje on w postaci drobnokrystalicznego tla skalnego, tworz~c czasem wi~ksze sferulity. W tle do-strzec mozna poprzeczne i podluzne przekroje przez spikule g~bek krzemionkowych.
Podrz¢nym, jakkolwiek pospolitym skladnikiem skal
liasowych s~ klastyczne ziarna skaleni potasowych, kt6re
-405
Rye. 2. Piaskowiec kwarcytyczny z ziarnami skal w~g/anowych,
Kominy Dudowe, pow. 10 x.
Fig. 2. Quartzitic sandstone with limestone detritus, Kominy Dudowe, 10 x.
podobnie jak skalenie z liasu Doliny Smytniej (7) - cz~sto
s(!. skalcyfikowane, a rzadziej zserycytyzowane. W jednej z badanych pr6bek stwierdzono wyst~powanie auto'mor-ficznych krysztal6w autogenicznych skaleni potasowych, o wielkosci do 0,2 mm. Napotkano takze male, klastyczne ziarna plagioklaz6w, nieliczne blaszki muskowitu i rzadziej biotytu, ziarna cyrkonu, turmalinu, rutylu, automorficzne krysztaly i nieregularne skupienia pirytu, groniaste kon-centracje limonitu. Niewielkie ilosci substancji ilastej
wy-st~puj(!.ce w skalach r6znego typu nie s(!. wystarczaj(!.ce, by nadac skalom charakter marglisty.
Z wa:Znych skladnik6w skalotw6rczych wymienic na-lezy ziarna b~d(!.ce fragmentami skal w~glanowych i peloidy. Ziarna skal w~glanowych s(!. w osadach liasowych bardzo pospolite, a zawartosc ich dochodzi do 40%. W materiale tym przewazaj(!, bardzo charakterystyczne z6ltozielonawe ziarna noryckich dolomikryt6w, 'CZ~sto dr(!.:Zone przez wieloszczety. Ziarna te wyst~puj'! we frakcji zblizonej do kwarcu, ale cz~sto s(!. najwi~kszymi ziarnami w danej pr6bce. Zidentyfikowano takze inne ziarna w~glanowe,
odpowiadaj(!.ce nast~puj(!.cym typom litologicznym: oospa-lutyty, pelmikryty, pelspaoospa-lutyty, pelsparenity, biomikryty, sparenity. Ziarn tych jest wyraznie mniej niz ziarn dolo-mit6w noryckich i frakcja ich jest tak:Ze mniejsza. Peloidy
wyst~puj(!. w skalach liasowych cz~sto i niejednokrotnie w znacznych ilosciach, staj(!.c si~ r6wnorz~dnym elementem skalotw6rczym. W niniejszym artykule pod poj~ciem pelo-idu kryj(!. si~ grudki mulowe, fekalne i groniaste. Wielkosc znajdowanych peloid ow zawiera si~ w przedziale 0,15-0,25 mm. Podrz~dnie w osadach liasowych wyst~puj(!.
ooidy oraz intraklasty w~glanowe i chalcedonowe. Najpospolitszym skladnikiem organicznym osad6w lia-sowych s(!. szcz(!.tki liliowc6w- trochity. Najcz~sciej s(!. one skladnikiem skalotw6rczym, a zawartosc ich w po-szczeg6lnych pr6bkach dochodzi do dziewi~cdziesi~ciu
kilku procent. Wapienie krynoidowe s(!. jedn(!. z najbardziej charakterystycznych facji liaso-doggeru wierchowego. Frak-cja trochit6w waha si~ w granicach 0,4- 2,2 mm. Dluzsze ulamki lodyg liliowc6w znajdowane byly rzadko. Szcz(!.tki innych szkarlupni wyst~puj(!. w osadach liasowych niezbyt
cz~sto. Zidentyfikowano okruchy kolc6w jezowc6w, po-jedyncze kr~gi ramion w~:Zowidel oraz skleryty holoturii.
Rye. 3. Skala piaszczysto-kryiwidowa z grubszymi ziarnami kwarcu oraz roinorodnymi a/lochemami, Kopieniec Starorobociafzski, pow.
. 10 X.
Fig. 3. Sandy-crinoidal sediment with coarse quartz grains and various allochem, Kopieniec Starorobociafzski Mt., 10 x.
---Bardzo cz~stym skladnikiem badanych osad6w S'! okruchy skorupek brachiopod ow- spiriferin i rynchonelli.
Innym skladnik1em cz~sto wyst~puj(!.cym w osadach liasowych s(!. spikule g(!.bek krzemionkowych oraz otwor-nice wyst~puj(! we wszystkich poziomach liasu na badanym obszarze, lecz zawsze w znikomych ilosciach. Pojawiaj(!
si~ najcz~sciej w wapieniach . drobnokrynoidowych za-wieraj(!.cych peloidy. Olbrzymia wi~kszosc zidentyfikowa-nych spikul g(!,bek krzemionkowych to monaxony, nie-licznie wyst~puj'! r6wniez tetraxony. Z innych skladnik6w organicznych osad6w liasowych wymienic nalezy fragmenty .
g(!.bek wapiennych, niewielkie fragmenty gal(!.zek mszy-wiol6w, malzoraczki, fragmenty skorupek malz6w, sli-maki. Poprzez slady dzialalnosci zyciowej form dr(!.z(!.cych reprezentowane s(!. takze wieloszczety. Ze slabo zacho-wanych i nielicznych makroskamienialosci rozpoznano terebratule, pekteny oraz rostra belemnit6w.
Spoiwo skalliasowych jest zr6znicowane; w wi~kszosci
wypadk6w jest to spoiwo w~glanowe typu matrix lub cement. W spoiwie typu matrix pr6cz masy mikrytowej
wyst~puj '! czasem ziarna kwarcu frakcji aleurytowej, albo tez niewielka domieszka substancji ilastej.
CHARAKTERYSTYKA WYDZIELONYCH FACJI ORAZ ICH PRZESTRZENNE ROZMIESZCZENIE Na podstawie obserwacji makro- i mikroskopowych wydzielono w liasie wierchowym badanego obszaru facj~ ·
piaszczyst(!., piaszczysto-krynoidow(!., krynoidow(!., spongio-litOW(!. i spongiolitowo-krynoidow(!.. Do facji piaszczystej
-zaliczono piaskowce kwarcytyczne oraz piaskowce wap-niste o spoiwie mikrytowym, mikrytowym z dodatkiem substancji ilastej, mikrytowym z dodatkiem ziarn kwarcu frakcji aleurytowej. Diagenetyczny cement kalcytowy rzad-ko jest spoiwem piasrzad-kowc6w innych niz kwarcytyczne. Piaskowce kwarcytyczne s(!. przewazaj(!.cym typem lito-.
logicznym facji piaszczystej we wschodniej cz~sci badanego obszaru. Dominuj(!,cym skladnikiem osad6w jest kwarc. Drugim co do znaczenia skladnikiem s(!. ziarna skal w~gla
Rye. 4. Dobrze wysortowana skala piaszczysto-krynoidowa, widoczne
narosty kalcytu na trochitach, Kobyla Glowa, pow. 10 x.
Fig. 4. Well-sorted sandy, crinoidal sediment, calcite overgrowths
on crinoid ossicles are visible, Kobyla Glowa, 10 x.
Rye. 6. Krynoidowy biosparenit, miejscami przechodzqcy w
kry-noidowy biomikryt, Bobrowiec, pow. 10 x.
Fig. 6. Crinoidal biosparenite in places, passing into crinoidal
bio-micrite, Bobrowiec Mt., 10 x.
kwarcytycznych, gdzie tez s~ najbardziej zr6znicowane mikrofacjalnie. Inne skladniki · terygeniczne osad6w tej facji wyst~puj~ w peln~ zestawie wymienionym wczesniej. Wielkosc skladnik6w ziarnistych zawiera si~ w przedziale
0,01-35 mm, obtoczenie jest bardzo r6zne. Wysortowanie jest na og6l slabe (dose dobrze wysortowane s~ jedynie piaskowce kwarcytyczne o malej zawartosci ziarn skal
w~glanowych), cz~sto zdarza si~, ze rozklad ziarn jest bimodalny.. Zawartosc materialu gruboklastycznego jest duza. Ze szcz~tk6w organicznych napotkano pojedyncze trochity, okruchy skorupek malZ6w i brachiopod6w, a takZe bardzo rzadko otwornice i skleryty holoturii. Pias-kowce s~ szare b~dz ciemnoszare, piaskowce kwarcy-tyczne s~ jasnoszare, szare, szaroz6lte, i:6ltawe,
czerwo-Rye. 5. Mikrofacja kwarcowo-krynoidowo-peloidowa, Kopieniec
Starorobocianski, pow. 10 x.
Fig. 5. Quartz-crinoid-peloidal microfacies, Kopieniec
Starorobo-cianski Mt., 10 x .
Rye. 7. Spongiolit z dostrzegalnymi poprzecznymi przekrojami przez
spikule, Dudziniec, pow. 10 x.
Fig. 7. Spongiolite; cross-sections of spicules are noticeable,
Du-dziniec, 10 x .
Do facji piaszczysto-krynoidowej (rye. 3, 4) zaliczono skaly skladaj~ce si~ z kwarcu, ziarn skal w~glanowych
i skaleni w ilosci 25 -75% oraz z trochit6w w ilosci 25 -75%. Zestaw mineral ow terygenicznych jest taki sam, jak · w facji piaszczystej. Podobny jest tez rozklad wielkosci ziarri oraz charakter spoiwa. Regul~ jest pojawianie si~ ziarn skal
w~glanowych i skaleni potasowych wraz ze wzrostem zapiaszczenia. W osadach tej facji wyst~puj~ wszystkie wymienione poprzednio rodzaje szcz~tk6w organicznych. Takze wyst~powanie nielicznych liasowych makroskamie-nialosci ogranicza si~ do osad6w facji piaszczysto-krynoido-wej.
W dolnej partii profilu Kopienca Starorobocianskiego oraz w profilu Kobylej Glowy facja piaszczysto-krynoido-wa wyst~puje w specyficznym wyksztal-ceniu (rye. 5).
Wyksztalcenie to nazwano mikrofacj~ kwarcowo-krynoido-wo-peloidow~. Charakteryzuje si~ ona tym, z~ wszystkie trzy skladniki wyst~puj~ w podobnych ilosciach i zblizona jest ich frakcja (0, 1 -0,4 mm). Zdarza si~, ze jeden ze
sklad-nik6w osi~ga wi~ksze rozmiary lu b ze jest go wi~cej.
Spoiwem jest zwykle zrekrystalizowany mikryt. Skalenie
s~ bardzo nieliczne, podobnie jak muskowit, turmalin, cyrkon. Skaly piaszczysto-krynoidowe s~ szare i ciemno-szare, czasem z lekko niebieskim odcieniem.
Do facji krynoidowej (rye. 6) zaliczono skaly sklada-j~ce si~ ze szcz~tk6w liliowc6w w ilosci wi~kszej niz 75%,
przewaznie okolo 90%. W skladzie materialu terygenicz-nego dominuje drobnoziarnisty kwarc, ale wyst~puj~ takze wszystkie wymienione wczesniej skladniki terygeniczne. Wsr6d bioklast6w dostrzegalne s~ okruchy gal~zek mszy-wiol6w, fragmenty skorupek brachiopod ow, kolce jezow-c6w, otwornice i skleryty holoturii. Najcz~sciej spoiwem wapieni krynoidowych jest zrekrystalizowany mikryt. W wapieniach krynoidowych o spoiwie typu cement napotyka-no nierzadko male soczewki krynapotyka-noidowyc.h biomikryt6w, o stosunkowo niewielkiej zawartosci trochit6w, lecz od-znaczaj~cych si~ dui:~ r6znorodnosci~ innych bioklast6w. Wapienie krynoidowe s~ szare i ciemnoszare, b~dz tez jasnoszare i r6zowe w najwyzszej cz~sci profilu.
Osady facji spongiolitowej i spongiolitowo-krynoidowej charakteryzuje obecnosc m_asy chalcedonowej z tkwi~cymi
w niej spikulami (rye. 7). Najcz~sciej spongiolity wyst~puj~
na przemian z warstwami wapieni krynoidowych (rye. 8) lub z domieszk~ trochit6w. Typowe jest tylko nieznaczne zapiaszczenie drobnoziarnistym kwarcem i innymi skladni-kami terygenicznymi w podrz~dnych ilosciach. Ze skladni-k6w organicznych zidentyfikowano ulamki skorupek mal-z6w i brachiopod6w, otwornice i skleryty holoturii. Wklad-ki i soczewWklad-ki spongiolit6w o r6znej mi~zszosci i zr6znico-wanym, lateralnym rozprzestrzenieniu wyst~puj~ cz~sto
wsr6d skal piaszczysto-krynoidowych i w wapieniach krynoidowych. Barwa spongiolit6w jest r6zna - od jasno-szarej az do czarnej.
Zestawiaj~c i por6wnuj~c zanalizowane profile otrzy-mano obraz przestrzennej zaleznosci pomi~dzy facjami (rye. 9). Wobec braku podstaw paleontologicznych koreluj~c profile opierano si~ na nast~puj~cych zalozeniach:
granica facji w~glanowych retyku i piaszczystych liasu na Kopiencu Starorobocianskim i w Zlebie pod Bo-browiec jest izochroniczna;
wyst~powanie mikrofacji
kwarcowo-krynoidowo-peloi-dowej z Kopienca Starorobocianskiego i Kobylej Glo-wy jest izochroniczne;
oraz na tym, ze nie stwierdzono wyst~powania zaburzen faldowych linii Kopieniec Starorobocianski- Dudziniec.
UWARUNKOWANIA GEOTEKTONICZNE W profilach liasu wierchowego z otoczenia Doliny Chocholowskiej, mimo dose skomplikowanego ukladu facji, daj~ si~ zauwazyc kilkakrotne okresy przewagi sedymentacji piaszczystej na calym badanym obszarze. Zwi~kszenie ilosci dostarczanego do zbiornika materialu terygenicznego, a takZe wzbogacenie. jego skladu w ele-menty pochodz~ce ze skal krystalicznych i z formacji
w~glanowych triasu wierchowego wi~ze si~ z ruchami
starokimeryjskimi, jakie mialy miejsce w geosynklinie tatrzanskiej na przelomie triasu i jury oraz w dolnej jurze (5). Ruchy te mialy przypuszczalnie charakter blokowy. Wyniesione bloki stawaly si~ obszarami alimentacyjnymi,
dostarczaj~cymi do basenu wierchowego zr6znicowany
w skladzie material terygeniczny. Okresom wzmozonego
Rye. 8. Jasne warstwy spongiolitow i ciemne wapieni krynoidowych, Dudziniec, dl. olowka 16 em.
Fig. 8. Alternation of light spongiolite and dark crinoidallimestone, Dudziniec, pencil 16 em long.
f e
d
! ! ! i i i i ! i ! i i ! ! i '61l\li!iF&IlSW£¥
! 9'£\ !'&>&5N 93 ~ -c ~;- ·&asae~~·~ ~,Y' · •·Rye. 10. Wplyw ruchow blokowych obszarow a/imentacyjnych na sedymentac}f liaso-doggeru.
1 - biotop liliowcowy, osad trochitowy, 2 - biotop gl!bkowy, osad spongiolitowy, 3 - osad piaszczysty. Pozostale objasnienia
jak przy rye. 9 i w tekscie.
Fig. 10. Influence of block upl!fts of source areas on sedimentation of the high-tptric Lias-Dogger.
1 - crinoid biotope, crinoidal sediment, 2 - sponge biotope, spongiolitic sediment, 3 - sandy sediment; for other explanations
see Fig. 9 and the text.
wynoszenia blokowego obszar6w alimentacyjnych (l~do
wych, b~dz podmorskich) odpowiadaj~ okresy przewagi sedymentacji piaszczystej w badanym zbiorniku (patrz
Uklad przestrzenny facji liaso-doggeru wierchowego w oto-czeniu Doliny Chorholowskiej.
l - facja piaszczysta, 2 - facja piaszczysto-krynoidowa,_ 2a -mikrofacja kwarc<]Wo-krynoidowl7<-peloidowa, 3 - facja
krynoi-dowa, 4 - facja spongiolitowa i spongiolitowo-krynoidowa.
sedymentacj~ liasu zwr6cili uwag~ Kotanski (5) i
Radwan-ski (16).
· Ruchy blokowe z pocz~tkiem liasu (a na rye. 10) spo-wodowaly tak duzy wzrost ilosci materialu terygenicznego dostarczanego z dalej polozonych obszar6w alimenta-cyjnych, ze doszlo do zasypania srodowiska sedymentacji osad6w retyckich. Podobne ruchy niialy miejsce w liasie jeszcze dwukrotnie ( c i e na rye. 1 0) i za kazdym razem
odpowiadaj~ im okresy sedymentacji piaszczystej. Okresy
sedymentacji piaszczystej przedzielane s~ okresami sta-bilizacji (b, d,
f
na rye. 10), w kt6rych rozwijaj~ si~ bio-topy liliowc6w i g~bek. Osady krynoidowe z ostatniego okresu stabilizacji (jna rye. 1 0) s~ dose szeroko rozprzestrze-nione i koncz~ sedymentacj~ liaso-doggeru. Z koncem liaso-doggeru przestaj~ istniec wyniesienia b~d~ce dotych-czas zr6dlem materialu terygenicznego, dochodzi dopo-gl~bienia zbiornika i zaczynaj~ si~ osadzac w~glanowe
osady. pelagtczne (g na rye. 1 0) zespolu czerwonych wa-pieni bulastych.
Na sterowany ruchami blokowymi styl sedymentacji liaso-doggeru wplyw mialo polozenie paleogeograficzne badanego obszaru. Osady liaso-doggeru wierchowego po-wstawaly w strefie intraoceanicznego grzbietu rozczlonko-wanego licznymi uskokami (8). Uskoki poprzeczne dziel~
6w grzbiet na wiele segment ow, kt6rym odpowiadaj~
mniej wi~cej strefy sedymentacji poszczeg6lnych autochto-nicznych jednostek pokrywowych (9). Tatrzanska strefa wierchowa najbardziej zblizona jest facjalnie do strefy maninskiej, gdzie typowymi facjami liasu s~ wapienie krynoidowe, wapienie piaszczysto-krynoidowe, piaskowce wapniste ( 17). Istniej~ r6wniez cechy wsp6lne z innymi strefami wymienionego grzbietu. Bardziej plytkowodny charakter tatrzanskiej strefy wierchowej (podkreslony przez znaczny udzial materialu gruboklastycznego, a szczeg6lnie duzych otoczak6w skal w~glanowych triasu oraz brak typowo gl~bokowodnych facji w doggerze) swiadczyc moze o najbardziej wynosz~cym charakterze ruch6w staro-kimeryjskich, zachodz(!cych wzdluz rozwazanego grzbietu wlasnie w tej strefie.
LITERATURA '
1. And r u so v D. Geologia Ceskoslovenskych Karpat. Zv. II. Vyd. Slov. Akad. Vied, Bratyslava 1959.
2. G o r e k A. - Geologicke pomery skupiny Cer-venych Vrchov, Tomanovej a Tichej Doliny. Geol. Sbor. Slov. Akad. Vied. 1958, vol. 9 no. 2.
I
Fig. 9. Facies distribution of the high-tatric Lias-Dogger in the Chocholcnrska Vallq area.
1 - sandy facies, 2 ·-· sandy-crinoidal facies. 2a - quartz-cr
i-noid-pelloid microfacies. 3 - crinoidal facies. 4 - spongio!itic and spongiolitic-crinoidal facies.
3. H or w i t z L., R abo w ski F. ~ 0 liasir:.: i dogge-rze wierchowym w Tatrach. Pos. Nauk. PIG. 1922 no
3.
4. K o t an s k i Z. -- Profile stratygraficzne serii wi
er-chowej Tatr Polskich. Biul. lnst. Geol. i 959 no. LW. 5. K o tans k i Z. Tektogeneza i rekonsuukcja
paleogeografii pasma wierchowego w Tatrach. Acta
Geol. Pol. 1961 no. 2--3.
6. K o t an ski Z. ·- Tria:-; tatrzanski. Prz. Geol. 1979 nr 7.
7. K u
z
n i a r C. .... Skaly osadowe tatrzat1skie. Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. Akad. Umiej. 1913 seria III, tom13, dzial A.
8. M a he I' M. - Development model of the West Carpathians. Geol. Zbor. - Geol. Carpathica 1977 no. 2.
9. M a he I' M. - Manin tectonic unit; relations of the Kippen Belt and Central West Carpathians. Ibidem 1978 no. 2.
10. M i c h a 1 i k J., PI and e r ova E., Sykora M. - To the stratigraphic position of the Tomanova Formation in the Upper Triassic of the West Car-pathians Geol. Ibidem 1976 no. 2.
11. M o j s i s o v i c s E. von - Der ,Pisana- Quartzit". Verhandlungen der K.K. Geol. Reichsanstalt 1867 no. 12.
12. M orb e y S. J. - The palynostratigraphy of the Rhaetian stage, Upper Triassic in the Kendelbach-graben. Paleontographica 1975 Abt B, Band 152, Lfg l-3.
13. R abo w ski F. - Sprawozdanie z badan geologicz-nych wykonageologicz-nych w r. 1921 w Tatrach, w Nizgeologicz-nych Tatrach, na plycie Muran6w i w Pieninach. Pos. Nauk. PIG 1922 no. 3. ·
14. R abo w ski F. - Bud6wa Tatr. Pasmo wierchowe.
Spraw. PIG 1925 no. 1-2.
- 15. Radwan ski A. - Studium petrograficzne i sedy-mentologiczne retyku wierchowego Tatr. Studia Geol. PoL 1968 vol. 25.
16. Radwan ski A. - Polen-Ekskursionen; I Kollok Rapport. Geologisk Institut Aarhus Universitet 1974. 17. R a k us M. - Doplnky k litostratigrafii a paleo-geografii jury a kriedy maninskej serie na strednom Povazi. Geologicke Prace 1977 Spravy 68.
18. S i emir adz k i J. - Fauna utwor6w liasowych i jurajskich Tatr i Podhala. Arch. Tow. Nauk. we Lwowie 1923 Dzial Ill - t. III, z. 3.
19. Z ej s z n e r L. Monograficzny opis wapienia liasowego w Tatrach. Rocz. Tow. Nauk. 1852 t. VI.
SUMMARY
The paper presents results of facies studies on high-·tatric Lias in the neighbourhood of the Chocholowska Valley, Tatra Mts. With reference to macroscopic observa-tions and thin section analyses, 4 major facies and one microfacies of the Lias are differentiated and characterized. Deposits of sandy facies mainly consist of quartz grains of various types and grains of Triassic carbonate rocks (mainly Norian dolomicrites). Other terrigenous compo-nents here include K-feldspars, plagioclases, muscovite, zircon, rutile and tourmaline. Deposits of sandy-crinoidal facies consist of quartz grains and trochites as well as the same components as in the above facies. Quartz-crinoidal--pelloidal microfacies, differentiated within the sandy--crinoidal facies, consists of quartz grains, trochites and pelloides of the same fraction (0.1- 0.4 mm) and present in similar quantities. Deposits of crinoidal facies yield mainly trochites and, as a rule, insignificant admixture of fine quartz grains. Deposits of spongiolite facies are characterized by the presence of chalcedony mass with embedded siliceous sponge spicules. Organic components other than trochites and sponge spicules, present in all the facies, especially the sandy-crinoidal, include foraminifers, detritus of bryo-zoan colonies, ostracods, echinoid spines, elements of ophiuroid skeletons, and holothurian sclerites. Macro-fossils (terebratulids, pectens and belemnites) are in-numerous and poorly preserved.
The surveyed sections were correlated with reference to similarities in microfacies, which casts some light on spatial relations between the facies. The recorded time intervals of predominance of sandy sedimentation are explained in terms of block movements in source areas, which is connected with location of the studied zone at that time within an area of dissected intraoceanic ridge.
PE310ME
B cTaTbe paccMoTpeHbl pe3ynbTaTbl cpaurAanbHbiX
IAC-cne,o,osaHIAH sepwiAHHoro nei1aca B TaTpax, B oKpeCTHOCTftX XoxonoscKoi1 ,o,onrAHbl. Ha ocHoBaHIAIA MaKpocKonrAYeCKIAX Ha6mo,D,eHIA i1 lA MIAKpOCKOniAYeCKOfO aHa111A3a TOHKIAX nnac-TIAHOK, Bbr,o,eneHbl 111 cxapaKTep1A31AposaHbl YeTbrpe
rnas-Hbre cpaUIAIA ner:1aca lA o,o,Ha MIAKpocpaUHft. Oca;a.KIA necYaHoi1 cpaUIA lA COCTOJIT rnaBHbl M o6pa3.0M IA3 pa3HOfO BIA,D,a 3epH KBapua 111 3epH Kap6oHaTHbiX TprAacoBbiX nopo,o, (npe>t<,o,e scero HOpiAUKIAX ,o,onoMIAKpiATOB). ApyrrAe TepprAreHIAYec-KIAe KoMnoHeHTbl cne,o,ytO~J.~IAe: KanrAeBbre wnaTbl, nnarrAo-K11a3bl, MYCKOBIAT, UIApKoH, pyTIATl, TypManrAH. Oca,o,KIA necYaHO·Kpb1HOIA,D,HOi1 cpaUiitiA COCTOJIT IA3 3epH KBapua lA TpOXIATOB, OCTaTlbHble KOMnOHeHTbl TaKIAe >Ke KaK B necYaHoi1 cpaurAIA. Bbr,o,eneHHaft B npe,o,enax necYaHo-Kpbr-HOIA,D,Hoi1 cpaUIAIA MIAKpocpaUIAJI KBapueBO·KpbiHOIA,D,HOneno-IA,D,OBaJI COCTOIAT IA3 3epH KBapua, TpOXIATOB lA ne110IA,D,OB O,D,IAHaKOBOi1 cppaKUIAIA (0,1 -0,4 MM) lA B np1A6111A>KeHHO o,o,HaKoBoM KOTliAYeCTBe. Oca,o,KIA Kpb1HOIA,D,Hoi1 cpaurAIA co-CTOJIT IA3 TpOXIATOB C He6011bWOH npiAMeCbtO Me11K0-3epH1ACTOfO KBapua. Oca,o,KIA cnoHriAOTliATHOH cpaUIAIA xa-pa;nep1A31A pytOTCJI n p1ACYTCTBIAe M xan bUe,o,oH Ho i1 MaCCbl co cnrAKynaMIA KpeMHIACTbiX rypoK. KpoMe TpoxiATOB lA Cf11AKY11, BO BCex cpaUIAftX("tall.le BCero s'neCYaHO•KpbiHOIA,D,· HOH) HaXO,D,ftTC$1 TaKIAe KOMnOHeHTbl KaK: cpopaMIAH1Acpepb1, KpOWKIA MWaHOK, OCTpaKO,D,bl, KpOWKIA CKopnynoK ABYX· CTBOp"taTbiX M01111tOCKOB 111 lineYeHorrAx, racTpono,D,bl, WIAnbl MOpCKIAX e>KeH, n03BOHKIA nne"teH 3MeexBOCTOB. MaKpooKaMeHenocTeH Haxo,o,IATCJI HeMHoro lA OHIA nnoxo coxpaHeHbl.
Ha OCHOBaHIAIA MIAKpocpaurAaTlbHOfO CXO,D,CTBa
nose-,D,eHa Koppe!'ftUIAR aHaniA31ApoBaHHbiX pa3pe3oB lA nony-"teHo npoCTpaHCTBeHHOe IA306pa>t<eHIAe 3aBIACIAMOCTeH
Me>K-AY OT,D,eTlbHbiMIA cpaUIAJIMIA. nepiAO,D,bl npe1AMYIJ.IeCTBa nec-YaHOH Ce,D,IAMeHTaUIAIA CBJI3aHbl C 6110KOBbiMIA ,D,BIA>KeHIAJIMIA o6nacrei1 nHTaHIAft, CBR3aHHbiMIA c nono>KeHIAeM rAccne,o,o-BaHHOH 30Hbl B npe,o,~nax pacYneHeHHoro IAHTpaoKeaHIA-"tecKoro xpe6Ta.
WOJCIECH JAROSZEWSKI Uniwersytet Warszawski
KILKA UWAG
W DYSKUSJI NAD USPRA WNIENIEM POLSKIEJ GEOLOGII
Czas, kt6ry przei:ywamy, zobowi~zuje do oi:ywienia wymiany pogl~d6w na temat stanu polskiej geologii i jej poi:~danych reform. Zabieraj~c glos w tej dyskusji jako pracownik uniwersytetu licz~ nato, i:e spojrzenie z tej po-zycji, z pewnosci~ niemiarodajne w szczeg6lowych kwes-tiach slui:by geologicznej, moi:e jednak miec pewn~ wartosc w odniesieniu do generali6w.
- Zac~c chcialbym od podzielenia si~ odczuciem, i:e w geologii polskiej doszlo do pewnego oslabienia swiado-mosci jej cel6w' co powoduje r6i:ne deformacje w dobo-rze podejmowanych zadan. Cele geologii s~ chyba trzy: zaspokajanie gospodarczych potrzeb kraju w dziedzinie geologii, uczestnictwo w wysilku poznawczym nauki swia-towej wraz z popularyzacj~ jego wynik6w i dzialalnosc na rzecz srodowiska przyrodniczego, zwlaszcza w odniesieniu do rozumnego gospodarowania zasobami mineralnymi
UKD 55(438).008.0.001.13.001.7(049.3) i wodnymi. W takim uj~ciu cel6w nie rna nic odkrywczego, a jednak ich konfrontacja z rzeczywistosci~ odslania ja-lowosc niekt6rych naszych poczynan.
Wiadomo przeciei:, i:e angai:ujemy dui:o energii w roz-maite opracowania nie znajduj~ce nigdy zastosowania (nie
maj~ce nawet wartosci dokumentalnej), w _publikacje nie
-przynosz~ce i:adnych nowych prawd naukowych (jesli przez nauk~ rozumiec odkrywanie praw og6lnych), w ekspertyzy slui:~ce tylko jako asekuracja przed odpowie-dzialnosci~ lub wypelnienie ·urz~dowego rytualu. Nie dzi-wota wi~, i:e ogromna rzesza ludzi pracuj~ca w geologii i, b~dz co b~dz, niemala ilosc sprz~tu nie s~ w stanie za-spokoic krajowych potrzeb, i:e kilometry wiercen pozostaj~ wlasciwie nie opracowane (to znaczy nie zbadane na wlasciwym poziomie i wszechstronnie), i:e szczeg6lowe mapy geologiczne pokrywaj~ zaledwie pi~t~ cz~sc
