Ziemniak wobec prawa.

Nasiennictwo i odmianoznawstwo

ZIEMNIAK

ZIEMNIAK

WOBEC PRAWA

inż. Adam Wąsik, mgr inż. Wiesława Kowalczyk, mgr Marcin Gajewski Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa

ul. Młynarska 42, 01-171 Warszawa

rzystąpienie do Unii Europejskiej zobo-wiązało Polskę do przyjęcia prawa unij-nego, a także zapisów Traktatu Akcesyjnego w zakresie systemu kontroli zdrowotności ro-ślin. Unijny system kontroli zdrowotności po-lega na stosowaniu przez wszystkie państwa wchodzące w skład Wspólnoty jednolitych standardów dotyczących zdrowotności ro-ślin, produktów roślinnych i przedmiotów, a zatem również ziemniaka, i ma na celu umożliwienie swobodnego obrotu na rynku wspólnotowym. Podstawą tego systemu jest obowiązkowa rejestracja producentów, dys-trybutorów i importerów określonych gatun-ków roślin lub części tych roślin oraz wymóg sprawowania urzędowej kontroli zdrowotno-ści u zarejestrowanych podmiotów, a następ-nie zaopatrywania w paszporty roślin lub od-powiedniego oznakowania określonych to-warów roślinnych, wprowadzanych do obrotu przez te podmioty.

P

Rejestracja przedsiębiorców

Produkcja i obrót sadzeniakami, a także bul-wami ziemniaka innymi niż sadzeniaki, z po-wodu dużego zagrożenia fitosanitarnego ze strony organizmów charakteryzujących się szczególną szkodliwością, tzw. organizmów kwarantannowych, podlega w Unii Europej-skiej specjalnym regulacjom. Ponadto te dla Polski dodatkowe regulacje w tym zakresie zostały zawarte w Traktacie Akcesyjnym. Przede wszystkim producenci, dystrybutorzy i importerzy ziemniaków podlegają obowiąz-kowi urzędowej rejestracji. Na mocy art. 12 ust 1. pkt 3 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849), rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 21 lu-tego 2008 r. w sprawie zapobiegania

wpro-wadzaniu i rozprzestrzenianiu się organi-zmów kwarantannowych, załącznik nr 6 (Dz. U. Nr 46, poz. 272) i art. 54, 54a i 54b oraz ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasien-nictwie (Dz. U. z 2007 r. Nr 41, poz. 271, z późn. zm.) procedurą urzędowej rejestracji są objęci:

●

wszyscy producenci materiału siewnego (sadzeniaków) ziemniaka;

●

wszyscy producenci ziemniaków innych niż sadzeniaki, tj. ziemniaków jadalnych oraz przeznaczonych do przerobu prze-mysłowego lub na paszę;

●

podmioty zajmujące się magazynowa-niem, sortowamagazynowa-niem, pakowaniem ziemnia-ków lub obrotem nimi;

●

podmioty zajmujące się importem ziem-niaków z krajów trzecich, tzn. z takich, które nie są członkami Unii Europejskiej. Zgodnie z załącznikiem nr 7 do rozporzą-dzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się orga-nizmów kwarantannowych z obowiązku wpi-su do rejestru przedsiębiorców są zwolnione:

●

podmioty prowadzące wyłącznie sprzedaż detaliczną ziemniaków innych niż sadze-niaki, które są przeznaczone na potrzeby własne odbiorców, głównie do konsump-cji;

●

podmioty produkujące niewielkie ilości ziemniaków innych niż sadzeniaki, prze-znaczonych w całości do użycia na ich własne, niezarobkowe potrzeby, tzn. ziemniaki te nie będą wprowadzane do obrotu.

Oficjalny rejestr przedsiębiorców jest pro-wadzony przez wojewódzkich inspektorów ochrony roślin i nasiennictwa. Należy zwró-cić uwagę, że zgodnie z art. 54 i 54a ustawy

o nasiennictwie podmiot składający wniosek o wpis do rejestru jest obowiązany równo-cześnie złożyć potwierdzone własnoręcznym podpisem oświadczenie następującej treści: „Oświadczam, że: 1) dane zawarte we

wnio-sku o wpis do rejestru podmiotów prowadzą-cych obrót materiałem siewnym są komplet-ne i zgodkomplet-ne z prawdą; 2) znakomplet-ne mi są i speł-niam warunki wykonywania działalności w zakresie obrotu materiałem siewnym, okre-ślone w ustawie z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie”.

Produkcja i obrót materiałem siewnym (sadzeniakami) ziemniaka

Zdrowotność sadzeniaków ziemniaka. Pod-stawowym elementem unijnego systemu kontroli zdrowotności jest zapewnienie, że rośliny, w tym również bulwy ziemniaka, wprowadzane do obrotu są wolne od organi-zmów kwarantannowych oraz spełniają okre-ślone wymagania specjalne. Wykaz organi-zmów kwarantannowych zawarty jest w za-łącznikach nr 1 i nr 2 do rozporządzenia mi-nistra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie zapobiegania wprowadza-niu i rozprzestrzeniawprowadza-niu się organizmów kwa-rantannowych. Dla ziemniaka istotnymi orga-nizmami kwarantannowymi na rynku wspól-notowym są:

−

bakterioza pierścieniowa ziemniaka (sprawcą jest bakteria Clavibacter

michi-ganensis ssp. sepedonicus),

−

rak ziemniaka (sprawcą jest grzyb

Syn-chytrium endobioticum),

−

mątwik agresywny (Globodera pallida),

−

mątwik ziemniaczany (Globodera

rosto-chiensis),

−

guzak amerykański (Meloidogyne

chi-twoodi) – wszystkie populacje,

−

guzak holenderski (Meloidogyne fallax),

−

śluzak (Ralstonia solanacearum),

−

niszczyk ziemniaczak (Ditylenchus

de-structor),

− stołbur ziemniaka (sprawcą jest Potato stolbur mycoplasm),

− brązowa plamistość pomidora (sprawcą jest Tomato spotted wilt virus).

Specjalne wymagania zdrowotnościowe w stosunku do sadzeniaków ziemniaka, zo-stały natomiast określone w załączniku nr 4 do rozporządzenia ministra rolnictwa i roz-woju wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie

zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrze-nianiu się organizmów kwarantannowych i są następujące:

●

bulwy ziemniaka muszą pochodzić z ob-szaru wolnego od bakteriozy pierścienio-wej ziemniaka (C. michiganensis ssp.

se-pedonicus) albo spełniać wymagania

do-tyczące zwalczania tej choroby;

●

spełnione zostały wymagania w zakresie zwalczania raka ziemniaka (S.

endobioti-cum), z zastrzeżeniem wymagań

określo-nych w przepisach wydaokreślo-nych na podsta-wie art. 10 ustawy o ochronie roślin w za-kresie zwalczania raka ziemniaka;

●

bulwy ziemniaka muszą pochodzić z pola wolnego od mątwika ziemniaczanego (G.

rostochiensis) i mątwika agresywnego (G. pallida);

●

bulwy ziemniaka muszą pochodzić z ob-szarów, na których występowanie śluzaka (R. solanacearum) nie zostało stwierdzo-ne albo, w odniesieniu do obszarów, gdzie organizm ten występuje, bulwy po-chodzą z miejsca produkcji określonego jako wolne od śluzaka lub które po zasto-sowaniu środków zwalczających uznano za wolne od śluzaka;

●

bulwy ziemniaka muszą pochodzić z ob-szarów, na których nie występuje guzak amerykański (M. chitwoodi) i guzak holen-derski (M. fallax), a w odniesieniu do tere-nów, gdzie występują ww. gatunki guza-ków: bulwy pochodzą z miejsca produkcji określonego jako wolne od guzaków na podstawie corocznych odpowiednich lu-stracji upraw i bulw albo pobrane losowo po zbiorach próby bulw zostały odpowied-nio przebadane i nie zostały stwierdzone objawy guzaków;

●

bulwy ziemniaka muszą pochodzić z od-miany urzędowo zarejestrowanej w jed-nym lub więcej krajów członkowskich UE (stosownie do Dyrektywy Rady 2002/53/WE w sprawie wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych) lub w wypadku odmian niezarejestrowanych spełniają warunki odpowiednio określone w ww. rozporządzeniu w sprawie zapobie-gania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych z za-strzeżeniem przepisów wydanych na pod-stawie art. 10 ustawy o ochronie roślin w zakresie zwalczania raka ziemniaka;

●

bulwy ziemniaka muszą pochodzić z ob-szarów wolnych od stołburu (Potato stol-bur mycoplasma) lub nie zaobserwowano na roślinach żadnych objawów choroby w miejscu produkcji od początku ostatniego, zakończonego cyklu wegetacyjnego. Poza wymaganiami wskazanymi powyżej muszą również zostać spełnione wymagania zawarte w szczegółowych rozporządzeniach dotyczących zwalczania niektórych organi-zmów kwarantannowych. Zostały one okre-ślone w:

−

rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwo-ju wsi z dnia 6 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprze-strzenianiu się bakterii Clavibacter

michi-ganensis ssp. sepedonicus (Dz. U. nr 70,

poz. 472),

−

rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwo-ju wsi z dnia 5 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprze-strzenianiu się grzyba Synchytrium

endo-bioticum (Dz. U. nr 183, poz. 1891, ze

zm.),

−

rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwo-ju wsi z dnia 26 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprze-strzeniania się mątwika ziemniaczanego i mątwika agresywnego (Dz. U. nr 32, poz. 282),

−

rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwo-ju wsi z dnia 2 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprze-strzenianiu się bakterii Ralstonia

solana-cearum (Dz. U. nr 65, poz. 436).

Wytwarzanie i ocena materiału siewnego (sadzeniaków) ziemniaka. Podstawowym ak-tem prawnym regulującym sprawy z zakresu wytwarzania materiału siewnego (sadzenia-ków) ziemniaka i obrotu nim jest ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie (Dz. U. z 2007 r. Nr 41 poz. 271, z późn. zm.) oraz rozporządzenia wykonawcze wydane na podstawie tej ustawy.

W oparciu o krajowe przepisy oraz Dyrek-tywę Rady 2002/53/WE z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych oraz Dyrektywę Rady 2002/56/WE z dnia 13 czerwca 2002 r.

w sprawie obrotu sadzeniakami ziemniaka do kwalifikacji oraz do obrotu na rynku wspólnotowym mogą być dopuszczone tylko odmiany znajdujące się w krajowym reje-strze lub Wspólnotowym Katalogu Roślin Rolniczych (CCA). Ponadto zgodnie z Decy-zją Komisji 2004/842/WE z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie przepisów wykonawczych, na mocy których państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą zezwolić na wprowadze-nie do obrotu materiału siewnego należące-go do odmiany, dla której złożono wniosek o włączenie do krajowego katalogu odmian ga-tunków roślin rolniczych lub katalogu odmian gatunków warzyw, powstała możliwość wy-twarzania i wprowadzania do obrotu sadze-niaków odmian zgłoszonych do krajowego rejestru i przyjętych do badań. Decyzji w sprawie zezwolenia na wytworzenie i wpro-wadzenie do obrotu materiału siewnego od-mian znajdujących się w badaniach rejestro-wych wydaje dyrektor Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w opar-ciu o art. 57a ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie.

Sadzeniaki wytworzone na podstawie de-cyzji dyrektora COBORU podlegają urzędo-wej ocenie i muszą spełniać wymagania określone dla kategorii kwalifikowane, mogą być wprowadzone do obrotu w ilości określo-nej w tej decyzji. Ten materiał siewny może być stosowany wyłącznie do celów innych niż produkcja materiału siewnego, może znajdować się w obrocie z urzędową etykietą koloru pomarańczowego z informacją:

„od-miana w badaniach rejestrowych” oraz „ma-teriał siewny przeznaczony do testów i do-świadczeń”.

Zarówno aktualny rejestr krajowy, jak i wspólnotowy katalog, a także wykaz wyda-nych przez dyrektora COBORU decyzji ze-zwalających na wytworzenie określonej ilości materiału siewnego i wprowadzenie go do obrotu, przeznaczonego do testów lub do-świadczeń, dostępne są na stronie interneto-wej COBORU www.coboru.pl. Wszelkie in-formacje na temat warunków wytwarzania oraz wprowadzania materiału siewnego od-mian znajdujących się w badaniach rejestro-wych są dostępne na stronie internetowej COBORU lub bezpośrednio w siedzibie Ośrodka.

Szczegółowa charakterystyka, zawierają-ca opis poszczególnych kategorii i stopni kwalifikacji, a także ich kolejność znajduje się w załączniku nr 1 tabela 2 do rozporzą-dzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania i jakości materiału siewnego (Dz. U. Nr 29, poz 189 z późn. zm.) i w skrócie przedstawia się nastę-pująco:

Kategoria Stopień kwalifikacji nazwa symbol klasa Elitarne przedbazowy PB/M PB/III PB/II bazowy B B/I B/II Kwalifikowane C C/A C/B

W wytwarzaniu materiału siewnego ziem-niaka obowiązuje wyłącznie ocena urzędowa (art. 41 ust. 1-7 oraz 42 ust. 3 ustawy o na-siennictwie), co oznacza, że podmioty zaj-mujące się wytwarzaniem czy obrotem nie mają możliwości otrzymania akredytacji do przeprowadzania poszczególnych ocen: po-lowej, weryfikacyjnej i cech zewnętrznych. Materiał siewny ziemniaka może być wytwa-rzany według krajowego systemu kwalifikacji bądź zgodnie z wymaganiami systemu Euro-pejskiego Komitetu Gospodarczego Organi-zacji Narodów Zjednoczonych (EKG/ONZ). Wybór systemu kwalifikacji deklaruje wnio-skodawca (art. 37 ustawy o nasiennictwie).

Na proces kwalifikacji materiału siewnego ziemniaka składają się poszczególne etapy: ocena polowa, laboratoryjna ocena zdrowot-ności (ocena weryfikacyjna) oraz ocena cech zewnętrznych. Po zakończeniu każdej oceny wydaje się świadectwo, jeżeli w danej ocenie materiał siewny spełnia wymagania, albo in-formację o dyskwalifikacji materiału siewne-go, jeśli materiał siewny nie spełnia wyma-gań określonych w załączniku nr 3 do rozpo-rządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie szczegóło-wych wymagań dotyczących wytwarzania i jakości materiału siewnego (Dz. U. Nr 29, poz. 189, z późn. zm.). Wzory wyżej

wy-mie-nionych świadectw lub informacji określa rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 26 marca 2007 r. w sprawie wzo-rów świadectw i informacji dotyczących oce-ny materiału siewnego (Dz. U. Nr 69, poz. 461).

Ocena polowa. Kwalifikacji materiału siewnego dokonuje się na podstawie złożo-nego do wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa właściwego dla miejsca położenia plantacji, w terminie do dnia 20 maja, wniosku o dokonanie oceny polowej materiału siewnego ziemniaka. Termin skła-dania wniosków określa rozporządzenie mi-nistra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 20 listo-pada 2006 r. w sprawie terminów składania wniosków o dokonanie oceny polowej mate-riału siewnego poszczególnych grup roślin lub gatunków (Dz. U z 2007 r. Nr 69, poz. 461). Zgodnie z art. 37 ust. 2 ustawy o na-siennictwie wniosek o dokonanie oceny może złożyć tylko hodowca lub upoważniona przez niego osoba, która będzie prowadzić obrót materiałem siewnym. W wypadku oce-ny plantacji obsadzonej materiałem hodowcy wniosek może być złożony tylko przez ho-dowcę odmiany.

W celu profesjonalizacji i wyeliminowania „chałupnictwa” w wytwarzaniu materiału siewnego art. 32 ust. 3 ustawy o nasiennic-twie określa minimalną wielkość plantacji na-siennych. Dla ziemniaka minimalna wielkość plantacji nasiennej, na której wytwarzany jest materiał siewny kategorii kwalifikowany (za-równo dla klasy C/A jak i C/B), wynosi nie mniej niż 1 ha.

Miejsce produkcji oraz wytworzony mate-riał siewny ziemniaka powinny spełniać wszystkie wymagania fitosanitarne przedsta-wione w części zawierającej wymagania do-tyczące zdrowotności ziemniaka. Zgodnie z wymaganiami określonym w rozporządzeniu MRiRW dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wy-twarzania i jakości materiału siewnego (Dz. U. Nr 29, poz. 189 z późn. zm.), a w szcze-gólności w załączniku nr 3, plantacja nasien-na musi spełniać określone warunki w zakre-sie czystości i tożsamości odmianowej, agro-techniki, a także porażenia przez choroby ja-kościowe zarówno bakteryjne, jak i wirusowe i w tym celu są dokonywane wszystkie

kolej-ne oceny, tj. polowa, laboratoryjna i cech ze-wnętrznych.

Laboratoryjna ocena zdrowotności. Jeśli plantacja nasienna została zakwalifikowana po ocenie polowej (uznana za spełniającą wymagania), można przystąpić do weryfika-cji wyników oceny polowej w zakresie stop-nia porażestop-nia ziemstop-niaków chorobami wiruso-wymi poprzez ocenę laboratoryjną. Badania są przeprowadzane na pobranych próbach. Standardowo próby są pobierane z plantacji przed wykopaniem bulw i wysyłane do labo-ratoriów oceny ziemniaka, które działają w ramach struktur wojewódzkich inspektora-tów.

Laboratoryjna ocena zdrowotności jest przeprowadzana na tzw. próbie oczkowej poprzez bonitację (ocenę wizualną) uzyska-nych roślin oraz za pomocą testu ELISA. Jest to metoda, która wykorzystuje selektyw-ną adsorpcję cząstek wirusa przez gamma-globulinę i umożliwia ocenę ilości wirusa me-todą fotometryczną za pośrednictwem reak-cji katalizowanej przez enzym sprzężony z przeciwciałem. Test ELISA jest wykorzysty-wany do diagnostyki wirusów, które mają istotny wpływ na plony ziemniaka, w szcze-gólności: wirusa liściozwoju ziemniaka (PLRV), wirusa Y (PVY), wirusa M (PVM) oraz rzadziej wirusa S (PVS) i wirusa X (PVX).

Szczegółowy opis metody laboratoryjnej oceny zdrowotności sadzeniaków ziemniaka zawiera załącznik nr 4 do rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 9 mar-ca 2007 r. w sprawie metod pobierania prób materiału siewnego i okresu ich przechowy-wania oraz metod dokonyprzechowy-wania oceny mate-riału siewnego (Dz. U. z 2007 r. Nr 55, poz. 363).

Ocena cech zewnętrznych. Po uzyskaniu świadectwa laboratoryjnej oceny zdrowotno-ści materiału siewnego ziemniaka w celu wprowadzenia do obrotu niezbędna jest oce-na cech zewnętrznych partii sadzeniaków. Dopuszcza się wielkość partii stanowiącą zbiór sadzeniaków netto z jednej plantacji, jednak nie może ona przekroczyć 52,5 tony. Przygotowana do oceny partia powinna być jednolita pod względem cech jakościowych. Bulwy powinny być suche, czyste, dojrzałe, nienadmarznięte, bez śladów zaparzeń i rośnięcia. Kształt i zabarwienie miąższu

po-winny być typowe dla ocenianej odmiany. Sadzeniaki w przygotowanej do oceny partii powinny być posortowane zgodnie z wyma-ganiami określonymi w rozporządzeniu MRiRW. Minimalna wielkość to bulwy, które nie przechodzą przez kwadratowe oczko sortownika o boku 25 mm. Bulwy o wielkości powyżej 35 mm dzieli się na frakcje o wymia-rach stanowiących krotność 5 mm. W jednej partii różnica pomiędzy najmniejszą i naj-większą średnicą bulw nie może przekraczać 20 mm.

Podczas oceny cech zewnętrznych w za-leżności od wybranego przez wnioskodawcę systemu kwalifikacji (krajowy lub EKG/ONZ) urzędowy kwalifikator określa limitowane ce-chy, m.in.: udział zanieczyszczeń, bulwy o nieodpowiednim kalibrażu, bulwy z objawami parcha zwykłego, parcha prószystego, z ob-jawami suchej lub mokrej zgnilizny.

Jeśli wymagania są spełnione, dla partii wystawiane jest świadectwo oceny cech ze-wnętrznych materiału siewnego ziemniaka i sadzeniaki mogą stać się przedmiotem obro-tu, pod warunkiem odpowiedniego ich opa-kowania, oznakowania i zabezpieczenia zgodnie z art. 58 i 59 ustawy o nasiennictwie oraz rozporządzeniem MRiRW z dnia 24 sierpnia 2007 r. w sprawie szczegółowego sposobu oraz zakresu etykietowania i plom-bowania materiału siewnego, rodzajów opa-kowań materiału siewnego oraz sposobów ich zabezpieczania (Dz.U. Nr 163, poz. 1158). Szczegółowy opis metody oceny cech zewnętrznych sadzeniaków jest zawarty w rozporządzeniu w sprawie metod pobierania prób materiału siewnego i okresu ich prze-chowywania oraz metod dokonywania oceny materiału siewnego. Partia sadzeniaków za-kwalifikowana po ocenie cech zewnętrznych oznaczana jest unikalnym numerem, którego zasady tworzenia określa rozporządzenie MRiRW z dnia 10 listopada 2006 r. w spra-wie sposobu oznaczania partii materiału siewnego (Dz.U. Nr 209, poz. 1546).

Każdą z wymienionych ocen, a także po-bieranie prób do oceny weryfikacyjnej wyko-nują urzędowi kwalifikatorzy i próbobiorcy, zgodnie z metodykami określonymi w rozpo-rządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 9 marca 2007 r. w sprawie metod po-bierania prób materiału siewnego i okresu ich przechowywania oraz metod

dokonywa-nia oceny materiału siewnego (Dz. U. Nr 55, poz. 363).

Oznakowanie materiału siewnego (sadze-niaków) ziemniaka. Sadzeniaki będące w ob-rocie w obrębie Unii Europejskiej powinny być zapakowane w nowe worki albo w czy-ste i odkażone skrzyniopalety lub kontenery, odpowiednio zabezpieczone i zaopatrzone, zgodnie z art. 58 i 59 ustawy o nasiennic-twie, w urzędowe etykiety, które w wypadku sadzeniaków ziemniaka są również paszpor-tem roślin.

Paszporty roślin mają formę etykiet i są wydawane odpłatnie przez Państwową In-spekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Za-opatrzenie sadzeniaków ziemniaka w pasz-port roślin jest potwierdzeniem, że są one wolne od wskazanych w przepisach organi-zmów kwarantannowych i spełniają określo-ne wymagania specjalokreślo-ne. Dokument ten za-wiera informacje wymagane zarówno dla paszportu roślin, wynikające z art. 16 ust. 6. ww. ustawy o ochronie roślin, jak i informacje wymagane na etykietach urzędowych, okre-ślone w załączniku nr 2 do rozporządzenia MRiRW z dnia 24 sierpnia 2007 r. w sprawie szczegółowego sposobu oraz zakresu ety-kietowania i plombowania materiału siewne-go, rodzajów opakowań materiału siewnego oraz sposobów ich zabezpieczania (Dz.U. Nr 163, poz. 1158). Kolor paszportu jest uzależ-niony od stopnia kwalifikacji sadzeniaków, odpowiednio: biały z fioletowym ukośnym paskiem dla materiału przedbazowego, biały dla materiału bazowego i niebieski dla mate-riału kwalifikowanego (zgodnie z załączni-kiem nr 1 do ww. rozporządzenia).

Produkcja i obrót pozostałymi ziemniakami

Zdrowotność bulw ziemniaka innych niż sa-dzeniaki. Wprowadzane do obrotu ziemniaki inne niż sadzeniaki muszą być tak samo wol-ne od organizmów kwarantannowych (patrz rozdział dotyczący zdrowotności sadzenia-ków ziemniaka) oraz muszą spełniać okre-ślone wymagania specjalne. Wymagania specjalne dla tych ziemniaków zostały okre-ślone w załączniku na 4 do ww. rozporzą-dzenia w sprawie zapobiegania wprowadza-niu i rozprzestrzeniawprowadza-niu się organizmów kwa-rantannowych i przedstawiają się następują-co:

−

ziemniaki muszą być uprawiane przez za-rejestrowanego producenta; w wypadku wprowadzania bulw do obrotu numer reje-stracyjny producenta powinien zostać umieszczony na opakowaniu z ziemniaka-mi lub – jeśli bulwy są przewożone luzem – na środku transportu;

−

zostały spełnione wymagania w zakresie zwalczania raka ziemniaka (S.

endobioti-cum);

−

zostały spełnione wymagania w zakresie zwalczania bakterii C. michiganensis ssp.

sepedonicus;

−

zostały spełnione wymagania w zakresie oznakowania ziemniaków innych niż sa-dzeniaki.

Oznakowanie bulw innych niż sadzeniaki. Sposób oznakowania ziemniaków innych niż sadzeniaki został określony w rozporządze-niu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów ozna-kowania bulw ziemniaka innych niż sadze-niaki (Dz. U. Nr 83, poz. 776). Dodatkowo, zgodnie z postanowieniami Traktatu Akce-syjnego, sposób oznakowania ziemniaków towarowych pochodzących z Polski powinien pozwalać na ustalenie pochodzenia wszyst-kich przesyłek ziemniaków co najmniej do poziomu powiatu.

Ziemniaki inne niż sadzeniaki, wyprodu-kowane na terytorium Polski i będące w ob-rocie na terytorium Polski lub kierowane do innych państw członkowskich Unii Europej-skiej, muszą być zaopatrzone w oznakowa-nie (etykietę) zawierające:

●

numer wpisu do rejestru przedsiębiorców podmiotu, który je uprawiał, oraz podmio-tów, które je następnie magazynowały, sortowały lub pakowały na terytorium Pol-ski;

● numer statystyczny powiatu, na terenie którego ziemniaki były uprawiane.

Jeśli dokumentacja prowadzona przez podmiot, który prowadzi obrót ziemniakami innymi niż sadzeniaki, umożliwia identyfika-cję podmiotu, który je uprawiał, oraz podmio-tów, które je następnie magazynowały, sor-towały lub pakowały na terytorium Polski, oznakowanie ziemniaków innych niż sadze-niaki może zawierać tylko:

●

numer wpisu do rejestru przedsiębiorców podmiotu wprowadzającego je do obrotu na terytorium Polski oraz

●

numer statystyczny powiatu, na terenie którego były uprawiane albo kod lub na-zwę państwa ich pochodzenia, jeśli nie zostały wyprodukowane na terytorium Polski.

Oznakowanie może mieć dowolną formę, np. prostej naklejki lub etykietki. Umieszcza-ne jest na każdym opakowaniu jednostko-wym (worek, skrzynka, skrzyniopaleta). Jeśli ziemniaki są wprowadzane do obrotu luzem, odpowiednie oznakowanie powinno znajdo-wać się na przewożących je środkach trans-portu lub na towarzyszącym im dokumencie handlowym, jeśli informacje zawarte w tym dokumencie handlowym umożliwiają identyfi-kację środka transportu.

Specjalne wymagania odnośnie do raka ziemniaka (choroby powodowanej przez grzyb S. endobioticum)

Zgodnie z zapisami Traktatu Akcesyjnego, przeniesionymi do § 15 rozporządzenia mini-stra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 5 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobiega-niu rozprzestrzeniazapobiega-niu się grzyba

Synchy-trium endobioticum (Dz. U. Nr 183, poz.

1891, ze zm.), do sadzenia na terytorium na-szego kraju, a także do sprzedaży z prze-znaczeniem do sadzenia na terytorium Pol-ski dopuszcza się przez okres 10 lat od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej wyłącznie ziemniaki odmian wpisanych do krajowego rejestru odmian lub wspólnotowego katalogu odmian, o pełnej odporności polowej i laboratoryjnej:

●

co najmniej na patotyp 1 (D1) grzyba S.

endobioticum;

●

w powiatach, których stwierdzono wystę-powanie patotypów grzyba S.

endobioti-cum innych niż 1 (D1) – odmian

odpor-nych także na te patotypy,

jeżeli odporność tych odmian albo materia-łów hodowlanych ziemniaka została określo-na przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Ro-ślin w Radzikowie.

Informacja o odporności odmian jest za-mieszczana w Krajowym Rejestrze Odmian przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej (www. coboru.pl) albo w dzienniku urzędowym mini-stra właściwego do spraw rolnictwa – dla

od-mian wpisanych do wspólnotowego katalogu odmian.

Uprawę ziemniaków odmian, które nie mają wymaganej odporności na raka, do-puszcza się w miejscach produkcji, w któ-rych stwierdzono, że nie występuje ten pato-gen, na podstawie decyzji wydanej przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Na-siennictwa i określonej w niej warunków.

Sprzedaż ziemniaków do innych

państw członkowskich Unii Europejskiej

W związku z koniecznością zapewnienia do-datkowych środków w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się bakterii C.

michiga-nensis ssp. sepedonicus na terytorium

in-nych państw członkowskich Unii Europejskiej zgodnie z § 17 rozporządzenia ministra rol-nictwa i rozwoju wsi z dnia 6 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych sposobów postę-powania przy zwalczaniu i zapobieganiu roz-przestrzenianiu się bakterii Clavibacter

mi-chiganensis ssp. sepedonicus (Dz. U. Nr 70,

poz. 472) każda partia bulw (tj. sadzeniaków oraz ziemniaków innych niż sadzeniaki) wy-produkowanych na terytorium Polski i kiero-wanych do innych państw członkowskich Unii Europejskiej musi być poddana bada-niom laboratoryjnym na obecność bakterii C.

michiganensis ssp. sepedonicus. Badaniom

poddaje się osobno każdą wysyłaną partię, pobierając próby wielkości 400 bulw z każ-dych 25 t ziemniaków. Po wykonaniu badań wojewódzki inspektor wydaje stosowne za-świadczenie potwierdzające, że w partii nie stwierdzono bakterii C. michiganensis ssp.

sepedonicus. Zaświadczenie takie wydaje

się na wniosek podmiotu. Do innych państw członkowskich Unii Europejskiej nie mogą być kierowane ziemniaki pochodzące z po-wiatów, w których występują patotypy grzyba

S. endobioticum inne niż patotyp 1(D1).

Wy-kaz powiatów wraz z określeniem ich statusu stanowi załącznik do ww. rozporządzenia w sprawie szczegółowych sposobów postępo-wania przy zwalczaniu i zapobieganiu roz-przestrzenianiu się grzyba S. endobioticum.

Autorzy pragną poinformować, że wszyst-kie akty prawne wymienione w powyższym artykule są dostępne na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Na-siennictwa www.piorin.gov.pl. Dodatkowe, szczegółowe informacje dotyczące

powyż-szego zakresu można uzyskać w każdej jed-nostce organizacyjnej Inspekcji – wykaz ad-resowy jednostek organizacyjnych dostępny

jest na stronie internetowej www. pio-rin.gov.pl.