Historia naturalna
– wystawa grafiki i rysunku w Muzeum Ziemi PAN
Warszawa, 3–26.09.2010
We wrzeœniu br. w Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk mo¿na by³o obejrzeæ wystawê grafiki i rysunku pt.
Historia naturalna. Ekspozycja zorganizowana zosta³a w
ramach cyklu Natura – Sztuka, prezentowanego w muzeum od wielu lat.
Autorka prac, Krystyna Szwajkowska, pos³uguje siê technik¹ graficzn¹ druku p³askiego – litografi¹, gdzie rysu-nek przeznaczony do powielania wykonuje siê na kamieniu litograficznym. W klasycznej litografii rysunek nanosi siê zat³uszczaj¹c¹ kredk¹ lub tuszem litograficznym na kamieñ – g³adko wypolerowany lub przetarty ostrym pia-skiem, co daje efekt gruboziarnistej faktury na odbitce. Po wykonaniu rysunku powierzchnia kamienia jest zakwasza-na s³abym roztworem kwasu azotowego i gumy arabskiej.
W grafice artystycznej popularna jest technika zwana ossa
sepia polegaj¹ca na wykonywaniu rysunku negatywowego
na kamieniu. Dziêki litografii powstaj¹ dzie³a o niepowta-rzalnych cechach. Autorka czerpie pomys³y na znakomite grafiki z przyrody Jury Krakowsko-Czêstochowskiej. Tutaj w erze mezozoicznej rozwija³y siê ró¿norodne formy ¿ycia, m.in. amonity, œlimaki i ma³¿e, których szkielety utworzy³y póŸniej wapienne osady. Si³y natury przekszta³ci³y te ska³y, nadaj¹c krajobrazowi formy, których nie wymyœli³by nawet artysta o najbujniejszej wyobraŸni.
Formacje skalne, a tak¿e tkwi¹ce w nich skamieliny rozmaitych zwierz¹t ¿yj¹cych niegdyœ w wodach jurajskie-go morza, z których do dziœ dotrwa³y czêsto tylko odciski – to wszystko powstawa³o przez miliony lat, poprzez ery i epoki, nadaj¹c temu obszarowi piêtno archaicznoœci. Ka¿dy
œlad organizmu w skale to swoisty notatnik natury, bo ca³a nasza wiedza o bogactwie gatunków roœlin i zwierz¹t roz-wijaj¹cych siê na Ziemi pochodzi z badañ skamienia³oœci. To w³aœnie one wiele nam mówi¹ o rozwoju ¿ycia, ilustruj¹ jego przebieg w ró¿nych okresach geologicznych, opowia-daj¹ o naturalnej historii Ziemi.
Wizerunki skamienia³ych organizmów znalaz³y swoje miejsce w pracach artystki; podzia³a³y tak silnie na jej wyobraŸniê, ¿e czerpie z nich pomys³y ju¿ bardzo d³ugo i ci¹gle znajduje nowe inspiracje. W litografiach z cyklu Historia Naturalna rysuje g³ównie skamieliny, ale równie¿ i cz³owieka. Pojawi³ siê on jako naturalna konsekwencja rozwoju tego cyklu, tak jak kiedyœ zaistnia³ w dziejach naszej planety. Cz³owiek przedstawiony w litografiach
Krystyny Szwajkowskiej to istota, która wysz³a z ziemi, ze ska³y – jest kamienna, chropowata, popêkana, utrz¹œniêta, pokorna wobec œwiata, krucha i bezradna wobec up³y-waj¹cego czasu, nie zawsze maj¹ca wp³yw na swoje ¿ycie, przynale¿¹ca do natury, od której tak czêsto siê odcina.
Prace z cyklu Historia Naturalna maj¹ wiele znaczeñ i mo¿na je interpretowaæ w wielu p³aszczyznach, poniewa¿ by³y realizowane w pewnym przedziale czasu – dziêki temu sta³y siê zapisem „historii naturalnej” autorki. Na wystawie w Muzeum Ziemi zaprezentowane by³y g³ównie dzie³a z cyklu Historia Naturalna, ale równie¿ z cyklu Arche oraz Pramateria. Prace Krystyny Szwajkowskiej mo¿na obejrzeæ na stronie internetowej: http://www.galeria-arche-art.pl.
Karolina Jackowiak
971 Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 10, 2010
Ryc. 1. Przyk³adowe litografie z wystawy prac Krystyny Szwajkowskiej: z lewej – Historia Naturalna XXIII, z prawej – Historia
