Tożsamość prezbitera w świetle wybranych homilii Benedykta XVI (2005-2011)

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI LITURGICZNO-HOMILETYCZNE Tom 4 (60) – 2013, s. 139-149. KS. PAWE NOCKO. *. TOSAMO PREZBITERA W WIETLE WYBRANYCH HOMILII BENEDYKTA XVI (2005-2011). Jednym z gównych

(2) róde poznania nauczania Benedykta XVI o tosamo ci prezbitera s jego homilie wygoszone w czasie udzielania przeze sakramentu. wice, a take homilie z Mszy witej Krzyma. Analiza tego nauczania pokazuje, e papie, omawiajc poszczególne znaki i gesty obrzdów wice, wskazuje na ich konkretne, teologiczne, duchowe i praktyczne znaczenie. Mona by stwierdzi to inaczej, e wicenia prezbiterów i towarzyszce im znaki oraz sowa, stanowi odpowied

(3) na pytanie: kim jest prezbiter i jakie s jego zadania? Przy opracowaniu tego artykuu korzystano take z przemówie papiea do duchowiestwa i seminarzystów. Tem tego artykuu stanowi nauczanie II Soboru Watykaskiego, a take my li wybranych teologów.. NAOENIE R K I MODLITWA WICE. Sakramentalny obrzd wice wcza prezbitera w misj apostoów. Przez ten sakramentalny znak dokonuje si obdarowanie Duchem witym, przez którego przyjmujcy wicenia ma udzia w misji, bdcej kontynuacj posugi apostoów. Benedykt XVI stwierdza w tym kontek cie, e w sakramencie wice dokonuje si wczenie w „wielki pochód tych, którzy od dnia Pi dziesitnicy otrzymali misj apostolsk”. Prezbiter ponadto wchodzi do wspólnoty prezbiterium oraz do wspólnoty z biskupem i nastpc w. Piotra1. Papie, wspominajc swoje wicenia, mówi, e by to moment wczenia „we wspólnot przyjació Ks. mgr PAWE NOCKO – doktorant Instytutu Liturgiki i Homiletyki KUL; adres do korespondencji – e-mail: pawelnocko@interia.pl 1 Por. B e n e d y k t XVI. Przebaczenie przemienia wiat i buduje pokój. Msza w. w uroczysto Zesania Ducha witego i wicenia kapa skie. „L’Osservatore Romano” 26 : 2005 nr 7-8 s. 23..

(4) 140. KS. PAWE NOCKO. Jezusa, powoanych, aby by z Nim i gosi Jego ordzie”2. Dziki wiceniom prezbiter staje si pasterzem w subie wielkiego Pasterza Jezusa Chrystusa. Sakrament ten cakowicie wcza wiconego w Chrystusa3, aby móg wypenia sw posug w jedno ci z Nim jako Jedynym Pasterzem. Jest to jedyna droga do tego, by sta si pasterzem owczarni Chrystusowej. Dokonuje si to dziki sakramentowi wice prezbiteratu, który sprawia najgbsz jedno ze Zbawicielem4. Benedykt XVI, rozwaajc istot kapastwa, sens i cel posugi prezbitera, zauwaa, e najwaniejszy moment wczenia w Kapastwo Chrystusa, mianowicie naoenie rk, poprzedzony jest piewem Litanii do Wszystkich witych5. Papie zwraca uwag na fakt, e droga kapastwa nie jest drog samotno ci, ale drog, na której wraz z prezbiterem idzie rzesza witych. Jest on take wspomagany w swojej posudze obecno ci witych yjcych6. W centrum obrzdu wice jest staroytny gest naoenia rk 7. Papie podkre la, e jest to gówny gest obrzdu sakramentu wice, przez który 2 T e n e. Bd cie lud mi modlitwy i apostoami Chrystusa. Spotkanie z kapanami i diakonami staymi. Fryzynga. „L’Osservatore Romano” 27 : 2006 nr 11 s. 32. 3 W dokumencie o kapastwie katolickim, który koresponduje ze sowami Papiea, Midzynarodowa Komisja Teologiczna zauwaa, e przez wicenia prezbiter nie otrzymuje wycznie funkcji zewntrznej, ale przede wszystkim radykalne uczestnictwo w kapastwie Chrystusa. W ten sposób moe on reprezentowa Jezusa Chrystusa, przewodzc wspólnocie. Midzynarodowa Komisja Teologiczna. Kapa stwo katolickie (1970). Teza 4. W: Od wiary do teologii. Dokumenty Midzynarodowej Komisji Teologicznej 1969-1999. Red. J. Królikowski. Kraków: Wydawnictwo Ksiy Sercanów 2000 s. 14. 4 Por. B e n e d y k t XVI. Zbli ajcie ludzi do Serca Dobrego Pasterza. Msza w. i wicenia kapa skie w wiatowy Dzie Modlitw o Powoania. „L’Osservatore Romano” 27:2006 nr 8 s. 30-31. „Przez wicenia udzielany jest prezbiterom sakrament, w którym «dziki namaszczeniu Ducha witego zostaj naznaczeni szczególnym znamieniem i tak upodobniaj si do Chrystusa Kapana, aby mogli dziaa w zastpstwie Chrystusa Gowy»” (Obrzdy wice biskupa, prezbiterów i diakonów. Katowice: Ksigarnia w. Jacka 19992, nr 101). 5 W trakcie piewu litanii kandydaci na prezbiterów le krzyem (prostratio). 6 Por. B e n e d y k t XVI. Bd cie lud mi modlitwy i apostoami Chrystusa s. 32. 7 W Obrzdach wice biskupa, prezbiterów i diakonów zwraca uwag szczególny charakter naoenia rk i modlitwy wice. „ wice udziela si przez naoenie rk biskupa i modlitw, w której biskup bogosawi Boga oraz baga o dar Ducha witego do penienia posugi. W wietle tradycji, po wiadczonej zwaszcza przez liturgiczne obrzdy i praktyk Ko cioa tak na Wschodzie jak i na Zachodzie, okazuje si, e przez naoenie rk i modlitw wice jest udzielany dar Ducha witego i wyci nite wite znami, dziki czemu biskupi, prezbiterzy i diakoni, kady na swój sposób, zostaj upodobnieni do Chrystusa. Naoenie rk i modlitwa. wice stanowi istotny element kadych wice, przy czym modlitwa bogosawiestwa i pro by okre la znaczenie naoenia rk” (nr 6-7). „Przez naoenie rk biskupa i modlitw wice zostaje udzielony kandydatom dar Ducha witego do penienia urzdu posugiwania prezbiterów. Nastpujce sowa nale do istoty. wice i dlatego s wymagane do wano ci aktu: «Prosimy Ci, Ojcze wszechmogcy, daj tym.

(5) TOSAMO PREZBITERA W WYBRANYCH HOMILIACH BENEDYKTA XVI. 141. kandydaci otrzymuj godno kapask. Gest ten jest pro b skierowan do Boga przez biskupa, aby wyla na przyjmujcego wicenia Ducha witego i przemieni go, konsekrowa, czynic uczestnikiem Chrystusowego kapastwa 8. Benedykt XVI, jako kardyna, gosi podczas jednego z wykadów, e forma sakramentalna po woeniu rk9 wyraa prawd, „e Ko ció nie udziela wadzy moc wasnego prawa, tak jak wiecka instytucja, lecz e jest on sam dzieem Ducha witego, z którego darów nieustannie yje. Ko ció wyprasza od Niego to, e sam Duch wity uzdalnia czowieka do swej suby, gdy tylko On moe to uczyni . Jako dar udzielany przez Ducha witego, w odpowiedzi na modlitw bagaln Ko cioa, staje si kapastwo sakramentem” 10. Wyja niajc znaczenie gestu naoenia rk, papie widzi w nim moc, przez któr Chrystus bierze wy wicanego w swoje posiadanie. Zbawiciel przez gest posugi biskupa, zapewnia nowo wiconego prezbitera o swojej blisko ci, o niezwykej relacji, jaka moc sakramentu rodzi si midzy Nim a kapanem11. Przez ten gest liturgiczny Chrystus bierze kapana w swoj szczególn opiek. Jest on ukryty w doniach i w Sercu Chrystusa12. T relacj teologia okre la dwoma terminami. swoim sugom godno prezbiteratu; odnów w ich sercach Ducha wito ci, niech wiernie peni przyjty od Ciebie, Boe, urzd posugiwania kapaskiego drugiego stopnia i przykadem swojego ycia pocigaj innych do poprawy obyczajów»” (nr 112). 8 Por. B e n e d y k t XVI. Bd cie «sugami mioci». Msza w. i wicenia kapa skie. „L’Osservatore Romano” 29 : 2008 nr 6 s. 45. 9 Istot sakramentu okre li Pius XII w konstytucji apostolskiej Sacramentum Ordinis z 1947 r. W dokumencie tym czytamy, e „jedyn materi wyszych wice diakonatu, prezbiteratu i biskupstwa jest naoenie rk; form za s sowa okre lajce dokadniej zastosowanie tej materii, czyli sowa, które jednocze nie wyraaj skutki sakramentalne - mianowicie wadz kapask i ask Ducha witego – i które przez Ko ció za takie zostay uznane i jako takie s uywane” (P i u s XII. Konstytucja apostolska Sacramentum ordinis. AAS 40 : 1948 s. 5-7). 10 J. R a t z i n g e r. Nauka Kocioa o Sacramentum ordinis. W: Kapa stwo. (Kolekcja Communio nr 3). Pozna–Warszawa: Pallottinum 1988 s. 67. Na bagalny charakter gestu naoenia rk i modlitwy wice zwraca uwag B. Testa. Autor ten zauwaa, e gest ten i modlitwa wyraaj pro b do Boga o wylanie daru Ducha witego, aby wy wicony zosta umocniony ask i otrzyma urzd, budujcy Ko ció. Ponadto mówi o tym, e wy wicony kapan przynaley do Chrystusa i jest od Niego zaleny. Otrzymuje on bowiem szczególn ask, która wskazuje na jego cakowite odniesienie do Chrystusa. Wskazuje take, e formuy konsekracyjne wzywaj wiernych, aby oczekiwali zbawienia nie od szafarza, ale od Chrystusa. B. T e s t a. Sakramenty Kocioa. Pozna: Pallottinum 1998 s. 315-316. 11 Por. B e n e d y k t XVI. Nasze rce niech si stan rkami Chrystusa. Msza w. Krzy ma w Wielki Czwartek. „L’Osservatore Romano” 27 : 2006 nr 5 s. 11. 12 Por. T e n e. Przemówienie Benedykta XVI podczas spotkania z duchowie stwem. 25 maja 2006 r. Warszawa, Archikatedra pw. witego Jana Chrzciciela. W: Trwajcie mocni w wierze. Benedykt XVI w Polsce. Kraków: Wydawnictwo M 2006 s. 26..

(6) 142. KS. PAWE NOCKO. character sacerdotalis13 i character sacramentalis 14, która oznacza, e kapastwo, podobnie jak chrzest i bierzmowanie, wyciska niezatarte znami15. W jednym z wykadów kardyna Ratzinger stwierdza, e naoenie rk poczone z modlitw nie jest rytem odizolowanym od Ko cioa, poprzez który mona by, pomijajc Ko ció, wej w sukcesj Apostoów. Gest ten jest wyrazem kontynuacji Ko cioa, która stanowi przestrze przekazu jednej i tej samej Ewangelii. Cay nacisk spoczywa tu na nieprzerwanej identyczno ci Tradycji, która utrzymywana jest w jedno ci Ko cioa. Ta identyczno wyraa si w znaku naoenia rk. Dlatego gest ten odbywa si w Ko ciele i dziki niemu yje16. Papie zauwaa, e naoenie rk wyznacza pocztek misji kapana, rodzcy si nie za spraw magii, ale misterium. W tym ge cie spotykaj si ze sob wolno Boga, dziaajca moc Ducha witego i wolno czowieka. Sam gest jest obrazem tego spotkania. Ko ció, w osobie biskupa wkadajcego donie i wypowiadajcego modlitw wice, prosi Ducha witego, by dokona On konsekracji kandydata, który klczc „poddaje si naoeniu rk i powierza si temu po rednictwu”17. Przez biskupa sam Chrystus nakada rce18. Te sowa papiea odzwierciedlaj nauk Vaticanum II, który naucza, e „Bóg, który jedynie jest wity i sam u wica, zechcia wzi sobie jako towarzyszy i pomocników ludzi, by suyli pokornie dzieu u wicania. Std prezbiterów wy wica Bóg przez posug biskupa, aby stawszy si w szczególny sposób uczestnikami kapastwa Chrystusowego, przy sprawowaniu witych czynno ci dziaali jako sudzy Tego, który swe kapaskie zadanie przez swojego Ducha wykonuje stale dla nas w liturgii” (DK 5).. 13 Theodor Schneider, analizujc nauk Ko cioa o charakterze, podkre la, e ów charakter jest znakiem pokory. Kapan, przyjty na sub przez Chrystusa, staje si Jego narzdziem, sug Boym, pomimo faktu, e jest grzesznikiem. Funkcja kapana nie zaley od jego osobistej. wito ci, gdy urzd, jaki sprawuje prezbiter, jest urzdem dla wspólnoty, a nie dla niego samego. Character sacerdotalis oznacza przyporzdkowanie kapana i penionej przeze posugi Ko cioowi. Niezatarte znami sakramentalne jest wyrazem i pewno ci wierno ci Boga. Bóg. ci le czy si z Ko cioem w taki sposób, e ludzka grzeszno nie burzy tego harmonijnego zwizku. T. S c h n e i d e r. Znaki obecnoci Pana. Zarys sakramentologii. Wrocaw 1990 s. 288289. Zob. D. Z i e l o n k a. Character sacerdotalis w ujciu Josepha Ratzingera. „Studia Salvatoriana Polonica” 2008 t. 2 s. 123-132. 14 Zob. J. R a t z i n g e r. Gosiciele Sowa i sudzy Waszej radoci. Teologia i duchowo sakramentu wice . Red. K. Gó

(7) d

(8) , M. Górecka. Lublin: TN KUL 2012 s. 359-363. 15 Por. KK 21; 28; DK 2; KKK 1563; 1582. Po rednio take w nr. 1570. 16 Por. R a t z i n g e r. Nauka Kocioa o Sacramentum ordinis s. 72. 17 Por. B e n e d y k t XVI. Bd cie «sugami mioci» s. 45. 18 T e n e. Kapan musi czuwa, eby wiat by wra liwy na Boga. Msza w. Krzy ma w Wielki Czwartek. „L’Osservatore Romano” 29: 2008 nr 5 s. 6..

(9) TOSAMO PREZBITERA W WYBRANYCH HOMILIACH BENEDYKTA XVI. 143. Gest naoenia rk, wedug Biskupa Rzymu, jest streszczeniem caego biegu ycia prezbitera. Zawiera si w nim moment odpowiedzi na gos powoujcego Chrystusa: „Pójd

(10) za Mn”. Przez sakramentaln za posug biskupa Zbawiciel podaje rk, która podtrzymuje go i prowadzi. Papie zachca, aby nieustannie powraca do tego najwaniejszego momentu pocztku kapastwa. Wzywa, aby zawsze kierowa na nowo wzrok na Chrystusa i wyciga do Niego swoje rce. Nieustanne zadanie prezbitera polega na pozwalaniu Chrystusowi ujmowa si za donie, gdy w taki sposób mona suy yciu, które jest mocniejsze od mierci i suy mio ci, która jest silniejsza od nienawi ci19.. KONSEKRACJA. Przez sakrament wice prezbiter zostaje moc Ducha witego konsekrowany, czyli wczony do suby Bogu i do budowania Jego królestwa20. Benedykt XVI wskazuje, e konsekracja wyja nia, na czym polega kapastwo: „jest to przeniesienie prawa wasno ci, odebranie wiatu i podarowanie Bogu”21. Dekret Presbyterorum ordinis to przeniesienie prawa wasno ci nazywa wydzieleniem ze wspólnoty Ludu Boego, które nie ma na celu separacji od ludzi, ale cakowite po wicenie si dzieu, do którego Pan powouje (DK 3)22. Sakrament wice utosamiony jest przez papiea ze starotestamentalnym ofiarowaniem czowieka Bogu, czyli jego po wiceniem. W jednej z homilii podczas Mszy witej Krzyma Biskup Rzymu wyja nia, e po wicenie czego lub kogo oznacza ofiarowanie tej rzeczy bd

(11) osoby Bogu na wasno . Chodzi tu o swego rodzaju. 19. Por. B e n e d y k t XVI. Nasze rce niech si stan rkami Chrystusa s. 11. Por. T e n e. Bd cie znakiem odnowy dla ludu Bo ego. Msza w. z biskupami, duchowie stwem, seminarzystami, nowicjuszami i nowicjuszkami w St. Mary’s Cathedral. „L’Osservatore Romano” 29 : 2008 nr 9 s. 22. 21 T e n e. Celebrujc Eucharysti, kapani toruj drog modlitwie wspóczesnych ludzi. Msza w. Krzy ma w Wielki Czwartek. „L’Osservatore Romano” 30 : 2009 nr 6 s. 19. 22 Konsekracja i misja s, zdaniem B. Testy, kluczowymi terminami, okre lajcymi sakrament. wice. Wskazuj one na przyjcie wice, zanurzenie si w nich oraz na fakt bycia posanym w celu wypenienia mandatu powierzonego przez Pana, którym jest przekazywanie zbawienia. Ponadto konsekracja mówi o tym, e sam Bóg jest sprawc wice. On, który powouje, przyjmuje ca osob, z jej dyspozycyjno ci do suby i goszenia Chrystusa czowiekowi. T e s t a. Sakramenty Kocioa s. 304-305. Z kolei J.E. Bifet odno nie poruszanego kontekstu podkre la, e „termin «konsekracja» oznacza cakowit przynaleno do Chrystusa, tj. bycie «oderwanym» od wszelkich uwarunkowa w celu cakowitego zaangaowania si w penienie «misji»” (J.E. B i f e t. Duchowo kapa ska. Sudzy Dobrego Pasterza. Kraków: Wydawnictwo Homo Dei 2009 s. 21). Por. take DK 2. 20.

(12) 144. KS. PAWE NOCKO. wydzielenie z tego, co nasze, co naley do wiata, i przeniesienie w sfer Boga w taki sposób, aby kapan nie nalea do porzdku wiata, ale by by cakowicie Boy. Konsekracja prezbitera oznacza zatem wyczenie go ze wiata i powierzenie Bogu23. Sprawia, e yjc w wiecie, nie naley do wiata i do siebie, ale zostaje zanurzony w Bogu. Papie nazywa to wyrzeczenie ofiar – prezbiter przestaje by swoj wasno ci, stajc si wasno ci Boga. Chodzi tu o wyj cie z kontekstu ycia wiata i wyodrbnienie dla Boga. Oddanie Bogu mona tu rozumie jako moliwo reprezentowania innych ludzi. Przez po wicenie zostaje on uwolniony od zaleno ci wiata (cho w nich pozostaje) oraz ofiarowany Bogu i przez to ma by do Jego dyspozycji i do dyspozycji wszystkich24. Podczas pielgrzymki do Francji w 2008 r. Benedykt XVI przypomnia sowa Jana Pawa II wygoszone w Paryu w 1980 r. Papie Polak stwierdzi, e „zawsze trzeba, aeby w Ko ciele byli owi wzici spo ród ludzi, których Chrystus w szczególny sposób postanawia dla ludzi i posya do ludzi”25. Konsekracja, która dokonuje si przez sakrament wice, jest powiedzeniem Bogu „tak” przez kapana. Papie Benedykt XVI odwouje si do Izajaszowego „Oto ja” (por. Iz 6, 8)26. Owo „tak” (ac. adsum) nie jest jednorazowym aktem. Papie z naciskiem wskazuje, e „to wielkie «tak» musi by realizowane dzie po dniu poprzez liczne drobne wyrzeczenia i akceptacje”27. Wypowiedziane podczas. wice kapaskich „tak” oznacza gotowo po wicenia si Chrystusowi, bycie do Jego dyspozycji. Odda si do dyspozycji Jezusa to pozwoli , aby On wczy 23. W wietle papieskiego nauczania warto przywoa w tym miejscu sowa abpa S. Nowaka, który we Wprowadzeniu do Dekretu o posudze i yciu prezbiterów napisa, e nauka soborowa wyra

(13) nie akcentuje stosunek prezbitera do wiata. Jest on wzity z ludzi i postawiony dla ludzi, yje w ród nich jako brat (por. DK 3). Abp Nowak wskazuje, e chodzi tu o wiat nie w sensie pejoratywnym, okre lanym jako podliwo ciaa, oczu i pycha ywota (por. 1 J 2, 15-17), ale o wiat rozumiany w sensie egzystencjalnym, w którym kapan powinien by wiadkiem Chrystusa w ród ludzi, dzielc zwyczajnie warunki ich ycia. Dekret o posudze i yciu prezbiterów Presbyterorum ordinis stwierdza, e kapan nie mógby by sug Chrystusa, gdyby nie by. wiadkiem innego ycia ni ziemskie, ale take gdyby nie rozumia warunków ycia ludzi, którym ma suy . Posuga kapaska wymaga, by prezbiter z jednej strony nie upodabnia si do. wiata, z drugiej za , aby y w ród ludzi jako dobry pasterz, znajc swe owce i by doprowadza je do jedynego Pasterza (por. DK 3). 24 Por. B e n e d y k t XVI. Celebrujc Eucharysti, kapani toruj drog modlitwie wspóczesnych ludzi s. 19. 25 T e n e. Homilia Benedykta XVI podczas Mszy w. na Placu Inwalidów. W: Ojciec wity Benedykt XVI. „Przyjd cie pi z tego róda i si w nim obmyjcie!”. Podró apostolska Benedykta XVI do Francji z okazji 150. rocznicy objawie w Lourdes. Kraków: Wydawnictwo AA 2008 s. 75. 26 T e n e. Kapan musi czuwa, eby wiat by wra liwy na Boga s. 6. 27 T e n e. Celebrujc Eucharysti, kapani toruj drog modlitwie wspóczesnych ludzi s. 20..

(14) TOSAMO PREZBITERA W WYBRANYCH HOMILIACH BENEDYKTA XVI. 145. w swoje bycie „dla wszystkich”. Papie konkluduje, e kapan, bdc z Chrystusem, moe naprawd by „dla wszystkich”28.. SYMBOLIKA SZAT KAPASKICH. W nauczaniu o tosamo ci prezbitera papie Benedykt odwouje si ponadto do obrzdu woenia szat, który nastpuje zaraz po najwaniejszym momencie. wice. Chodzi tu o przyobleczenie si w Chrystusa. Papie odnosi t rzeczywisto do sakramentu chrztu, przypominajc, e teologia chrzcielna „powraca w nowy sposób i z now moc podczas wice kapaskich”29. W sakramencie chrztu wrczenie biaej szaty nowo ochrzczonemu symbolizuje przyobleczenie si w Chrystusa30. W sakramencie wice naoenie szat ma podobn symbolik. Papie zwraca uwag, e chodzi tu o rzeczywisto „nowej szaty”, któr moemy namacalnie dotkn . Ta rzeczywisto to przyobleczenie si w Chrystusa, oddanie si Jemu tak, jak On si nam oddaje. Aktualizuje si ono za kadym razem, gdy prezbiter wkada szaty liturgiczne i sprawuje Msz wit. Ubrany w szaty niejako „mówi”, e jest obecny we wspólnocie eucharystycznej „w imieniu Kogo innego”. Benedykt XVI zachca, aby naoenie szat uczyni czym wicej anieli tylko zewntrznym gestem. Przez ten znak dokonuje si bowiem aktualizacja „tak”, wypowiedzianego przez prezbitera w momencie wice31. Biskup Rzymu, analizujc niektóre elementy stroju liturgicznego prezbitera, czyni refleksj odno nie do jego posugi. Przywouje modlitwy, które towarzyszyy niegdy przy nakadaniu stroju liturgicznego. Sw medytacj Benedykt XVI rozpoczyna od humerau32, który prezbiter wkada pod alb. Odwoujc si. 28. T e n e. Promy Boga, aby przyoblek nas w szat mioci. Msza w. Krzy ma w Wielki Czwartek. „L’Osservatore Romano” 28 : 2007 nr 5 s. 21. 29 Tame. 30 Obrzdy Chrztu Dzieci. Dostosowane do zwyczajów diecezji polskich. Katowice: Ksigarnia w. Jacka 20103 nr 64. 31 B e n e d y k t XVI. Promy Boga, aby przyoblek nas w szat mioci s.21. 32 Wkadaniu humerau towarzyszya modlitwa: „Wó, Panie, na gow moj przybic zbawienia dla odpdzenia napa ci szataskich”. B. abp Julian Nowowiejski w swoim Wykadzie Liturgii Kocioa Katolickiego, wyja niajc znaczenie tej modlitwy, przywouje Hugona od w. Wiktora, który naucza, e przez uycie humerau „okrywamy gow, która jest siedliskiem wszystkich zmysów, aby my suyli Bogu z nadziej dóbr wiecznych; otaczamy nim szyj, przez któr gos przechodzi, aby my go strzegli dla nadziei dóbr wiecznych, iby si tylko na chwa Boga odzywa. Okrywamy ramiona, na których si nosz ciary, aby my nauczyli si znosi cierpliwie jarzmo Paskie; ciskamy nasze piersi sznurkami humerau, aby my pow cignli.

(15) 146. KS. PAWE NOCKO. do tradycji mniszej, papie widzi humera jako symbol dyscypliny zmysów i my li, która jest niezbdna do dobrego sprawowania Mszy witej33. Benedykt XVI, rozwaajc w tym kontek cie znaczenie humerau, wskazuje, e kapan winien oczyszcza my li z codziennych trosk i pragnie, z niepotrzebnych rozprosze. Kapaskie serce musi posusznie otwiera si na Boe sowo i by skupione na modlitwie Ko cioa, która nadaje kierunek my lom i zmysom. Oczy kapana winny by zwrócone na Pana, który przychodzi. Papie dodaje, e kapan przez wa ciwe rozumienie i pielgnowanie ars celebrandi, przez bycie z Panem, przez suchanie, mówienie i dziaanie bdzie móg pocign innych do komunii z Chrystusem34. Kolejnym istotnym elementem liturgicznego stroju kapana, na który zwraca uwag papie, jest alba35. Benedykt XVI zauwaa, e modlitwa towarzyszca niegdy wkadaniu alby przywouje na my l od witne ubranie, jakie ojciec da marnotrawnemu synowi, gdy ten wróci do domu brudny i obszarpany (por. k 15, 22). Dalej podkre la potrzeb u wiadomienia sobie mao ci i niedoskonao ci wzgldem Chrystusa. Ukazuje tu Chrystusa, który jako jedyny jest w stanie da od witne szaty i uczyni godnym przewodniczenia Jego ofierze i uczcie. Papie, odwoujc si take do Apokalipsy w. Jana, widzi we wspomnianej modlitwie sto czterdzie ci cztery tysice wybranych, którzy ubrani w biae szaty, byli godni ogldania Boga. Godno ta nie dokonaa si za spraw zasug wybranych, ale dziki opukaniu szat we krwi Baranka (por. Ap 7, 9. 14). Benedykt XVI zachca ponadto, aby przy zakadaniu alby pamita o tym, e Chrystus cierpia take za kapanów. Jego Ofiara sprawia, e kapan moe reprezentowa Najwyszego Kapana i by wiadkiem Jego wiato ci, albowiem krew Baranka, czyli mio. Ukrzyowanego, wybiela brud ludzkich szat, o wieca ciemno ci duszy i przemienia je w wiato Pana36. Szat wa ciw prezbiterowi jest ornat. Modlitwa towarzyszca jego wkadaniu mówi, e „jest on symbolem jarzma Pana, które on […] kapanom naoy”37.. my li niesprawiedliwe i niepoyteczne” (A.J. N o w o w i e j s k i. Wykad Liturgii Kocioa Katolickiego. T. II. Warszawa: Instytut Summorum Pontificum brw. [Reprint wydania 1902 r.] s. 155). 33 B e n e d y k t XVI. Promy Boga, aby przyoblek nas w szat mioci s. 22. 34 Tame. 35 B. abp Nowowiejski podaje, e sens i wymowa alby jest przede wszystkim oparta na barwie i tkaninie, z której jest wykonana. Bardzo jasno znaczenie alby wyraa modlitwa, któr kapan odmawia przy jej wkadaniu: „Ubiel, mi, Panie, i oczy serce moje, abym w krwi Baranka ubielony, wiekuistego wesela zay” (Wykad Liturgii Kocioa Katolickiego t. II s. 169). 36 B e n e d y k t XVI. Promy Boga, aby przyoblek nas w szat mioci s. 22. 37 Tame..

(16) TOSAMO PREZBITERA W WYBRANYCH HOMILIACH BENEDYKTA XVI. 147. Modlitwa ta38, zdaniem Benedykta XVI, przypomina nam polecenie Jezusa, aby nie Jego jarzmo i uczy si od Niego cicho ci i pokory (por. Mt 11, 29). Papie jednoznacznie stwierdza, e „nie jarzmo Pana, znaczy przede wszystkim uczy si od Niego [...] agodno ci i pokory – pokory Boga, która wyraa si w Jego czowieczestwie”39. Przykad Chrystusa, który wszystko wzi na siebie, który sam do wiadczy posuszestwa, sabo ci, bólu, wszelkich ciemno ci, ma u wiadomi kapanowi, e wszelkie ludzkie skargi, milkn. Jarzmo Paskie, które symbolizuje ornat, oznacza miowa z Chrystusem. Papie wyra

(17) nie zaznacza, e im bardziej kapan bdzie Go kocha, tym lejsze stanie si pozornie cikie Chrystusowe jarzmo40.. NAMASZCZENIE OLEJEM. Do obrzdów sakramentu wice naley jeszcze inny znak, który wskazuje na dziaanie Ducha witego, mianowicie namaszczenie olejem witego Krzyma. Chrystus przez biskupa namaszcza kapaskie donie, s one bowiem narzdziem ludzkiego dziaania i symbolem zmagania si ze wiatem. Gest namaszczenia doni prezbitera wyraa pragnienie Jezusa, aby byy one Jego rkami. Chce, aby nie byy ju narzdziem zawaszczania sobie rzeczy, ludzi i wiata, ale by przekazyway Boski dotyk. Chrystus pragnie uczyni namaszczone kapaskie donie narzdziami suby. Chce, by byy one wyrazem posannictwa prezbitera, bdcego Jego porczycielem. Namaszczone donie maj by znakiem obdarowywania, znakiem twórczego i penego mio ci ksztatowania wiata. Namaszczenie jest swego rodzaju pieczci, wyraajc wezwanie do bycia w dyspozycji Boga41. Olej jest symbolem Ducha witego i odsya nas do Chrystusa. Papie zwraca uwag, e sowo „Chrystus” oznacza „Namaszczony”42. Biskup Rzymu podkre la, e znak oleju i namaszczone donie prezbitera wyraaj jego uczestnictwo w namaszczeniu Chrystusa. Przywouje ponadto greckie brzmienie sowa olej – [elaion], wskazujc, e w staroytno ci czsto czono to sowo z innym. 38. „Panie, który powiedziae : Jarzmo moje jest sodkie i ciar mój lekki; daj mi go tak nosi , abym posiad ask Twoj” (N o w o w i e j s k i. Wykad Liturgii Kocioa Katolickiego s. 258). 39 B e n e d y k t XVI. Promy Boga, aby przyoblek nas w szat mioci s. 22. 40 Por. tame. 41 Por. T e n e. Nasze rce niech si stan rkami Chrystusa s. 11; T e n e. Przemówienie Benedykta XVI podczas spotkania z duchowie stwem s. 26. 42 Por. T e n e. Bd my prawdziwymi chrzecijanami, godnymi tego miana. Msza w. Krzy ma w Wielki Czwartek. „L’Osservatore Romano” 32 : 2011 nr 6 s. 32..

(18) 148. KS. PAWE NOCKO. greckim terminem – [eleos], oznaczajcym miosierdzie. W tym kontek cie Biskup Rzymu zauwaa, e namaszczenie na kapana oznacza misj niesienia Boego miosierdzia43. Spojrzenie na istot sakramentu wice prezbiteratu w wietle jego liturgii pozwala nam odczyta tre i sens posugi kapana wzgldem ludu Boego. Przesanie papiea Benedykta XVI jasno ukazuje kapana jako tego, który, jak znak sakramentalny, uobecnia, zapowiada i przypomina Chrystusa. Istota kapastwa to radykalne zakorzenienie w Chrystusa. Wedug Benedykta XVI tosamo kapaska jest na wskro chrystocentryczna. Za spraw znaku sakramentalnego dokonuje si istotna zmiana. Odtd jego ycie i posuga bdzie podyktowana stylem ycia Jezusa, bdzie sub wiatu na wzór Jezusa.. LITERATURA DODATKOWA A r a s z c z u k S.: Duchowo kapaska. „Roczniki Teologiczne” 49 : 2002 z. 8 s. 45-52. C i e l i k P.: Prezbiter jako suga w wietle odnowionego po Soborze Watykaskim II Pontyfikau Rzymskiego. Studium teologiczno-liturgiczne. Warszawa: UKSW 2010/2011. C i e l i k P.: Prezbiter jako suga. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezji Sandomierskiej 2011. C z e r w i k S.: Tosamo i posugiwanie kapana wedug „Lex orandi” typicznego wydania obrzdów wice z roku 1990 oraz jego polskiej edycji z roku 1999. „Roczniki Teologiczne” 49 : 2002 z. 8 s. 17-43. G r e g e r P.: Pasterska suba we wspólnocie Ko cioa na podstawie liturgii sakramentu wice. „Bielsko-ywieckie Studia Teologiczne” 12 : 2011 s. 69-78. J a g o d z i s k i M.: Trway skutek przyjcia sakramentu wice. „Collectanea Theologica”. 74 : 2004 z. 3 s. 77-89. K r a k o w i a k Cz.: Kapan reprezentuje czyli uobecnia Chrystusa, gow Ko cioa. W: Ante Deum stantes. Red. S. Koperek. Kraków: Wydawnictwo PAT UNUM 2002 s. 301-316. K r a k o w i a k Cz.: wicenia prezbiterów w Pontyfikale rzymskim z 1990 roku. W: Kapan po ród ludu kapaskiego. (Homo meditans XIV). Red. W. Somka, J. Misiurek. Lublin: TN KUL 1993 s. 97-98. K w i a t k o w s k i D.: wicenia prezbiterów w Pontyfikale Rzymskim z 1990 roku. „Roczniki Teologiczne” 49 : 2002 z 8 s. 111-144. M a t w i e j u k K.: Prezbiterat w wietle obrzdów wice. W: Sacerdos alter Christus. Kapan w yciu i posudze Ko cioa na progu trzeciego tysiclecia. Ksiga jubileuszowa z okazji siedemdziesitych urodzin ks. prof. zw. dr. hab. Wadysawa Nowaka. Red. S. Ropiak. Olsztyn: Wydzia Teologii Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego w Olsztynie 2010. s. 149-159. S t e f a s k i J.: Kalendarium prac nad pierwszym i drugim wydaniem typicznym Pontyfikau Rzymskiego De ordinatione z 1968 i 1990 roku. „Roczniki Teologiczne” 49: 2002 z. 8 s. 65-96.. 43 Por. T e n e. Niemy wiatu rado pync z prawdy o Bogu z nami. Msza w. Krzy ma w Wielki Czwartek. „L’Osservatore Romano” 31 : 2010 nr 6 s. 27..

(19) TOSAMO PREZBITERA W WYBRANYCH HOMILIACH BENEDYKTA XVI. 149. PRESBYTER’S IDENTITY IN THE LIGHT OF SELECTED HOMILIES BY BENEDICT XVI (2005-2011) Summary The teaching of Benedict XVI during the celebration of Holy Orders or during other celebrations confirms the theological truth about the central role of laying hands and prayer in the rites of Holy Orders. The pope puts emphasis on the complete submersion of the presbyter into Christ and His life. This entails participating in the mission that Christ assigned to his disciples. Through the Sacrament of Holy Orders, the presbyter is anointed and consecrated, that is sacrificed to God. This translates onto his being at full disposal to God and the Church. The presbyter should confirm this disposal each day of his service. In his reflection on the meaning of the rites of Holy Orders (vesting and anointing of hands), the pope points out an analogy between the Sacrament of Baptism and of Holy Orders. Vesting of the new clothes is vesting of Christ. These new garments also confirm the ordinand’s saying “yes” to the Saviour through his participation in the Sacrament. The analysis of prayers that formerly accompanied the rite of vesting helps assess the spiritual discipline of the presbyter, which is needed if he is to remain an authentic witness and servant of Christ. The presbyter’s instruments of service are his hands, anointed with the oil of holy chrism. These hands are responsible for passing the Divine touch to the world. The rite of anointing makes the presbyter participate in the act of anointing of Christ. Translated by Konrad Klimkowski. Sowa kluczowe: sakrament wice, prezbiter, naoenie rk, modlitwa wice, konsekracja, namaszczenie, szaty kapaskie. Key words: sacrament of Orders, priest, imposition of hands, prayer of ordination, consecration, anointing, sacerdotal garments..

(20)