Diagnostyka patogenów wywołujących biegunki szpitalne

(1)

DIAGNOSTYKA PATOGENÓW WYWOŁUJĄCYCH BIEGUNKI SZPITALNE

DIAGNOSTICS OF PATHOGENS CAUSING NOSOCOMIAL DIARRHOEA

KORLAB Laboratoria Medyczne, ul. Solskiego 15, 41-703 Ruda Śląska, e-mail: monikapw@op.pl

Wpłynęło: 13.11.2017 Zaakceptowano: 20.01.2018 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2017063

STRESZCZENIE: Diagnostyka biegunek szpitalnych jest bardzo istotna ze względu na różno-rodność czynników je wywołujących, zwłaszcza zakaźnych, takich jak: Salmonella sp., Clostri-dium difficile, Campylobacter sp., rota-, adeno-, norowirusy czy CryptosporiClostri-dium sp. Ze względu na szeroki profil patogenów podczas diagnostyki kału biegunkowego wykorzystuje się wiele zróżnicowanych metod, np.: posiew, badania immunologiczne poszukujące koproantygenów i/lub toksyn bakteryjnych, mikroskopię czy badania genetyczne. Wszystko to wiąże się z róż-nymi sposobami pobrania, przechowywania i transportu materiału do badań. Należy zwrócić szczególną uwagę na procedury dotyczące wymienionych etapów przedlaboratoryjnego po-stępowania z próbką, opisane i dostarczone przez laboratorium współpracujące z oddziałem szpitalnym. Czynności te źle wykonane mogą skutkować odrzuceniem próbki i niewykona-niem oznaczenia. Końcowym etapem badania mikrobiologicznego jest przygotowanie wyni-ku. Powinien on zawierać informacje o poszukiwanych drobnoustrojach oraz w przypadku me-tod wykonywanych testami komercyjnymi: nazwę zestawu, jego producenta, czułość i specy-ficzność. Polskie dane epidemiologiczne wskazują na duży odsetek udziału Clostridium difficile w zakażeniach szpitalnych, co zdaniem Autora jest ściśle związane z częstszym zlecaniem ba-dań w tym kierunku, w stosunku do ilości zleceń na badania wykrywające inne ważne klinicz-nie drobnoustroje (wirusy, Campylobacter sp).

SŁOWA KLUCZOWE: biegunka szpitalna, diagnostyka, pobieranie, przechowywanie i trans-port kału, wynik

ABSTRACT: The process of diagnosing hospital-acquired diarrhoea is extremely important due to a wide variety of etiological factors, especially infectious agents such as: Salmonella spp., Clo-stridium difficile, Campylobacter spp., rota-, adeno-, noroviruses or Cryptosporidium spp. Due to a wide variety of pathogens, many different methods such as bacteria culture, immunological tests specific for coproantigens and/or bacterial toxins, microscopy or genetic tests are used. All this involves various ways of collecting, storing and transporting the sample material for te-sting. Special attention should be given to pre-laboratory procedures regarding handling of the sample materials, which are labeled and shipped by the cooperating hospital ward. Poor compliance with these procedures may cause specimen rejection and in result no test will be performed. The final stage of the microbiological examination is the preparation of the result. It should contain information about the microorganisms which were sought for and if commer-cial tests were used, also the name of the kit, its manufacturer, sensitivity and specificity. Polish epidemiological data indicate that a high percentage of all nosocomial infections is caused by Clostridium difficile. This, according to the author, is closely related to the fact that tests for Clo-stridium difficile are more commonly commissioned compared to other tests that detect micro-organisms (viruses, Campylobacter spp.).

KEY WORDS: diagnostics, hospital-acquired diarrhea, score, stool sample collection, storage and transport

(2)

1LHMHGQRURGQH SRG Z]JOĊGHP HWLRORJLF]Q\P L NOLQLF]-Q\P RVWUH ]DFKRURZDQLD VSRZRGRZDQH VSRĪ\FLHP Ī\ZQR- ĞFLOXEZRG\]DZLHUDMąFHMEDNWHULHZLUXV\SDVRĪ\W\OXEWRN- V\Q\WRRGSRZLHGQLR]DNDĪHQLDEDNWHU\MQHZLUXVRZH]D-UDĪHQLDSDVRĪ\WQLF]HOXE]DWUXFLDWRNV\QDPL=DEXU]HQLD IXQNFMLSU]HZRGXSRNDUPRZHJRPRJąE\üWDNĪHZ\QLNLHP QDGPLHUQHJRQDPQRĪHQLDVLĊEDNWHULLEĊGąF\FK¿]MRORJLF]- QąPLNURELRWąF]áRZLHNDNWyUHQRUPDOQLHZ\VWĊSXMąZPD-á\FKLORĞFLDFK>@1DMSRZV]HFKQLHMV]\PREMDZHP]DNDĪHĔ XNáDGXSRNDUPRZHJRMHVWELHJXQNDEĊGąFDSRVWDFLąNOLQLF]- QąG\VIXQNFMLSU]HZRGXSRNDUPRZHJRSROHJDMąFDQDF]ĊVW-V]\PQLĪ]Z\NOHRGGDZDQLXVWROFDQDMF]ĊĞFLHMRFKDUDNWHU]H Sá\QQ\POXESyáSá\QQ\P=DELHJXQNĊXZDĪDVLĊVWDQNLH- G\F]ĊVWRWOLZRĞüGHIHNDFMLZ\QRVLZFLąJXGRE\DWDN-ĪHZWHG\JG\LORĞüVWROFDMHVWZLĊNV]DQLĪJJRG]LQ\ %LHJXQNDZV]F]HJyOQRĞFLV]SLWDOQDPRĪHE\üUyZQLHĪ VSRZRGRZDQD F]\QQLNDPL QLH]DNDĨQ\PL Z]DMHPQLH QLH- Z\NOXF]DMąF\PLVLĊWDNLPLMDN]PLDQDGLHW\VWUHVVWRVR-ZDQHOHF]HQLHIDUPDNRORJLF]QH

&HOHP QLQLHMV]HM SUDF\ MHVW RPyZLHQLH SU]HGODERUDWR-U\MQ\FK ]DVDG SRVWĊSRZDQLD GRW\F]ąF\FK GLDJQR]RZDQLD SU]\SDGNyZ ]DNDĪHĔ XNáDGX SRNDUPRZHJR X SDFMHQWyZ KRVSLWDOL]RZDQ\FK REMDZLDMąF\FK VLĊ ELHJXQNą ] Z\NOX-F]HQLHPELHJXQHNKHSDWRWURSRZ\FK

: SUDF\ SU]HGVWDZLRQR UyĪQH ]DVDG\ SRVWĊSRZDQLD SU]HGODERUDWRU\MQHJR ] XZ]JOĊGQLHQLHP RPDZLDQ\FK JUXS GUREQRXVWURMyZ L PHWRG GLDJQRVW\NL ODERUDWRU\MQHM RUD]VSRVREXSU]\JRWRZDQLDZ\QLNXEDGDQLDPLNURELROR- JLF]QHJRZNLHUXQNXZ\NU\ZDQLDF]\QQLNyZHWLRORJLF]-Q\FKELHJXQHN

=D]Z\F]DM ELHJXQND ]DNDĨQD MHVW UHMHVWURZDQD Z MHG-QRVWNDFK RSLHNL ]GURZRWQHM Z SU]\SDGNDFK UR]SR]QDQLD RJQLVNDHSLGHPLF]QHJR:URNX]DNDĪHQLDXNáDGXSR-NDUPRZHJR VWDQRZLá\ RJyOQHM OLF]E\ ]JáRV]RQ\FK RJQLVNHSLGHPLF]Q\FKZ3ROVFH>@

:SU]\SDGNXSRGHMU]HQLDELHJXQNL]DNDĨQHMQDOHĪ\Z\-NRQDü EDGDQLD PLNURELRORJLF]QH NWyUH SR]ZROą XVWDOLü F]\QQLNHWLRORJLF]Q\

Ryc. 1. Kał pobrany prawidłowo. Ryc. 2. Kał pobrany nieprawidłowo – zbyt duża ilość materiału.

(3)

1DMF]ĊVWV]\PL GUREQRXVWURMDPL Z\ZRáXMąF\PL ELHJXQ-NLV]SLWDOQHVą  EDNWHULHSalmonellaVSClostridium difficile ZLUXV\URWDDGHQRQRURZLUXV\  SLHUZRWQLDNL(Cryptosporidium parvum) 2GPLHQQDELRORJLDZ\PLHQLRQ\FKGUREQRXVWURMyZFKR-URERWZyUF]\FK ZDUXQNXMH URG]DM SRELHUDQHJR PDWHULDáX RUD]VSRVyEMHJR]DEH]SLHF]HQLDGREDGDĔ

1DMOHSV]\P GLDJQRVW\F]QLH PDWHULDáHP GR EDGDQLD PL- NURELRORJLF]QHJRMHVWNDáZLORĞFL±POOXEJUXGNDZLHO- NRĞFLRU]HFKDODVNRZHJRDOHPRĪQDUyZQLHĪSREUDüSUyE-NLQDSRGáRĪDWUDQVSRUWRZRZ]URVWRZHZ\PD]]NDáXRUD] Z\PD]]RGE\WX1DOHĪ\]ZUyFLüXZDJĊDE\SREUDQDSUyE-ND]DZLHUDáDMHĪHOLMHVWWRPRĪOLZHURSĊĞOX]OXENUHZ 3REUDQLHSUyEHNNDáXQDSRGáRĪHWUDQVSRUWRZRZ]URVWRZH MHVWZVND]DQHZV\WXDFMLNLHG\F]DVSU]HFKRZ\ZDQLDRUD] ZDUXQNLWUDQVSRUWXPRJá\E\VSRZRGRZDüREQLĪHQLHĪ\ZRW- QRĞFLGUREQRXVWURMyZ'RSU]HFKRZ\ZDQLDLWUDQVSRUWXSR- EUDQ\FKZWHQVSRVyESUyEHNVWRVXMHVLĊSRGáRĪDWUDQVSRU- WRZH&DUU\%ODLUD$PLHVDOXE6WXDUWDDZSU]\SDGNX]OH-FHQLDKRGRZOLZNLHUXQNXCampylobacterSRGáRĪH]ZĊJOHP DNW\ZQ\P:\PD]]RGE\WX]ZLGRF]Q\PĞODGHPNDáX]D- EH]SLHF]RQ\UyZQLHĪQDSRGáRĪXWUDQVSRUWRZ\PMHVW]DOH-FDQ\ZSU]\SDGNX]DNDĪHQLDGUREQRXVWURMDPLLQZD]\MQ\PL QDPQDĪDMąF\PLVLĊZEáRQLHĞOX]RZHMMHOLWDJUXEHJRLRG-E\WQLF\ WDNLPL MDN QS Shigella HQWHURNUZRWRF]QH Esche-richia coli DQJ HQWHURKHPRUUKDJLF E. coli ± (+(& RUD] Z SU]\SDGNX SRGHMU]HQLD ]DNDĪHQLD V]F]HSDPL WRNV\QR-WZyUF]\PL Clostridium difficile X SDFMHQWyZ ] UR]SR]QDQą QLHGURĪQRĞFLą MHOLW SDUDO\WLF LOHXV PHJDFRORQ : SREUD-Q\P Z\PD]LH PXV]ą E\ü REHFQH ]áXV]F]RQH NRPyUNL QD- EáRQND:V\WXDFMLSRGHMU]HQLDF]HUZRQNLEDNWHU\MQHMQDOH-Ī\Z\NRQDüSRVLHZNDáXQDSRGáRĪDKRGRZODQHSU]\áyĪNX FKRUHJR.DĪG\]Z\PLHQLRQ\FKPDWHULDáyZWU]HEDSREUDü ZMDNQDMNUyWV]\PF]DVLHRGZ\VWąSLHQLDREMDZyZ .DáSREUDQ\ZFHOXZ\NRQDQLDSRVLHZXQDSRGáRĪDPL-NURELRORJLF]QH XSU]HGQLR XPLHV]F]RQ\ Z VXFK\P MDáR- Z\PSRMHPQLNXOXEQDZ\PD]yZFHEH]SRGáRĪDWUDQVSRU- WRZHJRPRĪQDSU]HFKRZ\ZDüZORGyZFHSU]H]NLONDJR- G]LQ-HĪHOLGR]DEH]SLHF]HQLDPDWHULDáX]DVWRVRZDQRSRG-áRĪHWUDQVSRUWRZHPRĪOLZHMHVWSU]HFKRZ\ZDQLH]QDF]QLH GáXĪHMQDZHWGRJRG]LQRGSREUDQLD -HGQDNV]F]HJyOQLHZSU]\SDGNXZ\NRQ\ZDQLD]SREUD- QHMSUyENLNDáXLQQHJREDGDQLDQLĪSRVLHZQSZ\NU\ZD-QLHDQW\JHQyZGUREQRXVWURMyZOXEZ\WZDU]DQ\FKSU]H]QLH WRNV\Q]DZV]HQDOHĪ\NLHURZDüVLĊZ\W\F]Q\PLODERUDWR- ULXPFRGRVSRVREXSREUDQLD]DEH]SLHF]HQLDLF]DVXSU]H-FKRZ\ZDQLDPDWHULDáX5\F±

3U]\JRWRZXMąF GR Z\VáDQLD GR ODERUDWRULXP PDWHULDá SREUDQ\ RG SDFMHQWD RUD] Z\SHáQLDMąF VNLHURZDQLH QDOH- Ī\SDPLĊWDüĪHNDáMHVWPDWHULDáHPZNWyU\PPRĪQDSR-V]XNLZDüEDUG]RZLHOXGUREQRXVWURMyZDOH]DZV]HEDGDQLH

MHVW Z\NRQ\ZDQH Z FHOX XVWDOHQLD F]\QQLND HWLRORJLF]QH-JRFKRURE\MDNąMHVW]DNDĪHQLHXNáDGXSRNDUPRZHJR1D VNLHURZDQLX QDOHĪ\ XPLHĞFLü ZV]\VWNLH GRGDWNRZH LQIRU- PDFMHNWyUHSRPRJąZSU]HSURZDG]HQLXNRQLHF]Q\FKSUR- FHGXUQSGREUDüPHWRGĊEDGDQLD.RQLHF]QHMHVWZVND]D-QLH SRGDQ\FK SU]H] FKRUHJR SU]\SXV]F]DOQ\FK SU]\F]\Q ]DFKRURZDQLDVSRĪ\FLHVXURZHJRPLĊVDMDMOXEU\ENRQ-WDNW]FKRU\PQD]DNDĨQąFKRUREĊXNáDGXSRNDUPRZHJROXE ]ZLHU]ĊWDPLLWS EąGĨ GDQ\FK GRW\F]ąF\FKSU]HELHJX GR-W\FKF]DVRZHJROHF]HQLDQSSU]\MPRZDQ\FKDQW\ELRW\NyZ LWS:VND]\ZDQLHNRQNUHWQHJRGUREQRXVWURMXZNLHUXQNX NWyUHJR QDOHĪ\ SU]HSURZDG]LüEDGDQLH SRZLQQR E\ü X]D-VDGQLRQH GDQ\PL]HEUDQ\PL] Z\ZLDGX RUD] DNWXDOQąV\-WXDFMąHSLGHPLRORJLF]QąRGG]LDáXQSQDJá\Z]URVWOLF]E\ SDFMHQWyZ]ELHJXQNąLOXEELHJXQNLXSHUVRQHOXV]SLWDOD ZF]HĞQLHMV]H Z\L]RORZDQLH V]F]HSyZ WRNV\QRWZyUF]\FK Clostridium difficile -HGQDNĪH QLHX]DVDGQLRQH RJUDQLF]D-QLH SDQHOXSRV]XNLZDQ\FK GUREQRXVWURMyZ ]DZĊĪDSURFH- GXU\LPRĪHVSRZRGRZDüZ\GDQLHQLHPLDURGDMQHJRZ\QL-NX:GLDJQRVW\FHPLNURELRORJLF]QHMELHJXQHNVWRVXMHVLĊ ERZLHPNRPELQDFMHUyĪQ\FKPHWRGEDGDĔ

NODV\F]QH EDGDQLD PLNURELRORJLF]QH ± SRVLHZ KR-GRZODWOHQRZD EDGDQLHLPPXQRFKURPDWRJUD¿F]QH±ĞFLĞOHRNUHĞORQH GODGDQHJRGUREQRXVWURMXDQW\JHQ\WRNV\Q\ SUHSDUDWEH]SRĞUHGQL]PDWHULDáX±SDVRĪ\W\LCampy-lobacter EDGDQLDGRGDWNRZHZ\L]RORZDQ\FKV]F]HSyZQSF\-WRWRNV\F]QRĞüSURGXNFMDLQLWPLQ\VHURW\SRZDQLH .ODV\F]QD GLDJQRVW\ND PLNURELRORJLF]QD SRVLHZ L]R-ODFMD L LGHQW\¿NDFMD GUREQRXVWURMX GRW\F]\ JáyZQLH ED-GDĔ Z NLHUXQNX Z\NU\FLD Z PDWHULDOH EDNWHULL ] URG]DMX Enterobacteriaceae Salmonella Shigella Yersinia (+(& ±V]F]HJyOQLHVHURW\SXE. coli2PlesiomonasAeromo-nas i Campylobacter

8G]LHFLGRXNRĔF]HQLDURNXĪ\FLDGRGDWNRZRZ\NR-QXMHVLĊEDGDQLHZNLHUXQNXHQWHURSDWRJHQQ\FKEscherichia coliDQJHQWHURSDWKRJHQLFE. coli±(3(&>@

:ĞUyG Z\PLHQLRQ\FK GUREQRXVWURMyZ QD V]F]HJyOQą XZDJĊ]DVáXJXMHCampylobacterVSNWyU\MHVWEDUG]RLVWRW-Q\PFKRüFLąJOHU]DGNRZ\NU\ZDQ\PF]\QQLNLHP]DNDĪHĔ XNáDGXSRNDUPRZHJR:NUDMDFK8QLL(XURSHMVNLHMZW\P ZH ZV]\VWNLFK SDĔVWZDFK VąVLDGXMąF\FK ] 3ROVNą SDáHF]-ki CampylobacterVąZ\NU\ZDQHXFKRU\FKSRQDGGZXNURW-QLH F]ĊĞFLHM QLĪ Salmonella SRGF]DV JG\ UDSRUW\ Z 3ROVFH ]URNXZVND]\ZDá\LĪZRJyOQHMOLF]ELHF]\QQLNyZ]D- NDĨQ\FKZ\ZRáXMąF\FK]DNDĪHQLDL]DWUXFLDSRNDUPRZHSD- WRJHQWHQVWDQRZLáW\ONRDSalmonellaQDWR-PLDVWZURNXRGSRZLHGQLRRUD]>@ 3RGF]DV GLDJQRVW\NL Z NLHUXQNX Campylobacter wy- NRQXMHVLĊSUHSDUDW]NDáXRUD]KRGRZOĊ]PDWHULDáXSR-EUDQHJRQDZ\PD]yZNĊ]DZLHUDMąFąZĊJLHODNW\ZQ\OXE

(4)

±]HZ]JOĊGXQDWUXGQąKRGRZOĊ±WHVW\LPPXQRFKURPD- WRJUD¿F]QH5\F-HGQDNĪHZSU]\SDGNXVWRVRZDQLDWH- VWXQDOHĪ\]ZUyFLüXZDJĊQDZ\NU\ZDQHSU]H]QLHJRJD-WXQNL Campylobacter JG\Ī QLHNWyUH WHVW\ Vą SU]H]QDF]R- QHGRZ\NU\ZDQLDDQW\JHQyZZV]\VWNLFKJDWXQNyZRPD-ZLDQHJR SDWRJHQX D QLHNWyUH W\ONR ĞFLĞOH RNUHĞORQ\FK 7DNDLQIRUPDFMDMHVWQLH]EĊGQDGRSUDZLGáRZHMLQWHUSUHWD-FMLRWU]\PDQHJRZ\QLNX'LDJQRVW\ND]DNDĪHĔEDNWHULDPL WUXGQ\PLOXEF]DVRFKáRQQ\PLZKRGRZOLCampylobacter i Clostridium difficile RUD] ]DNDĪHĔ ZLUXVRZ\FK QDMF]Ċ- ĞFLHMMHVWSURZDG]RQDSU]\XĪ\FLXKDQGORZ\FKWHVWyZLP-PXQRFKURPDWRJUD¿F]Q\FK

3RGF]DV SRVWĊSRZDQLD SU]HGODERUDWRU\MQHJR ] PDWHULD-áHP GR EDGDĔ SU]\ XĪ\FLX ZVSRPQLDQ\FK WHVWyZ QDOHĪ\ ]ZUyFLüV]F]HJyOQąXZDJĊQDVSRVyESREUDQLDL]DEH]SLH-F]HQLDPDWHULDáX5yĪQLSURGXFHQFL]DOHFDMąUyĪQHVSRVRE\ SRVWĊSRZDQLD7DEHOD>±@

5RWDLDGHQRZLUXV\VąRGSRZLHGQLRSLHUZV]\PLGUX-JLP QDMSRSXODUQLHMV]\P F]\QQLNLHP RGSRZLHG]LDOQ\P ]D RVWUH ]DSDOHQLH ĪRáąGND L MHOLW DQJ JDVWURHQWHULWLV JáyZQLHXPDá\FKG]LHFL>@:SU]\SDGNXLFKSRGHMU]H-QLD GLDJQRVW\NĊ QDMOHSLHM SU]HSURZDG]Lü SU]\ XĪ\FLX WH- VWyZLPPXQRFKURPDWRJUD¿F]Q\FKZ\NU\ZDMąF\FKDQW\- JHQ\W\FKZLUXVyZZNDOH5\F'UREQRXVWURMDPLXZD-ĪDQ\PLREHFQLH]DF]ĊVW\F]\QQLNHWLRORJLF]Q\ELHJXQHN Z V]SLWDODFK Vą QRURZLUXV\ ZLUXV\ 1RUZDONSRGREQH ]UyĪQLFRZDQH QD WU]\ JHQRJUXS\ , L ,, RGSRZLHG]LDOQH ]DFKRURE\XOXG]L,,,QDWRPLDVW]DFKRURE\ĞZLĔLNUyZ >@ :LUXV\ WH Vą Z\MąWNRZR Z\VRNR ]DUDĨOLZH SU]HQR- V]ąVLĊ]DUyZQRGURJąIHNDOQRRUDOQąRUD]]DSRĞUHGQLF- WZHPELRDUHR]ROLMDNLSRSU]H]VNDĪRQąĪ\ZQRĞüDWDN-ĪH ZRGĊ: URNX ]DQRWRZDQR VSDGHN ]DNDĪHĔ Z\- ZRáDQ\FKSU]H]QRURZLUXV\ZVWRVXQNXGRURNXSRSU]HG-QLHJR]ZURNXGRZURNX>@ nów Campylobacter sp. w kale.

Ryc. 6. Przykładowy test do oznaczania antyge-nów rota- i adenowirusów w kale, wynik ujem-ny dla obu rodzajów wirusów.

Ryc. 7. Przykładowy test do oznaczania antyge-nów norowirusów w kale, próbki 270, 264, 268 – wynik dodatni dla genogrupy I, próbka 266 – wynik dodatni dla genogrupy I i II.

(5)

'LDJQRVW\NĊ Z NLHUXQNX QRURZLUXVyZ JHQRJUXS\ , L ,, SU]HSURZDG]DVLĊ]DSRPRFąWHVWyZLPPXQRFKURPDWRJUD-¿F]Q\FK5\F 'RJUXS\GUREQRXVWURMyZSRZRGXMąF\FKELHJXQNLV]SL- WDOQHQDOHĪąWDNĪHSLHUZRWQLDNL1DMF]ĊĞFLHM]DNDĪHQLDV]SL-WDOQHZ\ZRá\ZDQHVąSU]H]GZDJDWXQNLCryptosporidium WMC. parvum i C. hominis'UREQRXVWURMHWHVąV]F]HJyOQLH QLHEH]SLHF]QHGODSDFMHQWyZ]REQLĪRQąRGSRUQRĞFLąPLĊ-G]\LQQ\PLGODWHJRĪHU]DGNRELHU]HVLĊMHSRGXZDJĊMDNR F]\QQLNHWLRORJLF]Q\ELHJXQNLDFR]DW\PLG]LHQLHZLHOH EDGDĔMHVW]OHFDQ\FKZW\PNLHUXQNX:GLDJQRVW\FHPRĪ-QD]DVWRVRZDüPHWRG\Z\NU\ZDMąFHNRSURDQW\JHQ\WDNLH MDN LPPXQRHQ]\PDW\F]QH DQJ HQ]\PHOLQNHG LPPXQR- VRUEHQWDVVD\±(,$LPPXQRÀXRUHVFHQF\MQHV]\ENLHWH-VW\ LPPXQRFKURPDWRJUD¿F]QH EąGĨ EDGDQLD PLNURVNRSR-ZHEDUZLHQLH]PRG\¿NRZDQąPHWRGą=HLKO1HHOVHQD>@ :QLQLHMV]HMSUDF\SRGMĊWRSUyEĊV]F]HJyáRZHJRRPy-ZLHQLDGLDJQRVW\NLClostridium difficile]XZDJLQDSRQLĪ-V]HSU]HVáDQNL

 C. difficileWRQDMF]ĊVWV]\F]\QQLNHWLRORJLF]Q\]JáDV]D-Q\ Z SU]\SDGNX UHMHVWURZDQ\FK HSLGHPLL Z SROVNLFK V]SLWDODFK ± ZHGáXJ UDSRUWyZ *,6 ] ODW L

EDNWHULDWDE\áDRGSRZLHG]LDOQD]DRGSRZLHGQLR LRJQLVNHSLGHPLF]Q\FKNWyUHZ\VWąSLá\ZSRO-VNLFK ]DNáDGDFK RSLHNL ]GURZRWQHM 3RPLPR ]PQLHM- V]HQLDVLĊRGVHWNDW\FK]DNDĪHĔSR]RVWDMąRQHQDSLHUZ-V]\PPLHMVFXZĞUyGRJQLVNHSLGHPLF]Q\FK>@ (6&0,'DQJ(XURSHDQ6RFLHW\RI&OLQLFDO0LFUR- ELRORJ\DQG,QIHFWLRXV'LVHDVHVX]QDáROHF]HQLHQD-ZURWyZ]DNDĪHĔC. difficile]DQDMZDĪQLHMV]\SUREOHP WHUDSHXW\F]Q\G]LVLHMV]\FKF]DVyZ Clostridium difficileWREH]WOHQRZDODVHF]ND*UDPGRGDW-QLD Z\WZDU]DMąFD SU]HWUZDOQLNL RUD] WRNV\Q\ :\VWĊSXMH ZQLHZLHONLFKLORĞFLDFKMDNRVNáDGQLNQDWXUDOQHMPLNURELR-W\MHOLWRZHMXRNRáR±SRSXODFMLRVyEGRURVá\FK>@ 0RĪHSRZRGRZDüSRDQW\ELRW\NRZHU]HNRPREáRQLDVWH]D-SDOHQLH MHOLWD JUXEHJR RVWUą QLHGURĪQRĞü MHOLW DQJ LOHXV ]DSDOHQLHRNUĊĪQLF\EH]EáRQU]HNRP\FKRNUĊĪQLFDROEU]\- PLDDQJPHJDFRORQEąGĨELHJXQNLSRDQW\ELRW\NRZH5R]-SR]QDQLH]DNDĪHQLDWRNV\QRWZyUF]\PLV]F]HSDPLC. diffici- leSRZLQQRXZ]JOĊGQLDüZSLHUZV]HMNROHMQRĞFLREMDZ\NOL-QLF]QH D QDVWĊSQLH Z\QLNL EDGDQLD NDáX Z FHOX Z\NU\FLD REHFQRĞFLDQW\JHQXLWRNV\QEDNWHULLRUD]HZHQWXDOQLHZ\-QLNLEDGDĔGRGDWNRZ\FK±ODERUDWRU\MQ\FKLREUD]RZ\FK

nik riału czenia materiału przechowy-wania i trans-portu

teriału od momentu po-brania do wykonania ba-dania

Campylobacter

[6]

1–2 ml lub 1–2 g

Czysty, suchy po-jemnik, bez środ-ków konserwu-jących i podłoży transportowych 2–8°C 1–2 dni -20°C Maksymalnie rok Rota- i adenowi-rusy Producent 1. [7] 1–2 ml lub 1–2 g

Naczynie bez do-datku detergentów, środków konserwu-jących lub podłoży transportowych 2–6°C Do 72 godzin -25°C Nie podano Rota- i adenowi-rusy Producent 2. [8]

Nie podano Nie podano Temperatura pokojowa Do 6 godzin 2–8°C Do 72 godzin Norowirusy Producent 1. [9] 1–2 ml lub 1–2 g

Naczynie bez do-datku roztworów zawierających for-maldehydy bądź ich pochodne 2–8°C Do 48 godzin -20°C Nie podano Norowirusy Producent 2. [10]

Nie podano Nie podano Nie podano Test należy wykonać zaraz po pobraniu materiału -20°C Nie podano

Clostridium dif-ﬁcile

Antygen GDH oraz toksyny A/B [11]

Nie podano Czysty, suchy po-jemnik, bez środ-ków konserwują-cych zawierająkonserwują-cych formalinę lub al-kohol Podłoża transporto-we (Cary-Blair, C&S) 2–8°C Do 72 godzin (najlepiej wykonać oznaczenie do 24 godzin od pobrania) <-10°C Dłużej niż 72 godziny

(wie-lokrotne zamrażanie i roz-mrażanie próbki może spowodować rozpad tok-syn)

centa testu sposoby pobrania i zabezpieczania materiału przy użyciu testów immunochroma-tograﬁcznych. Opracowano według [6–11].

(6)

Dodatni

Toksyny A/B lub neutralizacja cytotoksyczności

Ujemny = brak C. difficile

Dodatni = obecność

toksynotwórczego C. difficile Ujemny NAAT lub hodowla_{toksynotwórczego szczepu C. difficile}

Dodatni = obecność Ujemny = brak toksynotwórczego

C. difficile

toksynotwórczego

C. difficile

Test GDH + Badanie toksyn A/B Obydwa testy dodatnie

= obecność toksynotwórczego

C. difficile

GDH (+)/ Toksyna (-) Obydwa testy ujemne

= brak toksynotwórczego

C. difficile

NAAT lub hodowla toksynotwórczego szczepu

Dodatni = obecność toksynotwórczego C. difficile Ujemny = brak toksynotwórczego C. difficile NAAT Dodatni = obecność toksynotwórczego C. difficile Ujemny = brak toksynotwórczego C. difficile 1DMOHSV]\PPDWHULDáHPGREDGDQLDZNLHUXQNXClostri-dium difficile MHVW NDá MHGQDNĪH QDOHĪ\ SDPLĊWDü R W\P LĪ SU]\]DSDUFLDFKZVND]DQHMHVWSREUDQLHJáĊERNLHJRZ\PD-]X]RGE\WX

%DGDQLD ODERUDWRU\MQH Z\NU\ZDMąFH WRNV\QRWZyUF]H V]F]HS\C. difficile

WHVWF\WRWRNV\F]QRĞFL±]áRW\VWDQGDUG

KRGRZOD Z FHOX Z\NU\FLD V]F]HSyZ WRNV\QRWZyU-F]\FKDQJWR[LJHQLFFXOWXUH±7& Z\NU\ZDQLHPDUNHUyZJHQHW\F]Q\FKREHFQRĞFLWRNV\Q C. difficileDQJQXFOHLFDFLGDPSOL¿FDWLRQWHVW±1$$7 Z\NU\ZDQLH *'+ RUD] WRNV\Q $% WHVWDPL LPPX-QRORJLF]Q\PL LPPXQRHQ]\PDW\F]H LPPXQRFKUR-PDWRJUD¿F]QH ± 5\F >@ ,QWHUSUHWXMąF X]\VND- QHZ\QLNLEDGDĔRSDUWHQDZ\ĪHMZ\PLHQLRQ\FKWH-VWDFK QDOHĪ\ SDPLĊWDü LĪ F]XáRĞü Z\NU\ZDQLD WRN- V\QZNDOHMHVW]QDF]ąFRUyĪQDZ]DOHĪQRĞFLRG]D- VWRVRZDQHMPHWRG\:SU]\SDGNXWHVWyZLPPXQROR-JLF]Q\FK PRĪOLZRĞü LFK GHWHNFML Z\QRVL RG GR 1000 JDZWHĞFLHF\WRWRNV\F]QRĞFLSRQLĪHMJ 5\F ,QWHUSUHWDFMDZ\QLNyZSU]HGVWDZLRQ\FKQD5\F

SUyEND±Z\QLNGRGDWQLGODDQW\JHQX*'+RUD]WRN-V\Q$% ± Z EDGDQHM SUyEFH NDáX VWZLHUG]RQR REHF-QRĞüWRNV\QRWZyUF]HJRV]F]HSXClostridium difficile

SUyENLL±Z\QLNLXMHPQHGODDQW\JHQX*'+RUD] WRNV\Q$%±ZEDGDQHMSUyEFHQLHVWZLHUG]RQRREHF-QRĞFLClostridium difficile

SUyEND ± Z\QLN GRGDWQL GOD DQW\JHQX *'+ RUD] XMHPQ\GODWRNV\Q$%±ZEDGDQHMSUyEFHVWZLHUG]R-QRREHFQRĞüClostridium difficileZVND]DQDKRGRZOD Z FHOX Z\NU\FLD V]F]HSyZ WRNV\QRWZyUF]\FK DQJ WR[LJHQLFFXOWXUH±7&OXEZ\NU\FLHPDUNHUyZJHQH-W\F]Q\FKREHFQRĞFLWRNV\QC. difficile1$$7 3U]HJOąGOLWHUDWXU\GRW\F]ąF\SROVNLFKSDFMHQWyZZVND- ]XMHQDEUDNGDQ\FK]]DNUHVXPLNURELRORJLLLHSLGHPLROR-JLL ]DNDĪHĔ XNáDGX SRNDUPRZHJR LQQ\FK QLĪ Clostridium difficile%\üPRĪHĞZLDGF]\WRRQLHGRV]DFRZDQLXZ]DNUH- VLHLQQ\FKF]\QQLNyZHWLRORJLF]Q\FK-HVWWRW\ONRKLSRWH- ]DEDGDZF]DDXWRUDNWyUDMHGQDNSRZLQQDE\üSLOQLH]ED-GDQD%DUG]RZDĪQ\PZ\GDMHVLĊE\üSURSDJRZDQLHZĞUyG OHNDU]\SRWU]HE\NLHURZDQLDQDEDGDQLDNDáXZZLHOXNLH-UXQNDFKV]F]HJyOQLHQDEDGDQLDZLUXVRORJLF]QH]ZáDV]F]D Z]ZLą]NX]Z\VWĊSXMąF\PLLQWHUDNFMDPLSRPLĊG]\C. diffi-cileDQRURZLUXVDPL>±@ .RĔFRZ\PHOHPHQWHPGLDJQRVW\NLODERUDWRU\MQHMMHVW Z\GDQLHZ\QLNXEDGDQLDPLNURELRORJLF]QHJRNDáX,VWRW-Q\P GOD RGELRUF\ MHVW DE\ MHGQR]QDF]QLH ZVND]\ZDá RQ Z NLHUXQNX MDNLFK GUREQRXVWURMyZ E\áR SURZDG]R-QHEDGDQLHRUD]]Z\NRU]\VWDQLHPMDNLHMPHWRG\]RVWDáR gnostyki laboratoryjnej zakażeń Clostridium

dif-ﬁcile według American Society of Microbiology.

(7)

Z\NRQDQH ]H V]F]HJyáRZ\P Z\PLHQLHQLHP SRV]XNLZD-Q\FK EDNWHULL 8áDWZL WR HZHQWXDOQą GDOV]ą GLDJQRVW\NĊ ZSU]\SDGNXJG\REHFQLHSURZDG]RQDQLHZVND]DáDF]\Q-QLNDHWLRORJLF]QHJRELHJXQNL

3U]\NáDGZ\QLNXXMHPQHJRZSRVLHZLHNDáXÄ:SRVLH-ZLH WOHQRZ\P NDáX QLH Z\KRGRZDQR Salmonella Shigel-la Aeromonas Plesiomonas HQWHURNUZRWRF]Q\FK Escheri-chia coli(+(&´3U]\NáDGZ\QLNXXMHPQHJRZEDGDQLX Z\NU\ZDMąF\PDQW\JHQLOXEWRNV\QĊÄ%DGDQLHZNLHUXQ-NXDQW\JHQX*'+Clostridium difficile±XMHPQH%DGDQLH ZNLHUXQNXWRNV\Q\$%Clostridium difficile±XMHPQH´

:\QLN EDGDQLD PLNURELRORJLF]QHJR NDáX SU]HSURZD-G]RQHJR PHWRGą NODV\F]Qą SRVLHZ PRĪQD Z\GDü SR X]\VNDQLXSHáQHMLGHQW\¿NDFMLGRJDWXQNXNDĪGHJRL]R- ODWXZ\KRGRZDQHJR]SUyENLNDáX:SU]\SDGNXSalmo-nella Shigella i Yersinia GRGDWNRZR NRQLHF]QH MHVW RNUH-ĞOHQLH VHURW\SX 'OD Escherichia coli 2 (3(& L Yer- siniaQDOHĪ\GRáąF]\üLQIRUPDFMĊRFHFKDFKLFKFKRURER-WZyUF]RĞFL>@ :Z\QLNXEDGDQLDZ\NRQ\ZDQHJRSU]\XĪ\FLXPHWRG KDQGORZ\FKRSUyF]X]\VNDQ\FKZEDGDQLXZDUWRĞFLQD-OHĪ\SRGDü QD]ZĊWHVWXLMHJRSURGXFHQWD ]DNUHVZ\NU\ZDQ\FKZDUWRĞFL F]XáRĞüVSHF\¿F]QRĞü GRGDWQLąLXMHPQąZDUWRĞüSUHG\NF\MQą 3RZ\ĪV]\SU]HJOąGPQRJRĞFLIRUPSRVWĊSRZDQLDSU]HG-ODERUDWRU\MQHJR ] PDWHULDáHP SREUDQ\P Z FHOX XVWDOHQLD F]\QQLND HWLRORJLF]QHJR ELHJXQHN V]SLWDOQ\FK SRZLQLHQ VNáRQLü]OHFDMąF\FKEDGDQLDGRV]F]HJyáRZHMDQDOL]\SUR- FHGXU]ZLą]DQ\FK]SREUDQLHPPDWHULDáX:EDGDQLDFKPL-NURELRORJLF]Q\FKEDUG]RLVWRWQąUROĊRGJU\ZDSUDZLGáRZH SREUDQLH SU]HFKRZ\ZDQLH L WUDQVSRUW PDWHULDáX &]\QQR-ĞFLWHĨOHZ\NRQDQHPRJąVNXWNRZDüRGU]XFHQLHPSUyENL L QLHZ\NRQDQLHP EDGDQLD 'ODWHJR V]F]HJyOQą XZDJĊ QD-OHĪ\]ZUDFDüQDV]NROHQLDSHUVRQHOXSU]HSURZDG]DQHSU]H] SUDFRZQLNyZ ODERUDWRULyZ GLDJQRVW\F]Q\FK V]SLWDOQ\FK L]HZQĊWU]Q\FKGRW\F]ąFHZ\NRQ\ZDQLDF]\QQRĞFL]ZLą-]DQ\FK ] SU]HGODERUDWRU\MQ\P SRVWĊSRZDQLHP ] PDWHULD-áHPGREDGDĔPLNURELRORJLF]Q\FK :\NU\FLHZEDGDQHMSUyEFHMHGQHMJUXS\GUREQRXVWURMyZ Z\ZRáXMąF\FKELHJXQNĊQLHSRZLQQRZ\NOXF]DüEDGDĔZLQ-Q\FKNLHUXQNDFKJG\ĪZRNRáRSU]\SDGNyZZ\VWĊSXMą LQIHNFMHPLHV]DQH±Z]DMHPQLHQLHZ\NOXF]DMąFHVLĊDZ\PD-JDMąFHRGPLHQQHJRSRVWĊSRZDQLDWHUDSHXW\F]QHJR>@

3UDZLGáRZD NRQVWUXNFMD Z\QLNX ] EDGDQLD PLNURELROR-JLF]QHJR XáDWZLD SRGMĊFLH RGSRZLHGQLFK G]LDáDĔ GLDJQR-VW\F]QRWHUDSHXW\F]Q\FK

KONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.

PIŚMIENNICTWO

1. Szewczyk EM. Diagnostyka Bakteriologiczna. 2nd_{edn. Wydawnictwo Naukowe}

PWN, Warszawa, 2013.

2. Stan sanitarny w kraju w roku 2015. Państwowy Inspektorat Sanitarny (onli-ne); https://gis.gov.pl/

3. Stan sanitarny w kraju w roku 2016. Państwowy Inspektorat Sanitarny (onli-ne); https://gis.gov.pl/

4. Jagielski M. Etiologia, Obraz Kliniczny i Diagnostyka Ostrych Zakażeń i Zara-żeń Przewodu Pokarmowego oraz Zatruć Pokarmowych. 1st_{edn. Fundacja Pro}

Pharmacia Futura, Warszawa, 2010.

5. Szych J. Rekomendacje laboratoryjnej diagnostyki zakażeń przewodu pokarmo-wego bakteriami rosnącymi w warunkach tlenowych oraz mikroaeroﬁlnych. Re-komendacje Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, Państwowego Zakła-du Higieny i Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych. KIDL (online); http:// kidl.org.pl/uploads/rekomendacje/Rekomendacje_Jelitowka_DRUK_maly.pdf 6. Rapid-VIDITEST Campylobacter, VIDIA. Jednoetapowy test paskowy do

wykry-wania Campylobacter jejuni; http://www.emapol.com.pl/uploads/VIDIA%20

Campylobacter%20blister.pdf

7. Instrukcja testu VIKIA® Rota-Adeno ﬁrmy bioMérieux; https://www.mediray. co.nz/media/15792/om_biomerieux_test-kits_ot-31111_package_insert_ -_12424_-_c.pdf

8. Rota-Adeno test ﬁrmy Hydrex; https://www.hydrex.pl/

9. Instrukcja testu NOROSCREEN ﬁrmy Microgen Bioproducts; http://microgen-bioproducts.com/wp-content/uploads/sites/8/2016/02/Noro-14.11.11.pdf 10. Instrukcja testu Immunoquick® Norovirus Biosynex; https://www.itk.nl/ﬁles/

images/LIVRET%20GASTRO%20V3_2.pdf

11. Instrukcja testu Techlab® C. diﬀ Quick Chek Complete® ﬁrmy TECHLAB; http:// www.techlab.com/wp-content/uploads/2015/01/T30525C-T30550C-C-DIFF-QUIK-CHEK-COMPLETE-package-insert-05-2014.pdf

12. Bulanda M, Wójkowska-Mach. Zakażenia Szpitalne w Jednostkach Opieki Zdrowotnej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2016.

13. Hryniewicz H, Martirosian G, Ozorowski T. Zakażenia Clostridium difficile. Diagno-styka, terapia, profilaktyka. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków (online) 2011; http://www.antybiotyki.edu.pl/pdf/Clostridium-difficile-v6_10.pdf 14. Sadkowska-Todys M, Zieliński A, Czarkowski MP. Infectious diseases in Poland

in 2015. Przegl Epidemiol 2017;71(3):295–309.

15. Pituch H, Obuch-Woszczatyński P, Lachowicz D et al. Hospital-based Clostridium diﬃcile infection surveillance reveals high proportions of PCR ribotypes 027

and 176 in diﬀerent areas of Poland, 2011 to 2013. Euro Surveill 2015;20(38). 16. Ludwig A, Sato K, Schirmer P et al. Concurrent outbreaks with co-infection of

norovirus and Clostridium diﬃcile in a long-term-care facility. Epidemiol Infect 2013;141(8):1598–1603.

Ryc. 9. Przykładowy test do oznaczania antygenu GDH oraz toksyn A/B

C. diﬃcile w kale, próbka 1. – wynik dodatni dla antygenu GDH oraz toksyn

A/B, próbki 2. i 3. – wynik ujemny dla obu parametrów, próbka 4. – wynik dodatni dla antygenu GDH oraz ujemny dla toksyn A/B.