Ty;pując powyższe zwały do opróbowan:ia lkiero'Mllrlo się wysdkośc:ią i wtielk!o6cią zwału oraz :rói.lnJialm.i. lito-logiemymi zwałowanego marterialbu. Próbki ·pobierano
z szurfów ok. l m .glębokloścd wyk.onalllych w od'legklści 7 m od siebie na ska!rpie zwału. Na próbkiaCh 02ll1<8lCZ0110 ciężar objętościOWY, wilgotność natu:ralJną, skład granulometryc:zm.y stan konsystencji, kąt tareia
We\VIIlęt=Jegio i kohezję (w aJp8!I'aiOie ,.bezpośrednie~
ścilnania).
Z tbadań wyni•kia, iż zwałowaa1oy materiał główtnie sta!nowią pyły .pias7Jczyste, podrzędnde l!'llatornńast wy-stępują pj.a&ki pylaste i pyły. MaiteliJał w zwa:le wy-stępuje w stame półzwartym, tyllro dwie .próblki na 32 wylmrzały Sp
>
O. Pa;7Jczególl!'le własnośoi .zwało.. waJI'lego ma't.erialu zestaw.iOillO w tabeli II, podając wartośd skrajne oraz średnie arytmetyczne oznaczo-nych parametrów.Przel!ic2Jenda sta'becznośoi wYkonano metodą Felle-nliusa dila zwalów łropałń: "Barbara" (c:zytil'Ily), "Dę
bow.iec", "Tadalsz II" i projeldlowaJI'legiO. Ten ostatni
zwal ma lbyć sy.pany óllrójwamtwowo, osiągając wyso-kość 60 m, przy gen.emlinym .kącie IIlalclhyleruia skialrp 16°. Datne dJo kiatżdego z obl:iJcreń p:rzyjilll10W'81Ilo z obser-wacj~ wlasnych (kąty nacllylen;ia skat1p), d.nfommcji geodezyjny!Oh słu:bb llropailn:ianycil (wysoklość zwału), jak i W}'ll'llików badań laboratoryjl!lych pr&eik. Ponie-wrui; bralk jest bldŻISzych dalnyeh o podłożu zwałów nrle uwzgllędn!ialllo w ablliczeniach jego wplV'WIU.
Brzyj-SUMMARY
The article sums up the results of the geologic--engineering II'eSe8II'Ches made on the dumps of the ilron ore mines lin the Częstochowa region. llll Ta:b. I
are summed up ;tihe results of :fdeld observalt:ions,
Ta:b. II ooonp.mses the 'resułts of stmdies on ilaborMory physical 81Ild mech81Ilicał 100dces of the ln8!ter.ial dumped, and Tab. III gjves the :resuHs of oomputat-i.ons of static state of the dumps illlvesti®ated.
The wonks oamried out aillowed to state rthat the Częstochowa mine dumps are fad.rly stanc at present, however, 1110 artiten:tńon 1s ,pa!i.d to the :iJ vestigati0111S of dump subS'bratmm, whtioh is of great importa.nce as concerns stJatic state of the dumps considered.
ffiOW81IlO jedll1iak, iż plia&zczy21!'la po~ przecihOOzi przez sropę zwalu bądź po konrtakdie z .podłożem. Ponieważ otrzymano z obliczeń wysokie współczyll1-nrlkń bezpiecreństwa
<>
1,7), pr7Je1JiC7lellliia wy.kon.aalo dla jednego tytldoo środka obrotu 01• Wyniki J)l'7Jeliczeńzesta'Wiiono w talbeli III. ·
Anal:izując tabelę III st'W'ierdm się, iż zwały lkqpadń częstochowskich są staltec:zme, 00 . nie
mwsze
.pokrywa się z obserlwacjamiterenoWYmi.
Wyndlka . to z nie-uwzgllędtnienia w obliczendJach wpływu poililoża., 'kitóre w przypadoku wyciskalruia powoduje .powstawa:nieosu-wisk i obrywów. Obrywjska mogą też ndekiedy po-wstawać po okTESie zwięksoony!Oh opadów, w cza&e '>iTzelalllia w wyrobiskach podziem111ych, wslw•tek prze-łlOSŻącyeh się wsllrząsów d)'l1'1allńcznych. Dotyczy to
s.zczególmiie
zwałów wysokjch, o dużych ·ką·tach na-chylenia s1mJrp (ji81k np. zwał liropalni .·"Barbara"). Są to jedlilak wy.pakllci sporadytCZne, kltórych tnie można ująć w obliiczentiach.Podsumowując należy wycią!1Jlląć następujące wnios-ki: l) zwały kopalń rud żeil.arla w okiręgu częst.o chowslkdm, jeileli spoczywają na odpowfiedtnim podłorżu są stateczne, 2) projek,toW8!lly przez "Biprorud" zwal dla 1110wych kopalń jest również w pebni · S'bateemy,
3) kon:ieczine jest wykonywanie ·baodań podłorż.a ~ łów ze względu na możl!Lwość jego wypiera!Illia (co zaobse:rwowa!IlO 111a lropalni "tK uŹJI'lii'oo") d
to
zaróWIIlO dla zwałów czyntl'lych, jalk !i projekto'Walllych.PE310ME
B cTaTbe noMeiQeHbi HTOrH J1HJKeHepHo-reonom'łec KHx pa60T, npoBeAe!łHbiX Ha ·OTBanax JKeJie3HbiX PYA-HHKOB B 'lleHCTOXOBCKOM .pa~OHe. B Ta6JIHQe l npeA-·cTaBJieHbl pe3yJibT3Tbl noJieBbiX Ha6JIIOAemrn; B T8ÓJI.
II peJyJibTaTbl Jia60paTOpHbiX onpeAeJieiDI~ . <l:>H3HKO--MeXaHH'łecKHX noKa3aTeJIE!H nopOA OTBaJIOB; B Ta6-m1:qe III peJy.iibTaTbi pac'łeTOB ycToił'łHBOCTH
~ccne-~oBaHHbiX oTsanoB. · . · . ·
IlpoBeAeHHbie paOOrbl ll03BOJI.IIIOT KOHCTaTHpoBaTb, 'łTO PYAHbie OTBaJibi 'lleHcroxoBcKOro· pa~oHa xapaK-. 'i'epH3YIOTC.II, KaK npaBHJIO, ycTO~'DIBOCTbiO, . OAHaKO
He o6paiQaeTC.II BHHMaHH.II Ha HCCJieAOBaiDie OCHOBa-HH.II OTBaJIOB, OKa3biBaiOIQei'O OOJibWoe BJIH.IIHHe Ha HX YCTOił'DIBOCTb.
ROMAN RACINOWSKI Unllwersyotet llwbelski
OBRÓBKA MECHANICZNA ZIARN KWARCU
W SKODOWISKU GLACJALNYM, WODNYM I EOLICZNYM
Obserwacje nad cllara!kterem obróbld mechatnicznej zialm piasku rozpoczęto pod kloniec XIX w. W bada-niooh domilillują tl"ZY główne metody, m pomocą których oklreśla się' ~t okruchów. Pierwsza z ll'llich to metodla wizua:lll1a, którą stosowal już w 1899 T. MaJCky, wydzielający trzystopndową Ska1lę 'ks'Ztałtu ziarn
(obtoc:rone, częściowo-obtOIC7JOOle, ikmlciaste). Skala
ta
w latach późndejszych 1'0Zl"81Sta. sięw
wielostopniową. Druga grupa. mebod opiera się lilia wy.lix:2JeniJach mate-lTialtyc7Jnyclt, 18ll'lalogjcznych do stosowanyoh dla 7Jw:i-rów (3). "l"irreciia ~pa metod przyjmuje za podstawę nie tyJko ksztaJt, lecz i powierzchnię badanych zialrn. ·Najbardziej rozpowszechniona jest metoda Cadłleux (3), zgodnie z którą wydziela się trzy klasy z:ilaJm: a -zian1a lamciaste, b - zi.an1a obtoc:rone, błysz,czącei c - 21iaJl1Illa ob'boczxme, rnaJilowe.
Wytnik:i bada·ń lii~h autorów nad charaktery-styUtą morfosiropową !kwarcu w r62myoh śOOclowiSkach sedymentacyjnych moŻI!'la zestawić :następująco:
1)
w
środowisku glacjailll1ym ·przeważa maber:ial słabo Obrobiony, przy czym gorsze ob1loc:7Jenie mB!Ją osady fluwioglalcjaJne, lepsze zaś gldl!ly zwałowe,pow:ier7JChn:ia kwarou ma tró:lmy charakter, obok ziarn l'Il81bowych występują i błys7JCzące (3, 4, 6, 7, 11, 12): 2) w środowisku morskiim prneWB:lJa kwarc częścio wo obtoczony d katnciasty, jalkJoolwtiek mo2ma obserwo-wać duże udziały ziarn. obtoczonydh (4),. powieT7Jclmia oim'uchów skallllych jest 7.i811M'Ycmj •błys::zJcząca (2, 4,
5, 9, 12, 13); '
3) kwarc w środ:ow.islru jeziornym ma balrdzo zmien-ntY charakter morfosiropowy d na'Wiiązuje swą obróbką do Sikał wyjściowych; tylko duże zbiorniki jeziorne wpływają na obróllkę mechatniC7Jilą (4, 11);
4) środowisko rzecztne char81kite:ryzuje si·ę kwaroem słabo obrobionym, chociaż w wytniku tD81Ilsportu
W7ll"8-sta hlość ziaJm obtoczonych (4). Powierzchnda okiru-chów jest zazwyczaj błys:zx:ząca, tniemniej spoty>ka się osady <J:'2JeCZile z dużymi ilościami !kwarcu obtoczonego
i maJto~ (np. we wschodruiej Polsce);
5) w środlowislru eolicznym stwderdza Się zasadniczo przewagę materiału oblx>c7Jonego o powderzc'hllli mato-wej, lecz i tu mO'ŻJI'la 111apot.kiać dość duże odcl:J.ylenia na •korzyść 21iarn .kallllciastyoh, czy też obtoczc;mych o .powierzchni 'błyszczącej.
Próblci do przedstawiamej pracy pochodzą
prze-waimie 2Je wschodalti.ch rejonów Folski (glówme
Lubel-S7JCZ3"ZI!lla). Dla <ka2Jdej grupy osadów wy·bralllo 50-100
próbek, <które poddano badandom morfoskopowym l'l'let:o!dą f~<tiiC7Jllą (10). Obróbkę mechani<C7JI1ą
ohlser-wowall'lO 'lla ~h ikwaJrOU we fraJiocj:ach: 2-1 mm,
1-0
mm,
0,~,25 mm, 0,25-0,1mm.
Wydzielono trzykliasy
obtoczenda (2lialrna ikaalciaste, częścioWIO obtoc:oo-ne i 'ob1xx:zone). OllrzymaJne rezulroaty przedstaJwiionów postąci warrtaści. średnich .na ryc. l. Na IOSiJacll pionowych ozna'CZOI'Io średlnice badanych fra)rcji; na osi p02liomej górnej (K) podaino prooen.ty dla zi3ll'lll
ka.n.oias~h, lila osi do~ej (R) .procenty dla ziarn
obtoczonych. Sred:Ińe udziały okruchów kanciastych znaczy liDiia przerywana, a obtoczonych - linia ciągła.
Pole zawarte między tymi liniami odpowiada ziarnom
częściowo obtoczonym. Ponadto maksymalne
odchyle-nia od wartości średniej dla każdej frakcji
przedsta-wiają pola zalk:reskowB!lle (poziomo dla tkainciastych
pimJ.owo dla obtoczonych). . . '
W opmcowall'tLu niniejszym wzięto pod uwagę trzy
głóWI!l.e środowiska sedymentacyjne: l) glacjame (g)iiny zwalowe d utw'ory fluwloglacj:alme), 2) wodne (morskie,
jezliome i !l'ZieiCme), 3) eioliC7Jile (pi.as.kJi wydmowe). Gliny zwalowe (ryc. a). Pról:)ki pochodlzą z rej. W'SClhodniej PolSkń (111a E od linid Graje~Leżajsk).
Kwarce·
w
glinach zwalowych mają ll'll!ł ogół ziam·aczęścioWIO obtocrone; zaznacza się
to
l!lajwymźnlejwe frak!cji 0,25-0,1
mm
.
Zmac:z.ny odsetek przypadarównież na ii&!l'la obtoczone, ma.jąoe swoje maksimum we fmikej:L 1,0-0,5 mm. Srednie waJrtośoc:i u<tiiaru ok!l"U-ohów kamoiastych ll'llie .przekrr-aczada 10%, przy tendencji do zwiększlall'llila go we fu-akcja 0,2~.1 mm.
Wzboga-ceme
~cji 1-0,5 mm w mart:.eru:al dobrze obtoczonyWlSkazuje na nde nadążanie obróbki mechall'llicznej
za stałą dostawą świeżej Z'Wiietrzelilny •bezpośredtn<io dr.> frakcji drobniejsz;ytoh. WniOSE!k
ten
poatwiierdzają wy-111iki! aamD.ilzy slkła.du mecharuC21l'leg'O, z którychW'Yil'lfuka,
że udział fraikcji 0,25,-0,1 mm 7lJ'laC'71Tl'ie przewyższa
pozostale fratkicje p.ilas:llCZYS!Je. Potwil€<l'dz:'l s.ie tu pogl.ad B. Kcygowskiego (7). ikTt6ry ,podCzlaR b<>odań nad
osada-m'i glacjalnym! zachodnich rejonów Polskli . stwierd2dl
mmimaffny wpływ długości tJml!'l,c;nr.ortu lodo'W'<.'OWegv-,
na obróbkę 2li.l!llrn ok,'W;lrou. Dl'1ltego też rniOŻ'Jla orzyjać
za Krygowskim, że w glinach 7:WRłowvch zmienność
morfookopowa tkwo~~rcu 111ie od7.WioETC!if'rll-.<~ długoki
trall'lSJ)Ortu, -lecz zw:iazek ladolodu 7. nodłożem i .
pro-cesa:rm zachodzącymi w jego Wll'lętrzu przed
akumu-lacją teg<' osadu. '
Osady ftuwłogłacjalne (rye. b). W OS"3dach ltych
rxrzewa:ilają 21iarn-a kwaorou C7..ęściowo obtoczonego.
Srednd kh odsetek w obrebie W'S'7-~t'ktich fraiklcjlj jest
podobnv d wynOSi ponad 50%. Linti~. m-edll'l.iei 7.nwartoścl
z.larn obłioc'zon~h ma przebie;j;( urowie orostv. W
w'iek-,:;rości próbek ud'f.i;~l rnail:erda-łu obt()oC'?rmego ·nde
od-biega od wartośct śred111.ich; maiksym:11~ne ·odchylenia
od!no_szą sie jed}'llie do <kilku Pl"ZYP'ldJ.-ów. T d111ia śred
n!iego udzńaru okruchów !kandial'ttvch m>~. równdreż
· przebieg in:iemaJ!. 'Dl10&tv, z .peWII'lym ohniżeniem sie
wartości we flralklcii 0.5-0.2!1 mm. Pole rnt:=~k~runvch odchyleń 111aśladuje w głóWil'l~h rv~>~ch bieg lin.il
wa:rtoścl średndoh. Duże podobień1'tWo ~61:)ki meoha~
niiczn.ej w badanych flrail«:iae<h ŚWisdczv o tvm. że
Proces
ten obejmowalz
iedntllikowym I111lsoi:iendem ?ti.'lrn:ao
r6mef
śred111dcy. Wytlumacrenfua trz~ha ilu s7.11·klaćw procesie Simego ·i TÓWil'lomiemel!o nJ>~ ws'lY'Stk.ich
okinrohów tlls7Jczen.ia mechamiCZII'lE>I'!o. które zachodrr.i
podczas gwal-towmego i masowe~to transoortu
wod-nego (1).
·Piaskl morskle (ryc. C)- Zebrane próbki pochddzą
glównde .z kopalnych osadów morskich L1Jbel~7C"ZvroV (poUgocen, 'l'niooen) oraz ze 'WIS'Pfflcresn:vc'h plaż Bał
tylku. G16Wil'lą mase kwalrCU stamowia 1u 7ii<a~l'll1l crP.Ś
cli.towo obtoczone, ik;tórych ud.zia!łv 1JII7RJ..~IC'7:~ja 7.3~
zwyczaj 50% we wszystk:icll fraiJrejach.
r
.;IIJ~.a ~:ichwartości ~ obtoczonych lXJS'iada swoi<" m.'liksi:rn'llm
we :fmkcjd 2-1 mm, w strone fTakdi drobnieiszych
-·wartości te maaeją. Jedmaik we fmlocji 'l'liClidTObnieiszei notuje Się pewną zwyżkę ilośdl. :?Ji.arn obtocronych.
~84 (0
-....--1--~ ~ 0.5c::=:::='
..____,~ ' ~ ..___.,_______, ' ....--.-' ~·
a,
=
·(Ol
l
-
as
._,._____.,
~ -Qll~l.
. 'as
'-a
l;-;-,
.
d 50r
EJ
1l
12
~
3
ITlliiD4Obróbka ziarn kwarcu.
75 100)A ' ' ' '
t)
' 25o
75 100'16/C ' ' ' ' ' 't:
o
100'161<o
a - gMtny zwaiiOwe, b - osady fLulWI.o~cja!ne, c - p\all'kl
l'IMlrslde, d - ,piaski jezllome, e - piaski rzeczne, f -
pias-ki wydmowe. K - o/o z1Mn kancd.astych, R - o/o zia-rn
obtoczonym. 1 - średnie wartośocl zi)l·m kanciastych, 2
-średnie wartości. ziarn obtoczonych, 3 - pole odchyleń od
średruej wartości :lllam .ka-nciastych, 4 - pole odchyleń od średnich wartośct ziam obtOCzonych
Rewarking of quartz grains
a - boulder ołays, b - :n.uviogłaclal dEU>06its, c - ·rnarme
sandR, d - Iacustr1rie sands, e - fluv.iatHe sands, f -:-· dune
· sands. K - pereentage of angular gra-lns, R - percentage
of rounded gram&; l - mean contens of an~ular gralns.,
2 - mean contents of rounded grains, 3 - field of dev'lat~
ions from t!le męan values of 81tlgular gralns, 4 - field
of deviatiO'I'IB :trom tlre mean va~ues of rounded gra1ns
Poie odchyleń od wartości średnich naśladuje
w
przy-bldżeniu łlieg liinil średll'llioh wa.I'bości. Sredrua7a!Wm'-tość ok!ruohów kanciastych tworzy linię prawie prostą,
a
pole oddhyleń itu
je9t illliemaJ rownoległe. Wyndikastąd wn!OOsek, 7Je
w
środowisku morskiim n.a&ilelllieobróbkii mechankznej słabnie
wraz
ze zmniejSZ!lll'liem się średnicy cząstek. Większy udzńal kwalrcówobto-·czanyeh
w
pt"21edziale 0,25-0,1 mm może sugerować, że właśndeta
bklcja spełnia rolę marterlalu "ściernego" dla większych dkruohów.
OsadY
jea.iome (ryc. d). Prób'ki IPO'bra!llo z czwarto-rzędowych osadów zastoiskowych oraz zewspólcres-nyoh osadów jeziomych Lubelszczyzlny. Przewagę
materialu stall'llO'Wiią kwarce częściowo obboc7JOne i
ob-toc2l011e, łecz udziały obu tyoh klas wy1mmlją duże
walhalnda. Lill'lia średndch wart.ośdl. ziann obtoczonych
wskarzuje na podobną· zawaJl'ltość tej -klasy we
wszyst-kiioh fralk:cjrach z wyjąllkdem 0,1-0,5 mm, w której
przypada maiksimum. Pole odełzyleń zajmuje dużą
po~ę .i zazębia się nawet z polem ·odchyleń
2lim'lll
-
J.Gmciastydh
.
<Pond.ewad: śrtodowisk.o jezliomew
malyro . stopn&u wpływa 'lla dbróbkę męchand<C2'll'lą,obserwuje się w niim matarial piaszczysty noszący ooc.hy środowisk wyjściowych. Analizując pole od-chyleń ::zli.am obboczon.ych można zauWJa:Żyć, i'Ż jego pro.wa grarr:liioa nawi~uje przebiegiem do osadów morskńoh (sz.czególnlie występuje to wśród sńaroplej
stoceńs'kich ooadów zastoliJsJrowylch). Lindla śsrednich waJrtoOOi. zLaim obtoc:zonycll wykaizuje podobrzy przebieg jak w osadach głru::jaJnyc:h (obróbkę lbalką mają
za-staiska Ślr<Jodi!OOIWoplejstoceńSlcie, zaś lewa część pola odchyleń ma ZWiią?Jelk z OiSaJdJami. przewianymi
(war-tości te są najbardziej chm'alkterystt}"C:zme dila współ
cresnych osadów jeziiOII'IIlych LubelsZICZyzny).
Osady rzeczne (ryc. e). Pról)k.i osadów rnecznych
pochodzą z doliny Bug:u (Dubien.klar--Dorohus.k}, Wlisly (Kazimierz-Puławy), Sanu (Prmmyśl-Krreszów) oraz Wdeprz.a, BYIStrzycy Lub., NUJOOa. Wśród kiwaJI'ICu prze-ważają zi:arrn.a obtoczone. Li1I1ia średnich wartości tycll ZiiaJI1n ma .przebieg łamany z makSimum we frakcji ~.0-0,5 mm i miDimum
w
prnedz:iale 0,25-0,1. mm. Pole odchyleń j.oot bar>d:ZJO roobudoW'allle d wklooczana obs:z.ar odchyleń zdam kanc:i:astych. Kware częścio wo obtoczony zajmuje drugie miejsce w osadzie pod względem ZlaiWartJoścri., mając największe udziały przy średnicaiCh 0,5-0,25 mm d 0,25-0,1 mm (w tym ootat-nim odsetek Z1ia;rn częściowo obtoczonych bywa wyższy
od ud::zli:alów materiału obtoczo11Jego), Okruchy
tk:iairoia-ste występują w niewielikich dłOOciach. a pole odchyleń od wall'ltośoi średln.iJoh mjmuje małą powierzchnię. Podobnre jalk w środowi.skru jeziJOirn.ym silnie IOOIZ-buoowame pole odchyleń .zawar:tości · .ziarm ob1xx:2x:m.ych śwdadczy o llldejedrrrorocln.ośc mwteri.alu w osadach rZieC7ltlyah. Prawa grandca tego pola odtwarza zawar-tość zi.rurn obtoczJonydh w Sanrle (Przemyśl) i jest podobna jak ,przy obróbce morskiej. Lączy sd.ę to za-pew;ne z karpaJCkim pochod:z.eniem materialu
rzecz-nego. środ:kowa i 'lewa część pola odchyleń repre-zentuje pd.askd rzec.zme, ma,ją.ae wyraźny zwi~
z materiałem lodovv"iOO'Wym lub z .prnewi•anymi ooarlruni gla,cjclrzymi. Związek ten obserwlowało j.uż w.iel.u
auto-rów (4, 6, 7, 11, 12).
Piaski wydmowe (ryc. f). Pról:lki poohodtzą z
Pusz-czy Kampdnowsk.iej, Wyżyny Lubel.slk1ej, Rozt:.ocr.a i Nizrilny Sandomi€!I"SSkiej. Przew:aża tu kw811'1C dobrze obtoc:zony. Największy jego udział występuje we fraik:cjd 1,0-0,5 mm, najmniejszy we frakcjti 0,2'5-0,1 mm. NraJjillll'lliej
ziam
częściowo obtoczonych Zli1Jajdiuje się we fu-akcji 1,0-0,5 mm, w .pOIWsllalych udzi:al iohWZil'asta.. l.ń.Jni.a średniich .zawaJI'Itoścd kw.a:rou k:ainciaJStego posiada mdinimum we fu'alkocjd 0,5-0,25 mm, w
porz.o-stalycih są one IIlieoo wyższe. Większe i:lOOci kWraJI'ICU
słabo obtoczonego posiadają próbki
z
Kiampimosu.i inietk:tóre
z
RozJtoczra. Pierw!SZY przypadek wyjaśnia Kryg.owsllci (7}, mówiąc o silllldejS'Zlej eol.iJz:aJcji ooadów w lrejaruie wSICih.odniej Polstk:!i., n.aJtomiast drugi wy-jaśnńć naJeży śwdeżym pr.zewiewallldem piasków mor-skdch (tl7Jeciorzędowych}. ObtaJemnie zdraJim zacllod.zJ. najsinej we fl'181k>cjd 1,0-0,5 mm.Z przytoczonych powyżej sposbrzeżeń wy.ntikają
na-stępujące uwagi:
l. W e wszystkich środoowiskooh ziraJm:a kaJnci:aste mają najmniejsze udzd.aJy, a linia :iloh średmWch .zaw.aJI'-tooai ma ;przebieg .prawde prosty, najwiękJSz.e różnice
SUMMARY
The <mticle presents the ['€Silllts of study on 1'0'l.LildiJng of feldspan- g.I181i.ns :iJn •bou.lJder ~ aJI1d iJn fLuv:iogJa-ci.a:l., :rn:aii'Iia1e, ilacustrine, fluvii.aJt:He and aeolian BCIII1ds. The aiUthor states 1lhat the an~ gi'Ia!i.ns ooour iJn s.maJ.l quaiilltHu.es iin all kiiilds of the deposirts; predo-miman.t aii'e here rounded amd paJl'ltl.y [['l()(lJIIJ.J( gradins. ROIU!ld.i.ng deg~ree o.f the quartz ·15'I'ailllS :is various in
V.aJI'ious genetiiCall types of the deposi:ts, however,
some si.·miiliairliJties may be Olbserved, as · WJel.l. These
1aitter aii"e ·thought to be CIOillli1eCted with the toomspor:t
of material from one sed!iJment&-y oov:iJrtolnmoot :bo the other. T.h.is ph.e!nomeru:m 16 partdcularr<ly ~ teristic of the Pl.eis'bocene deposi'Us.
obserwuje się w zawar-tości ziann ob1:.oc2Jcmyoh i częś aio;wo obtoczJcmylah. DlaJtego 1leż dilJa scharaikteryzJowa-nia ·P<J~Sz.czególnych środowisk wysta:rezy nawet wy-d:ziel.en;ie tylko dwu klas 2liraJm.: Olbtoczanycih d kraJncia-stych.
2. Mimo iż analiza morfoskopowa przycz~ się
w ZIIJ.J8.C7ID.Ym stopnilu do wyjaśndenfua wdelu problemów zwi~c<h z historią danego osadu, to jednak 'l'llie jest ona wyst.aa'czająoa przy oz.n.a,cz,andu różmych gene-tycmie osadów, naileży się bowiem ldczyć z moiŻliwOOclą przeohociz,emia materialu z jednego środi0Wiska do drugdego.
LITERATURA
l. Berthois L., PoTtier J. - I!IlfJ.uence du facteur quanrtriJtJa,tif dans le f.ooarunemen.t des gJmiJru; de SI8Jble quall"treux. C. T. Ae.ad. Sci. 246, no 5, 1958. 2. B i s k u p s k d S. - Z pebrogoof:ii trzecliorzędu
dlro-lic GolJOgór lila półnOCII'lej k!rawęd::zli Podoła.
Koo-mos, s. A, LXI, 1936.
3. C a i 11 e u x A. - Morphoolropische Allm.lyse der Gesobiehe und Sandkarner und ihre Bedeutung fi.ilr Paliiolclimatologie. Geol. Rundschalu, B. 40, h. l, 1952.
4. Cailleux A., Trdca·rt J . - Initiati0111
a
l'etude des sables et des galets. Ramis 1959.5. Ja
s
k ó l s k li S. - Wstęp do chialralkterystyki petrogre:flic:znej liliektórych serid ropnych polskó.ch K1a.rpaJt f1i.awwych. Biinill. PIG 23, 1939.6. K Ty g o w s ki B. - Zairy s geologiC7liliO-morfolo-giczny poludniowego Poles:iJa. Prace KQm. Malt.--Prz;yll'. Poz:n. TPN, s. A, 5, 1947.
7. Kry g o w ski B. - Z ·badań graJilJUilometryez-eych IIl.ad liitworami plejstoceńskimi w Poihsce
Z:aclrodmliej. Biul. IG 100, 1956.
8. M ar u s z c z a !k H., T T e m b a c z o w ski J. -Próba pOI'Ó'WIOOnJia wydm śródlądowyoh olroldc Widtim (Bui!g,aa".ia) i Wyżyny Lubelskliej (Polska). Czas. g~. XXXI, z. 2, 1960.
9. Morawski· J . - C~tery:sty'ka piastk:ów strefy
ld:tornlłiil.ej morza dolnool:ig.ooeńsktego na LubeJ.-. SZJCZY'Źli1ie. Plrzegl, geol. 1960, nr 12.
10. Moll'awsk!L J. - Metoda badaiiJ.illa m0rfo1iogd.i ~ ,pias:kru :m pomocą powdęks:<Wnika fOibog:ra.-iiilcznego. Ann. UMCS, s. B, v. X, 4, 195-5. 11. RaciiiJ.Jowskli. R., Rzechowski J. - Próba
wyko.rzystaiiliia stopl1lia obtoczenia zi= skalnych
dla gene~ klasyfillmcji osadów plejstoceń Skic:h. Arm. UMCS, s.. B, v. XIII, 4, 1959.
12. Raciiilowski R., Rzechows.ki J . - Z badań nad g.rnnulometnią ooodów plejstooeńslcich olrolic
Ohelmal Lubełskdego. .Anln. UMCS, s. B, v. XIV, 1959.
13. Syn.iewska J. - P.róba analizy piaJS.ków śro dowiSika wodlnego i eol:i.C7Jilego. Kosmos, s. A, LIV, 1929.
14. W i s t i e ld jus A. B. - MD<I'fomietrija
oblomocz-IIlych cmstic. 11rudy La'b. Aeromietlodow,
t.
IX, 1960 . .PE3IOME
B craTbe npl1BO,ZVłTefl pe3yJibTaTbi HCCJie~OBaHIDł OK8TaHHOCTJ1 MJ1Hep8JibHbiX "i8CTJ1Q B BaJiyHHbiX rJIH-HaX, cpJIIOB'I10rJifi~'I1'8JibHbiX, MOPCK'I1X, 03epHbiX, peq-HbiX '11 ~OOIOBbiX necKaX. AB'I'Op KOHCTaT'I1pyeT, "iTO OCTPQYroJibHbie "iaCTI1~bl npHCYTCTBYIOT B HeOOJibWOM KOJIH"iecTBe BO Be ex BH~ax oca~Ka; npeo6Jia~aiDT OKaTaHHbie '11 "i8CTJ1"iHO OK8T8'HHbie "i8CTJ1~bl. CreneHb OK8T8HHOCT'11 KBap~eBbiX qaCTVI~ pa3JIJ1"iH8 B 38Bl1Cl1-MOCTJ1 OT reHeTJ1"iecKOro Tl1D8 oca~Ka, HO Ha6JIIO~aeT Cfl '11 HeKOTOPQe CXO~CTBO, CBH38HHoe 'C nepeXO~OM
MaTepHaJia 'l13 O~HJ1X ce~J1MeHT8Q'J10HHbiX yCJIQIBJ1H B ~pyrne. TaK-oe f!BJieHHe oco6eHHO qacTo npoHBJIHeT-CH B DJieti:CTO~eHOBbiX OTJIOJKeHJ1HX.
