KS. MARCIN NABOZ<NY
KS. JÓZEF RE)GOROWICZ (1860-1914)
– DUSZPASTERZ POLONII
W STANACH ZJEDNOCZONYCH
Powo@anie do kap@an´stwa wyróz<nia sieM spos´ród innych powo@an´, co wcale
nie oznacza, z<e stoi na ich szczycie. To powo@anie do s@uz<by Chrystusowi w
powszechnym Kos´ciele poprzez sprawowanie sakramentów i przewodzenie –
pasterzowanie – wspólnocie. S Ma to dwa aspekty wyróz<niaj Mace kap@an´stwo na
tle innych powo@an´. Powo@anie kap@an´skie rodzi sieM w rodzinie oraz we
wspólnocie parafialnej. Jest takz<e odzwierciedleniem stanu moralnego i
reli-gijnos´ci parafii. Ich liczebnos´c´ zalez<y od wielu czynników
1.
W katalog powo@an´ parafii w D Mabrowie Tarnowskiej (diec. tarnowska),
funkcjonuj Macej jako samodzielna jednostka od 1859 roku
2, wpisuje sieM postac´
ks. Józefa ReMgorowicza. Ten ksi Madz realizowa@ swoje powo@anie, s@uz< Mac
Polakom zarówno w Polsce, jak i w Stanach Zjednoczonych. W ten sposób
spe@nia@ wezwanie Chrystusa: „Idz´cie na ca@y s´wiat i g@os´cie EwangelieM”
(Mk 16, 15)
3.
Józef ReMgorowicz urodzi@ sieM 5 listopada 1860 roku w D Mabrowie
Tarnow-skiej jako syn rolnika Jana i Anny ZareMbTarnow-skiej
4. Rodzina ReMgorowiczów
5Ks. mgr MARCIN NABOZ<NY – doktorant w Instytucie Historii Kos´cio@a KUL; e-mail:
marcin.nabozny@gmail.com
1 M. N a b o z< n y, Ks. Józef Re)gorowicz kap3an godny naszej pamie)ci, „Verbum”. MiesieMcznik parafii pw. WniebowzieMcia NMP w Zagórzu, 12(2010), s. 12-14.
2K. B o c h e n e k, VI wieków parafii D )
abrowa Tarnowska, [b.m.r.w.], s. 14; t e n z< e, Z dziejów parafii D )abrowa Tarnowska, Rzeszów 2008, passim.
3N a b o z< n y, Ks. Józef Re)gorowicz, s. 12-14.
4Archiwum Parafii w D Mabrowie Tarnowskiej, Ksie)ga Ochrzczonych „Podkos´ciele”
1828-1863, s. 87, p. 25; B o c h e n e k, Z dziejów parafii, s. 210.
przyby@a do D Mabrowy Tarnowskiej prawdopodobnie z Nowego Korczyna
oko-@o 1831 roku
6. Jan ReMgorowicz s@uz<y@ w wojsku austriackim przez 10 lat.
Przed wyznaczeniem do s@uz<by wojskowej oz<eni@ sieM z córk Ma ówczesnego
burmistrza w D Mabrowie – W Masowicza. W wojsku przebywa@ do 1849 roku.
Nied@ugo po powrocie straci@ z<oneM. Po raz drugi oz<eni@ sieM z córk Ma obywatela
D Mabrowy – Wajdowiczówn Ma
7. Kiedy i ta zmar@a na cholereM, niebawem po
urodzeniu syna, Jan oz<eni@ sieM po raz trzeci z Ann Ma ZareMbsk Ma z D Mabrowy.
Ma@z<en´stwo to trwa@o najd@uz<ej. Jan z trzech ma@z<en´stw mia@ kilkoro dzieci
8.
Jana ReMgorowicza i jego rodzineM, mieszkaj Macych na tzw. Podkos´cielu,
nazy-wano w D Mabrowie „Zawis´lakami”
9.
Sakramenty inicjacji chrzes´cijan´skiej Józef przyj Ma@ w parafii pw.
Naj-s´wieMtszej Maryi Panny Szkaplerznej w D Mabrowie Tarnowskiej. Tam równiez<
ukon´czy@ szko@eM podstawow Ma. Do gimnazjum uczeMszcza@ w Tarnowie
10, gdyz<
w D Mabrowie gimnazjum utworzono dopiero w 1920 roku
11. NasteMpnie
odby-wa@ studia filozoficzno-teologiczne w Seminarium Duchownym w Tarnowie.
12 lipca 1888 roku przyj Ma@ s´wieMcenia kap@an´skie z r Mak bpa Ignacego iobosa
(1827-1900), biskupa tarnowskiego w latach 1886-1900
12.
Po s´wieMceniach
13ks. ReMgorowicz zosta@ skierowany 20 lipca 1888 roku
tej nalez<a@y spore parcele w D Mabrowie, na tzw. Podkos´cielu, oraz kilka parceli w centrum przy ul. Tarnowskiej, gdzie póz´niej wzniesiono budynek poczty. Inne parcele wykupili Z<ydzi. L. R eM g o r o w i c z, Obraz D )abrowy Tarnowskiej i powiatu d )abrowskiego od kon´ca XIX w. do wybuchu II wojny s´wiatowej (Wspomnienia), przygotowa@ i przypisami opatrzy@ Z. Ruta, „Rocznik Tarnowski” 1999/2000, s. 125-126.
6 Prawdopodobnie dziadek Józefa – Jakub – zgin Ma@ w powstaniu w roku 1830/1831 i wówczas babka, z domu Golonkówna, z nieletnim synem Janem po powstaniu styczniowym przenios@a sieM do D Mabrowy Tarnowskiej. Por. R eM g o r o w i c z, Obraz D )abrowy Tarnow-skiej, s. 125.
7 Tamz<e.
8Ludwik ReMgorowicz nie wspomina o tym, z<e Józef, który by@ jego stryjem, nalez<a@ do stanu duchownego. Por. R eM g o r o w i c z, Obraz D )abrowy Tarnowskiej, s. 126.
9 Tamz<e, s. 125.
10A. N o w a k, S3ownik biograficzny kap3anów Diecezji Tarnowskiej 1786-1985, t. IV:
R-Z´, Tarnów 2004, s. 21.
11R eM g o r o w i c z, Obraz D )
abrowy Tarnowskiej, s. 134.
12 Archiwum Diecezjalne w Tarnowie, Teczka Personalna, sygn. PR II/7A; N o w a k,
S3ownik biograficzny, s. 21.
13 Wed@ug ks. Marka iabuza ks. Józef ReMgorowicz przebywaj Mac w Tymbarku, w roku 1887 mia@ byc´ mianowany kapelanem wojskowym „ad tempus belli”. Ta informacja wydaje sieM jednak ma@o prawdopodobna, bowiem J. ReMgorowicz nie by@ wówczas ksieMdzem i praktyka mianowania cywilnych kapelanów wojskowych raczej nie przewidywa@a powierzenia tej roli osobie, która nie mog@a spe@niac´ funkcji kap@an´skich. Cywilni kapelani wojskowi powo@ywani
na wikariat w Ryglicach
14. NasteMpnie jako wikariusz by@ pos@any do pracy
w parafiach: od 18 wrzes´nia 1889 roku do Kolbuszowej
15, 10 paz´dziernika
1891 l do CieMz<kowic
16, 31 paz´dziernika 1892 l do Mielca
17, 29 lipca
1893 l do iososiny Górnej
18, 9 stycznia 1894 l do Ochotnicy Dolnej
19,
5 kwietnia 1894 l do Muszyny
20, 28 czerwca 1894 l do S@opnic
Królew-skich
21, gdzie przez krótki czas by@ tez< administratorem. 6 lutego 1895
roku obj Ma@ wikariat w iapczycy
22, 27 czerwca 1895 l w ieMgu
Tarnow-skim
23, 14 maja 1896 l w Cmolasie
24, w 1897 l w Nockowej
25, w 1899
l w i Maczkach Kucharskich
26. Od 8 wrzes´nia 1901 do 15 wrzes´nia 1902 by@
wikariuszem w Brzezinach
27.
Od lat pieMc´dziesi Matych XIX wieku, a na szerok Ma skaleM od lat siedemdziesi
Ma-tych tego stulecia, grupy polskich emigrantów w celach zarobkowych udawa@y
sieM do Stanów Zjednoczonych. W tym okresie do Ameryki przyby@o ponad
120 tys. osób, a w nasteMpnej dekadzie liczba ta niemal sieM potroi@a. Takie
nasilenie wychodz´stwa sprawi@o, z<e juz< u schy@ku XIX wieku Polacy
stanowi-li jedn Ma z najstanowi-liczniejszych grup migracyjnych do Stanów Zjednoczonych
28.
W tej grupie by@o tez< kilkanas´cie rodzin z D Mabrowy Tarnowskiej
29.
Prawdopodobnie w zwi Mazku z tak szerok Ma skal Ma ruchów migracyjnych do
Stanów Zjednoczonych oraz z cheMci zapewnienia emigrantom opieki
dusz-przez w@adze austriackie bez porozumienia z Konsystorzem, w czasie mobilizacji musieli w trybie natychmiastowym opus´cic´ swoj Ma parafieM i udac´ sieM z oddzia@ami wojskowymi w inny rejon diecezji. Por. M. i a b u z, Duchowien´stwo diecezji tarnowskiej w latach 1886-1918, Tarnów 2007, s. 165.14Obecnie diecezja tarnowska, dekanat tuchowski. 15Obecnie diecezja rzeszowska, dekanat kolbuszowski. 16Obecnie diecezja tarnowska, dekanat cieMz<kowicki. 17Obecnie diecezja tarnowska, dekanat Mielec-Pó@noc. 18Obecnie diecezja tarnowska, dekanat ujanowicki. 19Obecnie diecezja tarnowska, dekanat kros´cien´ski. 20Obecnie diecezja tarnowska, dekanat krynicki. 21Obecnie diecezja tarnowska, dekanat limanowski. 22Obecnie diecezja tarnowska, dekanat Bochnia-Zachód. 23Obecnie diecezja tarnowska, dekanat z<abnien´ski. 24Obecnie diecezja rzeszowska, dekanat kolbuszowski. 25Obecnie diecezja rzeszowska, dekanat seMdziszowski.
26Obecnie diecezja rzeszowska, dekanat Wielopole Skrzyn´skie. 27Obecnie diecezja rzeszowska, dekanat Wielopole Skrzyn´skie.
28M. B o r y s, Rola polskich parafii rzymskokatolickich w zNyciu Polonii chicagowskiej
w XIX wieku, „Studia Polonijne” 30 (2009), s. 151.
29R eM g o r o w i c z, Obraz D )
pasterskiej, kierowany potrzeb Ma serca, uda@ sieM tam równiez< ks. J.
ReMgoro-wicz. W 1902 roku
30podj Ma@ praceM duszpastersk Ma w diecezji Trenton
31. Od
grudnia tego roku zosta@ pierwszym proboszczem nowo utworzonej parafii
pw. Matki Boz<ej Ostrobramskiej w South River (St. Mary of Ostrabrama
Church in South River, New Jersey)
32. Nowa parafia nalez<a@a wówczas do
diecezji ze stolic Ma biskupa James'a McFaul w Trenton. Ksi Madz ReMgorowicz
w tej diecezji pe@ni@ funkcjeM skarbnika i sekretarza
33.
Jako proboszcz bardzo sprawnie zorganizowa@ parafieM i budowa@ w niej
kos´ció@. W 1903 roku parafia liczy@a oko@o 250 rodzin
34. Dnia 15 listopada
1903 roku po@oz<ono kamien´ weMgielny pod nowy kos´ció@
35, a 2 wrzes´nia
1907 roku pos´wieMcono kamien´ weMgielny pod osobn Ma s´wi MatynieM. ParafieM
two-rzy@y dwie osady: South River i Sayreville
36.
30 Ks. A. Nowak b@eMdnie podaje, z<e ks. ReMgorowicz zacz Ma@ praceM duszpastersk Ma na emigracji w 1903 roku. Zob. N o w a k, S3ownik biograficzny, s. 21.
31Diecezja Trenton (Trentonensis) utworzona zosta@a w 1881 roku. Pierwszym biskupem by@ Micha@ O'Farrell (1881-1894), drugim l od 1894 roku Jakób [sic!] McFaul. W diecezji wówczas na 72 000 katolików przypada@o 27 600 Polaków, na 121 ksieMz<y l 12 polskich, na 116 kos´cio@ów l 17 polskich. DiecezjeM tworzy@y nasteMpuj Mace parafie: s´w. Krzyz<a w Trenton, s´w. Stanis@awa w Trenton, s´w. Jadwigi w East Trenton, s´w. Józefa w Camden, s´w. Szczepana w Perth Amboy, Najs´wieMtszego Serca w South Amboy, Matki Boz<ej Ostrobramskiej w South River oraz misje polskie w: Round Brook, Carteret, Egg Harbor, May's Landing, Milway, Jamesburg, New Brunswick, Junction, Swedesboro, Woodbine, Mount Holly, Hel-Wetty, Mil-town. Powyz<sze misje opiek Ma duszpastersk Ma otaczali ojcowie S´wieMtego Ducha z Cornwells. W. K r u s z k a, Historya polska w Ameryce, t. XIII, Milwaukee, Wis, 1908, s. 84-95.
32W maju 1902 roku A.T. Z<achowski pisa@: „W miasteczku tutejszem mieszka oko@o 80 familii polskich, oprócz 500 samotnych, którzy co lato przyjez<dz<aj Ma i pracuj Ma w cegielniach. Niektórzy Polacy s Ma fachowymi robotnikami i zarabiaj Ma dobre pieni Madze. Gdy nas tu zgroma-dzi@a sieM znaczna liczba juz< w roku 1896, postanowilis´my zorganizowac´ polsk Ma parafieM. Liczy-lis´my na swe si@y. Udawszy sieM w tej sprawie do biskupa w Trenton, doznaLiczy-lis´my rozczarowa-nia. Zagroz<ono nam kl Matw Ma kos´cieln Ma. Biskup rozkaza@ nam wpierw sp@acic´ d@ug na ajryskim kos´ciele ci Maz< Macy. Kos´ció@ ajryski nie znajduje sieM nawet w naszem mies´cie, bo nas roz@ Macza duz<a rzeka South River. Jest on w miejscowos´ci Sayreville. Parafia ajryska liczy co najmniej 200 familii, a samotnych 1,500. Starania zatem nasze rozla@y sieM o niez<yczliwos´c´ biskupa. Irlandczycy, czyli ajrysze nienawidz Ma nas i my nie mamy sympatyi do nich. Jakoz< nadesz@y lepsze czasy. Na pocz Matku roku 1903 biskup pozwoli@ im za@oz<yc´ w@asn Ma parafieM. W niedzieleM 17-go stycznia roku 1903 o godzinie 8-ej rano odby@o sieM pierwsze naboz<en´stwo polskie w South River. Odprawi@ je ks. Benkowicz”. K r u s z k a, Historya polska, s. 93-94.
33The Centennial Commemoration, South River 2003, [b.s.]. 34K r u s z k a, Historya polska, s. 94.
35Kamien´ o wymiarach 140x53 stóp kosztowa@ 18 000 dolarów. K r u s z k a, Historya
polska, s. 94.
Pocz Matkowo ks. ReMgorowicz mieszka@ w G. Allgair Hotel przy Reid Street.
Msze s´w. oraz naboz<en´stwa odprawiane by@y wówczas w fabryce Bohi na
Causeway. Zaangaz<owa@ sieM w duszpasterstwo organizuj Macej sieM wspólnoty.
Juz< 10 grudnia udzieli@ sakramentu chrztu s´w. Stelli Dopieralski
37. Na
wios-neM 1903 roku na rogu ulic Jackson Street i Whitehead Avenue zakupiono za
3100 dolarów posiad@os´c´ nalez< Mac Ma do Charlesa i Jamimy Whitehead, z
prze-znaczeniem na budoweM kos´cio@a
38. Jesieni Ma tego roku postanowiono zakupic´
dom od rodziny Gordonów, za kwoteM 1350 dolarów, z przeznaczeniem na
ple-banieM
39.
W czasie budowy kos´cio@a, z czym zwi Mazany by@ ogromny wysi@ek
para-fian
40, ks. ReMgorowicz zawsze sta@ po ich stronie i czynnie uczestniczy@
w przygotowywaniu do zamierzonej inwestycji i w jej wykonywaniu. Ta
po-stawa kap@ana dodawa@a parafianom odwagi i si@y do dzia@ania. Bardzo
spraw-nie zorganizowa@ tez< z<ycie religijne w parafii. Zas@ug Ma ks. ReMgorowicza,
oprócz wybudowania kos´cio@a i rozbudowy plebanii
41, by@o takz<e
pozyska-nie gruntu pod cmentarz parafialny
42oraz przygotowanie miejsca na
przy-37 Rodzicami chrzestnymi byli Wojciech Dopieralski i Maryan Kaczorowski. Natomiast Julian Baczek i Catherine Krzynowek z Sayreville byli pierwsz Ma par Ma, która otrzyma@a sakra-ment ma@z<en´stwa 27 stycznia 1903 roku. 7 stycznia 1904 roku mia@ miejsce pogrzeb Johna Cichona, który by@ pierwsz Ma tego typu ceremoni Ma w historii parafii. The Centennial Commemo-ration, bs.
38 Podczas spotkania maj Macego miejsce 14 paz´dziernika 1903 roku, rada powiernicza postanowi@a zbudowac´ piwniceM na podstawie planów Henry'ego D. Dagita oraz zlecic´ jej budo-weM Marcusowi Wrightowi, przeznaczaj Mac na to kwoteM 8800 dolarów. Decyzja zosta@a zatwierdzona przez biskupa, ks. ReMgorowicza i radeM powiernicz Ma. The Centennial Comme-moration, bs.
39Tamz<e.
40Budowa piwnicy kos´cio@a rozpoczeM@a sieM w 1904 roku, przy czym najtrudniejsze okaza@o sieM kopanie fundamentów. Jednak zdeterminowani parafianie natychmiast ruszyli z pomoc Ma, przynosz Mac @opaty i motyki. Za pomoc Ma tych prostych narzeMdzi przygotowano grunt pod budoweM konstrukcji. Nalez<y zaznaczyc´, z<e w miejscu obecnej kaplicy Saint Anne ówczes´nie znajdowa@ sieM w@as´ciwy kos´ció@. Obecna pracownia, pokój muzyczny oraz pokój starszyzny stanowi@y pierwsze salki na spotkania parafian. The Centennial Commemoration, bs.
41 Ks. ReMgorowicz zasugerowa@ nabycie domu wystawionego na sprzedaz< przy Jackson Street. Dom zosta@ zakupiony 10 maja 1907 roku od Jadwigi Strymowicz, staj Mac sieM czeMs´ci Ma plebanii. The Centennial Commemoration, bs.
42 Wiosn Ma 1905 roku 6,1 akra ziemi lez< Macej w East Brunswick nabyto za sumeM 1200 dolarów od Marcusa i Carrie Wrightów z przeznaczeniem na cmentarz parafialny. Dodatkowa ziemia zosta@a zakupiona w póz´niejszym czasie od Jacoba Reislera i Josefa Marka. The Centennial Commemoration, bs.
sz@ Ma szko@eM
43. Od 1905 roku ks. ReMgorowiczowi w pos@udze duszpasterskiej
pomaga@ asystent, ks. Aleksander Wolski
44.
Organizowanie z<ycia parafialnego, budowa kos´cio@a, zakupy domu i
grun-tów negatywnie odbi@y sieM na zdrowiu ksieMdza. Z tego wzgleMdu w 1907 roku
z@oz<y@ rezygnacjeM z funkcji proboszcza w South River
45. Przeniós@ sieM do
odleg@ej o 37,4 mile (oko@o 60 km) parafii s´w. Jadwigi w Trenton (St.
Hed-wig Parish in Trenton, New Jersey). Parafia ta zosta@a utworzona 16 lipca
1904 roku
46. Ksi Madz Józef
47by@ tam od 28 maja 1907 roku drugim
probo-szczem
48. Zast Mapi@ na tym stanowisku ks. Jana Supin´skiego, który
pos@u-giwa@ tam od 1904 roku, a nasteMpnie przeniós@ sieM na probostwo do parafii
Matki Boz<ej Ostrobramskiej w South River
49.
Ksi Madz ReMgorowicz „pe@en energji [sic!] a zarazem dos´wiadczony w pracy
duszpasterskiej przewiduj Mac przysz@y rozwój parafji, [sic!] która ci Magle ros@a
liczebnie, d Maz<y@ do zapewnienia jej normalnego rozwoju”
50. Chcia@ takz<e,
aby na terenie parafii funkcjonowa@a szko@a, jednak przewidywa@, z<e
po-zyskanie dla tego celu s´wieckich nauczycieli beMdzie spraw Ma trudn Ma. Dlatego
tez< za jego rad Ma zakupiono teren na rogu ulicy N. Olden i Indiana Ave. pod
przysz@y dom sióstr, które zamierza@ sprowadzic´ do prowadzenia szko@y dla
43 Rodzice zaczeMli sieM domagac´ zbudowania szko@y parafialnej, w której ich dzieci mog@yby uczyc´ sieM jeMzyka ojczystego i poznawac´ kultureM polsk Ma. The Centennial Com-memoration, bs.
44Tamz<e. 45Tamz<e.
46Parafia s´w. Jadwigi w Trenton znajduje sieM w stanie New Jersey. Jest ona wieloetniczn Ma parafi Ma w diecezji Trenton, z msz Ma s´w. w j. polskim dla imigrantów. Zanim parafia powsta@a, staraniem miejscowego Towarzystwa Kazimierza Pu@askiego, w listopadzie 1900 roku utwo-rzona zosta@a polska szko@a w East Trenton. UczeMszcza@o do niej oko@o 100 dzieci. W lipcu 1904 roku we wschodniej czeMs´ci miasta powsta@a nowa polska parafia pw. s´w. Jadwigi S´l Maskiej, gdzie znajdowa@o sieM blisko 200 polskich rodzin. Dotychczas Polacy uczeMszczali do znacznie odleg@ych kos´cio@ów polskich na po@udniowej stronie miasta. Pierwszym proboszczem zosta@ ks. dr Kominek, dotychczasowy kapelan Domu Emigracyjnego w Nowym Yorku, który od 5 lipca 1904 roku odprawia@ naboz<en´stwa w polskiej szkole przy ulicy Spruce, któr Ma dzierz<awili Polacy od 1900 roku. NasteMpca, ks. Jan Supin´ski, wystawi@ kosztem 9000 dolarów drewniany kos´ció@, którego pos´wieMcenie odby@o sieM 4 lipca 1905 roku. K r u s z k a, Historya polska, s. 87.
47W. Kruszka b@eMdnie podaje, z<e ks. ReMgorowicz mia@ na imieM Franciszek. Por. K r u -s z k a, Hi-storya pol-ska, -s. 94.
48
Album pami )atkowy pie)c´dziesie)cioletniej rocznicy parafii s´w. Jadwigi w Trenton, New Jersey (1904-1954), Trenton 1954, s. 17.
49Tamz<e. 50Tamz<e.
dzieci. Kontrakt zakupu zawarto 3 maja 1910 roku. Jednakz<e ks. ReMgorowicz
nie doczeka@ urzeczywistnienia swego planu, lecz z ca@ Ma pewnos´ci Ma
przy-gotowa@ grunt do jego zrealizowania
51.
W czasie pobytu w tej parafii za jego proboszczowania powsta@y nowe
grupy: w listopadzie 1908 roku Towarzystwo s´w. Józefa, w 1909 roku
Bractwo Róz<an´cowe z@oz<one z dwóch z<en´skich i jednej meMskiej grupy,
Towa-rzystwo s´w. Jadwigi, TowaTowa-rzystwo Matki Boskiej Ostrobramskiej i Kapela
im. Ignacego Paderewskiego
52.
Zaangaz<owanie ks. ReMgorowicza ukierunkowane by@o zarówno na wymiar
materialny, jak i duchowy parafii. Pierwsze lata jego pobytu wype@ni@y
wysi@-ki zmierzaj Mace do wybudowania kos´cio@a, szko@y oraz plebanii. Jednoczes´nie
dba@ o pog@eMbianie z<ycia duchowego parafian oraz rozbudzanie patriotyzmu
ws´ród emigracji polskiej. Dla lepszego zorganizowania pracy duszpasterskiej
podj Ma@ starania o asystenta. Pierwszym by@ ks. A. Wolski, a po nim ks. Józef
Urban
53.
Ksi Madz Józef ReMgorowicz przebywa@ w parafii s´w. Jadwigi do 1911 roku.
Dos´wiadczony chorob Ma, wróci@ do kraju
54. Pocz Matkowo zamieszka@ w
Kra-kowie, nasteMpnie rezydowa@ lub gos´ci@ u zasteMpcy proboszcza w Zagórzu ko@o
Sanoka i byc´ moz<e pomaga@ ksieMz<om
55. W tym czasie ks. Jana Lewkowicza
(1908-1923) chwilowo zasteMpowa@ emeryt ks. Stanis@aw Wawro
56.
Prawdopodobna jest równiez< teza, z<e przyjecha@ do siostry Aleksandry
Podwapin´skiej, z domu ReMgorowicz, z<ony Jana, sekretarza gminy. Moz<liwe,
z<e w latach 1912-1914, korzystaj Mac z walorów klimatycznych Zagórza, gos´ci@
u siostry i pomaga@ w pracy duszpasterskiej w tej parafii. Przypuszczalnie
wzgleMdy natury emocjonalnej zadecydowa@y o pochówku ks. Józefa na
zagór-skim cmentarzu. Taka mog@a byc´ jego wola, b Madz´ z<yczenie siostry, która
zapewne zadba@a tez< o wystawienie grobowca
57.
51Tamz<e, s. 17-18. 52Tamz<e, s. 18.
53Po roku zosta@ przeniesiony do parafii s´w. Józefa w Camden. NasteMpnie pe@ni@ funkcjeM proboszcza parafii s´w. Jadwigi w Trenton. Album pami )atkowy, s. 18.
54Zbiory prywatne autora, Relacja Stephanie Nolan z dnia 4 listopada 2010 roku. 55N o w a k, S3ownik biograficzny, s. 21.
56J. K u @ a k o w s k a - L i s, J. T a r n a w s k i, Zarys historii Zagórza i parafii pw.
Wniebowzie)cia Najs´wie)tszej Marii Panny, w: Sanktuarium Matki BozNej w Zagórzu, Zagórz 2007, s. 11-99.
57J. T a r n a w s k i, Uzupe3nienie do artyku3u ks. Marcina NabozNnego o ks. Józefie
Re)gorowiczu, „Verbum”. MiesieMcznik parafii pw. WniebowzieMcia NMP w Zagórzu, 2011, nr 1, s. 5.
Ksi Madz Józef ReMgorowicz zmar@ 7 czerwca 1914 roku w wieku 54 lat.
Przyczyn Ma zgonu by@a gruz´lica. Pochowany zosta@ 10 czerwca
58.
Uroczysto-s´ciom pogrzebowym przewodniczy@ ks. Franciszek Salezy Matwijkiewicz
59,
dziekan i proboszcz parafii pw. Przemienienia Pan´skiego w Sanoku, przy
udziale m.in. ks. Stefana Wawro – emeryta, administratora parafii w
Zagó-rzu, ks. W@adys@awa Tereszkiewicza – proboszcza parafii Tarnawa Górna,
ks. Antoniego Morcinka (Marcinka?) – proboszcza parafii w Poraz<u,
pro-boszcza parafii w Niebieszczanach, greckokatolickiego propro-boszcza z Tarnawy
Górnej
60.
Grób ks. Józefa ReMgorowicza znajduje sieM przy g@ównej alei tego
cmen-tarza. Ze wzgleMdu na z@y stan grobowca, beMd Macego ciekawym przyk@adem
sztuki sepulkralnej, parafianie wraz ze swoim proboszczem podjeMli
inicja-tyweM jego restauracji, pozyskuj Mac na ten cel potrzebne fundusze pochodz Mace
z publicznych zbiórek (m.in. w dzien´ Wszystkich S´wieMtych 2010 roku) oraz
przekazanych na ten cel s´rodków przez prywatnych ofiarodawców.
Koordyna-torem niniejszego projektu by@ Parafialny Oddzia@ Akcji Katolickiej w
Za-górzu
61.
58Archiwum UrzeMdu Stanu Cywilnego w Zagórzu [dalej cyt.: AUSCZ], Ksie)ga zgonów
rzym-kat. Zagórz 1890-1945, Wielopola 1890-1945, Zas3awia 1889-1945, rok 1914, poz. 13. Piis ad aram precibus commendantur, „Currenda” 1914, nr 5, s. 41. Bezpos´rednim powodem pochówku ks. J. ReMgorowicza w Zagórzu, a nie np. w rodzinnej miejscowos´ci, by@y prawdopo-dobnie wydarzenia zwi Mazane z pierwsz Ma wojn Ma s´wiatow Ma, która „wycisneM@a tragiczne pieMtno na parafii zagórskiej”. Por. K u @ a k o w s k a - L i s, T a r n a w s k i, Zarys historii Zagórza, s. 46.
59 Ks. Franciszek Salezy Matwijkiewicz urodzi@ sieM 28 stycznia 1851 roku w Dynowie, wys´wieMcony 28 czerwca 1874 roku, by@ proboszczem i dziekanem w Brzyskach, w dekanacie brzosteckim, a 9 paz´dziernika 1909 roku obj Ma@ probostwo sanockie. Zmar@ 27 kwietnia 1933 roku, maj Mac 82 lata. Archiwum Parafii pw. Przemienienia Pan´skiego w Sanoku, Liber memora-bilium, s. 1.
60AUSCZ, Ksie)ga zgonów, poz. 13. 61J. K. Spaceruj )
ac po zagórskim cmentarzu,„Verbum” 2006, nr 10, s. 12; Ratujmy grób ks. Re)gorowicza!, „Verbum” 2010, nr 10, s. 17.
REV. JÓZEF REMGOROWICZ (1860-1914) – A PRIEST IN THE POLISH COMMUNITY
IN THE UNITED STATES OF AMERICA S u m m a r y
Józef WeMgorowicz was born in D Mabrowa Tarnowska on 5th November 1860. He
followed his vocation by serving Poles both in Poland and abroad – in the United States. The first years of his stay in the USA (in the Trentom Diocese; St Mary of Ostrabrama Church in South River, New Jersey) were taken up by efforts to build a church, a school and a presbytery. At the same time he paid attention to organizing the parishioners, to deepening their spirituality and to awakening patriotism among members of the Polish emigration.
In 1907 for health reasons he resigned from the office of parish priest in South River. He moved to the St Hedwig Parish in Trenton, New Jersey, situated 37.4 miles (about 60 km) from South River.
In 1911 still suffering from serious illness he returned to Poland. First he lived in Krakow, and then in Zagórz near Sanok. He died on 7th June 1914 and was buried
in the parish cemetery in Zagórz.
Translated by Tadeusz Kar3owicz
Key words: pastoral work in the United States, Polish community in America. SIowa kluczowe: dzia@alnos´c´ duszpasterska w Stanach Zjednoczonych, Polonia
