WIES7AW WÓJCIK TChr
AKTUALNOS´C´ HLONDIAN´SKIEJ IDEI APOSTOLSTWA EMIGRACYJNEGO
WSTE=P
Ojciec s´wie=ty Benedykt XVI podczas swojej pielgrzymki do Polski, oj-czyzny swojego Wielkiego Poprzednika BSogosSawionego Jana PawSa II, na spotkaniu z duchowien´stwem w Warszawie w maju 2006 r. powiedziaS: „Dzi-siaj Kos´cióS polski stoi przed wielkim wyzwaniem, jakim jest duszpasterska troska o wiernych, którzy Polske= opus´cili […] Jest to zjawisko o ogromnej skali. Gdy rodziny s =a przez to rozdzielone, gdy rw =a sie= wie=zy spoSeczne, Kos´cióS nie moz\e byc´ oboje=tny. Trzeba, aby wyjez\dz\aj =acym towarzyszyli kapSani, którzy w S =acznos´ci z lokalnymi Kos´cioSami podejmuj =a prace= duszpastersk =a ws´ród emigracji […] KapSani polscy nie bójcie sie= opus´cic´ wasz bezpieczny i znany s´wiat, by sSuz\yc´ tam, gdzie brak kapSanów i gdzie wasza wielkodusznos´c´ przyniesie wielokrotne owoce”.
I. WIZJA POLSKIEJ EMIGRACJI
U podstaw pasterskiego zaangaz\owania sie= kard. Augusta Hlonda w sprawe= polskich wychodz´ców bySa jego pogSe=biona wizja polskiej emigracji. RodziSa sie= ona w nim w domu rodzinnym i s´rodowisku polskim na S´l =asku. WyrastaS tam w klimacie obrony je=zyka ojczystego w kos´ciele i w nauczaniu religii w szkole. Od 1893 r. jako uczen´, póz´niej student, kapSan i biskup przez blisko 20 lat przebywaS zagranic =a. Tam tez\, zwSaszcza w Italii, zetkn =aS sie=
WIES7AWWÓJCIKTCHRd dyrektor Instytutu Duszpasterstwa Emigracyjnego im. Kard. Augusta Hlonda w Poznaniu.
bez w =atpienia z nowoczesn =a mys´l =a emigracyjn =a, której gSównymi przedstawi-cielami byli dwaj biskupi wSoscy: Scalabrini (1839-1905) i Boromelii (1831-1914). Znane mu bySy równiez\ wzorce niemieckiego duszpasterstwa emigra-cyjnego.
Juz\ jako prymas odwiedziS os´rodki polonijne w róz\nych krajach, jak np. w Anglii, Francji, JugosSawii, na We=grzech, w Austrii, Belgii, Argentynie, Brazylii, Urugwaju. Losy i potrzeby wychodz´ców poznawaS z rozmów i kon-taktów z biskupami wielu krajów, z listów i raportów, które napSywaSy do niego i do kierowanej przez niego Centrali Duszpasterstwa Zagranicznego w Poznaniu, z relacji wizytatorów, których niemal regularnie wysySaS do skupisk polskich zagranic =a. Ponadto rozmawiaS z wieloma emigrantami, któ-rzy odwiedzali KardynaSa w kraju. Prymas zdobywaS wie=c w miare= peSny obraz polskiego wychodz´stwa, które widziaS w jego podstawowej jednos´ci, jako „pielgrzymstwo polskie” i rozproszon =a w s´wiecie „polsk =a rodzine=”.
Zastanawiaj =ac sie= nad genez =a polskiego pielgrzymstwa, wypowiedziaS gSe=-bok =a mys´l: „Z dziejowego bólu polskiego zrodziSo sie= wychodz´stwo i powsta-Sy nasze mniejszos´ci za granic =a”. Za przyczyne= nowszej emigracji widziaS on gSównie nierozwi =azan =a kwestie= spoSeczn =a, która sprawiSa, z\e „czwarta cze=s´c´ narodu polskiego z\yje poza granicami Rzeczypospolitej, a rok rocznie unosi fala emigracyjna dalsze tSumy rodaków w cudze kraje”. Poza ludzkimi i na-turalnymi czynnikami w tej dziedzinie dostrzegS on jeszcze cos´ wie=cej, a mia-nowicie zamysS Boz\ej Opatrznos´ci, która – dopus´ciwszy tuSactwo – potrafi nawet z cierpienia i zSa wyprowadzic´ dobro dla ludzi. Dlatego w „pielgrzy-mowaniu tuSacza” Polaków w s´wiecie widziaS on ostatecznie ukryty sens i wartos´c´.
KardynaS spojrzeniem Duchowego Opiekuna Polskiego Wychodz´stwa obej-mowaS „wszystkie dzieci OrSa BiaSego rozproszone na caSej kuli ziemskiej”. Pamie=taS o wielkich skupiskach wychodz´czych, o „maSych gromadkach” i po-jedynczych tuSaczach. Mys´laS o emigracji starej, tej najnowszej, o staSej i se-zonowej, a takz\e o tych, „o których prawie nikt nie pamie=ta”.
Niejednokrotnie kard. Hlond miaS okazje= przypatrzec´ sie= z bliska peSnej cierpienia i goryczy sytuacji emigrantów. Za gSówne z´ródSo urazów wycho-dz´cy uwaz\aS utrate= jego wie=zi z macierz =a, co rodziSo poczucie osamotnienia i nostalgie=. Jako s´rodek zaradczy przeciw temu widziaS z\ywy kontakt z emig-rantami, który miaS umocnic´ w nich poczucie trwaSej wie=zi z narodem w kra-ju i jego kultur =a.
Najwie=ksz =a siS =a Polaka zagranic =a moz\e byc´ jego wiara. Prymas apelowaS: „Kochany Rodaku […] mocno stój przy wierze ojców. Z Bogiem zawsze be=-dzie ci bliz\ej i lepiej. Gdy przyst =api =a do ciebie wilki w owczej skórze i kusic´
cie= be=d =a, bys´ opus´ciS szeregi Kos´cioSa, nie dawaj posSuchu faSszywym pro-rokom i trwaj przy s´wie=tej wierze”.
W hlondian´skiej wizji pielgrzymstwa polskiego wychodz´cy s =a „cze=s´ci =a narodu” integralnie i duchowo zS =aczon =a z caS =a polsk =a rodzin =a narodow =a. Polacy w kraju i zagranic =a s =a „wspólnymi dziec´mi Polski, dziec´mi OrSa Bia-Sego, a wobec siebie nawzajem s =a rodakami i brac´mi. Podstaw =a ich wspólnoty s =a wie=zi narodowe, kulturowe i religijne”.
KardynaS opieraj =ac sie= na wierze, dostrzegaS w emigracji pozytywne warto-s´ci. Wychodz´stwo – pisaS – „jest czynnikiem wielkos´ci i znaczenia zmart-wychwstaSej ojczyzny. Równoczes´nie emigranci maj =a byc´ nowoczesnym piel-grzymstwem polskim, które z\yje pos´ród licznych narodów, id =ac tam z wSas-nym posSannictwem, które jest sSuz\b =a s´wiatu, misj =a rechrystianizacji innych ludów, s´wiadczenia o polskich wartos´ciach religijnych i kulturowych, a nie-kiedy (wojna) równiez\ protestem przeciw krzywdzie i bezprawiu oraz krucjata sprawiedliwos´ci”. Czyz\ w ten sam ton nie uderzaj =a sSowa Ojca s´w. Benedyk-ta XVI, który w przemówieniu na rozpocze=cie VI S´wiatowego Kongresu Dusz-pasterstwa Migrantów i Uchodz´ców, w listopadzie 2009 r. podkres´liS: „imi-granci nie stanowi =a «problemu», lecz «bogactwo» i «okazje» sprzyjaj =ac =a roz-wojowi […] okolicznos´c´ sprzyjaj =ac =a zrozumieniu mie=dzy narodami oraz budowie pokoju i rozwoju, którymi powinien byc´ zainteresowany kaz\dy naród […] Migracje rzucaj =a s´wiatSo na jednos´c´ rodziny, ukazuj =a znaczenie gos´cin-nos´ci i miSos´ci bliz´niego. Musi sie= to jednak przekSadac´ na codzienne gesty dzielenia sie=, wspóSudziaSu i troski o innych, zwSaszcza potrzebuj =acych”.
Te= mys´l chciaSbym mocno zaznaczyc´ w moim przedSoz\eniu. Przekonanie o tym, z\e wszyscy migranci stanowi =a cenne bogactwo w rozwoju ludzkos´ci dzie=ki swojemu potencjaSowi ludzkiemu, duchowemu i kulturowemu, który kaz\dy ze sob =a niesie. I jeszcze najbardziej aktualny gSos Kos´cioSa z encykliki Caritas in veritate Benedykta XVI: „Jak wiadomo, zjawisko to (migracji) ma zSoz\ony charakter, jest jednak pewne, z\e pracuj =acy cudzoziemcy pomimo trudnos´ci zwi =azanych z integracj =a, wnosz =a znacz =acy wkSad w rozwój gospo-darczy goszcz =acego kraju poprzez swoj =a prace=, a takz\e w rozwój kraju pocho-dzenia dzie=ki przekazywaniu s´rodków finansowych”.
II. MISJA KOS´CIO7A WOBEC EMIGRANTÓW
Posoborowe dokumenty kos´cielne zawieraj =a oficjaln =a deklaracje=, z\e caSy lud Boz\y jest odpowiedzialny za ewangelizacje= s´wiata migracji. Tymczasem w odniesieniu do polskiej emigracji, mys´l te= moz\emy znalez´c´ juz\ w
przed-wojennym nauczaniu kard. Augusta Hlonda. W przemówieniu wigilijnym z 1937 r. zapewniS wychodz´ców: „Wiedzcie, z\e z\aden naród nie jest tak zazdrosny o swe mniejszos´ci w os´ciennych pan´stwach, z\aden kraj nie ma takiego kultu do swej emigracji jak Polska”. Jego biskupie zawoSanie: „Da mihi animas Cartera tolle” (Daj mi dusze, reszte= zabierz), wyraz\aSo przede wszystkim te= szczególn =a troske= o dusze polskich wychodz´ców. PotwierdziSo zas´ je osobiste zaangaz\owanie Ksie=dza KardynaSa, który okazaS sie= gorliwym nauczycielem, pasterzem i opiekunem emigrantów. Pierwszy Duchowy Opie-kun Polskiego Wychodz´stwa cieszyS sie= bez w =atpienia szczególnym charyz-matem sSuz\by polskim emigrantom. Jego wielkim pragnieniem bySo obudzic´ poczucie odpowiedzialnos´ci za ich los w caSym polskim spoSeczen´stwie ka-tolickim. W 1932 r. wolaS: „Na wychodz´stwie gin =a dusze polskie! [...] Czyz\ mogSaby Ojczyzna odmówic´ opieki duchowej swym najnieszcze=s´liwszym dzie-ciom?”. A. Hlond podkres´laS, z\e „ratowac´ braci na wychodz´stwie, to s´wie=ty obowi =azek katolicki i polski”. CaSemu narodowi z\yczyS takiego zatroskania o wychodz´ców, „by z\aden Polak nie zagubiS sie= na obczyz´nie”. Liczne odez-wy na tematy emigracyjne, listy i zarz =adzenia zawieraj =a te= podstawow =a mys´l hlondian´sk =a: caSy naród jest moralnie odpowiedzialny za los swych braci zagranic =a, a Kos´cióS w Polsce ma do speSnienia wobec wychodz´ców waz\n =a i niezast =apion =a misje= apostolsk =a. Misje= te= widziaS KardynaS jako caSos´ciow =a, wszechstronn =a i dobrze zorganizowan =a akcje= apostolsk =a ws´ród i na rzecz emigrantów. W hlondian´skiej wizji apostolstwa wychodz´czego zasadnicz =a role= miaSo speSniac´ urze=dowe duszpasterstwo, ale jego przedSuz\eniem i dopeSnie-niem miaSa byc´ – s´cis´le z nim powi =azana – praca apostolska wspólnot zakon-nych, stowarzyszen´ katolickich oraz ogóSu wiernych. Tym sposobem apostolat emigracyjny miaS stawac´ sie= komplementarny, bogaty w tres´c´ i wielopSasz-czyznowy. Pod niektórymi wzgle=dami, moz\na powiedziec´, dziaSania Kardy-naSa bySy bogatsze od wypowiedzianych sSów.
III. NOWA ORGANIZACJA APOSTOLATU EMIGRACYJNEGO
W 1926 r., w chwili obje=cia przez kard. Hlonda prymasowskiej stolicy w Gniez´nie i Poznaniu, liczba polskich emigrantów przekroczySa 6 mln i wzrastaSa. W USA istniaSo juz\ ok. 800 polskich parafii. W innych krajach duszpasterstwo polskie dopiero sie= formowaSo, b =adz´ nie bySo go wcale, poza wyj =atkami.
Prymas Hlond znaS bol =aczki i potrzeby ówczesnego duszpasterstwa wy-chodz´czego, które pozostawaSo w tyle za dobrze zorganizowanym
duszpa-sterstwem wSoskim i niemieckim. KardynaS miaS now =a i okres´lon =a idee= tej opieki. Na pierwszym zjez´dzie Polaków z Zagranicy poinformowaS sSuchaczy, z\e „Episkopat polski przez Prymasa Polski stara sie= duszpasterstwo za granic =a uj =ac´ w now =a organizacje= i w nowe formy. Trzy zakresy: centralne kierow-nictwo apostolatu emigracyjnego, organizacja apostolatu krajowego oraz orga-nizacja apostolatu zagranicznego”.
1. CENTRALNE KIEROWNICTWO APOSTOLATEM EMIGRACYJNYM
DziaSania kard. Augusta zmierzaSy najpierw do udoskonalenia jednolitej i centralnej organizacji duszpasterskiej wychodz´ców. Kluczowym wydarze-niem, które zapewniSo skutecznos´c´ dziaSan´ w tej dziedzinie, bySo nadanie mu przez sekretariat Stanu 26 maja 1931 r. tytuSu Protektora czyli Duchowego Opiekuna Wychodz´stwa Polskiego. Prymas – korzystaj =ac ze wzorców nie-mieckich – uzyskaS ten oficjalny tytuS na wSasn =a pros´be=. Odt =ad umocniS swoj =a pozycje= jako narodowego szefa duszpasterstwa emigracyjnego. UzyskaS tez\ prawo: organizowania i kierowania duszpasterstwem emigracyjnym w S =acz-nos´ci z miejscowymi biskupami, opiekowania sie= polskimi wychodz´cami i ich duszpasterzami, interweniowania w Stolicy Apostolskiej w sprawach emi-grantów i pertraktowania z zagranicznymi biskupami w celu uzyskiwania u nich uprawnien´ dla duszpasterzy polonijnych.
WnosiS KardynaS konkretne sprawy migracji na posiedzenia Konferencji Biskupów, a 26 czerwca 1928 r. zaproponowaS utworzenie Komisji Biskupów dla Spraw Duszpasterstwa Zagranicznego. Sam stan =aS na czele nowego dzieSa. Przez sam fakt utworzenia komisji, która wyprzedziSa o 35 lat analogiczn =a mys´l Vaticanum II, kard. Hlond podniósS range= duszpasterstwa emigracyjnego do najwaz\niejszych spraw kos´cielnych w Polsce. Komisja staSa sie= odt =ad waz\nym organem doradczym i wspieraj =acym Opiekuna Emigracji. DoniosSym dzieSem Prymasa bySo zorganizowanie Centrali Duszpasterstwa Zagranicznego w Poznaniu. Stolica Apostolska zatwierdziSa ow =a Centrale= w 1931 r., jako dzieSo sSuz\ =ace do „lepszego koordynowania wszystkich wysiSków skierowa-nych ku zapewnieniu nalez\nej opieki religijnej nad polskimi wychodz´cami”. W tej Centrali gromadzono wszelkie informacje o stanie i potrzebach dusz-pasterstwa emigracyjnego. Centrala prowadziSa pertraktacje z biskupami z róz\nych krajów, utrzymywaSa kontakty z polskimi misjami katolickimi, za-SatwiaSa wyjazdy ksie=z\y i sióstr zakonnych zagranice=, koordynowaSa dzia-Salnos´c´ róz\nych instytucji opiekun´czych nad emigrantami w kraju, nawi =azy-waSa wspóSprace= z odpowiednimi instytucjami s´wieckimi, propago=azy-waSa idee= opieki nad emigracj =a.
Zagraniczn =a dziaSalnos´c´ Centrali uzupeSniali delegaci biskupi i kapSani, których Ksi =adz Prymas kierowaS do wielu krajów, aby nawi =azywali kontakty ze skupiskami polskimi, wizytowali polskie placówki duszpasterskie i przeka-zywali wskazania Protektora pracuj =acym tam kapSanom.
2. ORGANIZACJA APOSTOLATU KRAJOWEGO
Drugim kierunkiem staran´ Prymasa bySa odnowa krajowej bazy duszpa-sterstwa emigracyjnego. Zgodnie z mys´l =a hlondian´sk =a, owo duszpasterstwo nie moz\e funkcjonowac´ w oderwaniu od z\ycia Kos´cioSa w Polsce, ale po-trzebuje jego duchowego, moralnego i personalnego wsparcia.
Duszpasterstwo krajowe peSni niezast =apion =a funkcje= opieki nad wy-chodz´cami. Czyni to przez dziaSalnos´c´ prewencyjn =a, zapobiegawcz =a lub przygotowuj =ac =a katolików do z\ycia na emigracji przez duchowe towarzy-szenie wychodz´com na obczyz´nie, a takz\e przez opieke= nad reemigrantami.
Z mys´l =a o oz\ywieniu dziaSalnos´ci Kos´cioSa w Polsce wobec emigracji, Protektor utrzymywaS staSe kontakty z biskupami, wysySaj =ac im instrukcje oraz listy z pros´b =a o ksie=z\y dla wychodz´ców.
Za pierwszy os´rodek duszpasterstwa emigracyjnego kard. Hlond uwaz\aS krajow =a parafie=. W zarz =adzeniu z 24 maja 1930 r. akcentowaS, z\e opieka nad emigrantami nalez\y „do nowoczesnych zadan´ duszpasterskich” proboszczów. W zakresie tej opieki wyliczyS naste=puj =ace obowi =azki: prowadzenie dokSad-nego spisu wychodz´ców z parafii; utrzymywanie z nimi kontaktów przez listy (listy okólne); wysySanie wychodz´com czasopism katolickich i ksi =az\ek; zorganizowanie w parafii oddziaSu Stowarzyszenia „Opieka Polska nad Rodakami na Obczyz´nie”; obchody w parafii dorocznego Dnia Emigranta; przeprowadzenie dwa razy w roku zbiórek pienie=z\nych na „polskie duszpa-sterstwo zagraniczne”. WedSug nauczania kard. Hlonda parafia jest „z\yw =a komórk =a Kos´cioSa”. W lis´cie pasterskim o z\yciu parafialnym z 1 marca 1933 r. tak pisaS: „I obok duchowien´stwa porwanego nowymi pe=dami apostol-stwa, staj =a do czynu pierwsze oddziaSy elity s´wieckiej, ruchliwe, bogate w inicjatywe=, pSodne w pomysSy, o zdecydowanej woli i aktywnos´ci”.
Prymas Hlond swym nauczaniem i dziaSaniem staS sie= promotorem zaanga-z\owania ludzi s´wieckich w apostolstwie wychodz´czym. ZreorganizowaS i na-daS katolicki charakter Stowarzyszeniu „Opieka Polska nad Rodakami na Obczyz´nie”. Jaki cel „Opieki”? d „oddanie sie= na sSuz\be= wychodz´stwa, aby je otoczyc´ opiek =a spoSeczn =a i moraln =a w czasie podróz\y i za granic =a, a utrzymuj =ac z nim S =acznos´c´ duchow =a, dac´ mu moralne wsparcie o rodzim =a kulture= i swoiste obyczaje. PolecaS, aby proboszczowie d =az\yli do
zorga-nizowania w parafii oddziaSu Stowarzyszenia Opieka Polska”. Swym oddzi-aSywaniem „Opieka” obje=Sa Polaków z blisko 50 krajów. WysySaSa tysi =ace pa-czek z ksi =az\kami, modlitewnikami, czasopismami. OrganizowaSa pielgrzymki Polaków z zagranicy, kolonie dla dzieci emigrantów, wakacje dla mSodziez\y polonijnej.
Propagowaniu idei apostolstwa emigracyjnego w Polsce bySy doroczne uroczystos´ci Dnia Emigranta Polskiego. Od 1929 r. KardynaS wzywaS spoSeczen´stwo, by w pierwsz =a niedziele= wrzes´nia obchodzic´ Dzien´ Opieki, a proboszczowie powinni rozbudzac´ w „najszerszych warstwach spoSeczen´-stwa polskiego nalez\ne zrozumienie dla wielkiego problemu emigracyjnego”. Sam w tym dniu odprawiaS msze= s´w. w katedrze transmitowan =a przez radio. W styczniu 1937 r. zacze=to obchodzic´ Dzien´ Polaka z Zagranicy, powstaSy z inicjatywy Towarzystwa Pomocy Polonii Zagranicznej. Prymas tez\ miaS tu-taj swój udziaS, poprzez odprawiane specjalne naboz\en´stwo.
3. ORGANIZACJA APOSTOLATU ZAGRANICZNEGO
Prymas Hlond podj =aS liczne wysiSki, aby rozbudowac´ i udoskonalic´ orga-nizacyjn =a strukture= duszpasterstwa zagranicznego, czyni =ac to drog =a dyplo-matyczn =a. Szczytowym osi =agnie=ciem Protektora Emigracji bySo utworzenie w kilku krajach Polskiej Misji Katolickiej. Misj =a kierowaS rektor, który byS delegatem Prymasa, przez niego mianowanym i odwoSywanym. Dzie=ki temu nadrze=dnemu os´rodkowi kierowniczemu duszpasterstwo polskie konsolidowaSo sie= i zdobywaSo pewien stopien´ autonomii.
Pierwsza PMK zorganizowana w tej formie, powstaSa w 1922 r. we Francji (twórca kard. E. Dalbor). Rozwine=Sa sie= za czasów Hlonda, który wysSaS do niej kilkudziesie=ciu kapSanów. Innym dzieSem kard. Hlonda bySo zorganizowa-nie duszpasterstwa polskiego w Belgii. W 1926 r. utworzyS PMK w Brukseli, póz´niej rozszerzyS j =a na tereny Holandii i Danii. Po II wojnie s´wiatowej, w 1945 r. utworzono Ordynariat dla Polaków w Niemczech i Austrii, a w 1948 r. Prymas erygowaS PMK w Anglii i Walii. Równiez\ w 1948 r. zaSoz\yS PMK w Szkocji. WysySaS kapSanów do maSych grup Polaków na We=gry, do Rumunii, JugosSawii, Estonii Hiszpanii, Portugalii… Kard. Hlond polskim ka-pSanom zagranic =a poleciS, aby troszczyli sie= o rozwój organizacji katolickich. ProwadziS z\yw =a dziaSalnos´c´ dyplomatyczn =a z ambasadami i biskupami róz\-nych krajów.
IV. TROSKA O APOSTO7ÓW EMIGRACYJNYCH
Czy apostolstwo emigracyjne powinno byc´ spraw =a powszechn =a, czy tez\ spraw =a specjalistów? Kard. Hlond uznawaS za konieczne obydwa apostolaty: powszechny i specjalistyczny. Oba wzajemnie sie= potrzebuj =a. Apostolat specjalistyczny jest siS =a nape=dow =a apostolatu powszechnego. Tylko w s´wietle tego zaSoz\enia moz\na zrozumiec´ wysiSki Prymasa dla upowszechnienia apo-stolatu wychodz´czego, a równoczes´nie jego nadzwyczajn =a troske= o formacje= wyspecjalizowanej kadry apostoSów emigracyjnych. Dlatego utworzyS spe-cjalne zgromadzenie d Towarzystwo Chrystusowe dla Wychodz´ców Polskich – w 1932 r.
1. INNE INSTYTUCJE WSPIERAJ =ACE POLSKICH MIGRANTÓW
W 1928 r. Prymas utworzyS Mie=dzydiecezjalne Seminarium Zagraniczne w Gniez´nie i Poznaniu, które miaSo ksztaScic´ przyszSych ksie=z\y do pracy – przynajmniej przez 12 lat – ws´ród wychodz´ców. DoprowadziS do utworzenia w 1945 r. Polskiego Seminarium Duchownego w Paryz\u i w Rzymie.
2. KONTYNUACJA IDEI HLONDIAN´SKIEJ
SSuga Boz\y kard. Stefan Wyszyn´ski powiedziaS w 1966 r. o swym po-przedniku: „pierwszy Duchowy Opiekun Emigracji stworzyS ogólnonarodow =a, staS =a i kompletn =a organizacje= apostolatu emigracyjnego, która juz\ przed wojn =a cieszySa sie= opini =a najdoskonalszej w s´wiecie”.
Dokumenty Vaticanum II i najnowsze ore=dzia Jana PawSa II na S´wiatowy Dzien´ Migranta i Uchodz´cy oraz instrukcja Erga migrantes caritas Christi w sprawie migrantów pozwalaj =a lepiej dostrzec prawdziwie prekursorsk =a mys´l hlondian´sk =a.
Idee hlondian´skie stara sie= realizowac´ Instytut Duszpasterstwa Emigra-cyjnego i Ruch Apostolatu EmigraEmigra-cyjnego w Poznaniu. Towarzystwo Chrystu-sowe dla Polonii Zagranicznej utworzySo za zgod =a Prymasa Polski d Instytut Duszpasterstwa Emigracyjnego w 1984 r., którego celem na pocz =atku dziaSal-nos´ci bySa formacja kadry apostolskiej dla emigracji oraz szerzenie idei powszechnego apostolatu emigracyjnego w spoSeczen´stwie. Od 1985 r. zacz =aS funkcjonowac´ Ruch Apostolatu Emigracyjnego, który obecnie zatacza coraz wie=ksze kre=gi (ok. czterech tysie=cy sympatyków i czSonków) w kraju i na obczyz´nie. Ruch zbliz\a i integruje apostoSów, wspólnoty i instytucje po-s´wie=cone apostolatowi emigracyjnemu, a w szczególnos´ci: apostolstwo
modlit-wy, apostolat parafialny, apostolat rodzin, apostolat kultury i apostolat wie=zi z Macierz =a.
Nowa fala mSodych Polaków opuszczaj =acych kraj w poszukiwaniu pracy, na studia czy tez\ w celach turystycznych – poznaj =ac w czasie urlopów i w wakacje pie=kno s´wiata, moz\e juz\ od póStora roku na zaSoz\onej stronie internetowej Instytutu dowiadywac´ sie= o polskoje=zycznym duszpasterstwie prowadzonym w blisko 1500 kos´cioSach Europy, Ameryki PóSnocnej i PoSud-niowej, Australii, Oceanii i Afryki. Przy wspóSpracy z rektorami i koordy-natorami polskich misji katolickich oraz biskupami ordynariuszami i wyz\-szymi przeSoz\onymi zakonów me=skich w Polsce zbieramy i aktualizujemy ba-ze= danych o polskich kapSanach diecezjalnych i zakonnych posSuguj =acych w s´wiecie. Polscy emigranci, którzy korzystaj =a z mediów internetowych i cyfrowych, mog =a z ubogacanej strony IDE czerpac´ informacje o terminach mszy s´w. w 30 krajach s´wiata. Ponadto prowadzona jest katecheza polonijna dla dorosSych oraz podawane s =a modlitwy okresowe, zbierane artykuSy, wywiady i wiadomos´ci z z\ycia emigracyjnego, które pozwalaj =a lepiej poznawac´ tematyke= migracyjn =a.
Instytut wspóSpracuje i wymienia informacje z instytucjami kos´cielnymi i pan´stwowymi (ambasady, konsulaty). W ubiegSym roku wzi =aS udziaS w kil-kunastu sympozjach, konferencjach i sesjach naukowych na wyz\szych uczel-niach pos´wie=conych zagadnieniom wspóSczesnej migracji Polaków.
IDE szeroko nagSas´nia w Polsce potrzebe= modlitwy w rodzinach i para-fiach w intencji emigrantów. Pomoc =a sSuz\ =a media katolickie, prelekcje, konferencje i kazania gSoszone przez kapSanów z Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii zagranicznej. Instytut Duszpasterstwa Emigracyjnego wydaS w 2009 r. folder informuj =acy o polskoje=zycznym duszpasterstwie w s´wiecie i rozprowadziS 20 000 egz. w wielu sanktuariach, w kaplicach lotniskowych na terenie Polski, w biurach podróz\y i w parafiach katolickich.
Na zakon´czenie roku kos´cielnego Instytut wS =aczyS sie= w czuwanie mod-litewne w sanktuarium na Jasnej Górze w intencji polskich emigrantów z udziaSem pielgrzymów-migrantów z kilku krajów europejskich.
Raz w miesi =acu odprawiana jest Eucharystia za rodziny emigracyjne w sanktuarium s´w. Józefa w Kaliszu, transmitowana na caSy s´wiat przez Radio Maryja i TV TRWAM.
Instytut przyczyniS sie= do wydania w je=zyku polskim 1000 egzemplarzy instrukcji Erga migrantes caritas Christi. Ten watykan´ski dokument zostaS zakupiony i rozesSany do 300 polonijnych duszpasterzy i Misjonarek Chry-stusa Króla dla Polonii Zagranicznej.
Instytut zebraS, przetSumaczyS na je=zyk polski i wydaS w formie ksi =az\ki Ore>dzia Jana Paw$a II na S´wiatowy Dzien´ Migranta i Uchodz´cy 1985-2005. Publikacja ta zostaSa przekazana polskim biskupom i duszpasterzom po-lonijnym w s´wiecie, w celu pogSe=bienia nauczania Kos´cioSa o ludziach w drodze.
W paz´dzierniku 2009 r. Instytut zorganizowaS europejskie sympozjum „Otoczmy trosk =a z\ycie polskich migrantów” w 5-lecie wydania instrukcji Erga migrantes. Referaty wygSosili duszpasterze polonijni z Anglii, Niemiec, Italii, Luksemburga oraz profesorowie uniwersytetów i bp Ryszard Karpin´ski. To szczególne pochylenie sie= nad instrukcj =a odbySo sie= w Domu GSównym Towarzystwa Chrystusowego. UdziaS wzie=li studenci z seminarium i Siostry Misjonarki Chrystusa Króla dla Polonii Zagranicznej. W maju 2010 r. zostan =a wydane referaty z sympozjum w „Studiach Towarzystwa Chrystusowego” i ro-zesSane do polonijnych duszpasterzy.
17 stycznia 2010 r. Instytut nagSos´niS w Polsce i zorganizowaS w Poznaniu obchody S´wiatowego Dnia Migranta i Uchodz´cy. Mszy s´w. przewodniczyS nowy Delegat Konferencji Episkopatu Polski ds. Emigracji Polskiej – ks. bp Wojciech Polak, który omówiS sprawy polonijne w Instytucie.
TOPICALITY OF THE HLONDIAN IDEA OF THE EMIGRATION APOSTOLATE
S u m m a r y
In 1926, when Cardinal A. Hlond assumed the office of Primate of Poland whose see is in Gniezno and Poznan´, the number of Polish emigrants exceeded 6 million and was still rising. In the USA there were already about 800 Polish parishes. In other countries Polish pastorate was only being formed, or there was none.
Primate Hlond knew the problems and needs of the emigrant pastorate of those times. At the first convention of Poles living abroad he informed its participants that “the Polish Episcopate through the Primate of Poland tries to give the pastorate abroad a new organization and new forms, that is: a central management of the apostolate abroad, organization of the apostolate in Poland, and organization of the apostolate abroad”.
The Hlondian ideas are carried out by the Institute of Emigration Pastorate (1984) and the Emigration Apostolate Movement (1985) in Poznan´, numbering about 4 thousand members and supporters both in Poland and abroad. The Movement brings together apostles, communities and institutions devoted to emigration apostolate, and
especially: the apostolate of prayer, the parish apostolate, the culture apostolate and the apostolate of ties with the Motherland.
Translated by Tadeusz Kar$owicz
S5owa kluczowe: duszpasterstwo polskoje=zyczme, Instytut Duszpasterstwa Emigra-cyjnego, Ruch Apostolatu Emigracyjnego.
Key words: Polish language pastorate, Institute of Emigration Pastorate, Emigration Apostolate Movement.
