"Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej 1989-1999", Agnieszka Kasińska-Metryka, Kielce 2000 : [recenzja]

Marek Żmigrodzki

"Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej

1989-1999", Agnieszka

Kasińska-Metryka, Kielce 2000 :

[recenzja]

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia 8, 219-220

w Europie i regionach przyległych. Stosują one odpowiednio do swoich m ożliw ości,.miękkie i twarde środki” utrzym ania i przyw racania pokoju. Negatywny skutek stanowi asym etria gwarancji bezpieczeństwa na kontynencie europejskim . Szczególnie widoczny jest podział n a kraje Europy Zachodniej, Środkow owschodniej i obszar poradziecki.

M onografia R . Zięby stanow i pozycję, któ ra w sposób niemal całościowy przedstaw ia tematykę bezpieczeństwa europejskiego w latach 90. wieku X X i zawiera unikatowy wykaz także obcojęzycznej literatury. R ecenzow ana pozycja jest cenną publikacją dla osób zajmujących się kwestiami bezpieczeństwa, organizacji międzynarodow ych oraz polityki zagranicznej w Europie.

Proponujem y, aby kolejne w ydania prezentowanej m onografii, zostały uzupełnione o porów ­ nania param etrów ekonomicznych i potencjałów m ilitarnych państw europejskich.

Ireneusz Topolski

Agnieszka K asińska-M etryka, Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej 1989-1999,

Wyd. Wydział Zarządzania i Administracji Akademii Świętokrzyskiej w Kiel­

cach, Kielce 2000, s. 232

W ybory prezydenckie 2000 m am y już za sobą. K siążka Agnieszki K asińskiej-M etryki pt. Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej 1989-1999, wprawdzie nie wiązała się z nimi bezpośrednio - jak o praca naukow a, zaw ierająca analizę prezydentur polskich w okresie zmiany politycznej - jednakow oż czytelnik, który po nią sięgnie, nie oprze się zapewne pokusie skonfrontow ania własnych odczuć i obserwacji z przem yśleniami osoby, której kariera naukow a zdaje się rysować nader obiecująco. K siążka pow stała bowiem na fundam encie dysertacji doktorskiej obronionej na Wydziale Politologii U M C S w Lublinie.

Zam iarem autorki było ukazanie przeobrażeń funkcjonow ania instytucji głowy państwa w okresie przem ian ustrojowo-politycznych w Polsce. Zaznaczona w tytule cezura czasowa sytuuje zaw artą w książce analizę w dekadzie intensywnych przeobrażeń praw no-ustrojowych i społecznych. A utorka uznała, iż ponieważ aspekt praw ny ówczesnych wydarzeń znalazł odzwierciedlenie w opublikowanych d o tąd pracach, więc największy walor poznawczy m ogą mieć rozw ażania dotyczące socjopsychologicznego obszaru sprawow ania władzy prezydenckiej.

„Inspiracją d o napisania niniejszej pracy - odnotow uje A. K asińska-M etryka we wprowadzeniu - stały się dw a pow iązane ze sobą czynniki: z jednej strony przeświadczenie o kluczowej roli głowy państw a w procesach transform acji ustrojowej zachodzących w Polsce, a z drugiej scjenlystyczny niedosyt każący rozw ażyć realny wymiar działań przywódcy w czasie przeobrażeń” (s. 7).

N a książkę składa się osiem rozdziałów:. I. Urząd prezydenta - tradycja i współczesność, II. Od „Okrągłego S to łu ” do wyborów parlamentarnych, III. Prezydent czasu przełomu, IV. Wybory prezydenta R P w 1990 r., V. Prezydentura Lecha Wałęsy, VI. Wybory prezydenckie w 1995 r., VII. Prezydentura Aleksandra Kwaśniewskiego, V III. Analiza porównawcza sposobów sprawowania urzędu prezydenta przez Wojciecha Jaruzelskiego, Lecha Wałęsę i Aleksandra Kwaśniewskiego.

Za korzystny p u n k t wyjścia dla zasadniczej analizy porównawczej wypadnie uznać refleksje d otyczące genezy prezydentury w Polsce oraz modeli władzy prezydenckiej na świecie. Pozwalają one n a przejście do zarysow ania obrazu swoistości sprawow ania władzy przez kolejnych prezydentów: Jaruzelskiego, Wałęsę i Kwaśniewskiego. A u to rk a wydobywa zarówno okoliczności polityczne towarzyszące elekcjom (vide: rozdz. IV, s. 83-107), jak i wieloaspektowe portrety prezydentów. Sięgając po teoriopolityczne kategorie, jak: przywództwo, styl sprawowania władzy, osobowość polityczna, A. K asińska-M etryka podejm uje próby sklasylikowania każdej z opisanych prezydentur.

Czytelnik dow iaduje się zatem o obciążonym przeszłością i ograniczonym w możliwościach działania W. Jaruzelskim (s. 75-81), „poszukującym ” L. Wałęsie (s. 109) oraz wyważonym i „europejskim” A. K waśniewskim (s. 207). Podstaw ą d o form ułow ania owych konstatacji jest porów nanie takich między innym i czynników , jak: stosunek d o dem okracji, ujaw niane w działalności politycznej elementy św iatopoglądow e, aktyw ność n a arenie międzynarodowej etc. W rozdziale VIII zawierają­ cym wnioski z przeprow adzonej kom paracji au to rk a stwierdza: „Trzęch prezydentów, których okres spraw ow ania władzy w yznacza ram y czasowe polskiej transform acji ustrojowej. Trzy różne style pełnienia urzędu, odzw ierciedlają dynam ikę i kierunek postępujących zmian. Sposób w ładania przez głowę państw a determ inow any był zarów no przez cechy osobowościowe, koniunkturę polityczną, ja k i praw ny obszar, w którym d a n a władza była realizowana. R ozpatrując złożoną naturę przyw ództw a, ważnym jest rów nież uwzględnienie przekonań polityka, m etod działania, a także motywacji kariery, reakcji n a stresy i rodow odu” (s. 209). Uwzględnienie różnorakich elementów obrazujących swoistość spraw ow ania urzędu przez prezydentów „czasu zmiany” przesądziło o nader interesującym ujęciu przedm iotu badawczego. Nie m ożna jednak nie wskazać na kwestie, które nie znalazły w pracy wyczerpującego omówienia. W ydaje się, iż zbyt mało uwagi poświecono zmianom kształtu sceny politycznej w om aw ianym okresie. Form ow ane kolejno gabinety w istotny sposób wpływały na działalność głowy państw a. Jeżeli wywodziły się z tej samej formacji politycznej - łatwiejsza staw ała się w spółpraca, jeżeli nie - pojaw iała się konieczność kohabitacji. Temu zagadnieniu, wielce skądinąd interesującem u, au to rk a nie poświęciła szerszej uwagi. Tymczasem m odel „w spółzam ieszkiw ania” w Polsce, wprawdzie ostatnio niezbyt żywo kultywowany, jest na tyle zajm ujący, iż m ógłby stanowić tem at osobnego rozdziału.

M ożna p o n ad to odnieść wrażenie, iż w książce więcej uwagi zwrócono na ostatnie dwie prezydentury, w niedostatecznym stopniu ukazując okres zajm owania prezydenckiego fotela przez W. Jaruzelskiego. P rezydentura Jaruzelskiego, m im o iż trwała najkrócej, w arta jest pogłębionego oglądu.

K onkludując, należy uznać Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej 1989-1999 za książkę godną polecenia zarów no studentom nauk społecznych, ja k i wszystkim zainteresowanym najnow szą historią Polski. Barw ny język, m nogość przykładów , cytatów oraz naukow a rzetelność sprawiają, iż jest to książka, k tó ra zapew ne zasłuży n a uwagę czytelnika. D odatkow ym walorem pracy - co warto odnotow ać - jest jej obiektywizm. Utrzym ywanie emocjonalnego dystansu wobec opisywanej rzeczywistości może skłaniać d o głębszych refleksji nie tylko nad sposobami sprawowania władzy prezydenckiej w Polsce, ale również nad istotą przywództwa politycznego w ogóle.

M arek Żm igrodzki

Sprawozdanie z I I Kongresu H istoryków Wsi i Ruchu Ludowego: Dzieje

i Przyszłość, Lublin, 8-10 września 2000 roku

W dniach 8-10 w rześnia 2000 ro k u odbył się w Lublinie II Kongres Historyków W si i Ruchu Ludowego: Dzieje i Przyszłość, którego w spółorganizatoram i były: Ludowe T owarzystwo N aukowo- -K ulturalne, Z akład H istorii R uchu Ludowego Naczelnego K om itetu Wykonawczego Polskiego Stronnictw a Ludowego, U niw ersytet M arii Curie-Skłodowskiej - W ydział Politologii, a w jego ram ach Z akład Myśli Politycznej X IX i X X wieku.

II K ongres stanow ił kontynuację bad ań i dociekań naukow ców biorących udział w I Kongresie H istoryków W si i Ruchu Ludowego, który m iał miejsce w Rzeszowie w dniach 1-3 czerwca 1995 roku. Pomysłodaw cą obydw u kongresów był prof, d r hab. Józef Ryszard Szaflik z Uniwersytetu W arszawskiego.