Jubileusz 30-lecia Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego (1976-2006) : rodowód - instytucjonalizacja - rozwój - zamierzenia

Zofia Ratajczak

Jubileusz 30-lecia Wydziału

Pedagogiki i Psychologii

Uniwersytetu Śląskiego (1976-2006) :

rodowód instytucjonalizacja

-rozwój - zamierzenia

2007

„ C h o w a n n a ” W y d a w n i c t w o U n i w e r s y t e t u Ś l ą s k i e g o K a t o w i c e 2 0 0 7 R. L (L X III) T. 2 (29) s. 1 6 9 - 2 1 7

Jubileusz 30-lecia

Wydziału Pedagogiki i Psychologii

Uniwersytetu Śląskiego (1976-2006)

Rodowód - instytucjonalizacja - rozwój

- zam ierzenia*

Rodowód

Korzeni górnośląskiej pedagogiki i psychologii należy szukać w okresie międzywojennym. W 1928 roku powołano do życia w Katowicach Instytut Pedagogiczny (zob. C z e r n i c h o w s k i , 1930, s. 19). Rolą In sty tu tu Peda­ gogicznego - jak podaje jego pierwszy dyrektor Edm und Czernichowski - było przyśpieszenie „procesu [...] duchowej unifikacji (Śląska z macierzą), a zadanie to przypada w udziale przede wszystkim szkole polskiej na Ślą­ sku, która, chcąc sprostać tem u zadaniu, musi stanąć na bardzo wysokim poziomie, musi przezwyciężyć wewnętrzną wartością swoją szkołę niemiec­ ką. Do tego potrzeba odpowiednich wykonawców, potrzeba nauczycieli, stoją­

* W ybrane fra g m e n ty tego a r ty k u ł u opublikow ano w „The New E d u c a tio n a l Review ” (2006, n r 3—4) oraz w książce okolicznościowej, w ydanej z okazji p r z y z n a n ia przez S e n a t U n iw e r s y te tu Ś ląsk ieg o P a n u P rofesorow i W in c e n te m u O koniow i godności d o k to ra

honoris causa, pt.: W incenty Okoń. Doctor „honoris c a u s a ” U niversitatis Silesiensis, pod

170 KRO NIK A

cych na wysokości swego zadania, gruntownie wykształconych, do swego zawodu należycie przygotowanych, jednym słowem, trzeba stworzyć elitę wśród szerokich sfer nauczycielstwa, której działalność promieniować bę­ dzie na całym Śląsku i w ten sposób przyczyni się do stopniowego podnosze­ nia się poziomu całego społeczeństwa” ( C z e r n i c h o w s k i , 1930, s. 24).

In sty tu t Pedagogiczny w Katowicach w swoim planie pracy, oprócz omówienia działalności dydaktycznej, naukowej, zapowiedzi prowadze­ nia biblioteki pedagogicznej i pracowni psychologicznej, kierowania szko­ łami doświadczalnymi, zaw arł projekt wydawania periodycznego biule­ tynu In s ty tu tu (zob. In stytu t Pedagogiczny w Katowicach, 1928, s. 5). Bogata działalność In sty tu tu koncentrowała się głównie na kształceniu i dokształcaniu nauczycieli różnych specjalności. W dziale K ronika I n ­

stytutu Pedagogicznego, publikowanego w latach międzywojennych na

łam ach „Chowanny”, informowano o pracach dydaktycznych i organiza­ cyjnych, a w tym o w ykładach pedagogicznych i zakresach kursów orga­ nizowanych przez In sty tu t (np. „Chowanna” 1931, z. 1; 1934, z. 3 i 5) oraz zasadach i celach działalności przedmiotowych ognisk metodycz­ nych (zob. „Chowanna” 1936, z. 2). Przedstawiano także szczegółowe spra­ wozdania z działalności Szkolnej Poradni Psychologicznej przy In sty tu ­ cie Pedagogicznym (zob. „Chowanna” 1936, z. 7-8, s. 363-367; z. 10, s. 461-463).

Utworzenie Instytutu było więc wyrazem dążenia wojewódzkich władz oświatowych do umożliwienia nauczycielom pracującym na Śląsku zdo­ bycia i pogłębienia wiedzy pedagogicznej. Miejsce pow stania In sty tu tu Pedagogicznego - Katowice, było bardzo ważne. Śląsk po latach oderwa­ nia od Polski potrzebował polskich tradycji pedagogicznych. Polska kul­ tura, n au k a i oświata były wyznacznikiem przynależności tych ziem do macierzy (B u d n i a k, 1999, s. 8).

Pismo naukowe In sty tu tu Pedagogicznego, zgodnie z tytułem zaczerp­ niętym z dzieła B.F. Trentowskiego „Chowanna”, czyli system pedagogiki

narodowej, miało charakter interdyscyplinarny, poruszało problematykę

filozoficzną psychologiczną społeczną i historyczną pedagogiczną i kul­ turową. W przejęciu ty tu łu (Chowanna to legendarna słowiańska (serb­ ska) o p ie k u n k a dzieci - zob. W. B o b r o w s k a - N o w a k , 1993, s. 170; S t o p i ń s k a - P a j ą k , 1987, s. 7) można się dopatrywać chęci rozwijania i kontynuow ania pedagogiki narodowej i wychowania p a ń ­ stwowego na k artach periodyku. Pierwszy, podwójny num er periodyku został wydany w lutym 1929 roku pod tytułem „Chowanna”, kw artalnik

pedagogiczny poświęcony naukowym zagadnieniom wychowania ( B u d -

n i a k , 1999).

Zdaniem Agnieszki S t o p i ń s k i e j - P a j ą k (1984, s. 42), „Chowan­ na” jako organ wydawniczy In sty tu tu m iała stanowić symbol polskości,

Ju b ile u s z 30-lecia. 1 7 1

m iała pełnić w regionie śląskim funkcję krzewiciela i popularyzatora polskiej k ultury pedagogicznej, a jednocześnie m iała świadczyć o żywot­ ności polskich tradycji wychowania.

W tym czasie na Śląsku były wydawane jeszcze inne czasopisma po­ dejmujące problem atykę wychowawczą. Należały do nich: „Miesięcznik Pedagogiczny”, „Szkoła Śląska”, „Poradnik Nauczycielski Samokształce- niowo-Bibliograficzny” oraz „Szkolnictwo Zawodowe”, „Szkoła Pszczyń­ ska”, także kilka dodatków do innych periodyków, np. „Dodatek Szkolny dla Rodziców Polskich” czy „ Dom i Szkoła”. W porów naniu z „ Chowanną” pism a te były wydawane przez krótszy okres, miały ograniczony zasięg terytorialny i tem atyczny oraz ch arak ter popularyzatorski, a nie nauko­ wy. Również na tle ogólnopolskich periodycznych wydawnictw pedago­ gicznych (tj. „Przegląd Pedagogiczny”, „Muzeum”, „Oświata i Wychowa­ nie”) „ Chowanna” zajmuje jedno z czołowych miejsc ze względu na różno­ rodność podejmowanej tematyki, skupienie w zespole redakcyjnym wy­ bitnych naukowców z całego kraju, zamieszczanie artykułów o wysokim poziomie naukowym, wskazywanie nauczycielom sposobów samokształce­ nia i rezultatów przeprowadzonych b ad ań psychopedagogicznych (zob. В u d n i a k, 1999, s. 8-9). W okresie międzywojennym redaktoram i „ Cho- w anny”, a stąd współpracownikami In s ty tu tu Pedagogicznego, byli m.in. profesorowie: Zygmunt Mysłakowski (Kraków), Mieczysław Ziemnowicz (Lwów, Kraków), B ohdan Nawroczyński (Warszawa), Stefan Szum an (Kraków), Florian Znaniecki (Poznań), Stefan Błachowski (Poznań), J a n S. Bystroń (Warszawa), Stanisław Łempiński (Lwów) czy H elena R adliń­ ska (Warszawa).

W m arcu 1945 roku K urator Okręgu Szkolnego na Śląsku J. Smoleń powołał K uratorium In s ty tu tu Pedagogicznego i pełnienie funkcji orga­ nizatora i kierownika In sty tu tu Pedagogicznego powierzył profesorowi Józefowi Pieterowi, który zorganizował w nim trzy kierunki studiów, uruchomił bibliotekę pedagogiczną oraz ośrodek poradnictwa pedagogicz­ nego ( P i e t e r , 1964, s. 360). Oprócz prac badawczych autorów z różnych ośrodków akademickich zamieszczano na łam ach „ Chowanny” sprawoz­ dania i relacje np. z b ad ań psychologiczno-pedagogicznych przeprow a­ dzanych w ram ach pracy Sekcji Psychologicznej Absolwentów In sty tu tu Pedagogicznego pod kierownictwem Stefana Szum ana (zob. „Chowan­ na” 1946, z. 3-6, s. 31-33). Te publikacje są źródłem informacji o zorgani­ zowanej pedagogicznej i psychologicznej działalności naukowo-badaw­ czej oraz dydaktycznej na Górnym Śląsku.

„ Chowanna” jest półrocznikiem, do dziś Kolegium Redakcyjne mieści się na Wydziale Pedagogiki i Psychologii, a jej redaktoram i naczelnymi sta ją się kolejni dziekani. Należy ona do najstarszych w Polsce czaso­ pism pedagogicznych, cieszących się uznaniem polskiego środowiska p e ­

1 7 2 KRO NIK A

dagogów. Po zmianie w 2002 roku składu Rady Naukowej czasopismo zmie­ niło swój profil na teoretyczny, a publikowane na łam ach czasopisma tek ­ sty stały się impulsem do refleksji i szerokiej dyskusji nad stanem n auk o wychowaniu (N a u ki o wychowaniu wponowoczesnym świecie), nad pro­ blemami współczesnego kształcenia i wychowania (Z zagadnień niepełno­

sprawności, Dziś i jutro edukacji dorosłych, Współczesny nauczycieł w kon­ cepcjach pedeutołogicznych i praktyce edukacyjnej), problem am i pomocy

psychologicznej (Psychołogia błiżej życia), otw artym problemem resocja­ lizacji (Resocjalizacja młodzieży niedostosowanej społecznie). Każdy z wo­ luminów jest recenzowany przez dwóch członków Rady Naukowej lub po­ proszonych o to profesorów. Dzięki staran iu Redakcji wpisanio te n pół- rocznik na listę czasopism punktowanych przez Ministerstwo Nauki i Szkol­ nictwa Wyższego.

W 1950 roku In sty tu t Pedagogiczny został włączony do nowo pow sta­ łej w Katowicach Wyższej Szkoły Pedagogicznej, a od 1952 roku rozpo­ częła swe funkcjonowanie K atedra Pedagogiki, kierowana przez profeso­ ra Józefa Pietera, psychologa, pedagoga i filozofa, a od 1956 roku - rek ­ tora WSP ( K o w o l i k , 2004, s. 387). Zdaniem H enryka G ą s i o r a i współ­ pracowników (1978, s. 146), placówka ta inicjowała badania naukowe oraz wyznaczała ogólny kierunek zajęciom dydaktycznym z n auk pedagogicz­ nych na studiach hum anistycznych i matematyczno-fizycznych. Jako oddzielny kierunek studiów pedagogika zaczęła się rozwijać w WSP od 1959 roku, obejmując początkowo wyłącznie grupy pracujących nauczy­ cieli. Do czołowych organizatorów, inicjatorów i opiekunów b ad ań peda­ gogicznych prowadzonych w uczelni należeli w tym okresie: prof, dr Jó ­ zef Pieter, doc. dr hab. J a n Bohucki - dziekan Wydziału H um anistyczne­ go, a następnie kierownik Zakładu Dydaktyki, prof, dr hab. J a n Zborow­ ski i prof. dr hab. Józef Madeja. Pod koniec 1967 roku P a n Profesor Józef Pieter czynił staran ia o przekształcenie WSP w Ś ląsk ą Akademię P eda­ gogiczną lecz tej koncepcji były przeciwne ówczesne wojewódzkie w ła­ dze partyjne PZPR.

Instytucjonalizacja

9 czerwca 1968 roku na podstawie ustaw y z 5 listopada 1958 roku o szkolnictwie wyższym WSP została połączona z Filią U niw ersytetu J a ­ giellońskiego w Katowicach, tworząc U niw ersytet Śląski. S tru k tu rę U ni­ w ersytetu regulowało zarządzenie M inistra Oświaty i Szkolnictwa Wyż­ szego z 31 lipca 1968 roku. Pedagogika i psychologia rozwijały się w stru k ­

Ju b ile u s z 30-lecia. ₁₇₃

tu rze Wydziału Humanistycznego, w ram ach dwóch katedr: K atedry Pedagogiki, kierowanej przez doc. dr. hab. J a n a Bohuckiego oraz K ate­ dry Psychologii, kierowanej przez prof. dr. Józefa Pietera. Fuzja tych k a ­ te d r doprowadziła w dniu 26 czerwca 1969 roku do pow stania In sty tu tu Pedagogiki i Psychologii, w którym rozpoczęły swe funkcjonowanie dwa zakłady: Zakład Psychologii kierowany przez prof. dr. Józefa Pietera (bę­ dącego także dyrektorem In sty tu tu ) oraz Zakład Pedagogiki, którego pierwszym kierownikiem był doc. dr hab. J a n Bohucki (zob. G r z y b o ­ wa, 1997, s. 141-145), a od 1971 roku doc. dr hab. Adolf Molak (zob. Go l e c , B o j d a , red., 1995, s. 149), pełniący jednocześnie funkcję zastępcy dyrektora Instytutu. Od tego czasu n astąp ił rozwój studiów pedagogicz­ nych - oprócz studiów stacjonarnych w ram ach In sty tu tu funkcjonowało Zaoczne Studium Pedagogiki oraz Wieczorowe Studium Pedagogiki (na studiach zaocznych i wieczorowych z pedagogiki prowadzone były także prace m agisterskie w zakresie psychologii) oraz miały miejsce dalsze zm iany w stru k tu rz e organizacyjnej In sty tu tu . W roku akadem ickim 1971/1972 powstał Zakład Nowych Technik Nauczania i Dydaktyki Szkoły Wyższej, którym kierowali kolejno: doc. dr hab. Wanda Bobrowska-No- wak, doc. dr J a n Poplucz, a od 1974 roku dr inż. Tadeusz Bydliński. 1 października 1973 roku powołano Zakład Historii Wychowania, które­ go kierownikiem została doc. dr hab. W. Bobrowska-Nowak, oraz Zakład P rak ty k Pedagogicznych i Metodyk Szczegółowych, którego kierownic­ two powierzono dr. Zdzisławowi Rabickiemu.

Pierwsze koncepcje badawcze Zakładu Pedagogiki realizowane pod kierunkiem doc. dr. hab. J a n a Bohuckiego obejmowały zagadnienia z za­ kresu: pedeutologii, teorii wychowania, dydaktyki szkoły wyższej oraz historii oświaty i miały na celu unowocześnienie metod nauczania oraz wychowania, integrowanie środowiska wychowawczego i kształtowanie osobowości nauczycieli. Doc. dr hab. Adolf Molak zainicjował badania dotyczące teorii funkcjonowania szkoły oraz stru k tu ry klasy przy wyko­ rzystaniu technik socjometrycznych.

Psychologia w U niw ersytecie Śląskim funkcjonowała początkowo w ram ach różnych jednostek organizacyjnych; rozrastając się, dążyła do uzyskania autonom ii i samodzielności organizacyjnej. Studia stacjonar­ ne z psychologii zostały uruchomione od roku akademickiego 1968/1969 i miały związek z rozwojem kadry naukowej psychologów, a w niedale­ kiej przyszłości z instytucjonalizacją tej dyscypliny w ram ach utworzo­ nego w późniejszym okresie In sty tu tu Psychologii ( G ą s i o r , C z a r n e c ­ ki, R a t a j c z a k , 1978, s. 152). W roku akadem ickim 1970/1971 w pio­ nie psychologii In sty tu tu Pedagogiki i Psychologii funkcjonowały już dwa zakłady: Zakład Psychologii (kierowany przez prof. dr. Józefa Pietera) i Zakład Psychologii Pracy, kierowany początkowo przez prof. dr. hab.

1 7 4 KRO NIK A

Józefa Zimnego, a od 1972 roku przez doc. dr Zofię Ratajczak. Zakład Psychologii Rozwojowej i Wychowawczej powstał w roku akadem ickim 1972/1973, a jego kierownictwo powierzono doc. dr hab. M arii Bolechow- skiej. Zakładem Psychologii Ogólnej od 1973 roku kierował doc. dr A ugu­ styn Barczyk, a od 1975 roku doc. dr Kazimierz Czarnecki - zakład ten stał się podstawową jednostką badaw czą w pionie psychologii. Analiza stru k tu ry organizacyjnej wskazuje, że w stru k tu rze pionu psychologicz­ nego funkcjonował wtedy zakład ogólny oraz skupione wokół niego za­ kłady specjalistyczne.

Od 1 sierpnia 1973 roku In sty tu t Pedagogiki i Psychologii rozpoczął swe funkcjonowanie w stru k tu rze nowo powołanego Wydziału N auk Spo­ łecznych, gdzie oprócz studiów dziennych funkcjonowało Zaoczne S tu ­ dium Pedagogiki oraz Wieczorowe Studium Pedagogiki i Podyplomowe Studium Pedagogiczne w zakresie organizacji i zarządzania szkolnictwem. W tym okresie In sty tu t zatru d n iał 55 pracowników naukowo-dydaktycz­ nych, w tym 25 pedagogów i 30 psychologów. W obu pionach prowadzono odrębne dyskusje merytoryczne na te m a t koncepcji prac doktorskich (upraw nienia do n ad aw an ia stopnia doktora n au k hum anistycznych w zakresie pedagogiki i psychologii m iała wtedy Rada Wydziału N auk Społecznych) i tem atów prac badawczych oraz imprez naukowych. In ­ sty tu t prowadził też usługowe zajęcia dydaktyczne dla studentów innych wydziałów, co prowadziło do dalszego zwiększenia jego kadry naukowo­ -dydaktycznej oraz kolejnych zm ian strukturalnych.

W dniu 29 lipca 1974 roku zarządzeniem M inistra Nauki, Szkolnic­ tw a Wyższego i Techniki In sty tu t Pedagogiki i Psychologii został roz­ dzielony na In sty tu t Pedagogiki i In sty tu t Psychologii. Funkcję dyrekto­ ra In sty tu tu Pedagogiki sprawowali kolejno: doc. dr hab. Adolf Molak (1974-1976)-z o b . W. B o b r o w s k a - N o w a k , D. D r y n d a , red., 1998, s. 141-142; doc. dr H enryk Gąsior (1976-1978) - zob. F. B o c i a n , 1998, s. 166-174; doc. dr hab. Włodzimierz Goriszowski (1978-1980) - zob. P. K o w o l i k , 1999, s. 202-206, a następnie doc. dr hab. Wanda Bobrow- ska-Nowak (1980-1981) - zob. P. K o w o l i k , 2002, s. 17-21. S tru k tu ra In sty tu tu Pedagogiki liczyła wtedy 6 jednostek, obejmując utworzone dal­ sze trzy nowe zakłady: Zakład Pedagogiki Społecznej, kierowany przez doc. dr. H enryka Gąsiora, Zakład Organizacji i Zarządzania O św iatą kierowany przez doc. dr. hab. Włodzimierza Goriszowskiego oraz Zakład Pedagogiki Pracy, kierowany przez doc. dr. J a n a Poplucza. Na studiach pedagogiki prowadzono kilka specjalizacji, tj.: pedagogikę szkolną pe­ dagogikę przedszkolną pedagogikę opiekuńczą oraz pedagogikę resocja­ lizacyjną Czyniono także przygotowania do utw orzenia nowego k ieru n ­ ku studiów: pedagogiki pracy na studiach stacjonarnych i studiach dla studentów pracujących. Prowadzono także studia drugiego stopnia dla

Ju b ile u s z 30-lecia. 1 7 5

absolwentów wyższych szkół nauczycielskich w zakresie pedagogiki szkol­ nej i resocjalizacyjnej. W roku akadem ickim 1976/1977 In sty tu t k ształ­ cił już 1225 studentów. W autonomicznym Instytucie Pedagogiki przyję­ to następujące podstawowe kierunki badań, z których wiele kontynu­ owanych jest do dziś: modernizacja i funkcjonowanie system u oświato­ wego, kształcenie i doskonalenie nauczycieli, organizacja i zarządzanie szkolnictwem, jednolity system wychowania, funkcje wychowawcze i wpływ zespołów pracowniczych na postawy pracowników, pedagogika szkoły i pedagogika pracy, dydaktyka szkoły wyższej i problemy wycho­ w ania akademickiego, funkcjonowanie organizacji młodzieżowych, socja­ lizacja i resocjalizacja dzieci i młodzieży, integracja środowiska społecz­ nego, w tym środowiska akademickiego, rola i wpływ oddziaływania środ­ ków masowego przekazu na młodzież, a ponadto dzieje instytucji i roz­ wój oświaty oraz myśl pedagogiczna regionu i całego kraju.

In sty tu t Pedagogiki rozwinął działalność na rzecz regionu poprzez: podejmowanie eksperymentów w szkołach, organizowanie p rak ty k s tu ­ denckich, seminariów i konferencji popularnonaukowych, wydawanie ekspertyz, podejmowanie prób w drażania nowego modelu edukacji, mo­ delu integracji środowiska społecznego oraz prace nad realizacją w szko­ le przedm iotu „wychowanie do życia w rodzinie” ( G ą s i o r , C z a r n e c ­ ki, R a t a j c z a k , 1978, s. 146-152).

Również w Instytucie Psychologii sukcesywnie następowały zmiany strukturalne. Zakład Psychologii Klinicznej został utworzony w roku a k a ­ demickim 1973/1974, a jego kierownictwo objął dr J a n Stanik. Zakład Psychologii Społecznej powstał w roku akadem ickim 1975/1976 pod kie­ rownictwem doc. dr hab. Wilhelminy Wosińskiej. Funkcje dyrektora In ­ sty tu tu Psychologii pełniły kolejno: doc. dr hab. Wilhelmina Wosińska (1976-1981) oraz prof, dr hab. Zofia Ratajczak (1981-1984). Do osiągnięć In s ty tu tu Psychologii w tym okresie możemy zaliczyć uruchomienie pod­ stawowych specjalizacji: psychologii pracy, psychologii wychowania i psy­ chologii klinicznej, znaczący rozwój kadry naukowej oraz wzrost uczest­ nictwa w krajowym życiu naukowym i w rozwiązywaniu praktycznych problemów środowiska regionu śląskiego przez: podejmowanie tematów węzłowych, międzyresortowych, rządowych oraz zleconych przez jednostki gospodarki uspołecznionej, w tym przemysłu. Problem atyka prowadzo­ nych b ad ań naukowych była szeroka, często m iała w ym iar stosowany i obejmowała np. w arunki optymalizacji roli psychologa szkolnego oraz problem atyki klasowych zespołów wyrównawczych, reedukacja uczniów, a w ram ach psychologii pracy: mechanizmy zachowań w sytuacjach in ­ nowacyjnych w środowisku pracy, badania przydatności do pracy, psycho­ logiczne podstawy kierowania organizacją i wiele innych. In sty tu t utw o­ rzył Poradnię Wychowawczo-Zawodową i Korekcyjną dla celów prak ty k

176 KRO NIK A

zawodowych, świadczącą również usługi na rzecz dzieci i młodzieży oraz młodzieży studenckiej całego U n iw ersy tetu ( G ą s i o r , C z a r n e c k i , R a t a j c z a k , 1978, s. 152-156).

K adra naukow a obu Instytutów swe stopnie doktora habilitowanego uzyskiwała w ościennych uniw ersytetach (np. w Uniwersytecie im. A da­ m a Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytecie Warszawskim, U niw ersyte­ cie im. M arii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) lub w in sty tu tach PAN. Obydwa in sty tu ty były obciążone zajęciami dydaktycznymi (prowadzo­ nymi dla swoich studentów oraz dla studentów innych wydziałów, w r a ­ m ach uzyskiw ania przez tych drugich tzw. upraw nień pedagogicznych - w roku 1978 sekcje nauczycielskie istniały na 20 kierunkach studiów stacjonarnych w Uniwersytecie). Realizowane godziny dydaktyczne wie­ lokrotnie przewyższały pensum wynoszące wówczas 270 godzin dla mło­ dych pracowników nauki. Do dziś pracownicy Wydziału są bardzo obcią­ żeni dydaktycznie, wynika to z kształcenia dużej liczby studentów, np. w roku akadem ickim 2005/2006 było ich ponad 3 600. Tak duże obciąże­ nia dydaktyczne hamowały w przeszłości i nadal h am u ją rozwój nauko­ wy wszystkich grup pracowników naukowo-dydaktycznych.

Zarządzeniem M inistra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 30 w rześnia 1976 roku utworzono Wydział Pedagogiki i Psychologii, do którego zostały przeniesione In sty tu t Pedagogiki i In sty tu t Psychologii, a siedzibą nowego Wydziału stał się budynek po byłej szkole podstawo­ wej, mieszczący się przy ul. Tyszki 53 (obecnie M. Grażyńskiego), do któ­ rego dobudowano w 1979 roku standardow y hotel pracowniczy, zaadap­ towany na pokoje pracowników naukowo-dydaktycznych (znajduje się w nim 70 pokoi o przeciętnej powierzchni 16 m2 każdy), siedziby dyrekcji obu instytutów oraz sale seminaryjne. Budynki m ają łączną powierzch­ nię użytkow ą rów ną 6729 m2, w których znajduje się 26 sal dydaktycz­ nych.

Infrastruktura

Do dziś Wydział funkcjonuje w obu budynkach, kształcąc już ponad 3400 studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych na akredyto­ wanych przez Państw ow ą Komisję A kredytacyjną jednolitych studiach m agisterskich (psychologia - akredytacja od 2004 roku) oraz na studiach pierwszego i drugiego stopnia (pedagogika - akredytacja od 2005 roku), od 1 w rześnia 2006 roku na studiach trzeciego stopnia (czyli studiach doktoranckich, prowadzonych w ram ach obu kierunków studiów) oraz na

Ju b ile u s z 30-lecia. 1 7 7

studiach podyplomowych (średnio około 500 słuchaczy w roku). W tr a k ­ cie ostatnich trzech kadencji dziekańskich budynki były modernizowane (w latach 1999-2002 dobudowano aulę mieszczącą około 300 studentów, wyremontowano pomieszczenia biblioteki wydziałowej oraz salę Rady Wydziału) oraz (w latach od 2002 roku do 2006 roku) wyremontowano wszystkie sale dydaktyczne i pomieszczenia dziekanatu, wyposażając je w nowe meble oraz wymieniono wszystkie okna w obu budynkach. Wszyst­ kie sale dydaktyczne wyposażone s ą w nowoczesne zestawy projekcyjne: projektoskop-ekran, a kilka sal (np. 101, 107, 108, 201, 203, 209) zaopa­ trzone zostało w wideoodtwarzacz VCR/DVD. Aula im. J. Pietera wypo­ sażona jest w sprzęt audiowizualny - wideoprojektor, wizualizer, odtwa­ rzacze VCR/DVD, system nagłośnienia oraz komputer, a aula i sala po­ siedzeń Rady Wydziału s ą klimatyzowane. W dziekanatach obsługa s tu ­ dentów odbywa się w sieciowym międzywydziałowym U niwersyteckim Systemie Obsługi Studentów (USOS). Dziekanaty do spraw studiów dzien­ nych, zaocznych i wieczorowych s ą w pełni skomputeryzowane.

W skład Wydziału Pedagogiki i Psychologii wchodzi biblioteka wy­ działowa, której działalność jest ściśle związana z kierunkiem rozwoju Wydziału i prowadzonymi ta m badaniam i naukowymi. Gromadzone zbio­ ry z pedagogiki i psychologii sąposzerzane o literatu rę dotyczącą innych dyscyplin wiedzy, takich jak: socjologia, filozofia, religia czy medycyna. W zbiorach biblioteki znajdują się książki reprezentujące krajowe i za­ graniczne środowiska akademickie z pedagogiki i psychologii oraz z po­ krewnych dyscyplin. Księgozbiór specjalistycznej biblioteki wydziałowej liczy 84 758 woluminów. Biblioteka gromadzi także czasopisma naukowe (4500 woluminów) związane tem atycznie z działalnością i kierunkiem rozwoju Wydziału. Posiada również dwie pełnotekstowe bazy czasopism psychologicznych i pedagogicznych: PsycINFO oraz PsycARTICLES. Po p rzy stąp ien iu w 2002 roku do opracow ania elektronicznego zbiorów w systemie ProLib, opracowano już ponad 25 000 woluminów. Na terenie biblioteki istnieje także dostęp - poprzez k laster komputerowy, obejmu­ jący 4 stanow iska - do pozostałych elektronicznych źródeł bibliograficz­ nych U niw ersytetu Śląskiego, oraz do bibliotek zewnętrznych.

Budynki Wydziału Pedagogiki i Psychologii m ają nowoczesne, s tru k ­ tu raln e okablowanie sieciowe z zarządzalnym i węzłami, zapewniające szerokopasmowy tra n sfe r danych w ew nątrz lokalnej sieci wydziałowej (LAN o przepustowości 100 Mb/s), a także połączenie poprzez łącze świa­ tłowodowe z siecią internetową. Duża przepustowość łączy zapewnia re a ­ lizację wideokonferencji.

Do sieci LAN (170 punktów dostępowych) włączonych jest 128 kom­ puterów klasy PC, w tym dwie dydaktyczne pracownie komputerowe (20 PC w m ultim edialnej konfiguracji sprzętowej: procesor Pentium IV 2,8

1 7 8 KRO NIK A

GHz, RAM 256 MB, HDD 80 GB, napędy optyczne DVD oraz CD-RW, mo­ nitor 15” kolor), dwie internetowe pracownie komputerowe (16 PC) prze­ znaczone dla studentów i pracowników Wydziału (istnieje ta m dostęp do oprogramowania użytkowego OFFICE, wszystkich usług internetowych, profesjonalnego oprogramowania statystycznego SPSS, S tatistica oraz do bazy pełnotekstowych czasopism psychologicznych PsycArticles), spe­ cjalizowana psychologiczna pracownia komputerowa (6 PC), biblioteka, czyi ('I nia. katalogi, pomieszczenia administracji i obsługi, Samorządu S tu ­ denckiego i studenckich kół naukowych. P un k ty dostępowe zainstalow a­ ne s ą w auli wydziału, kilku pracowniach dydaktycznych, obok pracowni komputerowych, a także we wszystkich pokojach nauczycieli akadem ic­ kich. W szystkie kom putery d ają możliwość korzystania z nowoczesnych programów komputerowych typu: edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny, re­ lacyjna baza danych, pakietów statystycznych oraz graficznych, wielu programów edukacyjnych, diagnostycznych w zakresie pedagogiki i psy­ chologii oraz terapeutycznych, np. logopedycznych, a także z p rzeglądar­ ki internetowej i poczty elektronicznej.

In sty tu ty prow adzą własne strony WWW (http://www.pedagogika. us.edu.pl/, http://www.ip.us.edu.pl/) oraz fora dyskusyjne pedagogów i psychologów. Na tych stronach można znaleźć główne kierunki b ad ań poszczególnych jednostek, spisy i charakterystykę najważniejszych prac zwartych, problem atykę organizowanych konferencji naukowych, siatki studiów oraz opisy (sylabusy) poszczególnych przedmiotów, a naw et h a r­ monogramy zajęć na wszystkich prowadzonych przez Wydział specjalno­ ściach i rodzajach studiów.

Pracownicy dysponujący komputerem, włączonym w sieć globalną m ają dostęp do zasobów bibliotecznych oraz naukowych baz danych, a w tym - do pełnotekstowych baz danych kilku tysięcy czasopism naukowych z dzie­ dziny n au k humanistycznych.

Z roku na rok popraw iają się także w arunki studiow ania dla stu d en ­ tów niepełnosprawnych - w 2005 roku ze środków PFRON wybudowano zewnętrzny podjazd dla osób niepełnosprawnych oraz przystosowano to­ aletę do ich potrzeb, a w 2006 roku przy budynku dydaktycznym wybu­ dowano zew nętrzną windę dla niepełnosprawnych oraz podjazd wewnętrz­ ny. Duże udogodnienia dla studentów i pracowników stanowią: parking zewnętrzny, parking dla gości Wydziału zbudowany w 2005 roku przed głównym wejściem na Wydział oraz parking dla pracowników Wydziału (około 50 miejsc), zlokalizowany z tyłu Wydziału, w dużej części sfinan­ sowany przez prezydenta Katowic.

Ju b ile u s z 30-lecia. 1 7 9

R o zw ój

Pierwszym dziekanem Wydziału został jego organizator doc. dr Henryk Gąsior (1976-1981) - zob. В а г с i a k, red. 1998, s. 29. Od tej pory Wydział Pedagogiki i Psychologii zaczął się rozwijać niezwykle dynamicznie. Zda­ niem ówczesnych władz rektorskich „w nowej strukturze organizacyjnej Wydział ten lepiej spełniał doniosłe zadania w dziedzinie kształcenia za­ wodowych wychowawców i specjalistów dla zreformowanego systemu edu­ kacji narodowej oraz psychologów dla oświaty i przemysłu” - zob. 10 lat

Uniwersytetu Śląskiego 1968 1978, 1978, s. 32. Główne kierunki badań

naukowych prowadzonych na Wydziale dotyczyły psychologicznych pro­ blemów funkcjonowania człowieka w sytuacji pracy, psychologicznych pod­ staw kształcenia zawodowego młodzieży, roli i miejsca szkoły w środowi­ sku wielkoprzemysłowym, kształtowania kultury społecznej, podstaw przy­ datności zawodowej absolwentów szkół zawodowych w gospodarce i k u ltu ­ rze oraz modernizacji, organizacji i zarządzania szkolnictwem. Problem a­ tyka pedagogiki pracy i psychologii pracy w tym okresie była dominująca, prowadziła do bardziej szczegółowych b adań naukowych, dotyczących n p . : psychologicznych i pedagogicznych aspektów funkcjonowania rodziny gór­ niczej, funkcji kierowania zespołami pracowniczymi i ich wpływu na po­ stawę wobec obowiązków zawodowych, a także planowania funkcji wycho­ wawczej w brygadach bądź oddziałach dużych zakładów przemysłowych.

S ta n kadry samodzielnych pracowników nauki oraz bogaty dorobek naukowy całej społeczności akademickiej Wydziału zaowocował otrzym a­ niem w 1978 roku praw a nadaw ania stopnia doktora n au k hum anistycz­ nych w obu prowadzonych dyscyplinach naukowych.

W 1981 roku zlikwidowany został Instytut Pedagogiki, a w jego miejsce zostały powołane następujące katedry: Badań Placówek Oświatowych (kie­ row ana przez prof. dr. hab. J a n a Poplucza), Pedagogiki Społecznej (kie­ row ana przez docenta a następnie prof. dr. hab. Andrzeja Radziewicz- -Winnickiego), Wychowania Przedszkolnego i N auczania Początkowego, zmieniona w 1993 roku na K atedrę Pedagogiki Wczesnoszkolnej (kiero­ w ana przez prof. dr. hab. H enryka Moroza - zob. P a l k a , 1996, s. 25-28 oraz K o w o l i k , 2006, s. 99-100), Podstaw Pedagogiki i Historii Wychowa­ nia (kierowana przez prof, dr hab. Wandę Bobrowską-Nowak), Organizacji Oświaty, która funkcjonowała do 1986 roku (kierowana przez doc. dr. hab. Włodzimierza Goriszowskiego) oraz Pracownia Technologii Kształcenia.

W 1984 roku również w pionie psychologii n astąp iła podobna zm iana stru k tu raln a. W miejsce In s ty tu tu utworzono następujące katedry: Psy­ chologii Ogólnej (kierowana przez prof, dr hab. Zofię Ratajczak), Psycho­ logii Rozwojowej (kierowana przez doc. dr hab. M arię B olechow ską- zob.

180 KRO NIK A

C z a r n e c k i , 2000, s. 319-324), Psychologii Zdrowia i Rozwoju Człowieka (kierowana przez prof, dr hab. Irenę Heszen-Niejodek), Społecznej Psycho­ logii Kształcenia (kierowana przez prof, dr hab. Wilhelminę L. Wosińską) oraz Psychologii Klinicznej (kierowana przez doc. dr. hab. Ja n a M. Stanika).

W 1986 roku, czyli po 10 latach od powstania, na Wydziale kształciło się już, w raz ze słuchaczami studiów podyplomowych i Międzyuczelnia­ nego Studium Doskonalenia Pedagogicznego, około 2500 osób. Kadrę samodzielnych pracowników nauki stanowiło 2 profesorów i 14 docen­ tów. W ciągu 10 la t swego istnienia Wydział wypromował 47 doktorów n auk humanistycznych, a jego progi opuściło 3697 absolwentów. „Wy­ wierając silny wpływ na życie naukowe i ku ltu raln e GOP, katowicka psy­ chologia i pedagogika [...] odegrały znaczącą rolę w rozwoju tych dyscy­ plin nauki w Polsce” - pisano w „Dzienniku Zachodnim” w 1986 roku.

Do instytutow ej formy organizacyjnej powrócono w obu pionach w latach dziewięćdziesiątych: katedry w pionie psychologii utworzyły In ­ sty tu t w 1993 roku, a w pionie pedagogiki In sty tu t powstał na bazie k a ­ te d r w 1995 roku. W tym sam ym roku z Wydziału wyłączono C entrum Rozwoju Kierowniczej Kadry Oświatowej, które stało się jednostką sa­ m odzielną podległą dziekanowi.

W 1996 roku z K atedry Pedagogiki Wczesnoszkolnej wydzielony zo­ stał Zakład Dydaktyki Informatyki, przekształcony następnie w 1999 roku w Zakład Pedagogiki Medialnej (kierowany przez prof. US dr. hab. Stanisław a Juszczyka), Zakład te n po zmianie nazwy na Zakład Pedago­ giki Mediów w dniu 1 lutego 2005 roku znalazł się w stru k tu rze K atedry Pedagogiki Wczesnoszkolnej i Pedagogiki Mediów, kierowanej przez prof, zw. dr. hab. Stanisław a Juszczyka. Wcześniej, bo od 2003 roku, profesor S. Juszczyk był kuratorem Katedry. Z Katedry tej w 2002 roku wyłonił się Zakład A rteterapii. N atom iast z K atedry Podstaw Pedagogiki i Historii Wychowania w 1996 roku wyłoniły się cztery zakłady: Pedeutologii (kie­ rowany przez prof, dr hab. B arbarę Żechowską - zob. P i t u ł a , 2001, s. 122-127), który w 2001 roku został połączony z Zakładem Zarządzania O św iatą Pedagogiki Twórczości i Metod Badań, przemianowany 1 lutego 2005 roku na Zakład Pedagogiki Twórczości (kierowany przez prof. US dr hab. Władysławę Łuszczuk); Teorii i H istorii Kształcenia, przem iano­ w any 1 lutego 2005 roku na Zakład Teorii Kształcenia (kierowany do 30 września 2006 roku przez prof. US dr hab. D anutę Dryndę, a od czerwca 2006 roku włączony do K atedry Dydaktyki Ogólnej); Pedagogiki Porów­ nawczej i P rak ty k Pedagogicznych, rozdzielony 1 lutego 2003 roku na Zakład Pedagogiki Porównawczej (kierowany przez prof. US dr. hab. Pio­ tr a Barczyka) oraz Pracownię P rak ty k Pedagogicznych (kierownik - dr Wojciech Zając w okresie od 1 lutego 2003 do 30 sierpnia 2004 roku) oraz Zakład Zarządzania O św iatą (kierowany przez prof. US dr hab. Dorotę

Ju b ile u s z 30-lecia. 1 8 1

Ekiert-Oldroyd), który w 2001 roku został zamieniony na Zakład Pedeuto- logii i Zarządzania Oświatą. Od 1 października 2006 roku kuratorem tego Zakładu został prof. zw. dr hab. Andrzej Radziewicz-Winnicki.

W dniu 1 lutego 2005 roku na bazie Zakładu Pedagogiki Porównawczej powstała Katedra Teorii Wychowania, kierowana przez prof, dr hab. Teresę Borowską. W tym samym czasie została powołana Katedra Dydaktyki Ogól­ nej, kierowana przez prof. zw. dr. hab. Wojciecha Kojsa, a w jej strukturze został powołany Zakład Metodyki Nauczania, kierowany przez prof. dr. hab. Jerzego Zielińskiego. Od 1 października 2007 roku K ated rą kieruje prof, dr hab. J. Zieliński. Na bazie Katedry Badań Placówek Oświatowych po­ wstała 1 października 2003 roku Katedra Pedagogiki Specjalnej, kierowa­ na przez prof. dr. hab. Adama Stankowskiego, w jej strukturze - Zakład Re­ walidacji. W strukturze Katedry Pedagogiki Społecznej (kierowanej przez prof. zw. dr. hab. Andrzeja Radziewicz-Winnickiego) powołano dwa zakłady: Pedagogiki Zdrowia (kierowany przez prof. US dr hab. Ewę Syrek) oraz Patologii Społecznej i Resocjalizacji (kierowany przez prof. US dr hab. Annę Nowak). W 2005 roku K atedra Pedagogiki Społecznej obchodziła uroczyście w Teatrze im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach 25-lecie swego funk­ cjonowania oraz 60-lecie urodzin i znaczącą rocznicę działalności naukowo­ -badawczej, dydaktycznej i organizacyjnej Profesora Andrzeja Radziewicz- - Winnickiego (zob. S y r e k , R o t e r , oprać., 2005), w której uczestniczyło wielu pracowników Wydziału oraz przedstawicieli śląskiej pedagogiki.

Zmiany w stru k tu rze In sty tu tu Psychologii nie były ta k szerokie jak w Instytucie Pedagogiki i związane były z poszerzeniem problem atyki b ad ań naukowych, przygotowaniem się do wprowadzenia nowych spe­ cjalizacji oraz nowych przedm iotów do siatek studiów. J e d n a k w raz z aw ansam i naukowymi pracowników naukowo-dydaktycznych s tru k tu ­ ra In s ty tu tu Psychologii będzie zm ieniała się.

Wymienione znaczące zmiany w strukturze In sty tu tu Pedagogiki oraz stosunkowo niewielkie zmiany w Instytucie Psychologii były następstw em wniosków zespołów oceniających Państwowej Komisji Akredytacyjnej i przygotowywaniem się Wydziału o złożenie w 2005 roku wniosku do Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów w sprawie przyznania upraw nie­ nia do n adaw ania stopnia doktora habilitowanego w dziedzinie n auk hum anistycznych w dyscyplinie pedagogika oraz zm ianam i kadrowymi w obu instytutach.

S tru k tu rę organizacyjną Wydziału na 1 w rześnia 2006 roku p rzed­ stawiono poniżej1.

1 Przedstaw iono a k t u a l n ą s tr u k tu r ę Wydziału Pedagogiki i Psychologii — Z arządzenie

R ek to ra U niw ersytetu Śląskiego n r 7 /2 0 0 5 z dn. 28.01.2005 r. w spraw ie z m ia n w s tr u k ­ tu rze p o d sta w o w y c h je d n o s te k o rg a n iza cyjn yc h p ro w a d zą c y c h d zia ła ln o ść naukow

o-Insty tu t Ped a g o g ik i

1. K atedra Pedagogiki Społecznej

Zakład Polityki Oświatowej i Socjologii Wychowania Zakład Pedagogiki Zdrowia

Zakład Patologii Społecznej i Resocjalizacji Pracownia Pedagogiki Socjalnej i Opiekuńczej 2. K atedra Pedagogiki Specjalnej

Zakład Rewalidacji

Pracownia Oligofrenopedagogiki

Pracownia B adań Placówek Edukacji Specjalnej

3. K atedra Pedagogiki Wczesnoszkolnej i Pedagogiki Mediów Zakład Pedagogiki Mediów

Pracownia Wychowania Przedszkolnego Pracownia Edukacji Początkowej

4. K atedra Podstaw Pedagogiki i H istorii Wychowania 5. K atedra Dydaktyki Ogólnej

6. K atedra Teorii Wychowania

7. Zakład Pedagogiki Twórczości

8. Zakład Pedeutologii i Zarządzania O św iatą 10. Zakład A rteterapii

In sty tu t P sy c h o lo g ii

1. K atedra Psychologii Pracy i Organizacji

2. K atedra Psychologii Społecznej i Środowiskowej 3. K atedra Psychologii Klinicznej i Sądowej

Pracownia Psychologii Klinicznej Człowieka Dorosłego Pracownia Psychologii Sądowej

5. Zakład Psychologii Ogólnej

6. Zakład Psychologii Rozwoju i Wychowania 7. Zakład Psychologii Zdrowia

8. Zakład Społecznej Psychologii Płci

7. Laboratorium Psychologiczne

J e d n o s tk i w y d z ia ło w e

C entrum Rozwoju Kierowniczej Kadry Oświatowej C entrum Przygotowania Pedagogicznego

Studia Doktoranckie (od 1 w rześnia 2006 roku)

Po katastrofie budowlanej na terenie Międzynarodowych Targów w Ka­ towicach w styczniu 2006 roku, z inicjatywy Wydziału zostało powołane

1 8 2 KRO NIK A

-d y d a k ty c zn ą w U niwersytecie Ś lą s k im w roku a k a d e m ic k im 2 0 0 4 / 2005. Zm iany zostały

w prow adzone zgodnie z z a le ce n iam i P ań stw o w ej Kom isji A kredytacyjnej z a w a r ty m i w p iśm ie n r P K A -Z S-4002-724/04 z d n ia 15 lis to p a d a 2004 roku. O s ta tn ie zm ia n y w s t r u k t u r z e I n s t y t u t u P sychologii z o s ta ły p r z e d s ta w io n e w z a r z ą d z e n i u R e k to r a U n iw e r s y te tu Ś ląskiego n r 53/2006 z d n ia 20 lis to p a d a 2006 roku.

przy Uniwersytecie Śląskim C entrum Pomocy Psychologicznej w S y tu ­ acjach Kryzysowych, skupiające rozproszone dotąd grupy psychologów, funkcjonujące przy lokalnych i wojewódzkich organach adm inistracji samorządowej oraz Straży Pożarnej i Policji.

Ju b ile u s z 30-lecia... 183

N ow e c za s o p is m a n au ko w e

W 1997 roku prof. zw. dr hab. Andrzej Radziewicz-Winnicki wraz z ze­ społem redakcyjnym z pionu pedagogiki powołał do życia k w artalnik pedagogiczny „Auxilium Sociale - Wsparcie Społeczne”, którego został n a ­ czelnym redaktorem 2. Czasopismo wydawane przez oficynę wydawniczą „Śląsk” w Katowicach, w 2002 roku zostało wyróżnione - decyzją KBN - kategorią,, B”. Ma ono unikalny profil i reprezentuje nauki humanistyczne (społeczne). Jego naczelnym celem jest stym ulacja zainteresow ania opi­ nii publicznej w kraju problem atyką niepełnej sprawności oraz innych sytuacji i problemów szczególnie trudnych - dla wielu jednostek i grup społecznych - wymagających zorganizowanej pomocy (np.: funkcjonowa­ nie w sparcia społecznego wśród rodzin bezrobotnych, realizacja potrzeb psychicznych rodziców dzieci upośledzonych, pomoc terapeutyczna skie­ row ana ku nieletnim agresorom itp.). Do chwili obecnej ukazały się d ru ­ kiem 33 woluminy czasopisma. Każdy num er czasopisma - wydawanego w wysokim nakładzie 1600 egzemplarzy - poddany zostaje recenzji przez samodzielnego pracownika nauki reprezentującego nauki społeczne. Prace publikowane na łam ach „Auxilium Sociale - Wsparcie Społeczne” są: - odzwierciedleniem burzliwego rozwoju edukacji socjalnej i jej poszcze­

gólnych specjalizacji (pomoc społeczna, rynek pracy, bezrobocie, nie­ pełnosprawność oraz rehabilitacja);

- prezentacją sytuacji osób niepełnosprawnych oraz innych grup ludno­ ści oczekujących w sparcia społecznego w poszczególnych środowiskach lokalnych w Polsce;

- przedstawieniem aktualnych teorii zawartych w literaturze przedmiotu jak również praktycznych dokonań w obszarze podejmowanych inicja­

2 Prof. zw. d r hab. A ndrzej R a dziew icz-W innicki je s t w ielo letn im k ie ro w n ik ie m K a te d r y P edagogiki Społecznej, w la ta c h 1984—1987 oraz 1987—1990 pełnił funkcję D zie­ k a n a Wydziału Pedagogiki i Psychologii, w la ta c h 1996—2002 funkcję D y re k to ra I n s ty tu tu Pedagogiki, w la ta c h 1984-1987, 1999-2 0 0 6 był członkiem K o m ite tu N a u k P e d a g o ­ gicznych, w obecnej kadencji PAN je s t przew odniczącym Zespołu P edagogiki Społecznej p rz y K omitecie N a u k Pedagogicznych PAN, a w 2005 ro k u o trzy m ał n ajbardziej p r e s t i ­ żow ą nag ro d ę U n iw e r s y te tu Śląskiego Pro S c ie n tia et Arte.

1 8 4 KRO NIK A

tyw kompensacyjnych i profilaktycznych na rzecz fizycznej i społecznej rehabilitacji osób upośledzonych, przejawiających fizyczną lub psychicz­ n ą ułomność;

- odbiciem stan u rozwoju nauk społecznych, medycznych, prawnych i ich poszczególnych subdyscyplin zajmujących się sygnalizowanymi wcze­ śniej zagadnieniami;

- „zwierciadłem” w ydarzeń w środowisku reprezentantów n au k i i p ra k ­ tyki, zachodzących zm ian organizacyjnych i strukturalnych, p a n u ją ­ cych nastawień, przekonań lub toczących się dyskusji;

- wyrazem postaw społecznych, jak również stosunku reprezentantów wielu dyscyplin naukowych do prezentowanej przez nas problematyki, a także narzędziem oddziaływania na środowisko ludzi nauki i praktyki; - ważnym elem entem sprzyjającym interdyscyplinarnej integracji wie­

lu nauk zajmujących się niepełnosprawnością jako problemem b adaw ­ czym.

Ze względu na problemy ekonomiczne i organizacyjne Wydawnictwa „Śląsk”, które wydawało „Auxilium Sociale”, ostatni tom tego znanego periodyku ukazał się w końcu 2005 roku. Jednak Profesor A. Radziewicz- -Winnicki nie u staw ał w swych staran iach dalszego propagowania p re ­ zentowanej na łam ach swego czasopisma problematyki, dlatego w 2006 roku dwie niepubliczne uczelnie wyższe Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie, Wydział Nauk Społeczno- -Pedagogicznych w Katowicach oraz Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania im. gen. J. Ziętka w Katowicach podpisały umowę, na mocy której powo­ łano do życia czasopismo naukowe „Auxilium Sociale Novum”, którego redaktorem naczelnym została prof. UŚ dr hab. Ewa Syrek, a prof. zw. dr hab. A. Radziewicz-Winnicki został przewodniczącym Rady Naukowej periodyku3.

Od lat 90. dynamicznie zmieniała się problematyka badań naukowych (statutowych, w łasnych i projektów badawczych kierowanych do sfinan­ sowania przez resort), dostosowując się do problemów społeczeństwa w trakcie zmiany, związanych m.in. z pojawieniem się wielu negatywnych zjawisk społecznych, takich jak: bezrobocie, ubóstwo, marginalizacja, eks- kluzja społeczna, podjęciem działań sprzyjających inkluzji osób niedo­ stosowanych społecznie, upośledzonych, czy też osób starszych, funkcjo­ nowaniem w niszach edukacyjnych i z wieloma inn ymi zagadnieniam i związanymi ze zm ianam i politycznymi i ekonomicznymi, a w tym wyma­

3 P rofesor A. Radziew icz-W innicki był ta k ż e przew odniczącym R a d y Redakcyjnej serii: Szkoła w Dobie Globalizacji, w ra m a c h której w ydano w Filii U n iw e r s y te tu w Cie­ szynie w la ta c h 2001—2005 siedem p r a c — zob. K o j s, red. p rzy w spółudziale D a w i d , 20 0 1.

ganiam i dynamicznie zmieniającego się rynku pracy (potrzeba p e rm a ­ nentnego dokształcania się i doskonalenia czy kształtow ania nowych umiejętności). Przyczyniło się to do konceptualizacji teoretycznych i em ­ pirycznych zespołowych projektów badawczych, których syntetyczną cha­ rakterystykę przedstawiono w dalszej części tego tekstu.

10 kw ietna 1997 roku Wydział Pedagogiki i Psychologii wspólnie z Biblioteką Główną US zorganizował sesję naukow ą poświęconą dorob­ kowi naukow em u doktora honoris causa U niw ersytetu Śląskiego prof, dr. hab. Bogdana Suchodolskiego. W sesji tej wzięło udział wielu u z n a ­ nych w Polsce pedagogów, m.in. prof. zw. dr hab. Zbigniew Kwieciński, dr h.c., przewodniczący Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego.

W 2003 roku powołano do życia trzecie na Wydziale naukowe czaso­ pismo (kwartalnik) „The New Educational Review”, które zostało założo­ ne przez trzy uniwersytety: U niw ersytet M ateja Bela w Bańskiej By­ strzycy (Republika Słowacji), U niw ersytet O straw ski w Ostrawie (Repu­ blika Czeska) oraz U niw ersytet Śląski w Katowicach (Rzeczpospolita Pol­ ska). Radę Redakcyjną tw orzą dziekani wydziałów pedagogicznych wy­ mienionych uniwersytetów oraz ich zastępcy do spraw nauki. Honoro­ wymi redaktoram i s ą nestorzy pedagogiki: polskiej (prof. zw. dr Wincenty Okoń, dr h.c.), czeskiej i słowackiej. Siedziba główna redakcji mieści się na Wydziale Pedagogiki i Psychologii U niw ersytetu Śląskiego, a redakto­ rem naczelnym czasopisma jest prof. zw. dr hab. Stanisław Juszczyk. Powołanie do życia nowego czasopisma pedagogicznego o zasięgu m ię­ dzynarodowym stanowi kontynuację idei P an a Profesora Bogdana S u ­ chodolskiego, który przewodniczył międzynarodowemu zespołowi red ak ­ cyjnemu rocznika pedagogicznego „ Paideia”. K w artalnik jest wydawany periodycznie przez Wydawnictwo Adam M arszałek w Toruniu i jest jedy­ nym, znakomitym przykładem pomyślnie instytucjonalizującej się trans- granicznej współpracy od m aja 2004 roku trzech nowych członków Unii Europejskiej. Kolejne tomy kw artalnika (wydano ich do tej pory 12) s ta ­ nowią egzemplifikację rozwoju współczesnych nauk o wychowaniu i nauk społecznych w Polsce, Czechach i na Słowacji, wypełniając w sposób istot­ ny lukę wydawniczą w tej dziedzinie w krajach Europy Środkowej. „The New Educational Review” jest bowiem jedynym czasopismem o między­ narodowym zasięgu, funkcjonującym w Europie Środkowej. Ponieważ jest ono otw arte na prezentacje naukowych prac z całego świata, na jego ła­ m ach zostały już opublikowane prace badaczy także z innych krajów Europy, takich jak: Anglia, A ustria, Finlandia, Łotwa, Niemcy, Norwe­ gia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Włochy oraz z Białorusi, Japonii, Rosji, Turcji, RPA i USA.

Do najważniejszych funkcji pełnionych w życiu naukowym i intelek­ tualnym reprezentantów określonych dyscyplin n auk społecznych przez

186 KRO NIK A

„The New Educational Review”, a stąd analizowanych na jego łam ach problemów, należą:

1. Koncepcje rozwoju edukacyjnego i społeczno-kulturowego w w a­ runkach postmonocentrycznego ładu dominującego w życiu publicznym.

2. Formowanie się nowych zadań i kwestii w filozofii i teorii wycho­ w ania oraz w kulturze współczesnej wybranych państw U nii Europej­ skiej.

3. Teoretyczne ujęcie określonych faktów społeczno-edukacyjnych, a zarazem dokonywanie syntezy wiedzy szczegółowej. Podejmowanie prób tworzenia teorii z zakresu n auk pedagogicznych, jak i zjawisk społecz­ nych, dotyczących różnych szczebli instytucji oświatowych, a także spo­ łeczeństwa jako całości w państw ach postkomunistycznych.

4. Dokumentacja zjawisk i procesów społecznych transformacji w Cze­ chach, Polsce i na Słowacji oraz przem ian społeczno-edukacyjnych na świecie o znaczeniu ponadkulturowym . Efektem jej w inna być naukowa, empiryczna diagnoza (unikająca dygresji publicystycznych) przydatna dla praktyki.

5. Refleksja metodologiczna: propozycje i próby nowych technik oraz narzędzi badawczych stosowanych w obszarze szeroko rozumianej h u ­ m anistyki reprezentowanej przez Czechy, Polskę i Słowację.

6. Pobudzenie zainteresow ań badawczych w kierunku uznanych za naukowo i praktycznie doniosłe, a niedostatecznie dotąd penetrow anych w rodzimej literatu rze przedmiotu, np. pedagogiki, ale również z zakre­ su filozofii, socjologii, psychologii czy kulturoznaw stw a.

7. Refleksje metodyczne dotyczące procesu kształcenia i dokształca­ nia w tym również doskonalenia kadr nauczycielskich, doskonalenia pro­ cesów zarządzania o św iatą wzrost efektywności realizacji funkcji orga­ nicznych przez współczesną szkołę.

8. Inform acja naukowa: dotyczy to o statn ich działów czasopisma

Scientific Conferences, Review oraz Chronicle.

Tak szerokie spektrum problem atyki naukowej znajduje swe odnie­ sienie w stru k tu rze Międzynarodowej Rady Naukowej czasopisma, któ­ rej zadaniem je st dbanie o wysoki poziom naukow y zamieszczonych w nim tekstów, gw arantem tego m a być wnikliwe i krytyczne recenzowa­ nie. Przyjęto zasadę, że każdy artykuł recenzowany jest niezależnie przez dwie osoby, będące członkami Międzynarodowej Rady Naukowej lub po­ proszonymi o to konsultantam i. W m arcu 2006 roku czasopismo zostało skierowane do londyńskiej agendy In s ty tu tu Filadelfijskiego w celu jego oceny i w pisania na Listę filadelfijską. S taram y się także o wpisanie tego periodyku na listę czasopism punktow anych przez M inisterstwo Szkol­ nictwa Wyższego i Nauki.

Ju b ile u s z 30-lecia. 1 8 7

U zy sk an ie pełnych u praw nień akad em ic kic h

dla p edagogiki

W trakcie kilku ostatnich kadencji dziekańskich Rada Wydziału P e­ dagogiki i Psychologii podejmowała dwukrotnie uchwały dotyczące sfor­ m ułowania wniosku o uzyskanie upraw nień do nadaw ania stopnia dok­ tora habilitowanego n auk hum anistycznych w dyscyplinie pedagogika (kadencja 1987-1990) lub w zakresie pedagogiki i psychologii (kadencja 1996-1999). W 1999 roku Senat U niw ersytetu Śląskiego przyjął re stry k ­ cyjną wersję statutu, który zobowiązywał wydziały (Dział 2, § 20 S ta tu tu UŚ z 1999 roku) do s ta r a n ia się o pełne u p raw n ien ia akadem ickie, w przeciwnym razie groziło im przyłączenie do wydziałów mających już upraw n ien ia habilitacyjne. Ponieważ władze dziekańskie w kadencji 1999-2002 nie przygotowały stosownego wniosku do Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułu o upraw nienia habilitacyjne, Wydziałowi Pedagogiki i Psychologii groziło rozwiązanie. In sty tu t Psychologii mi ał zostać w łą­ czony do s tru k tu ry Wydziału N auk Społecznych, a In sty tu t Pedagogiki m iał być włączony do stru k tu ry pedagogiki w Filii U niw ersytetu w Cie­ szynie, jakkolwiek ta ostatnia nie miała dotychczas (i nie m a nadal) upraw ­ nień naw et do nadaw ania stopnia doktora n auk humanistycznych. Wie­ lu doktorantów Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego, a następnie Mię­ dzynarodowej Szkoły N auk o Edukacji i Kulturze, a obecnie Wydziału E t­ nologii i N auk o Edukacji w Cieszynie od 1978 roku otwierało swe p rze­ wody doktorskie na Wydziale Pedagogiki i Psychologii. Z tego powodu kadencja władz dziekańskich 2002-2005 zapowiadała się na niezwykle trudną. Jed n a k pozyskanie czterech profesorów pedagogiki z zewnątrz (prof, dr hab. Teresy Borowskiej, prof. zw. dr. hab. Wojciecha Kojsa, prof, zw. dr. hab. Ericha P etlaka oraz prof. dr. hab. Jerzego Zielińskiego) oraz otrzym anie ty tu łu naukowego przez trzech samodzielnych pracowników In s ty tu tu Pedagogiki (prof. dr. hab. Stanisław a Juszczyka, prof, dr hab. Mirosławę Knapik oraz prof. dr. hab. Adam a Stankowskiego), oraz dwie uzyskane habilitacje (dr hab. G rażyna Kempa i dr hab. A nna Nowak; w 2005 roku stopień doktora habilitowanego uzyskała dr hab. Wiesława Sacher) spowodowały znaczącą poprawę stan u kadrowego pionu pedago­ giki (obecnie - w 2007 roku - pracuje w nim 11 tytularnych profesorów oraz ośmiu doktorów habilitowanych, w tym sześciu na stanowiskach profesorów nadzwyczajnych UŚ) i umożliwiło w 2005 roku przygotowa­ nie merytorycznego wniosku do Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych o przyznanie upraw nień do nadaw ania stopnia doktora h a ­ bilitowanego w dziedzinie n auk humanistycznych, w dyscyplinie p ed a­ gogika. Wniosek te n został jednogłośnie poparty najpierw przez Senat UŚ,

1 8 8 KRO NIK A

a następnie przez zespół oraz Prezydium Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, a w końcu przez Sekcję oraz Prezydium CK, które 27 marca 2006 roku przyznało naszemu Wydziałowi bardzo ważne dla jego dalszego rozwoju pełne upraw nienia akademickie. W te n sposób Wydział Pedago­ giki i Psychologii znalazł się w elitarnej grupie kilku wydziałów pedago­ gicznych uczelni akademickich w Polsce, które posiadają,, czynne” upraw ­ nienia do nadaw ania stopnia doktora habilitowanego w dziedzinie n auk humanistycznych w dyscyplinie pedagogika.

Jednocześnie trw a ją działania mające na celu znaczące wzmocnienie kadry samodzielnych pracowników naukowych In sty tu tu Psychologii, aby w ciągu najbliższych lat starać się o podobne upraw nienia dla psychologii. Stopień doktora habilitowanego otrzymali: w 2001 roku dr hab. Eugenia Mandai, w 2003 roku dr hab. M ałgorzata Górnik-Durose, w 2006 roku dr hab. Zbigniew Spendel i w tym sam ym roku ty tu ł naukowy otrzym ała prof, dr hab. B arbara Kożusznik. Z Akademii Pedagogicznej im. J a n a Długosza z Częstochowy przeszła do pracy w Instytucie Psychologii (od 1 października 2006 roku) prof. US dr hab. G rażyna Mendecka.

Zgodnie z uchw ałą Rady Wydziału w dniu 17 grudnia 2004 roku w uznaniu zasług profesora Józefa P ietera dla rozwoju górnośląskiej pe­ dagogiki i psychologii nadano auli Wydziału Pedagogiki i Psychologii Jego imię.

Doktorat honorowy dla Profesora W incentego Okonia

Życie i twórczość naukowa Pana Profesora Wincentego Okonia, wielo­ letniego kierownika K atedry Dydaktyki Ogólnej U niw ersytetu W arszaw­ skiego, dyrektora In s ty tu tu Pedagogiki, a następnie In sty tu tu B adań Pedagogicznych, dziekana Wydziału Pedagogicznego UW i kierownika wielu centralnych instytucji naukowych i edukacyjnych, nestora polskich pedagogów, a szerzej: hum anistów stanowi dla dzisiejszego pokolenia pedagogów nie tylko pasjonującą lekturę, ale także przykład, jak nie­ ustan n ie rozbudowywana wiedza, zdolności hum anistyczne, determ in a­ cja, pracowitość oraz kształtow ane systematycznie umiejętności przewo­ dzenia ludziom (dziś powiedzielibyśmy umiejętności menedżerskie), zjed­ nyw ania ich dla osiągnięcia wspólnego, szczytnego celu, zdolności kom u­ nikacyjne i lingwistyczne oraz perswazyjne przyczyniły się w sposób istot­ ny do dynamicznego rozwoju, a także znaczenia n au k o wychowaniu we współczesnym świecie. Profesor Wincenty Okoń je st klasycznym przy­ kładem roli jednostki w rozwoju nauki: wybitny hum anista, znakomity

Ju b ile u s z 30-lecia. 1 8 9

pedagog, pedeutolog, twórca teorii procesu nauczania - uczenia się, teo­ rii kształcenia wielostronnego i teorii szkoły, k reator największej i n a j­ bardziej twórczej pedagogicznej szkoły naukowej, in tegrator akadem ic­ kich środowisk pedagogicznych w Polsce ( J u s z c z y k , 2006a). Jego do­ konania naukowe, dydaktyczne i organizacyjne stały się powodem, dla którego Rada Wydziału Pedagogiki i Psychologii skierowała w maju 2006 roku uchwałę do S en atu U niw ersytetu Śląskiego o nadanie Mu najwyż­ szej godności akademickiej, ja k ą jest doktorat honoris causa, k tó rą Se­ n a t przyznał Doktorantowi 26 w rześnia 2006 roku. Recenzentam i i la u ­ datorem w przewodzie byli wybitni polscy pedagogowie: prof. zw. dr hab. Tadeusz Lewowicki, h.c. - przewodniczący Kom itetu N auk Pedagogicz­ nych PAN, którem u w przeszłości przez wiele la t przewodniczył Profesor Wincenty Okoń, prof. zw. dr hab. Zbigniew Kwieciński, h.c. - przewod­ niczący Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, którego założycielem w 1981 roku był Profesor Wincenty Okoń, prof. zw. dr hab. Wojciech Kojs, a laudatorem prof. zw. dr hab. Andrzej Radziewicz-Winnicki ( J u s z c z y k , 2006a). F a k t ten, przypadający w 60-lecie twórczej działalności nauko­ wej Profesora był oczekiwany nie tylko przez społeczność śląskich pedago­ gów i studentów, ale także pedagogów z licznych polskich ośrodków a k a ­ demickich ( J u s z c z y k , 2006d, s. 64). Ceremonia wręczenia honorowego dyplomu odbyła się 5 grudnia 2006 roku w Pałacu Kazimierzowskim, siedzibie rek to ratu U niw ersytetu Warszawskiego, skupiła rep rezen tan ­ tów różnych ośrodków akademickich z kraju i z zagranicy oraz instytucji i urzędów centralnych. S tała się ona także znakom itą promocją nie tylko Wydziału Pedagogiki i Psychologii, ale także samego U niw ersytetu Ślą­ skiego w całym kraju ( J u s z c z y k , 2006e).

Analizując życie i twórczość naukow ą Profesora Wincentego Okonia, można zauważyć, że do grona osób blisko związanych z Profesorem n ale­ żeli prof. prof. Bogdan Nawroczyński i Bogdan Suchodolski, obaj urodze­ ni w Zagłębiu (Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec). W Sosnowcu urodził się także uczeń P an a Profesora Okonia i Jego wieloletni współpracownik prof. Czesław Kupisiewicz. Profesor współpracował także, m.in. w Komi­ tecie Ekspertów do Opracowania Raportu o Stanie Oświaty z urodzonym w U stroniu prof. Jan e m Szczepańskim, doktorem honoris causa U niw er­ sytetu Śląskiego, a także działającym w okresie międzywojennym na Ś lą­ sku (Mikołów, Górki Wielkie) prof. dr. hab. A leksandrem K am ińskim ( Koj s, 2006, s. 44-45). Profesor Wincenty Okoń wielokrotnie powoływał się w swych pracach na wyniki b ad ań prowadzonych m.in. przez prof, prof. Józefa Pietera, Barbarę Żechowską J a n a Poplucza. W swej laudacji profesor Andrzej R a d z i e w i c z - W i n n i c k i (2006, s. 20) przypomina o powszechnym korzystaniu z dorobku naukowego Profesora przez p r a ­ cowników i studentów studiów pedagogicznych i nauczycielskich. Poprzez

190 KRO NIK A

swój dorobek naukowy, w skazanie wielkich obszarów edukacyjnych w ar­ tych naukowego zagospodarowania inspirował pracowników do podej­ mowania empirycznych b adań naukowych. Godnym zaznaczenia jest fakt, iż ponad czterdzieści lat tem u Profesor opublikował swój te k st na ła­ m ach śląskiej „Chowanny”, a następnie w „Studiach Śląskich” (1979), a ostatnio w „The New Educational Review”, którego jest honorowym redaktorem (Koj s, 2006, s. 44-45).

Życie naukowe Profesora Wincentego Okonia było dla Niego zawsze rodzajem służby na rzecz Jego uczniów, społeczeństwa i kraju. Repre­ zentowany przez Profesora optymistyczny realizm sprzyjał poszukiw a­ niu w życiu tego, co mogłoby sprzyjać postępowi, natom iast nie skupiał się na krytyce tego, co m u przeszkadza. Ogromna wiedza Profesora, nie­ zrów nana zdolność kojarzenia faktów, przenikliwość, trafność sądów, wysoka umiejętność konceptualizacji i w ysnuw ania wniosków stanowi o wielkiej wartości Jego dzieł, niosących znaczące przesłanie dla stu d iu ­ jących już w XXI wieku. Najważniejsze dokonania Profesora, ich roz­ miar, siła i szeroki zakres oddziaływania s ą znakom itą okazją do przypo­ m nienia ich młodemu pokoleniu pedagogów, z których wielu chce iść dro­ gą tego Uczonego i rozwijać w sposób twórczy wiele jego głęboko h u m an i­ stycznych myśli i rezultatów Jego niestrudzonej pracy ( J u s z c z y k , 2006b, s. 64).

Działalność naukow o-badaw cza

Od 2002 roku Wydział Pedagogiki i Psychologii posiada drugą katego­ rię w klasyfikacji KBN, a pedagogika i psychologia zajm ują coraz lepsze miejsca w ogólnopolskich rankingach tygodników „ Wprost” i „ Polityka”.

W latach 1992-2006 Wydział Pedagogiki i Psychologii prowadził śro­ dowiskowe studia doktoranckie pod opieką n aukow ą Wydziału N auk Społecznych. Analiza corocznych sprawozdań JM Rektora za kolejne lata akademickie wskazuje, że doktoranci z Wydziału Pedagogiki i Psycholo­ gii n ależą do grupy wykazujących najwyższą skuteczność, ponieważ oko­ ło 70% każdego rocznika stacjonarnych studiów doktoranckich kończy doktorat w przewidzianym term inie - zob. Sprawozdanie JM Rektora za rok akadem icki 2005/2006. Od 1 w rześnia 2006 roku Wydział prowadzi własne studia doktoranckie, zwane, zgodnie z u sta w ą o szkolnictwie wyż­ szym z dnia 27 lipca 2005 roku, studiam i trzeciego stopnia. Kierowni­ kiem studiów doktoranckich z dniem 1 w rześnia 2006 roku została dr hab. Wiesława Sacher.

Ju b ile u s z 30-lecia. 1 9 1

Corocznie pracownicy Wydziału uczestniczą w kilkudziesięciu m ię­ dzynarodowych i krajowych konferencjach naukowych. W latach 2002­ 2004 na 338 konferencjach pedagogowie przedstaw ili łącznie 499 refera­ tów, w tym na 45 konferencjach zagranicznych, w których uczestniczyli reprezentanci pionu pedagogiki przedstawione zostały 54 referaty.

Jednostki funkcjonujące na Wydziale organizują kilka własnych cy­ klicznych konferencji, do których należą:

- Zastosowanie psychologii klinicznej w praktyce sądowej (konferencja organizowana co dwa lata) - K atedra Psychologii Klinicznej i Sądowej (zob. S t a n i k , M a j c h r z y k , red., 2001);

- Współczesne problemy pedagogiki społecznej i socjologii wychowania - K atedra Pedagogiki Społecznej (zob. R a d z i e w i c z - W i n n i c k i , F r ą c k o w i a k , red., 2005),

- Problem y niedostosow ania społecznego i przestępczości nieletnich w regionie Górnego Śląska, Współczesne problemy profilaktyki i reso­ cjalizacji- Studia Podyplomowe Pedagogika Specjalna w Zakresie Pro­ filaktyki i Resocjalizacji (zob. K o s e k - N i t a , R a ś , 2000; 2006; zob. także N o w a k , red., 2006);

- Problemy edukacji lingwistycznej (zob. M i c h a l e w s k a , K i s i e l , 2002); Dziecko w świecie wiedzy, informacji i komunikacji (zob. J u s z ­ c z y k , P o l e w c z y k , red., 2005a; 2005b); Edukacja w społeczeństwie wiedzy (konferencja odbyła się w 2006 roku, a m ateriały zo stan ą opu­ blikowane w 2007 roku) - konferencje organizowane co dwa lata; Fe­ stiwale ekspresji dziecięcej - organizowane corocznie (zob. K r a s o ń , 2003; K r a s o ń , M a z e p a - D o m a g a ł a , red., 2006) - K atedra P eda­ gogiki Wczesnoszkolnej i Pedagogiki Mediów;

- Dziecko w kulturze europejskiej (zob. K n a p i k , S a c h e r , red., 2005; 2006), konferencje organizowane corocznie - Zakład A rteterapii.

Główne kierunki badawcze prowadzone w ostatnich latach w In sty ­ tucie Pedagogiki dotyczą: „Problemów edukacji oraz zjawisk i procesów zachodzących w społeczeństwie w trakcie zmiany”; szczegółowe proble­ my badawcze p rzedstaw iają się następująco:

- współczesne m echanizm y rozwoju zurbanizowanego społeczeństwa postindustrialnego a rola i zadania pedagogiki społecznej;

- integratyw na strategia kształtowania lokalnych środowisk wychowaw­ czych w zakresie profilaktyki i kompensacji, w okresie zmiany społecznej; - organizacja i w arunki działań pedagogicznych w środowiskach wycho­ wujących, analiza procesu rewalidacji, terapii, rehabilitacji, metodyki pracy z osobami niepełnosprawnymi;

- dziecko w społeczeństwie postindustrialnym - diagnozowanie sytuacji edukacyjnej dziecka w młodszym wieku szkolnym w środowisku spo­ łecznym;

1 9 2 KRO NIK A

- pedagogika medialna, edukacja medialna oraz kultura medialna w two­ rzącym się społeczeństwie wiedzy;

- kształtow anie się polskiej myśli pedagogicznej (andragogika, pedago­ gika ogólna, gerontologia, teoria wychowania);

- czynnościowe aspekty treści kształcenia;

- oświata - wychowanie - opieka w krajach Europy Środkowo-Wschod­ niej;

- psychopedagogika twórczości - diagnoza i stym ulowanie uzdolnień twórczych dzieci i młodzieży. Zastosowanie dram y w edukacji;

- nauczyciele i k adra kierownicza oświaty wobec szans i zagrożeń współ­ czesnych przem ian edukacyjnych;

- przem iany w polskiej dydaktyce jako dyscyplinie i przedmiocie k ształ­ cenia nauczycieli w aspekcie historycznym i współczesnym;

- edukacja artystyczna dzieci i młodzieży. Sztuka dla rozwoju i terapii. B adania naukowe w Instytucie Psychologii s ą realizowane w ram ach tem atu priorytetowego: „Psychologiczne aspekty funkcjonowania człowie­ ka w obliczu zmian w jego środowisku społecznym, technologicznym i n a ­ tu raln y m ” i obejmują następujące tem aty szczegółowe:

- Psychologiczna problem atyka zachowań ekonomicznych. Doradztwo psychologiczne w okresie zm ian form zatrudnienia i dekompozycji ry n ­ ku pracy.

- Społeczna gospodarka rynkowa. Procesy przystosowawcze.

- Psychologiczne koszty uczestnictwa w procesach radzenia sobie w sy­ tuacji bezrobocia.

- Psychologiczne problemy przysw ajania innowacji informatycznych. - Funkcjonowanie człowieka w zmieniającej się rzeczywistości społecz­

no-ekonomicznej .

- Zagadnienia społeczne psychologii środowiskowej i ekologicznej. - Motywacja osiągnięć.

- Psychologiczna problem atyka perswazji.

- Opiniodawstwo sądowe, psychologia zeznań świadków, mediacje są­ dowe.

- Zaburzenia emocjonalne i psychosomatyczne, stres, przemoc domowa, psychoterapia.

- Problemy psychologii prenatalnej.

- Zagrożenia rozwoju psychospołecznego w środowisku wychowania. - Specyfika społecznego funkcjonowania kobiet i mężczyzn w nowej rze­

czywistości społecznej. Jakość życia w perspektywie płci. Równy s ta ­ tu s mężczyzn i kobiet w rodzinie i pracy zawodowej.

- Czynniki w arunkujące aktywność ludzi starych.

- Problem atyka w sparcia społecznego w bliskich związkach interperso­ nalnych i w środowisku pracy.

Ju b ile u s z 30-lecia. ₁₉₃

- Podmiotowe aspekty poznania naukoznawczego. - Psychometryczne aspekty diagnostyki psychologicznej.

W skazane kierunki badawcze obu Instytutów m ają istotne znacze­ nie poznawcze i praktyczne. Związane s ą z aktualnym i potrzebam i edu­ kacyjnymi i społecznymi w zmieniającej się rzeczywistości współczesnej Polski ( J u s z c z y k , 2006c).

Oba In sty tu ty przyw iązują d użą wagę do kontynuow ania i poszerza­ nia wielokierunkowej współpracy z zagranicą. Zwraca uwagę wielolet­ nia współpraca In s ty tu tu Pedagogiki z A kadem ią Pedagogiczną w Wied­ niu, w której poza wspólnie prowadzonymi badaniam i, publikacjam i (np.

Podręczny słownik terminów z zakresu nauk o wychowaniu. Angielsko-nie- miecko-polski autorstw a R.S. Seebauer, E. Górnikowskiej-Zwolak, A. Ra-

dziewicz-Winnickiego, K atow ice-W iedeń 2001 - d ru k iem u k a za ł się w 2002 roku, s. 208), następuje widoczna w ym iana studentów, uczestni­ czących w tzw. szkołach zimowych, 3-tygodniowych, organizowanych w Austrii, Czechach, Norwegii i Słowenii. Podjęto współpracę z prof. dr. A listairem Rossem z London M etropolitan U niversity (Anglia), prof. Dr. G erhardem Bansenem z Fraunhofer Application Centre for Logistic Sys­ tem s Planning and Inform ation Systems (ALI) z Cottbus (Niemcy) oraz z prof. Dr. H araldem Nielsenem z Nesna University / College (Norwegia), w którym dr A nna Watoła przedstaw iła w 2006 roku cykl wykładów. In ­ sty tu t Pedagogiki kontynuuje pomyślnie współpracę naukow ą z uniw er­ sytetam i w Ołomuńcu i O strawie (Czechy) oraz w Bratysławie, Bańskiej Bystrzycy i Nitrze (Słowacja). W ram ach tej współpracy ukazały się wspól­ ne naukowe prace zwarte, prowadzone były b adania naukowe i wykłady, uczestniczono w konferencjach, planowane jest przeprow adzanie p rze­ wodów doktorskich, przeprowadzono przewody habilitacyjne i procedury o uzyskanie ty tu łu profesora (Słowacja, Czechy). W ram ach Program u Socrates/E rasm us prow adzona je st współpraca In s ty tu tu Psychologii z kilkoma ośrodkami akademickimi, m.in. z: U niw ersytetem Technicz­ nym w Dreźnie, U niw ersytetem w Metz oraz U niw ersytetem w Ołom uń­ cu, prowadząca do corocznego wyjazdu na studia w tych uniw ersytetach 6 studentów psychologii. Zawarto także porozumienie dotyczące współ­ pracy In sty tu tu Pedagogiki z U niw ersytetem O straw skim w Czechach (wymiana 2 pracowników naukowych i 12 studentów pedagogiki) oraz z Vitus Bering College w Danii (wymiana 2 pracowników naukowych i 4 studentów), koordynatorem takich działań w Instytucie Pedagogiki jest dr B arb ara M ajkut-Czarnota, a w Instytucie Psychologii - dr hab. M ał­ gorzata Górnik-Durose.

Pracownicy In s ty tu tu Psychologii w spółpracują z ośrodkami zagra­ nicznymi w ram ach następujących tem atów badawczych: