Ciemna liczba przestępstw. Przykład badań wiktymizacyjnych mieszkańców wybranych obszarów w Łodzi

Stanisław Mordwa

3. CIEMNA LICZBA PRZESTPSTW. PRZYKŁAD BADA

WIKTYMIZACYJNYCH MIESZKACÓW WYBRANYCH

OBSZARÓW W ŁODZI

3.1. Wprowadzenie

Badacz zajmujcy si pomiarem zjawisk przestpczoci stoi przed

dylematem z jakiego rodzaju
ródeł informacji o poziomie zjawiska

skorzysta. Wybór tylko z pozoru jest oczywisty. Wydaje si bowiem, e

najlepszym
ródłem mogłaby by oficjalna statystyka. Takie instytucje jak

Policja, sdownictwo czy wiziennictwo maj obowizek gromadzenia

i udostpniania wybranych informacji o przestpczoci. Oczywistym jest, e

w statystykach tych uwzgldnione zostaj tylko te czyny, które zostały

uprzednio zgłoszone przez obywateli na Policj lub wykryte przez ni. Łatwo

zatem domyli si, e istnieje wic jaka cz czynów karalnych, które nie

zostaj ujawnione. Zgodnie z wynikami uzyskanymi w trakcie Polskiego

Badania Przestpczoci w latach 2007 i 2008 z teoretycznej liczby

przestpstw w Polsce ujawnione zostało 47,5% czynów (Siemaszko,

Grusz-czyska, Marczewski 2009). Pozostałe 52,5% to przestpstwa nieujawnione,

czyli tzw. ciemna liczba przestpstw. Liczb t moemy pozna poprzez

zbadanie opinii ofiar przestpstw.

Nauk zajmujc si problematyk bada ofiar przestpstw jest

wiktymologia. Istniej obecnie róne koncepcje przedmiotu i zakresu jej

bada. W najszerszym rozumieniu według B. Mendelshona wiktymologia

jest „samodzieln dyscyplin naukow, która zajmuje si ofiarami

nieza-lenie od
ródeł ich pokrzywdzenia – obejmuje zarówno ofiary działa sił

przyrody, jak i działa ludzkich”. W najwszej koncepcji kryminologii

według H. von Hentinga zajmuje si ona jedynie ofiarami przestpstw

(Błachut, Gaberle, Krajewski 2006).

Ju Arystoteles (1988) pisał: „ofiarami przestpstw s ci, którzy posiadaj

to, czego innym brakuje, albo dla zaspokojenia koniecznych potrzeb, albo dla

zbytku, albo dla zadowolenia zmysłów”. Współczenie, w rozumieniu

Polskiej Karty Praw Ofiary, „ofiar (…) jest osoba fizyczna, której dobro

prawem chronione zostało bezporednio naruszone lub zagroone przez

przestpstwo, a take jej najblisi”. Natomiast w polskim systemie prawno-

-karnym zamiast pojcia ofiary zastosowano termin pokrzywdzonego. W art.

49 kodeksu postpowania karnego zapisano, e „pokrzywdzonym jest osoba

fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezporednio naruszone

lub zagroone przez przestpstwo” (Dz. U., nr 89, poz. 555).

W praktyce kryminologicznej stosowanych jest kilka metod badania

przestpczoci nieujawnionej. S to eksperymenty

,

obserwacje

uczestni-czce

_{i wywiady. Wywiady o popełnionych przestpstwach mona}

przepro-wadza z: ich ofiarami (survey wiktymizacyjny), ich sprawcami (badania

typu self-report) oraz z osobami, które w jaki sposób posiadły o nim wiedz

(np. były wiadkami, dowiedziały si z relacji innych osób).

Wiktymizacja

_{moe dotyka poszczególne grupy ludzi w rónym}

stopniu. Dlatego badacze zmierzaj do ujawnienia czynników ryzyka

wiktymizacyjnego. Wród tych czynników mona wyróni przestrzenne,

sytuacyjne (zwizane z aktywnoci i stylem ycia poszczególnych

jednostek) oraz wypływajce z cech fizycznych, psychicznych i społecznych

badanych osób. Jak zauwayła A. Kossowska (1993) rodzaj zabudowy

mieszkalnej moe stymulowa popełnianie przestpstw. Niektóre

rozwiza-nia urbanistyczno-architektoniczne stwarzaj wrcz dogodne moliwoci ku

popełnieniu przestpstwa. W opracowaniu tym podjto prób opisania

wywiadów z ofiarami przestpstw z obszaru trzech łódzkich osiedli.

Badania typu survey wiktymizacyjny prowadzone s w wielu krajach na

wiecie (od kilku lat take w Polsce) i stanowi tam niezwykle istotn

kwesti w prawidłowo prowadzonej polityce społecznej. W Wielkiej Brytanii

i USA survey prowadzony jest rutynowo (stałe coroczne panele) w celu

okrelenia poziomu i głównych tendencji przestpczoci. Wyniki s

trakto-wane jako pełnoprawna alternatywa danych urzdowych o przestpczoci.

Jednake aby dobrze przeprowadzi badania wiktymizacyjne naley mie

wiadomo o pewnej specyfice i uwarunkowaniach tej metody. Oto kilka

 

Przykładem eksperymentu moe by badanie przeprowadzone w sklepie w Niemczech. „Złodzieje” mieli za zadanie dokonywa drobnych kradziey rónych towarów. Okazało si, e tylko jedna na 40 kradziey została ujawniona, czyli okrelono ciemn liczb kradziey sklepowych na 1:40 (Błachut, Gaberle, Krajewski 2006).

2

Obserwacja uczestniczca polega na bezporednim udziale badacza w zjawisku o charakterze przestpczym. Obserwator wnika w struktur badanej społecznoci, np. bandy, gangu, rodowiska patologicznego, subkultury. Przykładem zastosowania tej metody jest opracowanie Z. Boyczki (1962). Zbadał on rodowisko złodziei kieszonkowych we Wrocławiu. M.in. ustalił tam ciemn
liczb kradziey kieszonko-wych na poziomie 1:200.

3

Wiktymizacja – pokrzywdzenie, czyli doznanie krzywd i szkód w wyniku jakiego zdarzenia (Biekowska 2000).

wanych kwestii, które naley uwzgldni na kadym etapie prowadzenia

bada, jak i podczas analizy uzyskanych wyników:

– to samo przestpstwo moe by opisane kilka razy, np. wówczas gdy

było wicej jego ofiar ni jedna;

– badane s tylko osoby fizyczne – nie bada si zatem przestpczoci

dotykajcej osób prawnych i instytucji;

– badane s rozmiary tylko tzw. przestpczoci pospolitej

_{, czyli tej}

najbardziej powszechnej i uciliwej dla mieszkaców; cała gama

innych czynów (w tym wystpujcych niezwykle rzadko) nie jest

uwzgldniana w badaniach;

– ofiary maj skłonno do „ujawniania” tylko tych przestpstw, które s

zarejestrowane w ich wiadomoci i umysłach; moliwe s przy tym

zjawiska teleskopingu (przyblianie bd
oddalanie zdarze w czasie)

i zapominania;

– ofiary mog nie ujawnia czynów, o których nie wiedz, e s karalne

lub o czynach, o których nie chc mówi (np. lobbing, molestowanie,

gwałt);

– s przestpstwa bez ofiar (np. narkotykowe) i ofiary, których nie mona

zbada (np. zabójstwo);

– s grupy wysokiego ryzyka wiktymizacyjnego, które trudno uj

w badaniach (ołnierze, wi
niowie, alkoholicy, bezdomni…).

Pomimo powyszych uwag, a take innych wad jakie niewtpliwie maj

badania wiktymizacyjne, powszechnie uznaje si, e wierniej oddaj one

obraz przestpczoci rzeczywistej na danym obszarze i z tego powodu

uznawane s za bardziej przydatne (Siemaszko 2001). Nawet badacze

przestpczoci, którzy wykorzystuj j nie oceniaj jej nazbyt

entuzjastycz-nie, uznaj wyniki uzyskane za jej pomoc za uzupełniajce w stosunku do

danych policyjnych.

3.2. Badania ciemnej liczby przest pstw

Ciemn
liczb przestpstw zbadano przeprowadzajc wywiady

kwestiona-riuszowe. Badania odbyły si w styczniu 2010 r. Badano po 100

przypadko-wo spotkanych, dorosłych osób, które zadeklarowały, e w cigu ostatniego

roku były ofiarami wybranych przestpstw i które zamieszkiwały obszary

wczeniej wytypowanych osiedli. Były to: Nowe Miasto, Julianów i

Dbro-wa. Róni je od siebie przede wszystkim róny wiek i typ zabudowy (fot. 1).

 

Najczciej s to: kradzie samochodu, kradzie z samochodu, wandalizm samochodowy, kradzie motocykla, kradzie roweru, kradzie z włamaniem, usiłowanie włamania, rozbój, kradzie własnoci osobistej, czyny o charakterze seksualnym, pobicie.

W Nowym Miecie współcze

z przełomu XIX i XX

które ówczenie posiadały bardzo wysoki standard mieszka

budynki charakteryzuje wysoki stopie

Miasta naley reprezentacyjna dla Łodz

cieszce si zł sław

reprezentuje typ willowej zabudowy jednorodzinnej o

Tutejsza zabudowa nie tworzy jednego ci

wygldzie. Osiedle to uwa

miejsc do zamieszkania w Łodzi. Wielorodzinna zabudowa blokow

wy powstała głównie w latach 1970

liczba bloków, w których znajduje si

chni uytkowej. Wysoko

standard mieszka, który generalnie jest jednak niewysoki (Dzieciuch

1979, 2005).

a)

c)

Fot. 1. Przykłady zabudowy z ob ul. Skarbowa; c) Nowego Miasta, ul.

cie współczenie dominuje zabudowa typu ródmiejskiego

przełomu XIX i XX w. Przewaaj tutaj kamienice trzykondygnacyjne,

nie posiadały bardzo wysoki standard mieszka. Obecnie jednak

budynki charakteryzuje wysoki stopie zuycia technicznego. Do Nowego

y reprezentacyjna dla Łodzi ul. Piotrkowska, ale take m.

aw ulice Wschodnia i Rewolucji 1905 r. Julianów

reprezentuje typ willowej zabudowy jednorodzinnej o duej kubaturze.

ie tworzy jednego cigu domów o podobnym typie czy

dzie. Osiedle to uwaane jest za jedno z najbardziej preferowanych

zamieszkania w Łodzi. Wielorodzinna zabudowa blokowa D

wy powstała głównie w latach 197075. Typowa dla tego obszaru jest du

których znajduje si wiele mieszka o nieduej powierz

ytkowej. Wysoko zabudowy jest zrónicowana podobnie jak

, który generalnie jest jednak niewysoki (Dzieciuchowicz

b)

d)

Fot. 1. Przykłady zabudowy z obszaru: a) Dbrowy, ul. Feliskiego; b) Julianowa, ul. Skarbowa; c) Nowego Miasta, ul. Piotrkowska; d) Nowego Miasta, ul. Wschodnia

ródło: fot. własne autora

ródmiejskiego

tutaj kamienice trzykondygnacyjne,

. Obecnie jednak

ycia technicznego. Do Nowego

e m.in.

r. Julianów

ej kubaturze.

podobnym typie czy

ardziej preferowanych

zamieszkania w Łodzi. Wielorodzinna zabudowa blokowa

Dbro-zaru jest dua

ej

powierz-nicowana podobnie jak

, który generalnie jest jednak niewysoki (Dzieciuchowicz

skiego; b) Julianowa, Piotrkowska; d) Nowego Miasta, ul. Wschodnia

3.3. Badania wiktymizacyjne

Zgłaszalno

Głównym celem prowadzenia bada wiktymizacyjnych jest okrelenie

przestpczoci rzeczywistej. Bo o tym, e przestpstw jest wicej niby to

wynikało ze statystyk policyjnych, wiedz wszyscy. Poznanie tej rónicy,

a wic ciemnej liczby, stanowi drog do okrelenia poziomu przestpczoci

rzeczywistej. Ponadto rozmiary ciemnej liczby uywane s jako wska
niki

efektywnoci pracy Policji, a nawet całego wymiaru sprawiedliwoci.

Jedn z najwaniejszych miar w badaniach wiktymizacyjnych jest

współczynnik zgłosze czyli stosunek liczby czynów zgłoszonych organom

cigania przez pokrzywdzonych na 100 popełnionych. Według danych

uzyskanych w ramach Polskiego Badania Przestpczoci w latach 2007/2008

zgłaszalno ogólnie w Polsce wyniosła 47,5%, a województwo łódzkie ze

współczynnikiem 54,2% znalazło si na 4 miejscu w kraju (najlepsza

sytuacja była w Podkarpackiem – 58,6%, a najgorsza na lsku – 41,9%). Na

rys. 1 przedstawiono natomiast porównanie odnoszce si do zgłaszania

organom cigania przestpstw przez respondentów z trzech łódzkich osiedli.

Wyszy współczynnik zgłosze ni w województwie łódzkim uzyskano

tylko dla Julianowa.

Rys. 1. Ogólny współczynnik zgłosze ródło: oprac. własne

Dla badajcych zjawisko zgłaszalnoci przestpstw niezwykle ciekawe s

powody, którymi kierowały si zarówno osoby, które dokonały zgłoszenia

o przestpstwie, jak i te, które tego nie uczyniły (Siemaszko 2001). Według

ogólnopolskich wyników bada najczstszymi powodami zgłaszania

49% 55% 42% 51% 45% 58% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Dąbrowa Julianów Nowe Miasto

przestĊpstwa nie zgłoszone przestĊpstwa zgłoszone

przestpstwa były odpowiedzi (Siemaszko 2001): „aby sprawca został ujty”,

„przestpstwa powinny by zgłaszane”, „aby zapobiec powtórzeniu si

zdarzenia” oraz „aby odzyska mienie”. W opracowaniu M. Marczewskiego

(Siemaszko 2008) znajdujemy natomiast przyczyny niezgłaszania

prze-stpstw. Najczciej pokrzywdzeni wybierali kategorie: „nie było to

zdarzenie tak powane, by zgłasza je Policji”, „niewiara w złapanie sprawcy

przez Policj”, „ch uniknicia długich urzdowych procedur” oraz „Policja

nie zajłaby si t
spraw
”. Ze wzgldu na ograniczone ramy

kwestiona-riusza w prezentowanych badaniach dokonano tylko analizy powodów

niezgłaszania przestpstw.

Ogólnie respondenci z trzech łódzkich osiedli jako najczstsz przyczyn

niezgłaszania przestpstw równie podawali niewielk powag czynu (42%

badanych). Tak odpowied
najczciej wybierały ofiary kradziey własnoci

osobistej, kradziey z samochodu i rozboju. Drug przyczyn biernoci

respondentów była niewiara w skuteczno pracy Policji (23%). Szczególnie

czsty był to pogld wród osób, którym ukradziono co z samochodu,

zniszczono samochód, skradziono rower, ukradziono co z mieszkania, bd

usiłowano si do niego włama. Brak zaufania do Policji był trzecim z kolei

powodem nieinformowania o zaistnieniu przestpstwa (17% ofiar). Takie

pogldy mieli czciej pokrzywdzeni czynami o charakterze seksualnym,

pobici i ofiary rozboju. Generalnie niepokojcym wnioskiem z analizy

struktury odpowiedzi na pytanie o powody niezgłaszania przestpstw jest

bardzo czste zwracanie uwagi na róne aspekty pracy Policji. Z tego punktu

widzenia instytucja ta czsto uzyskiwała bardzo niepochlebne opinie.

Podczas analizy przyczyn niezgłaszania przestpstw zwrócono take

uwag na rónice w opiniach midzy mieszkacami rónych czci Łodzi.

Wyniki zestawiono w tab. 1.

W tabelach 1 i 2 szczególn uwag naley zwróci na opinie

mieszka-ców Nowego Miasta. Otó zauwaalna jest znamienna wród tych badanych

korelacja midzy najniszym współczynnikiem zgłosze i ponadprzecitnym

udzielaniem odpowiedzi zwizanych z niewiar w skuteczn prac Policji

oraz konieczno samodzielnego radzenia sobie w swoim rodowisku

(„samodzielne załatwienie sprawy”, „obawa przed zemst
”).

Na podsumowanie tej czci artykułu naley jeszcze zwróci uwag na

szczególnie due znaczenie bada wiktymizacyjnych w Łodzi w obliczu tak

niskiego poziomu zgłaszania przestpstw, który czyni statystyki policyjne

mniej wiarygodne.

Tabela 1 Powody niezgłaszania przestpstw

Dlaczego to zdarzenie nie zostało zgłoszone

Policji lub prokuraturze? Dbrowa Julianów

Nowe Miasto Nie było to zdarzenie tak powane, by je zgłasza – – +

Policja i tak nie złapałaby sprawcy + – +

Brak zaufania do Policji – – +

Sprawca i tak nie został by ukarany – + –

Policja i tak nie zajłaby si t spraw – + –

Ch uniknicia długich urzdowych procedur – + –

Samodzielne załatwienie sprawy – – +

Obawa przed zemst – – +

Inne powody + + –

Uwaga: +/ oznacza nadwyk/deficyt wskaza w porównaniu ze redni dla ogółu respondentów.

ródło: oprac. własne.

Ryzyko wiktymizacji

W badaniu ryzyka wiktymizacji czy zagroenia przestpczoci

podsta-wow miar jest współczynnik wiktymizacji (czyli iloraz ogólnej liczby

uwzgldnionych w badaniu czynów na 100 respondentów), który obrazuje

jaka cz populacji rzeczywicie została niestety ofiar przestpstwa.

W badaniach przedstawionych przez A. Siemaszk, B. Gruszczysk,

M. Marczewskiego (2009) warto tego współczynnika dla całego kraju

wyniosła 20,4% co oznacza, e w latach 2007/08 ofiar przestpstw padł co

pity Polak. W województwie łódzkim według tych autorów zagroenie

przestpczoci oszacowano na poziomie 21,7%, wobec najbardziej

zagroo-nych obszarów Dolnego lska (30,1%), Komendy Stołecznej Policji

(26,1%) i lska (24,9%). Za najbezpieczniejsze uznano w tym opracowaniu

Podkarpacie (10,5%) i witokrzyskie (12,1%). W porównaniu z tymi

krajowymi współczynnikami uzyskane dla wybranych obszarów wartoci

rocznych współczynników wiktymizacji naley uzna za wysokie (Julianów,

Dbrowa) lub za bardzo wysokie (Nowe Miasto) (rys. 2)

. Jednak warto przy

tym zaznaczy, e współczynniki te obrazuj ogólne zagroenie tylko

wybranymi rodzajami przestpstw, tzw. pospolitych, do których w

prezento- 

Obszar podległy Komendzie Stołecznej Policji, obejmujcy Warszaw i ssia-dujce z ni powiaty, wydzielony został z woj. mazowieckiego. Komenda ta równowana jest pozostałym 16 Komendom Wojewódzkim. Siedzib Komendy Wojewódzkiej dla Mazowsza jest Radom.

6

Na potrzeby obliczenia tego współczynnika podczas przeprowadzania wywia-dów zliczano take te osoby, które nie były ofiarami przestpstw w cigu ostatniego roku.

wanych badaniach zaliczono: kradzie samochodu, kradzie z samochodu,

wandalizm samochodowy, kradzie motocykla, kradzie roweru, kradzie

z włamaniem, usiłowanie włamania, rozbój, kradzie własnoci osobistej,

czyny o charakterze seksualnym.

Rys. 2. Ogólny roczny współczynnik wiktymizacji ródło: oprac. własne

W odrónieniu od rys. 2, w którym przedstawiono ogólne zagroenie

jedenastoma wybranymi przestpstwami, w tab. 2 zamieszczono informacje

o piciu najczciej popełnianych przestpstwach danego rodzaju.

Tabela 2 Struktura najczciej popełnianych przestpstw (w %)*

Dbrowa Julianów Nowe Miasto

kradzie z samochodu --- 28

kradzie własnoci osobistej 22 rozbój --- 17 kradzie z włamaniem --- 8 kradzie roweru --- 7 kradzie z włamaniem --- 21 kradzie z samochodu --- 20 usiłowanie włamania --- 16

kradzie własnoci osobistej 13 rozbój --- 12

rozbój --- 27

pobicie--- 23

kradzie z włamaniem --- 19

kradzie z samochodu --- 8 kradzie własnoci osobistej - 8

Uwaga: * w tabeli przedstawiono odsetek ofiar przestpstwa danego rodzaju wród ogółu ofiar. Liczb nie naley sumowa, gdy były przypadki ofiar wielo-krotnych.

ródło: oprac. własne.

Cztery czyny: kradzie z samochodu, rozbój, kradzie z włamaniem

i kradzie własnoci osobistej znalazły si wród piciu

najpowszechniej-szych przestpstw we wszystkich badanych obszarach, co mogłoby

wskazywa na małe rónice midzy osiedlami. Jednake po bliszej analizie

28% 20% 18% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

przedstawionych w tab. 2 wartoci, okazuje si, e rónice w czstoci

wystpowania poszczególnych czynów s znaczne. Jedynie kradzie

z samochodu i kradzie własnoci osobistej wykazuj zwizki w rozkładzie

przestrzennym midzy obszarami. Pewne podobiestwa dotyczce ryzyka

wiktymizacji wystpuj midzy Dbrow i Nowym Miastem. Korelacja

w tym przypadku jest bardzo wysoka – jednake ujemna, co oznacza, e

proporcje midzy ofiarami poszczególnych przestpstw s odwrotne. Duej

liczbie ofiar danego rodzaju czynu z jednego obszaru towarzyszy mała liczba

ofiar tego przestpstwa z obszaru drugiego. Zupełnie niepodobna do innych

obszarów jest sytuacja w zakresie zagroenia przestpczoci w Julianowie.

Przeprowadzone

analizy

bada

sondaowych

ofiar

przestpstw

pochodzcych z trzech rónych obszarów miasta dowiodły, e istnieje due

przestrzenne zrónicowanie nie tylko co do nasilenia ogólnego zagroenia

wiktymizacyjnego, ale take zagroenia poszczególnymi rodzajami

rozpatry-wanych czynów.

3.4. Wnioski

Na podstawie wczeniej prowadzonych badaniach na obszarze Dbrowy,

Julianowa i Nowego Miasta dokonano analizy poczucia bezpieczestwa

mieszkaców (Mordwa 2010). Odczucia mieszkaców dotyczce ich

bezpie-czestwa uzyskane w trakcie bada sondaowych zestawiono z

przestp-czoci stwierdzon. Zauwaono wówczas znaczn rozbieno midzy

poczuciem zagroenia a statystykami policyjnymi. Tam, gdzie rejestrowana

przestpczo była najwysza (Julianów), mieszkacy czuli si

najbez-pieczniej. W przypadku opinii mieszkaców Nowego Miasta stwierdzono

natomiast równie niewłaciw percepcj przestpczoci. Otó, przy niskich

wska
nikach natenia przestpczoci utrzymywał si tam wysoki poziom

strachu przed przestpczoci.

W prezentowanym opracowaniu przedstawiono wyniki bada

wiktymiza-cyjnych wród mieszkaców trzech jednostek osiedlowych w Łodzi. Okazało

si, e mona wskaza na pewne zbienoci midzy uzyskanym obrazem

przestpczoci w opiniach ofiar przestpstw i poczuciem zagroenia

przestpczoci, czyli midzy przestpczoci nierejestrowan a poziomem

bezpieczestwa. I tak, Nowe Miasto charakteryzuje si najwyszym ogólnym

współczynnikiem wiktymizacji i najnisz zgłaszalnoci przestpstw, co

wyra
nie koresponduje z opiniami mieszkaców o wysokim zagroeniu

czynami karalnymi. Najmniejszemu poczuciu zagroenia przestpczoci

wród mieszkaców Julianowa towarzyszy natomiast najnisze ryzyko

wiktymizacyjne.

Gdyby przyj załoenie, e społeczny odbiór poziomu przestpczoci na

danym obszarze jest wypadkow przestpczoci faktycznej, to okazuje si

w wietle przedstawionych wyników bada, e lepszym
ródłem informacji

o przestpczoci s dane wiktymizacyjne, a nie policyjne statystyki. Poczucie

bezpieczestwa wród mieszkaców jest bowiem wysokie tam, gdzie niskie

jest ryzyko wiktymizacyjne, czyli tam gdzie szanse spotkania ofiar s

mniejsze. Taki wniosek zbieny jest zreszt z logicznymi przewidywaniami.

Ale przecie przyjte załoenie jest zbytnim uproszczeniem problemu, gdy

przyczyn złoonego zjawiska poczucia bezpieczestwa jest niewtpliwie

wicej (Krajewski 2008).

Daleko idce stwierdzenie, e do rozwaa o rzeczywistym poziomie

przestpczoci lepsze s wyniki bada wiktymizacyjnych jest zatem

nieu-zasadnione. Ale mona wskaza, e badania te powinno prowadzi si

równolegle i komplementarnie w stosunku do oficjalnych policyjnych

statystyk.

LITERATURA

Arystoteles, 1988, Retoryka-Poetyka, PWN, Warszawa.

Biekowska E., 2000, Wiktymologia. Zarys wykładu, Wyd. Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa.

Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., 1999, Kryminologia, Wyd. Arche s.c., Gdask. Boyczko Z., 1962, Kradzie kieszonkowa i jej sprawca, Wyd. Prawnicze,

Warsza-wa.

Dzieciuchowicz J., 1979, Kształtowanie warunków mieszkaniowych wielkiego

mia-sta na przykładzie Łodzi, „Acta Universitatis Lodziensis”, seria II, z. 21.

Dzieciuchowicz J., 2005, Spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe w Łodzi 

struk-tura i typologia przestrzenna, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica

Socio-Oeconomica”, nr 6.

Kossowska A., 1993, rodowiskowo-przestrzenne uwarunkowania przestpczoci

(wybrane zagadnienia współczesnej ekologii przestpczoci), Archiwum

Krymi-nologii, t. 19.

Krajewski K. (red.), 2008, Poczucie bezpieczestwa mieszkaców wielkich miast.

Kraków na tle innych miast europejskich, Wyd. UJ, Kraków.

Mordwa S., 2010, Poczucie bezpieczestwa mieszkaców wybranych osiedli w Łodzi [w:] Madurowicz M. (red.), Wartociowanie współczesnej przestrzeni miejskiej, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, War-szawa.

Siemaszko A., 2001, Kogo bij
, komu kradn
. Przestpczo nie rejestrowana

w Polsce i na wiecie, Instytut Wymiaru Sprawiedliwoci, Warszawa.

Siemaszko A. (red.), 2008, Geografia wystpku i strachu. Polskie Badanie

Przestp-czoci ‘07, Instytut Wymiaru Sprawiedliwoci, Warszawa.

Siemaszko A., Gruszczyska B., Marczewski M., 2009, Atlas przestpczoci w

Pol-sce 4, Instytut Wymiaru Sprawiedliwoci, Warszawa.

Ustawa Kodeks postpowania karnego z dnia 6 czerwca 1997 r., (Dz. U., 1997, nr

ABSTRACT

DARK FIGURE OF CRIME. AN EXAMPLE OF VICTIMIZATION SURVEY AMONG THE RESIDENTS OF SELECTED HOUSING ESTATES IN ŁÓD

In Poland, only about one in two crimes is reported to police, but there is an another type of data source that shows the rest of crimes. By directly questioning victims about their experiences, it is possible to generate information about the so-called dark figure of crime, i.e. about those incidents that go either unreported or unrecorded by the police.

The paper presents the analysis of the researches on the dark figure of crime of three selected housing estates in Łód
: Dbrowa (tower blocks), Julianów (single housing) and Nowe Miasto (downtown). Various parts of the paper analyze the research results on reporting rate and risk of victimization. The socio-demographic characteristics of residents which influence the level of fear were also studied. The survey also confirmed a correlation between the sense of security and the level of unrecorded crime. The residents of Nowe Miasto, for example, lowly assess their personal security (although it has the average recorded crime rate) because of the highest victimization rate.