Ludwika Press,Kazimierz
Majewski,Zbigniew
Tabasz,Waldemar Szubert,Tadeusz
Sarnowski,Leszek
Dąbrowski,Mirosław Stanisławski
Novae (Bułgaria). Sektor Zachodni
Informator Archeologiczny : badania 7, 305-306
N O V A E / B u ł g a r i a / S e k to r Z a c h o d n i
Ekspedycja A rcheologiczna U niw ersytetu W arszaw skiego
B a d a n ia p r o w a d z iła d o c . d r L u d w ik a P r e s s z a s tę p u ją c p r o f . d r K a z i m i e r z a M a je w s k ie g o p r z y w s p ó łu d z ia le m g r Z b ig n ie w a T a b a s z a , s m g r W a ld e m a r a S zu b erfca , m g r T a d e u s z a S a rn o w s k ie g o / a u to r s p r a w o z d a n i a / . A r c h i t e k ta m i e k s p e d y c ji t y l i d o c . d r i n ż . a r c h . L e s z e k D ą b ro w s k i 1 m g r I n t . a r c h . M ir o s ła w S ta n is ła w s k i . C z te r n a s ty s e z o n b a d a ń . R z y m s k ie m laB to n a d d u n a js k ie - o d p i e r w s z y c h w ieków n a s z e j e r y do o k r e s u p ó ź n o rz y m s k ie g o . P r a c a m i a r c h e o lo g ic z n y m i, o b ję to p ó łn o c n o - z a c h o d n ią ! o d c in e k IV / i śro d k o w ą c z ę ś ć m i a s t a / o d c in e k X I / . N a o d c in k u IV k o n ty n u o w an o o d s ła n ie n ie tz w .b u u o w li z p o r ty k a m i z ło ż o n e j z c e n tr a ln e g o d z ie d z iń c a o to c z o n e g o z t r z e c h s t r o n p o r ty k a m i i s z e r e g i e m p r o s t o k ą t n y c h p o m ie s z c z e ń / A - I , K / . W e w s c h o d n ie j c z ę ś c i b u d o w li o d tw o rz o n o d o m n ie m a n y b ie g k o lu m n p o r ty k u . N a Z a c h ó d od p o rty k u z o s t a ł o d s ło n ię ty b r u k z n ie r e g u la r n y c h p ły t k a m ie n n y c h .S tw i e r d z o n o , ż e b r u k te n z o s t a ł p o ło żo n y po u s ta w ie n iu k o lu m n p o r ty ku w s c h o d n ie g o . M ię d z y d w ie m a p o ło ż o n y m i n a jb a r d z i e j n a p ó łn c c b a z a m i k o lu m n z o s t a ł o d k r y ty du ży k a m ie n n y p r ó g .N a p r z e d łu ż e n iu p ro g u po s i r o n i e z a c h o d n ie j w s p o m n ia n y w y ż e j b r u k tw o r z y r o d z a j u lic y z b a r d z o s t a r a n n i e u ło ż o n y c h p ły t k a m ie n n y c h . P ły ty te o d c in a ją s i ę w y r a ź n ie o d r e s z t y b r u k u .P o z i o m p ły t b ru k u o d p o w ia d a p ły to m o d k ry ty m w c z e ś n ie j w p ó łn o c n e j c z ę ś c i d z ie d z iń c a ^
W ś ro d k o w e j c z ę ś c i b u d o w li p ro w a d z o n o p r a c e w o b r ę b ie o d k ry ty c h w u b ie g ły c h k a m p a n ia c h p o m ie s z c z e n ia c h J , L . P ó łn o c n y m u r p ó ź n ie js z e g o o d r e s z t y z abudow y p o m ie s z c z e n ia L k r y ł w s o b ie k o lu m n y i t e z y p ó łn o c n e g o p o rty k u c a łe j b u d o w li. R o z m ie s z c z e n ie b a z i k o lu m n p o rty k u b y ło u s ta lo n e ju ż w c z e ś n i e j. W w yniku u s o n ię c ia g r o ż ą c y c h z a w a le n ie m n ie d b a le z b u d o w an y c h p a r t i i m u r u z o s ta ły c a łk o w ic ie o d s ło n ię te b a z y k o lu m n 1 n a p a r u o d c in k a c h s ty lo b a t p o r ty k u . P o łu d n io w ą ś c i a n ę portyku s ta n o w ił p ó łn o cn y m u r p o m ie s z c z e n ia J . N a tr a f io n o p r z y n im n a o d ła m k i k o lo ro w e g o ty n k u .W p ó łn o c n y m o tw o r z e w e jś c io w y m p o m ie s z c z e n ia J o d k ry ty z o s ta ł k a m ie n n y p r ó g . Z ac h o w a n e z a g łę b ie n ia ś w ia d c z ą , ż e w e j ś c ie z a m y k a ły d w u s k rz y d ło w e drzw i.*
Z n a l e z i s k a : f r a g m e n ty g ło w ic , la m p y , c e g ły z o d c is k a m i s te m p li^ ta o n e ty . c e r a m ik a n a c z y n io w a , w y ro b y z e s z k ł a , k o ś c i, m e ta lu .
P r a c e p r z y z a b e z p ie c z e n iu o d k ry ty c h w c z e ś n ie j fra g m e n tó w b u d o w li. P o ło ż o n e w p o łu d n io w ej c z ę ś c i b u d o w li p o m ie s z c z e n ia k ą p ie lo w e z o s ta ły p r z y k r y t e o c h ro n n y m d a c h e m . P o z o s t a łe m u r y z a b e z p ie c z o n o d a c h ó w k a m i. Na o d c in k u XI k o n ty n u o w an o w dw óch m ie js c a c h r o z p o c z ę te w 1971 r . p r a c e p r z y o d k ry w a n iu p r o s to k ą tn y c h p o m ie s z c z e ń .B y ć m o ż e n a le ż a ły o n e do c e n t r a l n e j b u d o w li m ia s t a .W ą t k i m u ró w w y d a ją s i ę w s k a z y w a ć , ż e d o m n ie m a n a b u d o w la n a le ż a ł a do s t a r s z e j z a b u d o w y .O d k ry to w lu ź n y c h f r a g m e n ta c h a ta k ż e in s itu d e k o r a c ję ś c ia n p o m ie s z c z e ń z ło ż o n ą z c z e rw o n e g o ty n k u . N ie k tó r e f r a g m e n ty ty n k u m a j ś la d y g r a f f i t o . Z n a le z io n o ró w n ie ż lu ź n e f r a g m e n ty d e k o r a c ji m a l a r s k i e j w y k o n a n ej p r z y u ż y c iu f a r b c z e r w o n e j, c z a r n e j , z ie lo n k a w e j i ż ó łta w e j. W z a c h o d n ie j c z ę ś c i o d c in k a
306 -n a tr a f io -n o -n a p ó ź -n ie js z y p ie c o r a z k a -n a ł p r z y k r y t y d u ż y m i ka m i e-n -n y m i p ły ta m i. N ad p o z io m e m p o s a d z k i je d n e g o p o m ie s z c z e n ia o d k ry to 158 k a m ie n n y c h k u l o ś r e d n ic a c h o d 13 do 20 c m . In n e z n a le z is k a : f r a g m e n t b rą z o w e g o p o s ą g u / s to p a /* p i e r ś c i e ń , f ib u la , la m p y i f r a g m e n ty lam p * c e g ły i d a ch ó w k i z o d c is k a m i s t e m p l i , c e r a m i k a n a c z y n io w a , w y r o b y z k o ś c i , m eta lu * s z k ł a . O D ER C Y / B u ł g a r i a / I n s ty tu t H i s t o r i i K u ltu r y M a te r ia ln e j P o l s k i e j A k a d e m ii N au k w P o z n a n iu - Z a k ła d A r c h e o lo g ii W ie lk o p o ls k i B a d a n ia p r o w a d z ił p r o f . d r W ito ld H e n s e l . F in a n s o w a ł P A N . P i ą ty s e z o n b a d a ń . T w i e r d z a r z y m s k o - b iz a n t y j s k a i o s a d a w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n a do X I w . B a d a n ia m ia ły n a c e lu p e łn i e js z e p o z n a n ie s y tu a c ji s t r a t y g r a f i c z n e j w p o łu d n io w e j c z ę ś c i o s a ety, a w s z c z e g ó ln o ś c i d o t a r c ie do c a l c a . S tw ie rd z o n o * ż e n a w a r s tw ie n ie h a ls z t a c k i e s ta n o w ią c e n a j s t a r s z ą f a z ę z a s ie d le n ia * z a c h o w a ły s i ę w p r z e g ł ę b i a - n ia c h sk ały * p r z e d e w s z y s tk im w m ie j s c a c h n i e z n is z c z o n y c h fu n d a m e n ta m i b u d o w li w c z e s n o b iz a n ty js k ic h . D la te g o ty lk o s p o r a d y c z n ie n a tr a f io n o n a f r a g m e n ty w a r s tw z w ią z a n y c h z n a j s t a r s z ą z a b u d o w ą . U z y s k a n o z n ic h lic z n y z b ió r n a c z y ń i f r a g m e n tów o z ró ż n ic o w a n y c h k s z ta łta c h .W z b o g a c iły s i ę d z ię k i te m u h a ls z t a c k i e m a t e r i a ł y c e r a m ic z n e * w y s tę p u ją c e d o tą d ty lk o s p o r a d y c z n i e . U z y sk a n o n a d to s z e r e g p r z e d m io tów c o d z ie n n e g o u ż y tk u o r a z b a r d z o l ic z n e k o ś c i z w i e r z ę c e .
W y k o p a lisk a n ie p rz y n io s ły * z w y ją tk ie m odosobnionych przykładów, ceram iki rzym skiej.U dało s i ę n a to m i a s t o d s ło n ić d u ży f r a g m e n t b u d o w li w c z e s n o b iz a n ty js k ie j. M u ry je j b y ły o b u s tr o n n ie lic o w a n e .W e w n ę tr z u m ie ś c i ły s i ę l ic z n e p ito s y r o z m i e s z c z o n e w k ilk u r z ę d a c h . W b u d o w li t e j z n a le z io n o z ło t ą m o n e tę T e o d o z ju s z a II z V w ie k u . W b a d a n ia c h n a d m ło d s z y m i f a z a m i z a s ie d le n i a o s a ety / IX - X I / u z y s k a n o d a ls z e m a t e r i a ł y d o ty c z ą c e ro z p la n o w a n ia O B acty w j e j k o le jn y c h f a z a c h ro z w o jo w y c h . O d k ry to l ic z n e z a b y tk i z ż e la z a
