Andrzej Gołembnik,Dariusz
Makowski,Marek
Mierosławski,Zbigniew Polak
Pułtusk, woj. ciechanowskie. Gród i
zamek
Informator Archeologiczny : badania 14, 166-167
166
-w oj. ciechano-wskie Gród i zamek
PU ŁTU SK P P Pracownie Konserwacji
Zabytków
Pracownia A rch eologiczn o-Konserwatorska
Oddział W arszawa
Badania prow adził m gr An drzej Gołembnik /autor sprawozdania/, m gr Dariusz M a kowski. m gr M arek M ierosław ski, m gr
Zbigniew Polak, Finansował W KZ w C ie chanowie. Piąty sezon badań. Osada i grodzisko /X E -X IV w ,/ .
W sezonie zim owym 1979/80 prace skoncentrowano w wykopie DC, gdzie w warstwach nasypowych tworzących rdzeń w zgó rza wyko nano trzy sondaże, o łącznej pow ierzchni 20 m2, W trakcie prac ustalono, iż w tej c zę ś c i dziedzińca m ią ższość warstw nasypowych wynosi ca 100 m. Pon iżej zalega warstwa osadnicza, w której natra fiono na fragm ent zabudowania drewnianego w zniesionego w technice w ieńcow ej na zrąb. M iąższość tej warstwy ca 40 cm. Posadowiona je s t na warstwach calcowych zalegających na p oziom ie ca 250 cm po w yżej obecnego lustra wody rzek i N arew . N iew ielka ilo ś ć materiału zabytkowego, głównie ceram ik i, pozwala wstępnie datować tę w arstw ę na 2 połowę XII wieku.
Na wschodnim stoku w zgó rza rozp oczęto prace w wykopie 111 C o wym iarach 40 x 4 m etry. Celem tych prac było odsłonięcie reliktów architektury drewnianej wschodniego krańca grodu w raz z ustaleniem charakteru konstrukcji obronnych, zasięgu pierwotnego w zgó rza oraz ustalenia głębokości fosy. Podczas prac stwierdzono, iż w tej c zę ś c i fortyfik a cje grodowe zniwelowane zostały, aż po strop nasypu piasko wego tw orzącego w ypiętrzen ie okalające plateau centralne. Uchwycono kąt nachylenia pierwotnego stoku zakłóconego wkopem pod X V H -w ieczny mur oporowy opasujący tę czę ść w zgórza. Problem głębokości fosy pozostaje otw arty. P ra c e wykopaliskowe u podnóża stoku wstrzym ano z powodu zbyt w ysokiego poziomu wód gruntowych.
Na dziedzińcu zamkowym rozp oczęto prace wykopaliskowe w w y kopie XI. Wykop ten o powierzchni 130 m2, zlokalizowany* w północno- zachodniej c zę śc i dziedzińca, łą czy wykopy I i V II /Inform ator A rch eo logiczn y 1978, s, 244/. Jest c zę śc ią w ielk iego wykopu eksplorowanego po za rysie nowo projektowanych piwnic. Z uwagi na napięte terminy in w estycji, warstwy związane z funkcjonowaniem murowanej rezyd en cji zdjęte zostały m echanicznie. Podobnie jak w innych rejonach dziedziń ca, na p oziom ie ca 180 cm poniżej obecnego poziomu użytkowego od słonięto warstwy kulturowe nasycone znaczną ilo śc ią reliktów drewnia nej architektury grodowej, W roku bieżącym zdjęto trzy poziomy osad n icze których m ią ższość warstw, ich charakter ustalone zostały w w y kopach I i V II. Znaczna powierzchnia nowego wykopu pozwoliła na
określen ie zasad rozplanowania przestrzennego tej c zę śc i grodu. Od słonięto północną u licę okrężną oraz zabudowę orientowaną wg je j
167
-przebiegu, określając za sięg p arceli, sposób organizowania je j zabu dowy, konstrukcyjne rozw iązania obiektów wolnostojących i tych które tw orzą zw arte gospodarstwa. Zasada rozplanowania przestrzennego w eksplorowanych poziomach je s t wspólna. U lega zm ianie, podobnie jak w innych wykopach, w kolejnym , czw artym p oziom ie, którego gó r ne, destrukcyjne warstwy odsłonięto z końcem sezonu. W trakcie ich
eksploracji natrafiono na ułamki c egieł o ra z drobne fragm enty polewa nych naczyń kamionkowych. M ateriał zabytkowy, uzyskiwany w trakcie tegorocznych prac, nie zm ien ił przyjętych w cześniej ram chronolo gicznych dla poszczególnych poziomów osadniczych.
M ateriał zabytkowy i dokumentacja wykopaliskowa znajduje się w pom ieszczeniach pracowni w Pułtusku i w W arszaw ie,
Badaniami objęto północno-wschodnią czę ść grodziska. Zakoń czyły one całkowitą eksplorację wnętrza grodu. P rze s trze ń wykopów obejmowała północną c zę ś ć wału oraz majdanu grodu /powierzchnia wykopów wynosiła 212,5 m2/. Wyniki tegorocznych prac potw ierdziły podobnie, jak w latach ubiegłych dwufazowość obwarowań grodu, uchwyt ną w dwóch warstwach pożar owych, które należy w iązać t r . 1256 i przełom em X III/ X IV w. - około 1300. W w arstw ie odpowiadającej ostatniej fazie istnienia grodu uchwycono ślady po konstrukcjach drewnianych /skrzyniowych/ oblepianych na zewnątrz gliną. Stały one na nasypie ziem nym , który z k olei zalegał bezpośrednio na nasypie z p ierw szej fazy istnienia grodu.
Na południe od wału, w bezpośredniej je g o bliskości odsłonięto pozostałości po dwóch obiektach gospodarczych typu magazynowego. Drewniane konstrukcje ścian budynków oblepione były warstwą gliny. Jeden z obiektów posiadał wysunięty na majdan przedsionek. W arstwy odkrytych obiektów zaw ieraty przepalone ziarna zbóż, fragm enty żaren kamiennych, brązow y trzew ik pochwy m iecza, nożyce żelazn e, p rzę ś - lik gliniany, fragm enty k ości zw ierzęcych o ra z ułamki ceram iki z III okresu wczesnego Średniowiecza.
P ra c e wykopaliskowe kontynuowane.
R A C IĄ Ż , gm, Tuchola w oj, bydgoskie
U niw ersytet Łódzki Katedra A rch eologu
Badania prowadziła Pom orska Ekspedycja Arch eologiczn a U Ł . Sprawozdanie opraco w ał m gr M aciej T rzc iń sk i. Finansował U niw ersytet Łódzki o ra z Urząd Wojewódzki w B ydgoszczy, Dwunasty sezon badań. G ro dzisko wczesnośredniowieczne /XIII w. / - stolica kasztelanii.
