Acta Uiiiversitatis Lodzieiisis
FOLIA IURIDICA
28
W łodzim ierz N yk iel
USTA W A BUDŻETOWA
W Y D A W N I C T W O U N IW ER SY TETU ŁÓDZKIEGO 1987
KOMITET REDAKCYJNY
W Y D A W N IC T W UNIW ERSYTETU ŁÓDZKIEGO
A n d r z e j Bana siak, Bohd an B a ra n ó w sk i, Z d z i s ł a w K la p ciń s k i W a c ł a w P io t r o w s k i (przew o d n iczą cy ), K r y s t y n a U r b a n o w i c z
RE D A KC JA W Y D A W N I C T W „F O L I A I U R ID IC A "
W i t o l d B rą n iew icz , St ela n L elen tal, W i t o l d B rodz iń ski
REDAKTOR ZESZYTU N a ta lia Gajl REDAKTOR W Y D A W N I C T W A UL Hann a W r ó b l e w s k a REDAKTOR TE C H N IC ZN Y Halina P o lu b iń s k a OKŁADKĘ P R O J E K T O W A Ł A n d r z e j F r y d e l * '9
-(Soór.
/ 22
ISSN 0208— 6069W y k a z w a ż n ie jsz y c h s k r ó t ó w ... 4 I. K o n sty tu cja i u sta w a o radach te re n o w y c h a p raw o b u d żeto w e . . . 5 II. C h arak ter praw n y b u d ż e t u ...24 III. U staw a b u d żetow a a p raw o b u d ż e t o w e ... ... .49 IV. U staw a bu dżetow a a b u d żety t e r e n o w e ... 62 '
V. U staw a b u d żetow a a form y praw ne i charakter in n ych p lan ów . . . 80 Bibliografia ... 103 La lo i bu dgétaire ( R é s u m é ) ...Ш
G osp. i Adm. Ter. G osp. Plan. M at. i Pr. In styt.
Funkcj. G osp. Nar. PiP
Probl. RN Przegl. Zagr. Lit.
Finans. RPiB RPEiS
S o w iets. G osud. i Praw o Stud. Fiinans.
Stud. Praw. Stud. Praw no-Ekon. W ied . W ierch . Sow . SSSR W iestn . M osk. U niw . ZNU AM
ZNUŁ
Z N W ydz. P raw a i Adm.
„G ospodark a i A d m in istra cja T erenow a" „G ospodark a Planow a"
„ M ateriały i P race In stytutu F u n k cjo n o w a n ia G ospodarki N arod ow ej"
„P aństw o i Prawo"
„P rob lem y Rad N arod ow ych "
„P rzegląd Z agraniczn y Literatury F in ansow ej"
/
„Ruch P raw niczy i Ekonom iczny"
„Ruch P raw n iczy, E konom iczny i S o cjo lo g iczn y " „ S o w ie tsk o je G osud arstw o i Prawo"
„Studia F in a n s o w e ” „Studia P raw nicze"
,.Studia P raw no-E konom iczne"
„W iedm os-ti W ier c h o w n o g o S o w ie ta SSSR ” „ W icstn ik M o sk o w sk o g o U n iw iersitieta"
„ Z eszy ty N a u k o w e U n iw ersy tetu A dam a M ick iew icza" „ Z e szy ty N a u k o w e U n iw ersy tetu Ł ódzkiego"
K O N S T Y T U C JA I U S T A W A O R A D A C H T E R E N O W Y C H A P R A W O BUDŻETOWE U s t a w a b u d ż e to w a j e s t .aktem o d o n i o s ł y m z n a c z e n iu dla f u n k c j o n o w a n ia p a ń s tw a . P oprze z c o r o c z n e u s t a l a n i e r o z m i a r ó w p r o p o r c j i g r o m a d z o n y c h i w y k o r z y s t y w a n y c h z a s o b ó w f i n a n s o w y c h p a r la m e n t k s z t a ł tu je z ja w is k a g o s p o d a r c z e i s p o ł e c z n e k r a j u . B u d żet je s t j e d y n y m p la n e m f in a n s o w y m u c h w a l a n y m w fo rm ie u s t a w y . J e d n o c z e ś n i e f u n k c jo n o w a n ie g o sp o d a r k i b u d ż e to w e j je s t p r z e d m io te m w ielu a k t ó w p r a w n y c h c h a r a k t e r y z u j ą c y c h się d u ż ą ró ż n o ro d n o ś c ią . P r z y b i e r a j ą o n e r ó ż ną form ę p ra w n ą . W y s t ę p u j ą na r ó ż n y c h p o z io m a c h h i e r a r c h i i s y s te m u p ra w a . R óżny je s t r ó w n ie ż ich z a k r e s p r z e d m i o to w y i cz aso w y .
W i e l e a k t ó w p r a w n y c h r e g u lu j e b e z p o ś r e d n i o b ą d ź w y w i e r a p o ś r e dni w p ł y w na o p r a c o w y w a n ie p r o j e k t u i u c h w a l a n i e u s t a w y b u d ż e t o wej, czyli o k re śla p ro c e s y tw o rz e n ia te g o aktu.
Rozległa g r u p a p r z e p i s ó w r e g u l u j e z a g a d n i e n ia s to s o w a n ia u s t a w y b u d ż e to w e j. P o d k re ślić trze b a, iż s t o s o w a n i e u s t a w y b u d ż e to w e j n ie je s t r ó w n o z n a c z n e z w y k o n y w a n i e m b u d ż e tu . M o ż n a ró w n ie ż w y o d r ę bnić p rz e p is y d o t y c z ą c e treści, z a k r e s u i u k ł a d u u s t a w y b u d ż e to w e j. Są o n e ściśle p o w i ą z a n e z w y ż e j w s k a z a n y m i g r u p a m i przepisów , w szc zeg ó ln o ści z p ierw szą.
A k te m p r a w n y m o d g r y w a j ą c y m sz c z e g ó ln ie w a ż n ą dla g o s p o d a r k i b u d ż e to w e j ro lę je s t p r a w o b u d ż e to w e . W z w ią z k u z t y m p r a w o b u d ż e to w e s t a n o w i n a j i s t o tn i e js z y e l e m e n t k o n t e k s t u f u n k c jo n o w a n i a u s t a w y b u d ż e to w e j. J e d n o c z e ś n i e g o s p o d a r k a b u d ż e to w a w y r a ź n i e w k ra c z a w p ole u n o r m o w a ń k o n s t y t u c y j n y c h o r a z o b j ę t y c h u s t a w ą o r a d a c h t e r e n o w y c h 1. N a ty m tle rodzi się s z e re g p r o b l e m ó w d o t y c z ą c y c h
za-1 Por. N. G ci j 1, Bu dżet a s k a r b p a ń s tw a , W arszaw a 1974, s. 162 i п.,- C. K o s i - k o w s к i. Z a g a d n ien ie lin a n s ó w w K o n s t y t u c j i PRL na tle k o n s t y t u c j i e u r o p e j s k i c h
p a ń s t w s o c j a l i s t y c z n y c h , Stud. Praw no-E kon. 1973, t. XI,• J. Z d z i t o w i о с к i, Bu d ż e t p a ń s tw a , b u d ż et c e n tr a ln y i b u d ż e t y t e r e n o w e w K o n s t y t u c j i PRL, RPEiS 1966,
kresu, t re śc i ora z szczeg ó ło w o śc i u r e g u l o w a ń z a w a r t y c h w ty c h a k t a c h o ra z z a c h o d z ą c y c h m ięd zy nimi re la cji.
1. T e r m i n „ p r a w o b u d ż e to w e " j e s t u ż y w a n y na g r u n c ie n a u k i p r a w a fin a n s o w e g o w k ilk u z n a c z e n ia c h . Po p ie rw sz e , prz ez p r a w o b u d ż e to w e ro z u m ie się w sz e lk ie p r z e p i s y p r a w n e d o t y c z ą c e g o s p o d a r k i b u d że to w e j, czyli c z y n n o ś c i z w ią z a n y c h z g r o m a d z e n ie m i w y d a t k o w a n i e m śro d k ó w b u d ż e to w y c h o b e j m u j ą c y c h : p l a n o w a n i e b u d ż e to w e , g r o m a d z e n i e d o c h o d ó w , d o k o n y w a n i e w y d a tk ó w i k o n t r o l ę 2. W t a k sze ro k im u j ę c i u do p r a w a b u d ż e to w e g o z a lic za s ię z a r ó w n o b e z te r m i n o w e a k ty p r a w n e z a w i e r a ją c e n o r m y o „ k la s y c z n y m " c h a r a k t e r z e , p r z y b ie r a j ą c e ró ż n ą p o s t a ć f o r m a ln ą (k o n s ty tu c ja , u s t a w y , u c h w a ł y R a d y M in istró w , z a r z ą d z e n ia M in istr a F in a n s ó w i inne), j a k i n o r m y z a w a r t e w c o r o c z n y c h u s t a w a c h b u d ż e t o w y c h i a k t a c h t o w a r z y s z ą c y c h n i e j a k o ty m u s t a w o m (w y ty c zn e, n o ty b u d ż e t o w e itd.). W w ę ż s z y m u j ę c i u p rz e z p r a w o b u d ż e to w e ro z u m ie się j e d y n i e a k ty p r a w n e g e n e r a l n i e r e g u lu j ą c e gosipodarikę b u d ż e to w ą , nie z w ią z a n e z k o n k r e t n y m b u d ż e te m n a d a n y rok. T a k więc, r o z u m i e n ie to w y łą c z a z z a k r e s u p r a w a b u d ż e to w e g o c o r o c z n e a k t y p r a w n e o d n o s z ą c e się do b u d ż e tu 3. I w r e s z c i e w o s ta tn im u j ę c iu t e r m i n ,;praw o b u d ż e to w e " m oże o d n o sić się do a k tu p r a w n e g o , w k t ó r y m k o m p l e k s o w o u r e g u lo w a n o z a g a d n ie n ia g o s p o d a r k i b u d ż e to w e j . P rz y c z y m a k t t e n m o że w t y t u l e z a w i e r a ć n a z w ę ,,p r a w o b u d ż e to w e " , t a k j a k m a t o m ie js c e w P olsce, NRD, ZSRR, b ą d ź też m o że b y ć z a t y t u ł o w a n y i n a c z e j (np: B ułgaria, C z e c h o słow ac ja ). W n in ie js z e j p ra c y , ze w z g lę d u n a p r z e d m io t ro z w a ż a ń , t e r min o p r a w o b u d ż e to w e " b ę d z ie w y s t ę p o w a ł p r z e d e w s z y s t k i m w ty m w ła ś n ie z n a cze n iu .
W a l o r y k o d y fik a c ji są b ez sp o rn e . Istn ie n ie c a ło śc io w e g o ,k o m p l e k s o w o u j m u j ą c e g o p r z e d m i o t re g u la c ji a k t u u ł a t w i a s t o s o w a n i e p r a w a
nr 4; t e n ż e , S p r a w y fin a n s ó w w u s t a w i e o r a d a c h n a r o d o w y c h , Z N U A M 1958,
P raw o, z. 6,- S o w i e t s k o j e g o s u d a r s t w i e n n o j e p r a w o , red. S. S. K r a w c z u k , M oskw a 1975, s. 536 i n.; S o w i e t s k o j e f i n a n s o w o j e p r a w o , red. W . W . B e z c z e r e w n y c h , S. D. С y p к i n, M o sk w a 1974, s. 115 i п.,- М. I. P i s к o t i n, S o w i e t s k o j e biud- ż e t n o j e p r a w o , M o sk w a 1971, s. 54; М. К o s t o w , K o n s titu c io n n i o s n o w i na biud- ż e t n o t o p r a w o , S ofia 1976, s. 44 i n .; S. K u c z ę w , F in a n so w o p r a w o na NB Blga rija, S o fia 1977; B. S p а с i 1, T eo r ie iin a n c n ih o p r à v a CSSR, Praha 1970, s. 88
i n.; A . S I o v i n s k y , J. G i r a s e k, C e s k o s l o v e n s k è lin a n c n é p r a v o , B ratislava
1974, s. 103.
1 J. K a l e t a , G o s p o d a r k a b u d ż e t o w a , W a rsza w a 1977, s. 13, 14.
ł K. O s t r o w s k i , P r a w o f in a n s o w e, Z a r y s o g ó l n y , W a rsza w a 1970, s. 262,
263; S 1 о V i n s k y , G i r a s e k ; op. cit., s. 101. Por. tak że n ieco in n e u ję c ie J. H a r a s i m o w i c z , Finanse i p r a w o f in a n s o w e. W a rsz a w a 1980, $. 54, 55.
p r z y c z y n ia ją c się d o z w ię k s z e n ia j e g o s k u te c z n o śc i. P o z w a la u n i k n ą ć sprz ecz nośc i m iędzy no rm a m i. K o d y fik a c ja w p ł y w a r ó w n ie ż n a z w i ę k szenie s ta b iln o śc i p r a w a 4. W l i t e r a t u r z e p r z e d m io tu p o d k r e ś l a się, iż k o d y fik a c ja je s t „ n a jd o s k o n a l s z y m u p o r z ą d k o w a n i e m m a te r ia łu p r a w n e g o " 5. K o rz y śc i p ł y n ą c e z k o d y f i k a c ji s p r a w i ły , iż w w ię k s z o ś c i k r a jó w s o c j a l is t y c z n y c h f u n k c jo n u j ą r e g u la c j e k o m p le k s o w o u j m u ją c e p r o b l e m a ty k ę g o s p o d a r k i budżetowej®.
2. T e r m in u „ b u d ż e t" K o n s t y t u c j a PRL u ż y w a z a le d w i e w k ilk u p r z e p i s a c h 7. W ro z d z ia le 3, p o ś w i ę c o n y m n a c z e ln y m o r g a n o m w ł a d z y p a ń stw o w e j, z n a jd u j e się p rz e p is s ta n o w ią c y , iż „S ejm u c h w a l a c o r o c z n ie b u d ż e t p a ń s tw a " o ra z „S ejm u d z ie la rz ą d o w i a b s o lu to riu m z w y k o n a n ia b u d ż e tu i n a r o d o w e g o p la n u sp o łe c z n o -g o s p o d a r c z e g o za rok p o p r z e d ni" (art. 24 ust. 2 i 3). P rz e p is t e n o k r e ś la k o m p e t e n c j e S e jm u w d z i e d z in ie b udżetu, nic n a to m i a s t n ie m ów i o s a m y m b u d ż e c ie , j e g o c h a r a k terze, z a k re s ie czy stru k tu rz e . A n a liz a a r t y k u ł u 24 w s k a z u j e co p r a w da, iż w y r a ż a o n z a s a d ę zg o d n o śc i b u d ż e tu z n a r o d o w y m p l a n e m s p o ł e c z n o -g o s p o d a r c z y m , g d y ż o b o k u n o r m o w a ń d o t y c z ą c y c h b u d ż e tu o k r e ś lo n e z o s ta ły w ty m p rz e p is ie k o m p e t e n c je S ejm u do u c h w a l a n i a n a r o d o w e g o p l a n u sp o łe c z n o -g o s p o d a r c z e g o (na o k r e s y k ilk u le tn ie ), j e d n a k że nie z o stała o n a s f o rm u ło w a n a e x p r e s s i s v e r b i s 8.
K o n s t y t u c j a s ta n o w i, iż i n ic j a t y w a u s t a w o d a w c z a p r z y s łu g u j e R a dzie P a ń stw a , r z ą d o w i i p o s ło m 9. J e d n a k ż e in n e p r z e p i s y K o n s ty t u c ji u z u p e łn i a ją te o g ó ln e p o s t a n o w i e n i a w o d n ie s i e n iu do b u d ż e tu . W r o z d ziale d o t y c z ą c y m n a c z e ln y c h o r g a n ó w a d m i n i s tr a c j i p a ń s t w o w e j, z n a j d u j e się p rz ep is s t a n o w i ą c y , iż R a d a M in i s tr ó w u c h w a l a c o r o c z n ie i p r z e d s t a w i a S ejm o w i p r o j e k t b u d ż e tu p a ń s tw a ; j e s t to w i ę c n ie j a k o „ o b o w ią z k o w a " i n i c j a t y w a u s t a w o d a w c z a 10. P o n a d t o w ty m s a m y m a r tykule- z n a jd u j e m y p o s t a n o w ie n ia z o b o w ią z u j ą c e R adę M in i s tr ó w do c z u w a n ia n ad w y k o n a n ie m n a r o d o w e g o p la n u s p o łe c z n o -g o s p o d a r c z e go i b u d ż e tu p a ń s t w a o ra z d o p r z e d s t a w i e n i a S e jm o w i c o r o c z n ie s p r a
w o z d a n ia z w y k o n a n i a b u d ż e tu p a ń s tw a .
4 Por. C. S. J o f f e, M. S z a r g o r o d s k i , W o p r o s y tie o r ii p r a w a , M osk w a
1961, s. 365.
5 J. K o w a l s k i , W s t ę p d o na u ki o p a ń s t w i e i p r a w i e , W a rsza w a 1977, s. 222.
6 P raw a b u d żetow o, w y s tę p u ją c e w p ań stw ach s o c ja lis ty c z n y c h , co praw da n ie
są k od ek sam i w p ełn y m te g o sło w a znaczeniu , a le w ie le w a lo r ó w k o d y fik a cji n ie w ą tp liw ie p osiad ają.
7 K o n s t y t u c j a PRL z dn. 22.07.1952 r. (tek st je d n o lity , Dz.U. nr 7, poz. 36 z 1976 r.).
8 K o s i k o w s k i , op. cit. 9 Art. 25 ust. 1 K o n s t y t u c j i PRL. 10 Art. 41 K o n s t y t u c j i PRL.
S k ro m n ie p r z e d s t a w i a się ró w n ie ż r e g u la c j a z a g a d n i e ń b u d że tó w t e r e n o w y c h . S p ro w a d z a się ona w ła ś c iw ie do o k re ś le n ia ko m p eten c ji ra d n a r o d o w y c h w tej dzied z in ie o ra z w sk a z a n ia , iż w y s t ę p u j ą u nas b u d ż e ty w o je w ó d z tw , miast, d z ie ln ic i gmin. K o n s t y t u c j a PRL nie o k r e ś la b liżej d o c h o d ó w i w y d a tk ó w b u d ż e to w ych. P o ś re d n io d o t y c z ą t y c h z a g a d n i e ń r e g u l a c j e z a d a ń p a ń s tw a s o c j a li s ty c z n e g o r e a l i z o w a n y c h p rz e z n a c z e l n e i t e r e n o w e o r g a n y p a ń s tw o w e o ra z p o d le g łe im je d n o s tk i. K o n s t y t u c j a n a sz a n ie z a w i e r a r ó w n ie ż ż a d n y c h p o s t a n o w ie ń o k r e ś l a j ą c y c h r e d y s t r y b u c j ę ś r o d k ó w p o m ię d z y po szc zeg ó ln y m i budżetam i N ie w s k a z u j e — c h o ć b y w sp o só b o g ó ln y — w ja k i e j re la c ji d o b u d ż e tu p a ń s t w a p o z o s t a ją b u d ż e ty t e r e n o w e ” .
W ro z d z ia le p o ś w i ę c o n y m u s t r o j o w i s p o łe c z n o -g o s p o d a r c z e m u , mi m o a k c e n t o w a n i a p l a n o w e g o c h a r a k t e r u n a s z e j g o s p o d a rk i, p r z e p i s y nie p o s ł u g u ją się w o góle s ło w e m ,,b u d ż e t" , a — j a k się w y d a j e —
w ła ś n i e w ty m ro z d z ia le p o w i n n y s ię zn a le ź ć r e g u l a c j e d o ty c z ą c e , obok p l a n o w a n i a s p o łe c z n o -g o s p o d a r c z e g o , ró w n ie ż p la n o w a n ia f i n a n s o w e g o 12. T a k w ię c j a k w id a ć — r e g u l a c j e b u d ż e to w e w K o n s ty tu c ji PRL są s k ro m n e i s p r o w a d z a j ą się w za sa d z ie do o k re ś le n ia k o m p e te n c ji b u d ż e to w y c h Sejm u, R a d y M in i s t r ó w o ra z r a d n a r o d o w y c h . N ie z o s ta ły u r e g u l o w a n e z a g a d n i e n i a z a k r e s u , s t r u k t u r y , m ie jsc a b u d ż e tu w s y s t e m ie p l a n o w a n ia , p o d z ia łu ś r o d k ó w i z a d a ń p o m ię d z y p o s z c z e g ó ln e szc zeb le b u d ż e tó w . N ie z o s ta ły w y r a ż o n e r ó w n ie ż z a s a d y b u d ż e to w e z w y j ą t k i e m z a s a d y roc zności i p o ś r e d n io z a s y g n a liz o w a n e j z a s a d y z g o d ności b u d ż e tu z n a r o d o w y m p la n e m s p o łecz n o -g o s p o d arczy m .
N a jo g ó l n i e j rz ecz b io rą c w y d a j e się, iż n a l e ż y u j e m n i e o ce n ić z a k r e s r e g u l a c j i d o t y c z ą c y c h b u d ż e tu w n a s z e j K o n s ty tu c ji. Z n a c z e n ie s y s te m u b u d ż e to w e g o dla fu n k c jo n o w a n i a p a ń s t w a p r z e m a w ia za s z e r szy m u w z g lę d n ie n ie m ty c h z a g a d n ie ń w k o n s ty tu c ji. P rz e m a w ia za t y m r ó w n ie ż w z r o s t w a g i m e c h a n iz m ó w f i n a n s o w y c h i fin a n s ó w w o g ó le, j a k i n io s ą z so b ą g łę b o k ie p rz e o b r a ż e n i a w s y s te m ie k i e r o w a n i a g o s p o d a r k ą n a r o d o w ą . D u ż e z n a c z e n ie — z p u n k t u w i d z e n ia u s t r o j o w e g o i g o s p o d a r c z e g o m a o r g a n iz a c j a i f u n k c jo n o w a n i e o r g a n ó w te r e n o w y c h . W K o n s ty tu c ji PRL t e r e n o w y m o r g a n o m w ł a d z y i a d m i n i s tr a c j i p o ś w ię c o n o o d r ę b n y rozdział. P r o b l e m a t y k a ta j e s t je d n o c z e ś n ie p rz e d m io te m k o m p l e k s o w y c h u n o r m o w a ń z a w a r t y c h w u s t a w i e o s y s t e m i e r a d n a r o d o
11 G a j 1» op. cit., s. 191; T. D ę b o w s к a-R o m a n o w s к a, R e a li za c ja je d n o ś c i
i p o w s z e c h n o ś c i w u s t a w i e b u d ż e t o w e j , W a rsza w a 1982, s. 132,
w y c h i s a m o r z ą d u t e r y t o r i a l n e g o 13. A k t te n ma s z e rs z y z a k r e s niż p o p rz e d n ie ro z w iąza n ia . O b j ę to nim b o w ie m r e g u la c j e z a w a r t e d o tą d w o d r ę b n y c h a k t a c h p r a w n y c h (o d w u s t o p n i o w y m p o d z ia le a d m i n i s t r a c y jn y m , o w y d a w a n i u p rz e p is ó w p r a w n y c h p rz e z r a d y n a r o d o w e , r e g u lam in w zorcow y). J a k w iadom o, u s t a w o d a w c a n a s z odrzucił k o n c e p c ję . /k la s y c z n e g o s a m o r z ą d u t e r y t o r i a l n e g o " o z n a c z a j ą c e g o p o dział o r g a n ó w lo k a l n y c h n a s a m o r z ą d o w e i rz ą d o w e . W m yśl a k t u a l n y c h r o z w iąz ań , r a d y n a r o d o w e b ę d ą s p e łn i a ł y fu n k c je t e r e n o w y c h o r g a n ó w w ła d z y p a ń s tw o w e j, p o d s ta w o w y c h o r g a n ó w s a m o rz ą d u sp o łe c z n e g o o ra z o r g a n ó w s a m o r z ą d u t e r y t o r i a ln e g o . Po to, by r a d y m o g ły s k u t e c z nie p e łn ić te funkcje, k o n ie c z n e je s t s tw o r z e n ie o d p o w i e d n i c h w a r u n ków , a w s zc zeg ó ln o ści u s t a l e n i e d o s t a t e c z n i e s z e r o k ie g o z a k r e s u s a m o dzielności ich d ziała n ia . R o zw iąz an ia d o t y c z ą c e z a g a d n ie ń fin a n s o w y c h n a le ż ą do c z y n n ik ó w d e c y d u j ą c y c h o fa k ty c z n y m z a k r e s ie s a m o d z i e l ności rad, stąd też d o d a tn io n a le ż y o ce n ić to, iż n o r m o d a w c a u j ą ł je sz e ro k o i s t o s u n k o w o szczegółow o. P la n o w a n i e t e r y t o r i a l n e i g o s p o d a r k a fin a n s o w a są p rz e d m io te m rozdz. 4 u s t a w y o s y s t e m ie ra d n a r o d o w y c h i s a m o rz ą d u te ry to ria ln e g o . P o n a d to n ie k tó r e ro z w ią z a n ia d o t y cz ą c e .fin an só w z n a j d u j ą się w in n y c h r o z d z i a ł a c h 14.
U s ta w a stan o w i, iż z a d a n ia ra d f i n a n s o w a n e są z b u d ż e tó w t e r e n o w y c h i fu n d u sz ó w c e lo w y c h . P q d k rë s lic należ y , iż f u n d u s z e c e lo w e m o g ą b y ć t w o r z o n e prz ez ra d y . N o r m o d a w c a s iln ie a k c e n t u j e s a m o d z ie l ność ra d w z a k r e s i e g o s p o d a r k i finarisowej. W m yśl art. 47 ust. 5, s a m o d z ie ln o ść ta j e s t o g r a n ic z o n a j e d y n i e d o c h o d a m i o ra z r e g u la c j a m i p r a w n y m i o r a n d z e u s t a w y . P rzepis ten p o m y ś la n y został ja k o s w e g o ro d z a ju g w a r a n c j a s a m o d z ie ln o ś c i f i n a n s o w e j rad. Nie- w y z n a c z a o n g r a n ic o w e j sa m o d zie ln o śc i, w s k a z u j e b o w ie m m e r y t o r y c z n i e ty lk o j e d e n c z y n n ik w p ł y w a j ą c y na jej z a k r e s (dochody). In n e c z y n n ik i (o g ra niczenia) z o sta ły o k r e ś lo n e j e d y n i e od s t r o n y form alnej. U n o r m o w a n i e to z a k ła d a , iż g r a n i c e s a m o d z ie ln o ś c i f i n a n s o w e j r a d b ę d ą o k r e ś la ł y p o z a u s t a w ą o s y s t e m i e ra d n a r o d o w y c h i s a m o r z ą d u t e r y t o r i a ln e g o r ó w n ie ż inne u s ta w y . A n a liz o w a n y w y ż e j p rz ep is sp o śró d c z y n n ik ó w w p ł y w a ją c y c h na s a m o d z ie ln o ść f i n a n s o w ą ra d n a r o d o w y c h e k s p o n u j e d o c h o d y . D o c h o d y są r ó w n i e ż p r z e d m io te m s z e re g u in n y c h u n o r m o w a ń u s t a w y o s y s t e m ie ra d n a r o d o w y c h i s a m o rz ą d u t e r y t o r i a ln e g o . W a k c ie ty m o k re
-13 U staw a z dn. 20.07.1983 r. o sy s te m ie rad n ajod o.w ych i sam orządu te ry to ria ln eg o (Dz.U. nr 41, poz, 185).
14 W u s ta w ie o radach n a ro d o w y ch z 1958 r. (tek st jed n o lity : Dz.U. nr 26, poz. 139 z 1975 r. z póż. zm.) u n orm ow ania d o ty c z ą ce tin a n só w b y ły w ą sk ie; zn a j d o w a ły się w rozd ziałach r eg u lu ją cy c h k o m p eten cje, zak res d ziałan ia i zadania rad n a ro d o w y ch i te re n o w y c h o rg a n ó w adm inistracji.
S k ro m n ie p r z e d s t a w i a się ró w n i e ż r e g u l a c j a z a g a d n i e ń b u d że tó w te r e n o w y c h . S p ro w a d z a się on a w ł a ś c iw ie do o k re ś le n ia k o m p e te n c ji ra d n a r o d o w y c h w tej dzied z in ie o ra z w s k a z a n ia , iż w y s t ę p u j ą u nas b u d ż e ty w o je w ó d z tw , miast, d z ieln ic i gm in.
K o n s t y t u c j a PRL n ie o k re ś la bliżej d o c h o d ó w i w y d a t k ó w b u d ż e to w ych. P o ś r e d n i o d o t y c z ą t y c h z a g a d n i e ń r e g u l a c j e z a d a ń p a ń s t w a s o c j a l is ty c z n e g o r e a l i z o w a n y c h p rz e z n a c z e l n e i t e r e n o w e o r g a n y p a ń s tw o w e o ra z p o d le g le im je d n o s tk i.
K o n s ty tu c j a n a sz a n ie z a w i e r a ró w n ie ż ż a d n y c h p o s t a n o w i e ń o k r e ś l a ją c y c h r e d y s t r y b u c j ę ś r o d k ó w p o m ię d z y p o s zc zeg ó ln y m i budżetam i N ie w s k a z u j e — c h o ć b y w s p o só b o g ó ln y — w j a k ie j r e la c ji d o b u d ż e tu p a ń s t w a p o z o s t a j ą b u d ż e t y t e r e n o w e 11.
W ro z d z ia le p o ś w ię c o n y m u s t r o j o w i s p o ł e c z n o -g o s p o d a r c z e m u , m i m o a k c e n t o w a n i a p l a n o w e g o c h a r a k t e r u n a s z e j g o sp o d a rk i, p r z e p i s y nie p o s ł u g u j ą się w o góle s ło w e m „bu d ż et", a — j a k się w y d a j e —
w ł a ś n ie w ty m ro z d z ia le p o w in n y s ię zn a le ź ć r e g u la c j e d o ty c z ą c e , obok p l a n o w a n ia sp o łe c z n o -g o s p o d a r c z e g o , ró w n ie ż p la n o w a n ia f i n a n s o w e g o 12.
T a k w ię c — ja k w id a ć — r e g u la c j e b u d ż e to w e w K o n s ty tu c ji PRL są s k r o m n e i s p r o w a d z a j ą się w z a sa d z ie do o k re ś le n ia k o m p e te n c ji b u d ż e to w y c h Sejm u, R a d y M i n is tr ó w o ra z r a d n a r o d o w y c h . N ie z o sta ły u r e g u l o w a n e z a g a d n ie n i a z a k re s u , s t r u k t u r y , m ie jsc a b u d ż e tu w s y s t e m ie p l a n o w a n ia , p o d z ia łu ś r o d k ó w i z a d a ń p o m ię d z y p o sz c z e g ó ln e szc zeble b u d ż e tó w . N ie z o s ta ł y w y r a ż o n e ró w n ie ż z a s a d y b u d ż e to w e z w y j ą t k i e m z a s a d y roczności i p o ś re d n io z a s y g n a liz o w a n e j z a s a d y z g o d
ności b u d ż e tu z n a r o d o w y m p la n e m sp o łecz n o -g o sp o d a rc z y m .
N a jo g ó l n i e j rz ecz b io rą c w y d a j e się, iż n a l e ż y u j e m n i e o c e n ić z a k r e s re g u la c j i d o t y c z ą c y c h b u d ż e tu w n a sz e j K o n s ty tu c ji. Z n a c z e n ie s y s te m u b u d ż e to w e g o dla fu n k c jo n o w a n ia p a ń s t w a p r z e m a w ia za s z e r s zy m u w z g lę d n ie n ie m ty c h z a g a d n ie ń w k o n s ty tu c ji. P rz e m a w ia za t y m r ó w n ie ż w z r o s t w a g i m e c h a n iz m ó w f i n a n s o w y c h i fin a n s ó w w o g ó le, ja k i n io s ą z s o b ą g łę b o k ie p rz e o b r a ż e n i a w s y s te m ie k i e r o w a n i a g o s p o d a r k ą n a r o d o w ą . D u ż e z n a c z e n ie — z p u n k t u w i d z e n ia u s t r o j o w e g o i g o s p o d a r c z e g o m a o r g a n i z a c j a i f u n k c j o n o w a n i e o r g a n ó w te r e n o w y c h . W K o n s ty tu c ji PRL t e r e n o w y m o r g a n o m w ł a d z y i a d m i n i s tr a c j i p o ś w ię c o n o o d r ę b n y rozdział. P r o b le m a t y k a ta j e s t j e d n o c z e ś n ie p rz e d m io te m k o m p l e k s o w y c h u n o r m o w a ń z a w a r t y c h w u s t a w i e o s y s t e m i e r a d n a r o d o
11 G a j 1, op. cit., s. 191; T. D ę b o w s к a-R o m a n o w s к a, R e a li za c ja je d n o ś c i
i p o w s z e c h n o ś c i w u s t a w i e b u d ż e t o w e j , W a rszaw a 1982, s . 132.
w y c h i S am o rzą d u t e r y t o r i a l n e g o 13. A k t te n ma sz e rs z y z a k r e s niż p o p rz e d n ie ro z w iąza n ia . O b j ę t o nim b o w iem r e g u la c j e z a w a r t e d o tą d w o d r ę b n y c h a k t a c h p r a w n y c h (o d w u s t o p n io w y m p o d z ia le a d m i n i s t r a c y jn y m , o w y d a w a n i u p rz e p is ó w p r a w n y c h p rz e z r a d y n a r o d o w e , r e g u lam in w zorcow y). J a k w iadom o, u s ta w o d a w c a n a sz odrz u cił k o n c e p c ję „ k la s y c z n e g o s a m o r z ą d u t e r y t o r i a l n e g o " o z n a c z a j ą c e g o p o dział o r g a n ó w lo k a l n y c h na s a m o r z ą d o w e i rz ą d o w e . W m yśl a k t u a l n y c h ro z w iąz ań , ra d y n a r o d o w e b ę d ą s p e ł n i a ł y fu n k c je t e r e n o w y c h o r g a n ó w w ła d z y p a ń s tw o w e j, p o d s t a w o w y c h o r g a n ó w s a m o r z ą d u sp o łe c z n e g o o ra z o r g a n ó w s a m o r z ą d u t e r y t o r i a ln e g o . Po to, by r a d y m o g ły s k u t e c z nie pełn ić te funkcje, k o n ie c z n e je s t s tw o rz e n ie o d p o w i e d n i c h w a r u n ków , a w s zc zeg ó ln o ści u s t a l e n i e d o s t a t e c z n i e s z e r o k i e g o z a k r e s u s a m o dzielności ich d ziała n ia . R o z w ią z a n ia d o ty c z ą c e z a g a d n i e ń f i n a n s o w y c h n a le ż ą do c z y n n ik ó w d e c y d u j ą c y c h o f a k ty c z n y m z a k r e s i e s a m o d z ie l ności rad, stąd też d o d a tn io n a le ż y o ce n ić to, iż n o r m o d a w c a u j ą ł je sz e ro k o i s t o s u n k o w o szczegółow o. P la n o w a n i e t e r y t o r i a l n e i g o s p o d a r k a f i n a n s o w a są p r z e d m i o te m rozdz. 4 u s t a w y o s y s te m ie ra d n a r o d o w y c h i s a m o r z ą d u t e ry to ria ln e g o . P o n a d to n i e k t ó r e ro z w ią z a n ia d o t y czące .fin a n só w z n a j d u j ą się w i n n y c h r o z d z i a ł a c h 14.
U s ta w a sta n o w i, iż z a d a n i a ra d f i n a n s o w a n e są z b u d ż e tó w t e r e n o w y c h i fu n d u sz ó w c e lo w y c h . P o d k r6 ślić n ależ y , iż fu n d u s z e c e lo w e m o g ą b y ć t w o r z o n e p rz ez ra d y . N o r m o d a w c a siln ie a k c e n t u j e s a m o d z i e l ność ra d w z a k r e s i e g o s p o d a r k i fin an so w ej. W m yśl art. 47 ust. 5, s a m o d z ie ln o ść ta j e s t o g r a n ic z o n a je d y n i e d o c h o d a m i o ra z re g u la c j a m i p r a w n y m i o r a n d z e u s t a w y . P rze p is te n p o m y ś l a n y został ja k o s w e g o ro d z a ju g w a r a n c j a s a m o d z ie ln o ś c i f in a n s o w e j rad. Nie- w y z n a c z a o n g r a n ic o w e j sam o d zie ln o śc i, w s k a z u je b o w ie m m e r y t o r y c z n i e tylko j e d e n c z y n n ik w p ł y w a ją c y na jej z a k re s (dochody). Inne c z y n n ik i (o g ra niczenia) z o sta ły o k r e ś lo n e je d y n i e od s t r o n y form alnej. U n o r m o w a n i e to z a k ła d a , iż g r a n ic e s a m o d z ie ln o śc i fin a n s o w e j r a d b ę d ą o k r e ś la ł y po za u s t a w ą o s y s te m ie ra d n a r o d o w y c h i s a m o r z ą d u t e r y t o r i a l n e g o r ó w n ie ż in n e u s ta w y . A n a liz o w a n y w y ż e j p rz ep is sp o ś ró d c z y n n ik ó w w p ł y w a ją c y c h na s a m o d z ie ln o ść f in a n s o w ą ra d n a r o d o w y c h e k s p o n u j e d o c h o d y . D o c h o d y są r ó w n i e ż p r z e d m io te m s z e re g u in n y c h u n o r m o w a ń u s t a w y o s y s t e mie ra d n a r o d o w y c h i s a m o r z ą d u t e r y t o r i a ln e g o . W a k c ie ty m o k r e
13 U s u w a z dn. 20.07.1983 r. o sy s te m ie rad n a ro d o w y ch i sam orządu te ry to ria ln eg o (Dz.U. nr 41, poz. 185).
14 W u sta w ie o radach n a ro d o w y ch z 1958 r. (tek st jed n o lity : Dz.U. nr 26, poz. 139 z 1975 r. z póż. ш . ) u n orm ow an ia d o ty c z ą ce fin a n só w b y ły w ą s k iej z n a j d o w a ły się w rozd ziałach reg u lu ją cy ch k o m p eten cje, zak res d ziałan ia i zadania rad n a ro d o w y ch i te re n o w y c h o r g a n ó w adm inistracji.
ślo n e z o s ta ły r o d z a je d o c h o d ó w b u d ż e tó w t e r e n o w y c h (d oc hody w ł a sne, d o ta c j e c e lo w e i d o ta c j e ogólne). W s k a z a n o tak że e n u m e r a t y w n i e ź r ó d ła d o c h o d ó w w ła s n y c h , p o dział m ięd zy szczebel w o j e w ó d z k i i p o d s t a w o w y z o s t a w ia j ą c p r a w u b u d ż e to w e m u .
W y d a t k i b u d ż e tó w t e r e n o w y c h d e t e r m i n o w a n e są p rz ez z a k r e s i c h a r a k te r z a d a ń o r g a n ó w te r e n o w y c h . W o m a w ia n e j u s t a w i e s f o r m u ł o w a no z a s a d ę g e n e r a l n e j k o m p e t e n c ji rad. W m y śl tej za sad y , do k o m p e t e n c ji r a d i ich o r g a n ó w n a le ż ą w s z y s t k i e s p r a w y d o t y c z ą c e t e r e n u i z a s p o k a j a n i a p o trz e b ludności, k t ó r e nie są u s t a w o w o z a s tr z e ż o n e na rzecz in n y c h o r g a n ó w (art. 24 ust. 1 )15. Poza ty m u s t a w a w s k a z u j e sfe ry , k t ó r e w s zc zeg ó ln o ś ci n a le ż ą do r a d p o s z c z e g ó ln y c h stopni. W y o d rę b n io n o d zied z in y le żą ce w k o m p e t e n c ja c h m ie jsk ic h ra d n a r o d o w y c h i u w z g lę d n io n o c h a r a k t e r g m in z n a j d u j ą c y c h się na t e r e n a c h z u r b a n iz o w a n y c h . N ie m a j e d n a k p r z e p i s ó w z a k r e ś l a j ą c y c h p ole s a m o dzielności o r g a n ó w t e r e n o w y c h czy też fo r m y in g e r e n c ji szc zebla c e n t r a l n e g o w z a k r e s i e w y d a t k ó w b u d ż e to w y c h .
W m yśl ro z w ią z a ń u s ta w y , ra d a n a r o d o w a u c h w a la b u d ż e t i p l a n y fu ndusz ów , k o u t r o l u j e ich w y k o n a n ie , o c e n ia o k r e s o w o re a l iz a c ję b u d ż e tó w i p l a n ó w funduszów , a t a k ż e z a tw ie r d z a s p r a w o z d a n i a z ich w y k o n a n ia . R ad a ró w n ie ż d o k o n u j e w b u d ż e c ie i p l a n a c h fu n d u s z ó w c e lo w y c h k o n i e c z n y c h zmian, p r z y c z y m m oże u p o w a ż n ić t e r e n o w y o r g a n a d m i n i s tr a c j i o w ła śc iw o śc i o g ó ln e j d o d y s p o n o w a n i a r e z e r w ą o ra z do d o k o n y w a n ia zm ian b u d ż e to w y c h w n a jn iż s z y c h p o d z ia łk a c h k la s y fik a c ji b u d ż e to w e j. U n o r m o w a n i a te u m a c n i a j ą p o z y c ję r a d y n a ro d o w e j w p r o c e s i e w y k o n y w a n i u budżetu. Is to tn e z p u n k t u w id ze n ia p o z y c ji r a d y są jej u p r a w n i e n i a do d e c y d o w a n ia o p r z e z n a c z e n iu ś r o d k ó w p o c h o d z ą c y c h z p o n a d p l a n o w y c h d o c h o d ó w i z a o s z c z ę d z o n y c h w y d a tk ó w . P r z y z n a n ie k o m p e te n c ji d o d y s p o n o w a n i a n a d w y ż k a m i ra dom , z g o d n e z p o g lą d a m i p r z e d s ta w ic ie li n au k i i p ra k ty k i, w s k a z u j e na in te n c ję u t r w a le n i a k o n s t r u k c j i p r a w n e j k o r z y s tn e j z p u n k t u w i d z e n ia ra d n a r o d o w y c h . J e s t to g o d n e p o d k r e ślenia, g d y ż — ja k w i a d o m o — w d ru g ie j p o ło w ie la t s i e d e m d z ie s ią ty c h u s t a w y b u d ż e to w e p o z b a w i a ł y r a d y n a r o d o w e u p r a w n i e ń d o d e c y d o w a n i a o p r z e z n a c z e n iu n a d w y ż e k . Z a s a d n ic z ą in s t y tu c ją p la n is ty c z n ą , s t a n o w i ą c ą p o d s t a w ę k o m p l e k s o w e g o p l a n o w a n ia te r y to r i a ln e g o , j e s t p ię c io le tn i p la n sp o łecz n o -g o - s p o d a r c z y p o w i ą z a n y z p ię c io le tn im p l a n e m f i n a n s o w a n ia zadań. P la n y te s ą u c h w a l a n e prz ez ra d y , a k o n i e c z n e z m ia n y w y m a g a ją o d rę b n e j u c h w a ły . Z ty m i ro z w ią z a n ia m i w ią ż e się p r z e w i d z i a n e prz ez u s t a w ę
15 Por. B. Z a w a d z k a , Rad y n a r o d o w e a s a m o r z ą d t e r y t o r i a l n y , [w:] S a m o r z ą d t e r y t o r i a l n y a f u n k c j o n o w a n i e a d m in is tr a cji i g o s p o d a r k i t e r e n o w e j ( m a te r ia ły k o n l e r e n c y j n e ) , Łódź 1983, s. 14, 15.
u s i d l a n i e d o ta c ji o g ó l n y c h i u d z ia łó w n a o k r e s y p ię c io le tn ie . R o z w ią z a n ie to z a s łu g u j e na d o d a t n i ą oce nę, g d y ż o z n a c z a z j e d n e j s tr o n y u d o s k o n a le n i e (z w iększe nie re alności) p ię c io le tn ie g o p la n o w a n ia s p o ł e c z n o -g o sp o d a rc z e g o , n a d a n ie mu k o m p l e k s o w e g o c h a r a k t e r u , z d ru g ie j zaś — s t w a r z a w ię k s z ą s tab iln o ść w a r u n k ó w d ziała n ia rad, w y w i e r a j ą c k o r z y s t n y w p ły w n a ich s a m o d z ie ln o ść i g o s p o d a r n o ś ć .
U n o r m o w a n i a u s t a w y u m o ż liw ia ją p o d e j m o w a n i e p rz e d s ię w z ię ć w s p ó ln y c h i t o w a r z y s z ą c y c h , co o z n a c z a w ł ą c z e n i e do f i n a n s o w a n i a p o trz e b te r e n u p r z e d s ię b io r s tw f u n k c j o n u j ą c y c h n a o b s z a rz e d z ia ła n ia ra d y . P e g u l a c j e te, a t a k ż e s y g n a l i z o w a n a w y ż e j m ożliw ość t w o rz e n ia fu n d u sz ó w c e lo w y c h o ra z a k t u a l n e z a s a d y p o w o ły w a n ia p r z e d s i ę b io rs tw są s z c zeg ó ln ie istotne, g d y ż p o z w a l a j ą na s f i n a n s o w a n i e s z e r sz y c h za dań, t a k w p r z e k r o j u t e r y t o r i a l n y m , j a k i p o d m io to w y m . E la sty c z n o ść form f i n a n s o w a n i a , m o ż liw o ść z w ię k s z e n i a d o c h o d ó w i p o t e n c ja łu g o s p o d a r c z e g o te re n u , m o żliw o ś ć s f in a n s o w a n i a z a d a ń p r z e k r a c z a j ą c y c h g r a n ic e a d m i n i s tr a c y j n e ora z w łą c z e n ia do d z ia ła ń n a rzecz t e r e n u j e d n o s t e k n ie p o d p o r z ą d k o w a n y c h ra d z ie — to g ł ó w n e z a le ty t y c h ro z w ią z a ń o z n a c z a ją c y c h n o w o c z e s n o ś ć i k o m p l e k s o w o ś ć k o n c e p cji n o rm o d a w c y .
W sum ie, r e g u l a c j e u s t a w y o s y s t e m i e ra d n a r o d o w y c h i s a m o rz ą d u te ry to ria ln e g o , d o ty c z ą c e fin a n só w ze w z g lę d u na sw ó j z a k r e s i sz c z e gółow ość, z a s łu g u ją na d o d a t n i ą ocenę. N o r m o d a w c a bez w ą tp ie n ia !o- c e n ia fin a n se ja k o c z y n n ik m a j ą c y d u ż y w p ł y w na p o z y c ję rad. Na g r u n c ie u n o r m o w a ń u s t a w y w id o c z n a je s t t e n d e n c j a d o r o z s z e rz a n ia sa m o d z ie ln o ś c i ra d i z w ię k s z e n ia e la s t y c z n o ś c i m e c h a n i z m ó w f i n a n s o w y c h . N ie o z n a c z a to j e d n a k , iż sa m a u s t a w a o s y s t e m i e ra d n a r o d o w y c h i s a m o rz ą d u t e r y t o r i a l n e g o s tw o rz y ła w y s t a r c z a j ą c e g w a r a n c j e sa m o d z ie ln o ś c i r a d w g o s p o d a r c e fin a n s o w e j. P e w n e z a g r o ż e n ie d o s trz e g a się w z w ią z k u z k o m p e t e n c ja m i w z a k r e s i e n a d z o r u 18. P o n a d to — j a k w y ż e j w s k a z a n o — w u s t a w i e s k o n c e n t r o w a n o się n a d o c h o d o w e j m eto d zie z a p e w n ie n ia ra d o m sam o d zie ln o śc i. O 'p o w ie d n ia u- k s z t a ł t o w a n ie s t r o n y d o c h o d o w e j b u d ż e tu ma na p e w n o w p ł y w na pozy cję r a d y w g o s p o d a r c e finansow ej. J e d n a k ż e — j a k w s k a z u j e d o t y c h c z i
so w a p r a k t y k a — sz e re g i s to tn y c h o g r a n ic z e ń .sam odzielności m oże się w ią z a ć z w y d a tk a m i, a w szc zególności z ich p l a n o w a n i e m 17. Stąd też is to tn e z n a c z e n ie m a j ą r e g u l a c j e p r a w a b u d ż e to w e g o , k t ó r e p o w i n n y
16 T. D ę b o w s k a-R o m a n o w s k a , G o s p o d a r k a fi n a n s o w a ra d n a r o d o w y c h ,
Iw:) S a m o r z ą d te r y to r ia ln y .. ., s. 82, 8 3 ; J. W i e r z b i c k i , S a m o d z i e ln o ś ć f in a n s o w a rad n a r o d o w y c h w ś w i e t l e n o w e g o u n o r m o w a n ia z a s a d ich f u n k c jo n o w a n ia , ,,Fi
nanse" 1984, nr 7— 8, s. 58, 59.
17 Z. P i r o ż y ń s k i , F in a n so w e p o d s t a w y d z ia ła ln o ś c i r a d n a r o d o w y c h , „F in an se" 1983, nr 10, s.‘ 13.
b y ć z h a r m o n i z o w a n e z ro z w i ą z a n ia m i u s tro jo w y m i, t a k co do o g ó ln y c h założeń, j a k i k o n k r e t n y c h in sty tu c ji.
P r a w o b u d ż e to w e z 1970 r. b y ło a k te m o b e j m u j ą c y m w z a sad zie p e łn ą p r o b l e m a t y k ę g o s p o d a r k i b u d ż e to w e j o r g a n ó w c e n t r a l n y c h i t e r e n o w y c h 18. Była to n a j b a r d z i e j sz c z e g ó ło w a k o d y f i k a c j a n o r m d o t y cz ą c y c h s y s te m u b u d ż e to w e g o w k r a j a c h so c ja lis ty c z n y c h . J e d n a k ż e m e r y t o r y c z n i e p r a w o b u d ż e to w e z 1970 r. s ta n o w iło z a m k n ię c ie o k re s u 1958— 1970 n ie b ęd ą c w isto cie p o c z ą t k i e m n o w e g o e t a p u w e w o lu c ji s y s te m u b u d ż e to w e g o . P r z y c z y n y p o lity c z n e , g o s p o d a r c z e i w ią ż ą c e się z nimi ro z w ią z a n ia d o t y c z ą c e t e r e n o w y c h o r g a n ó w w ł a d z y i a d m in i stracji, p r z e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h , a tak że in n e sp ra w iły , iż p r a w o b u d ż e to w e ry c h ło s ta ło się a k te m w z n a c z n y m s to p n iu z d e z a k tu a l i z o w a n y m . P r a c e n a d n o w y m p r a w e m b u d ż e to w y m p o d j ę to w p o ło w ie la t s i e d e m d z ie sią ty c h . O p r a c o w a n o k ilk a p ro j e k tó w . P o c z ą te k la t o s i e m d z i e si ą t y c h p rz y n ió s ł n o w e p r z e s ł a n k i zm ian s y s t e m u b u d ż e to w e g o . N o w e u n o r m o w a n ia w r a m a c h re f o r m y g o s p o d a r c z e j, u m o c n ie n ie p o z y c ji s e j mu i r a d n a r o d o w y c h w y m a g a ł o a d e k w a t n y c h ro z w i ą z a ń w z a k r e s i e g o s p o d a r k i b u d ż e to w e j. T o c z y ła się s z e r o k a d y s k u s ja na t e m a t k s z ta łtu p r z y s z ł y c h r e g u l a c j i 19. D o ra źn ie, ro z w ią z a n ia t a k ie w p r o w a d z o n o w o s ta tn ic h u s t a w a c h b u d ż e to w y c h .
Z a k r e s p r z e d m i o to w y n o w e g o p r a w a b u d ż e to w e g o 20 o b e j m u j e z a sa d n ic z e dla g o s p o d a r k i b u d ż e to w e j k w e stie . J e g o u k ł a d i s z c z e g ó ło w ość p o d o b n e są do ro z w ią z a ń z 1970 r. A n a lo g ic z n ie do p o p rz e d n ic h u n o r m o w a ń w y o d r ę b n i o n o r o z d z ia ły d o ty c z ą c e ; z a s a d o g ó ln y c h , d o c h o dó w i w y d a t k ó w b u d ż e tu c e n tr a l n e g o i b u d ż e tó w t e r e n o w y c h , o p r a c o w y w a n ia , u c h w a l a n i a , w y k o n y w a n i a b u d ż e tu , k o n tr o li i d y s c y p l i n y b u d ż e to w e j. N o w y m e l e m e n t e m p r a w a b u d ż e to w e g o j e s t u j ę t a w o d r ę b n y r o z dział p r o b l e m a t y k a p l a n o w a n ia w ie lo le tn ie g o . R o z w ią z a n ia te g o r o z działu i n s t y tu c jo n a l iz u ją p l a n o w a n i e w i e l o l e t n i e na g r u n c i e n a s z e g o s y s te m u b u d ż e to w e g o , w p r o w a d z a ją c k o n s t r u k c j e d o tą d n ie w y s t ę p u j ą ce (bilans s z a c u n k o w y d o c h o d ó w i w y d a t k ó w b u d ż e to w y c h p a ń s tw a , 18 A. K o m a r , R o z w ó j p r a w a b u d ż e t o w e g o w t r z y d z i e s t o l e c i u P o ls k i L u d o w e j, RPEiS 1975, nr 1, s. 64. 19 Por. np. L. K u r o w s k i , U w a g i w s p r a w i e p r o j e k t u n o w e g o p r a w a b u d ż e t o w e g o PRL, „Finanse" 1981, nr 10— 11; J. K a l e t a , K ier u n k i r e f o r m y p r a w a b u d ż e t o w e g o , „F in anse" 1981, nr 12; Z. P i r o ż y ń s k i , P rze sła n k i i k ie r u n k i zm ian w s y s t e m i e f i n a n s o w a n ia b u d ż e tu p a ń s tw a , „F in anse' 1981, nr 9; M. W e r a 1 s к i,.
Z a p o z n a n e a s p e k t y u s t r o j o w e p r a w a b u d ż e t o w e g o , „Finanse" 1981, nr 12; H. S o- c h а с к a-K r y s i a k, О p o t r z e b i e zm ia n w s y s t e m i e b u d ż e t o w y m , , Finanse" 1981, nr 10— U . Por. w c ze śn ie j: P r z e b u d o w a s y s t e m u b u d ż e t o w e g o , W arszaw a 1974.
U stalanie k w o t d o c h o d ó w z a s i l a j ą c y c h dla b u d ż e tó w t e r e n o w y c h n a o k r e s y w ieloletnie).
W n o w y m p r a w i e b u d ż e to w y m w y o d r ę b n i o n o ro z d z ia ł d o ty c z ą c y z a s a d i form g o s p o d a r k i fin an so w ej. P rz e p isy r e g u lu j ą c e te z a g a d n i e nia z n a jd o w a ł y się ró w n ie ż w p r a w ie b u d ż e to w y m z 1970 r. Ich w y o d rę b n ie n ie j e s t z a b ie g ie m z a sa d n y m , choć n a le ż a ło n ie c o s ze rze j u n o r m o w a ć te ta k w a ż n e dla f u n k c jo n o w a n i a s y s t e m u b u d ż e to w e g o z a g a d n i e n i a 21. N o w e p r a w o b u d ż e to w e nie o k re ś la w sposób j a s n y m ie jsc a b u d ż e tu w s y s te m ie p la n o w a n ia fin an so w eg o , a w szc zególności j e g o s t o s u n k u do i n n y c h p la n ó w fi n a n s o w y c h i p l a n u sp o łe c z n o -g o sp o d a rc z e - go. R e g u la c je t a k ie w i n n y się zn a le źć w p r a w i e b u d ż e to w y m , ty m b a r dziej że u n o r m o w a n ia d o ty c z ą c e in n y c h p l a n ó w fin a n s o w y c h albo są s k r o m n e i ra m o w e , a lbo też w o góle ich nie ma. N a b r a k p rz e p is ó w d o t y c z ą c y c h ty c h k w e s tii w s k a z y w a n o w t o k u d y s k u s ji n a d p r o j e k tem p r a w a b u d że to w eg o . W ią ż e się z ty m s u g e s tia zgłoszona przez k o m isje P la n u G o sp o d arcze g o , Budżetu i F in a n s ó w o ra z P rac U s t a w o d a w czych, a b y p o d ją ć p r a c e n a d a k t e m p ra w n y m , k t ó r y re g u lo w a łb y p r o b le m a ty k ę p l a n o w a n ia f in a n s o w e g o i z a s a d y w z a je m n y c h p o w iąz ań p o sz c z e g ó ln y c h p l a n ó w f i n a n s o w y c h 22. A n a liza treści n o w e g o p r a w a b u d ż e to w e g o p o z w a la na w s k a z a n ie k ilk u k i e r u n k ó w z m ia n 23. S zereg u n o r m o w a ń u m a c n ia p o z y c ję S ejm u w z a k re s ie g o s p o d a r k i b u d że to w ej. D otycz y to z a ró w n o o p r a c o w y w a n ia p r o j e k t u i u c h w a l a nia, j a k i w y k o n y w a n i a budżetu. Z ało ż en ia do p r o j e k t u b u d ż e tu b ę d ą p rz e d s t a w i a n e w ła ś c iw e j k o m is ji s e jm o w e j już w e w s tę p n e j fazie p ra c n a d ty m p ro je k te m . R o z sz e rz o n y został z a k r e s u s t a w y b u d że to w ej. W p ro c e s ie w y k o n y w a n i a bu d że tu , k r e d y t y d o d a t k o w e m o g ą by ć p r z y z n a w a n e je d y n i e przez Sejm, a p rz e n ie sie n io m k r e d y t ó w m ięd zy c z ę ś ciam i i d ziałam i to w a r z y s z ą o pinie k o m is ji s e jm o w e j. R ozw iąz an ia te, nie w y s t ę p u j ą c e w p r a w i e b u d ż e to w y m z 1970 r., o z n a c z a ją z w ię k s z e n ie w p ły w u S ejm u na k s z ta łt g o s p o d a r k i b u d że to w ej.
K o le jn y k i e r u n e k p rz e o b ra ż e ń w y z n a c z y ła w z n a c z n y m sto p n iu u s t a w a o systemie^ ra d n a r o d o w y c h i s a m o r z ą d u te r y to ria ln e g o . P o p r a w a fin a n s o w y c h w a r u n k ó w d z ia ła n ia o ra z z w ię k s z e n ie s a m o d z ie l
!1 T. D ę b o w s k d-R o m a n o w s k a , T. A u g u s t y n i a k-G ó г n a, W y b r a n e p r o b l e m y p r a w n e i u n k c jo n o w a n ia t e r e n o w e j g o s p o d a r k i p a r a b u d ż e t o w e j (na p r z y k ł a d z i e w o j e w ó d z t w m ie jsk ich ), Probl. RN 1979, nr 45, s. 182.
! l S p r a w o z d a n ie K o m is ji Planu G o s p o d a r c z e g o , B u d ż e tu i F in an sów o ra z K o m is ji Prac U s t a w o d a w c z y c h o r z ą d o w y m p r o j e k c i e u s t a w y „ P ra w o b u d ż e t o w e " , P o se ł
sp ra w o zd a w ca — K. J a n d y-Jen d rośk a, „D iariusz S ejm o w y " 1984, nr 12, s. 9. “ Por. J. G a b j a n , N o w e p r a w o b u d ż e t o w e , „Finanse" 1984, nr 10, s. 1—4.
ności ra d n a r o d o w y c h w dziedz inie fin a n s ó w w y m a g a ły o d p o w ie d n ic h re g u la c ji p r a w a b u d że to w eg o . P rz e p isy r e g u lu j ą c e i re a liz u ją c e te z a łożen ia są w y r a ź n ie w id o c z n e w p r a w i e b u d ż e to w y m , j e d n o c z e ś n ie j e d n a k w y s t ę p u j ą ro z w ią z a n ia u m o ż liw ia ją c e i n g e r e n c j ę c e n tr u m w sferę fin a n s ó w te r e n o w y c h w s t o s u n k o w o d u ż y m za k resie. M a m y więc tu do c z y n ie n ia ze s w o is ty m k o m p ro m is e m m ięd zy te n d e n c j ą do p o p r a w y s t a n u fin a n s ó w t e r e n o w y c h i p o z y c ji r a d n a r o d o w y c h a k o n iecz n o ś cią r e a liz o w a n ia przez o r g a n y c e n t r a l n e je d n o lite j w skali p a ń s t w a p o lity k i (por. r o z w a ż a n ia z a w a r t e w rozdz. IV).
Duże z n a c z e n ie ma w p r o w a d z e n ie w ie lo le tn ie g o p l a n o w a n ia b u d ż e to w e g o i o k r e ś le n ie je g o zasad. P o s tu l a ty d o ty c z ą c e w y d łu ż e n ia h o ry z o n tu c z a s o w e g o p la n o w a n ia b u d ż e to w e g o fo r m u ło w a n e b y ły w p iś m ie n n ic tw ie od d a w n a . W ie lo le t n i e p la n o w a n ie b u d ż e to w e w p ł y n i e d o d a tn io n a ja k o ś ć p la n o w a n ia sp o łecz n o -g o s p o d a rc z e g o , p o z y c ję S ej mu, stab iln o ść w a r u n k ó w d z ia ła n ia r a d n a r o d o w y c h . N i e je s t to w ięc j e d y n i e k w e stia d o s k o n a le n ia b u d ż e to w y c h m e c h a n iz m ó w p la n is t y c z nych.
N o w e p o lsk ie p r a w o b u d że to w e, p o d o b n ie j a k p o p rz e d n ia r e g u l a cja, je s t n a js z e r s z y m i n a jb a r d z ie j s z c z e g ó ło w y m a k t e m te g o ty p u w k r a j a c h so c ja listy c z n y c h . N a t y m tle f o r m u ło w a n o z a s tr z e ż e n ia co do sto p n ia je g o szc zegółow ośc i p o stu lu ją c , a b y n o w e p r a w o b u d ż e to w e z a w ie ra ło p rz e p is y ,.bardziej o g ó ln e i u g r u n t o w a n e , o d w o łu ją c się, w m iarę p o t r z e b y do p o s ta n o w i e ń w y k o n a w c z y c h .,." 24.
W y p a d a zgodzić się z tw ie rd z e n ie m , iż o g ó ln a re g u la c j a je s t b a rd z ie j „ o d p o r n a " na zm iany, z a te m p r a w o b u d ż e to w e o ra m o w y m j e d y n i e c h a r a k t e r z e b y ło b y t r w a ls z e od s z e rs z y c h ujęć. Z d ru g ie j j e d n a k s t r o ny, re g u la c j a k o m p le k s o w a ro z s tr z y g a j ą c a w ie le s p r a w p o s ia d a is to t ne z a le ty (kodyfikacja). P o n a d to s p o jrz e n ie n a zm iany, ja k i e w la ta c h sie d e m d z ie s ią ty c h i n a p o c z ą tk u la t o sie m d z ie s ią ty c h w p r o w a d z i ł y u s t a w y b u d że to w e, u z a s a d n ia tezę, iż u le g ło b y ró w n ie ż d e z a k tu a l i z a cji d a le k o m niej s zc zeg ó ło w e p r a w o b u d że to w e. D latego też nie m o ż n a g łó w n e j p r z y c z y n y d e z a k tu a liz a c ji p r a w a b u d ż e to w e g o u p a t r y w a ć w jego n a d m i e r n e j szczeg ó ło w o śc i (por. r o z w a ż a n ia z a w a r t e w rozdz. III). S topie ń szc zegółow ośc i n o w e g o p r a w a b u d ż e to w e g o i w ią ż ą c y się z nią w m iarę w y c z e r p u j ą c y i k o m p l e k s o w y c h a r a k t e r to z a le ty t e go aktu, a je g o trw a ło ś ć za le ż y p rz e d e w s z y s tk im od trafn o ści s p r e c y z o w a n y c h na czas dłuższy, z a sad p o lity k i b u d ż e to w e j (zadań polity k i budżet® wej o ra z ś ro d k ó w , m e to d i form jej re a liz a c ji)25.
14 A. W . Z a w a d z k i , A n a liz a p o r ó w n a w c z a s y s t e m ó w b u d ż e t o w y c h p a ń s t w s o c j a l i s t y c z n y c h , [w:] S y s t e m b u d ż e t o w y p a ń s t w s o c j a l i s t y c z n y c h , red. A. W . Z a
w a d z k i , W a rsza w a 1973, t. I, s. 41.
3. R e g u la c je d o ty c z ą c e g o s p o d a r k i b u d ż e to w e j w k o n s t y t u c j a c h p a ń s t w s o c j a l i s t y c z n y c h z re g u ły w y s t ę p u j ą w z w ią zk u z k o m p e t e n cjam i o r g a n ó w w ła d z y i ad m in istracji, ta k c e n t r a l n y c h (zw iązkow ych, re p u b lik a ń sk ic h ), jak i t e r e n o w y c h . O k r e ś l a ją c k o m p e t e n c je o r g a n ó w w ła d z y i a d m in is tr a c ji w dziedzinie budżetu, p rz e p is y te je d n o c z e ś n ie w s k a z u ją n i e k tó r e c e c h y b u d ż e tu o d n o s z ą c e się do p o d s ta w j e g o b u d o w y, s t ru k tu ry , s t o s u n k u b u d ż e tó w t e r e n o w y c h do b u d ż e tu pa ń stw a . P o d k re ślić w sz a k ż e trzeba, iż z a k r e s ty c h u r e g u lo w a ń je s t rozm aity. N a js z e rs z e są re g u la c j e b u d ż e to w e c z e c h o s ło w a c k ie j u s t a w y k o n s t y t u c y j n e j 2*1. O k r e ś la ona: k o m p e t e n c je Z g ro m a d z e n ia F e d e r a l n e g o oraz R ad N a r o d o w y c h re p u b lik w dziedz inie b udżetu, s t r u k t u r ę i p o w i ą z a
nia m ięd zy p o sz c z e g ó ln y m i budżetam i, z a k r e s b u d ż e tu republik, d o c h o dy i w y d a tk i b u d ż e tu fe d era cji, u s t a w o w ą form ę budżetu, p e w n e r e g u ły r z ą d z ą c e g o s p o d a r k ą fu n d u sz o w ą. S to s u n k o w o s z e ro k ie u n o r m o w a nia w y s t ę p u j ą ta k ż e na g r u n c ie K o n s ty tu c ji ZSRR27, k t ó r e j p rz e d m io tem je st nie t y lk o budżet, ale tak że in n e in s ty tu c je p ra w n o fin a n s o w e . N a p r z e c iw n y m b ie g u n ie z n a jd u j e się K o n s ty tu c ja NRD28, k t ó r a w p r a w dzie z a w ie ra sze reg p rz e p is ó w o d n o s z ą c y c h się d o p l a n o w a n e g o z a rz ą d z a n ia g o sp o d a r k ą , a le w za sa d z ie p om ija z a g a d n ie n ia budżetu.
Na u w a g ę z a s łu g u je w y e k s p o n o w a n i e jed n o lito ś c i ja k o c e c h y s t r u k tu r a ln e j b u d ż e tu przez K o n s t y tu c j ę ZSRR29 i B ułg arii3« o ra z s t o s u n k u b u d ż e tó w te r e n o w y c h do b u d ż e tu p a ń s t w a p rz ez k o n s t y t u c j e Bułgarii i W ę g ie r* 1. R e g u la c je te m ogą b y ć i n t e r p r e t o w a n e ja k o p o ś r e d n ie o k re ś le n ie z b io rc z e g o c h a r a k t e r u b u d ż e tu p a ń s tw a . K o n s t y t u c j e Ru m u n ii32 i B ułgarii p rz e w id u ją , iż w p e w n y c h s y t u a c j a c h b u d ż e t m oże
być u c h w a l o n y prz ez R ad ę P a ń s tw a , a nie p rz ez p a r la m e n t.
M o żn a ró w n ie ż w skaz ać, iż w k o n s t y t u c j a c h p a ń s t w s o c ja lis ty c z n y c h w y r a ż o n o z a sa d ę zgodności b u d ż e tu z n a r o d o w y m p la n e m s p o łecz n o -g o sp o d arczy m , a c z k o lw ie k z a s a d a ta — z w y j ą tk ie m k o n s t y t u cji b u łg a rs k ie j — nie je s t f o r m u ło w a n a e x p r e s s is ve rb is, a w y n ik a
Por. ta k że W . Ł ą c z k o w s k i , B u d ż e t o w e i k r e d y t o w e m e t o d y k s z t a ł t o w a n i a d e c y z j i , W a rszaw a 1978, s. 40 i n.
* Ü s ta v n i zâk on ze dno 27. fijn a 1968 (f. 143 Sb.) o 6eskoslovenské fed eraci (z póżn. zm.j. w g: I. P r u s a , D o k u m e n t y к û s ta v n i m u p r à v u CSSR, Praha 1975.
17 K o n s t y t u c j a Z w ią z k u S o c j a l i s t y c z n y c h R e p u b lik R a d z ie c k ic h , W arszaw a 1977 M K o n s t y t u c j a N i e m i e c k i e j R e p u b lik i D e m o k r a t y c z n e j z dn. 6.04.1968 r. (tek st je d n o lity w g stanu na d zień 7.10.1974), W a rszaw a 1975.
*• Por. P i s k o t i n , o p cit., s. 70 i п.; W . W. В e z с z е r е w n y с h, K o m p ie -
t ie n c y a S o ju za SSR w o b la s ti b iu d ż e ta , M o sk w a 1976, s. 19,- Z. J a r o s z , O g ó ln e
z a ł o ż e n i a n o w e j k o n s t y t u c j i ZSRR, PiP 1977, nr 10, s. 7.
50 K o n s t y t u c j a L u d o w e j R e p u b lik i Bułgarii, W r o cła w 1979. 51 K o n s t y t u c j a W ę g i e r s k i e j R e p u b lik i L u d o w e j, W r o cła w 1975. *s K o n s t y t u c j a S o c j a l i s t y c z n e j R e p u b lik i Rumunii, W a rsz a w a 1975.
z łą c z n e g o u j m o w a n ia z a g a d n ie ń b u d ż e tu i p i a n u s p o ł e c z n o -g o s p o d a r czego. D o c h o d y b u d że to w e, jeśli s t a n o w i ą p rz e d m io t re g u la cji, u j ę t e są b ard z o ogólnie, n a to m i a s t z a g a d n ie n ia w y d a tk ó w b u d ż e to w y c h z w y k le o k r e ś lo n e są pośrednio, po p rz ez p rz e p is y r e g u lu ją c e z a d a n ia n a c z e ln y c h i t e r e n o w y c h o r g a n ó w p a ń s t w o w y c h . W y j ą t e k w tej m ierze s ta n o w i ą d o k ła d n ie js z e u n o r m o w a n ia c z e c h o s ło w a c k ie j u s t a w y k o n s t y tu c y jn e j. U re g u l o w a n i a K o n s ty tu c ji PRL na tle ro z w ią z a ń k o n s t y t u c j i k r a jó w s o c ja lis ty c z n y c h p r e z e n t u j ą się s k ro m n ie i n ie m ogą by ć „ u z n a n e za w z o rc o w e w ż a d n y m k o n t e k ś c i e " 33. N a w i ą z u j ą o n e — ta k ja k w in n y c h k o n s t y t u c j a c h — do p o d ziału k o m p e t e n c ji p o m ię d z y o r g a n y w ład z y i ad m in istra c ji, je d n a k ż e n ie o k r e ś la ją p o d s t a w o w y c h n a w e t cech budżetu.
R o zw a żan ia d o ty c z ą c e p rz e p isó w k o n s t y t u c j i o b e jm o w a ł y j e d y n i e te re g u la c je , k t ó r e m ogą b y ć o k r e ś lo n e m ia n e m p r a w a b u d ż e to w e g o s e n s u largo. J e s t to u w a g a o ty l e istotna, iż c a ły sz e re g innych, nie a n a li z o w a n y c h w y ż e j n o rm k o n s t y t u c y j n y c h w y w i e r a p o ś r e d n io w p ł y w na kształt, za k re s , j u n k c j e i rolę in s ty tu c ji b u d ż e tu 34. W y s t a r c z y tu w s k a z a ć te p rz e p is y k o n sty tu c ji, k t ó r e : o k r e ś la ją u s p o łe c z n io n e śro d k i p ro d u k c ji ja k o p o d s t a w ę s o c j a lis ty c z n e g o s y s te m u g o sp o d a rc z e g o , w s k a z u j ą z a s a d n ic z e ce le s p o ł e c z n o -g o sp o d a r c z e j p o lity k i p ań stw a , s t r u k t u r ę o r g a n ó w w ład z y , a d m i n is tr a c ji itd.
R e g u la c je d o ty c z ą c e b u d ż e tó w te r e n o w y c h , z a w a r t e w k o n s t y t u c ja c h p a ń s t w so cja listy c z n y c h , c e c h u je n a ogół z n a c z n y s to p ie ń o g ó l ności ora z w ą sk i z a k res. S to s u n k o w o sze ro k i z a k r e s m a ją n a to m ia s t te u n o r m o w a n ia w u s t a w a c h o r a d a c h t e re n o w y c h .
Ze w z g lę d u na f e d e r a c y j n y c h a r a k t e r p a ń s tw a , w Z w iąz k u R a d z ie c kim o b o w ią z u je sz e re g a k tó w o g ó l n o z w ią z k o w y c h i r e p u b lik a ń s k ic h r e g u l u j ą c y c h org a n iz a c ję , k o m p t e n c j e i f u n k c jo n o w a n i e t e r e n o w y c h ra d d e l e g a t ó w lu d u p ra c u ją c e g o . Is to tn ą rolę o d g r y w a j ą w ty m z a k re s ie a k t y p r a w n e z k o ń c a lat s z e ść d z ie sią ty c h i p o c z ą tk u s ie d e m d z ie s ią tych, w śró d k t ó r y c h z n a jd u j ą się re g u la c j e już w ty t u le a k c e n t u j ą c e z a g a d n ie n ia fin an so w e, np. u c h w a ł y R a d y M in is t r ó w ZSRR o ś r o d k a c h u m a c n ia n ia m a te r ia ln o - fin a n s o w e j b a z y w ie js k ic h i o s i e d lo w y c h ra d d e le g a tó w lu d u p r a c u j ą c e g o (1968) o ra z o ś r o d k a c h u m a c n i a n ia m
ate-M G a j 1, op. cit., s. 193.
34 A n a liz y d o ty c z ą ce za g a d n ień b u d ż eto w y ch w K o n sty tu cji PRL są p rzed m io tem lic z n y c h prac J. Z d z i t o w i e c k i e g o , Z a s a d y b u d ż e t o w e w K o n s t y t u c j i PRL, RPEiS 1958, nr 2; t e n ż e , O d o c h o d a c h i w y d a t k a c h b u d ż etu p a ń s tw a w K o n s t y
tucji PRL, RPEiS 1963, nr 1; t e n ż e , Bu dż et pańs tw a...; t e n ż e , Z a s a d y b u d ż e t o w e , b u d ż et i plan g o s p o d a r c z y na Ile K o n s t y t u c j i PRL, RPEiS 1969, nr 3 ; t e n ż e ,
r ia ln o -fin a n so w e j b a z y p r e z y d ió w o k r ę g o w y c h i m ie js k ic h ra d d e l e g a tó w lu d u p r a c u j ą c e g o (1971)35.
Is to tn e z a g a d n ie n ia w z a k re s ie g o s p o d a r k i b u d ż e to w e j u r e g u l o w a n e zo s ta ły w d e k r e t a c h R a d y N a jw y ż s z e j ZSRR o p o d s t a w o w y c h p r a w a c h i o b o w ią z k a c h w i e js k ic h i o s ie d lo w y c h r a d d e l e g a t ó w ludu pra- c y ją c e g o z 1968 r. o ra z o p o d s t a w o w y c h p r a w a c h i o b o w ią z k a c h m i e j skich i d z ie ln ic o w y c h ra d ludu p r a c u ją c e g o z 1971 r., k t ó r y c h p r z e p i sy w 1978 r. z o s ta ły d o s t o s o w a n e do u n o r m o w a ń n o w e j K o n sty tu c ji ZSRR3«.
F e d e r a c y j n y c h a r a k t e r p a ń s t w a w pły riął t a k ż e na s t a n p r a w n y w C z ec h o sło w acji, gdzie o b o w ią z u ją d w ie u s t a w y o r a d a c h t e r e n o
w y c h 37 ,k t ó r e z a s tą p iły u s t a w ę u c h w a l o n ą jes zc ze w w a r u n k a c h p a ń s t w a jed n o lite g o . t U s t a w y o r a d a c h te r e n o w y c h w s z y s t k ic h o m a w i a n y c h p a ń s t w s o c j a lis ty c z n y c h o k r e ś la ją k o m p e t e n c je ra d i k o m ite tó w w y k o n a w c z y c h w z a k re s ie o p r a c o w y w a n ia , u c h w a l a n i a i w y k o n y w a n i a bu d że tu , p rz y cz y m n i e k i e d y są to u n o r m o w a n ia d o ty c z ą c e w ie lu a s p e k tó w g o s p o d a r k i b u d ż e to w e j i c e c h u j ą c e się z n a c z n y m s to p n ie m szczegółow ości. N a p rz y k ła d d e k r e t P r e z y d iu m R a d y N a jw y ż s z e j ZSRR o p o d s t a w o w y c h p r a w a c h i o b o w ią z k a c h w ie js k ic h i o s ie d lo w y c h r a d d e l e g a t ó w lu d u p r a c u j ą c e g o u s tala, iż w i e js k a (osiedlow a) ra d a d e l e g a tó w z a tw ie rd z a budżet, o b r o t o w y s ta n k a s o w y w e d łu g bu d że tu , k w a r t a l n y p o d ział d o c h o d ó w i w y d a tk ó w , p rz e n o si ś ro d k i m ię d z y roz d ziałam i i p o z y c ja m i (p rzen iesien ia nie m o g ą d o ty c z y ć k r e d y t ó w p r z e z n a c z o n y c h na fu n d u sz płac), z a tw ie rd z a s p r a w o z d a n i e z w y k o n a n ia budżetu, d y s p o n u j e n a d w y ż k ą b u d ż e to w ą , z a p e w n ia w p ł y w o d p o w ie d n ic h w p ła t p o d a tk o w y c h , u d ziela ulg, p ro w a d z i k o n t r o l ę te r m i n o w e g o w n o s z e n ia w p ł a t prz ez p o sz c z e g ó ln e je d n o s t k i o ra z o r g a n iz u j e s a m o o p o d a tk o w a - nie się ludności.
55 K. F. S z c r e m i c t , S p o ł e c z n o - p o l it y c z n e f u n k c j e t e r e n o w y c h r a d d e l e g a t ó w ludu p r a c u j ą c e g o w w a r u n k a c h r o z w i n i ę t e g o s p o ł e c z e ń s t w a s o c j a l i s t y c z n e g o ZSRR, [w:] R o z w ó j t e r e n o w y c h o r g a n ó w w ł a d z y w p a ń s t w i e s o c j a l i s t y c z n y m , W r o cła w 1977, s, 19 i п.,- Л. А. К o z 1 o w , M i e s t n y j e s o w i e t y d i e p u t a t o w tru d ia s z cz ich s ja , M osk w a 1975, s. 146. 3'! N. 1. C h i m i e z e w a, S u b jek t y s o w i e t s k o g o b i u d ż e t n o g o p r a w a , S aratów 1979, s. 193; U kaz Prezidium a W ierch . Sow . SSSR o w n ie sie n ii izm ien ien ij i d o p o ln ien ij w U kaz Prezidium a W ierch . Sow . SSSR O b o s n o w n y c h p r a w a c h i o b ja z a n n o s t i a c h s i e ls k ic h
i p o s i e l k o w y c h s o w i e t o w d e p u t a t ó w tr u d i a s z c z i c h s j a (W ied. W ierch . Sow . SSSR 1978, As 49, poz. 797); U kaz Prezidium a W ierch . Sow . SSSR o w n ie sie n ii izm ien ien ij i d o p o łn ien ij w U kaz P rezidiu m a W ierch . Sow . SSSR O b o s n o w n y c h p r a w a c h i ob-
ja z a n n o s tiu c h g o r o d s k ic h i r a jo n n y c h s o w i e t o w d i e p u t a t o w tr u d i a s z c z i c h s j a (W ied.
W ierch . Sow . SSSR 1978, № 49, poz. 796).
