Jan Grześkowiak,Mariusz
Brochwicz,Lidia
Grzeszkiewicz-Kotlewska
Toruń. Rynek Nowomiejski. Dawny
zbór ewangelicki
Informator Archeologiczny : badania 22, 151-152
Inform ator A rcheologiczny 1 9 8 8
151
W w y k o p ach so n d a ż o w y c h o d k ry to k ilk a d z ie s ią t szk ieletó w lu d z k ic h , z a c h o w a n y c h р гге- w ażn le rragm e n ta rycz n le 1 n ajczęściej n a w tó rn y m złożu. W ykopy bow iem g ro b ó w m ło d szy ch p o p rz e c in a ły tu pochów ki s ta rs z e . N ajlepiej zach o w an e zary sy J a m g robow ych n a le ż a ły do pochów ków n a jm ło d sz y c h , p o c h o d z ą c y c h z XVII -XVIII w ., w k tó ry c h c z ę sto s p o ty k a ło s ię re s z tk i z m u rsz a ły c h d e s e k tru m ie n n y c h . S p o śró d ty c h pochów ków n a szczeg ó ln ą u w ag ę z a s łu g u ją trz y gro b y : 19, 2 8 I 3 4 . G ro b y 19 I 24 były p o ch ó w k am i kobiecym i, w k tó ry c h z ach o w ały się kolie z p acio rk ó w sz k la n y c h I d ro b n e frag m en ty d e lik a tn y c h tk a n in . W g ro b le n a to m ia s t 3 4 - m ęsk Jm z ach o w ały się b u ły sk ó rz a n e z o b c a sa m i p o d b ity m i p o d k ó w k am l żelaznym i.W w ykopie n a to m ia s t sz e ro k o płaszczyznow ym o d k ry to J e d e n sz k ie le t lu d zk i 1 sła b o ry s u ją c ą się w a rs tw ę k u ltu ro w ą ze s k u p is k ie m u łam k ó w n a c z y ń g lin ia n y c h . C e ra m ik a ta fo rm ą n a c z y ń 1 o rn a m e n ty k ą n aw iązy w ała Jeszce do c eram ik i z III o k re s u w czesn o śred n io w ieczn eg o , lecz te c h n ik ą w y k o n a n ia (c le n k o śc le n n o śc lą , siln y m o b ta c z a n le m l to c z e n ie m o raz m o cn y m w ypałem ) w iąże s ię niew ątpliw ie z c e ra m ik ą p ó źn o śred n io w ieczn ą.
C m entarzysko szkieletowe datow ać m ożna na okres od XIV do XVIII stu lecia a śla d y osady należy o dnieść do XIV w.
B a d a n ia n ie b ç d q k o n ty n u o w a n e .
S łu p sk I P.P. P ra c o w n ia K o n serw acji Z ab y t-k o tc ió ł t y . J a c t-k u ków O d d ział K o n serw acji A rc h ite k tu ry M o n u m e n ta ln e j w W arszaw ie B a d a n ia prow adził m g r Z dzisław S k ro k . F in an so w a! WKZ w S łu p s k u . Pierw szy sezo n b a d a ń . K rypta g rz eb aln a.
B a d a n ia m iały c h a r a k te r rato w n iczy w zw iązku z p la n a m i p rze b u d o w y p o sa d z k i w kościele, k tó rej p ierw szy e ta p dop ro w ad ził do u ja w n ie n ia z a p o m n ia n e j d o ty c h c z a s k ry p ty . J e s t to o b iek t o w y m iarach : 2 5 0 cm . szer. 150 sm , w ys. 165 cm .W chw ili o d k ry cia w cało ści w y p ełn io n y był g ru z e m ceg lan y m . Po Jego u s u n ię c iu stw ierd zo n o Istn ien ie w a rstw y k u ltu ro w e j o m iąższości SO-flO c m złożonej z lu d z k ic h kości, frag m en tó w d re w n ia n y c h tru m ie n , sz c z ą tk ó w ubiorów , d ro b n e g o g ru z u ccg la n cg o 1 z a p ra w y w a p ien n ej. C ało ść m iała c h a r a k te r w ybitnie p rz e m ie sz a n y, a n i J e d e n sz k ie le t n ie z a c h o w a ł s ię w p o rz ą d k u a n a to m ic z n y m , ż a d n a tr u m n a w cało ści.
W stę p n e o ględziny k ości lu d z k ic h pozw oliły stw ierdzić, Iż w krypcie p o g rzeb an o w ró żn y m c z a sie 6 lu b 7 o só b d o ro sły c h o b u płci, niew ielkie z aś ro zm iary p o m ieszczen ia sp ra w ia ły , lż k a ż d y k o lejn y p ochów ek p row adzić m u s ia ł do zn iszczen ia p o przedniego. O s ta tn i n a jm ło d sz y zn isz c z o n y z o sta ł w w y n ik u p ra c p o rząd k o w y ch p ro w ad zo n y ch w o k resie m iędzyw ojennym .
Na p o d sta w ie z a c h o w a n y c h sz czątk ó w odzieży 1 c h a ra k te ry s ty c z n y c h frag m en tó w tru m ie n , d a tę p o w s ta n ia k ry p ty u s ta lić m o ż n a n a p o czątek XVII w., w sp ó łcześn ie z p ro w a d z o n ą w tym c z a sie p rz e b u d o w ą k ościoła św , J a c k a n a k ap licę zam k o w ą, z a ś o k re s je j fu n k cjo n o w an ia o k reślić m o żn a n a ok. 2 ,5 stu le c ia (do połow y XIX w.).
S ypniew o, woj. o stro łęck ie - p a trz w czesne średniow iecze S zczecin - S ta r e M iasto Podzam cze · p a trz w czesne średniow iecze S zczecin - S ta re M iasto - p a trz późne średniow iecze
T o ru ń - p a trz późne średniow iecze
T o r u ń
R y n e k N o w o m ie ja k i D a w n y g b ó r e w a n g e lic k i
PP P raco w n ie K o n serw acji Z ab y tk ó w P ra c o w n ia A rcheo lo g iczn o - K o n se r w a to rs k a O d d ział w T o ru n iu
B a d a n ia prow adzili d r J a n G rześkow iak, m g r M ariu sz B rochw icz, m gr Lidia G rzeszklew lcz - K otlew ska (a u to rk a sp ra w o z d a n ia ). F in a n so w a ł MKZ w T o ru n iu . B a d a n ia sondażow e. R atu sz Nowom lejskl (2 poł. XIV· XVII w) I zb ó r ew angelicki (XVII-XX w.).
B a d a n ia o c h a ra k te rz e zw iadow czym ograniczyły się do trz e c h w ykopów o łącznej p ow ierz c h n i б 1,3 m 2 w e w n ą trz b u d y n k u d a w n eg o z b o ru ew angelickiego. U sy tu o w a n y o n J e s t p o ś ro d k u R y nku N ow om lejsklego, w m iejscu , gdzie w edług p rzek azó w p is a n y c h z n ajd o w ał s ię ra tu s z , k tó reg o b u d o w a z o sta ła u k o ń c z o n a w 2 połow ie XIV w. 1 fu n k cjo n o w ał do 1660 r.. k ied y z o sta ł z a ję ty przez g m in ę ew an g elick ą.
N ajw iększą, m ożliw ą do osląglęcla, g łęb o k o ścią w ykopów było 3 ,9 5 m od p o w ierzch n i, co n ie pozw oliło n a d o ta rc ie do calca, a n i n a w e t n a o d sło n ięcie fu n d a m e n tó w m urów . W y stę p u ją c e w w y k o p ach n a w a rs tw ie n ia u k ła d a ły s ię poziom o 1 n ie m a l w szędzie p od w a rs tw ą p ły tek p o sad zk o w y ch I p o d sy p k i, d a to w a n y c h n a XX w. zalegały w a rstw y g ru z u ceglanego z zap ra w ą w a p ie n n ą 1 ziem ią, d a to w a n ą n a XIX w. Je d y n y m w y jątk iem s ą n a w a rs tw ie n ia w w ykopie Ic, gdzie pod p ły tk a m i ch o d n ik o w y m i 1 s z llc h tą b eto n o w ą zalega w a rs tw a ziem i z g ru z e m cegła*
1 52
O KRES NOW OŻYTNY n y m - w y p ełn isk o w k o p u do r u r y k a n a liz a c y jn e j, o raz poniżej w a rs tw a żółtego, sy p k ieg o p la s k u . P ia s e k te n tr a k tu je s ię Jak o za sy p lsk o piw nicy, k tó rej s tr o p z a c h o w a n y J e s t w p o sta c i fra g m e n tó w b e le k d re w n ia n y c h o s a d z o n y c h w o tw o rach w y k u ty c h w m u rz e now ożytnym .In w e n ta rz ru ch o m y , zróżnicow any chronologicznie, zaw ierał ob o k fragm entów n aczy ń w y p a la n y c h w a tm o sfe rz e re d u k c y jn e j, d a to w a n y c h n a p ó źn e średniow iecze, fra g m e n ty now ożyt n y c h n a c z y ń c e ra m ic z n y c h , k alli płytkow ych 1 n a c z y ń sz k la n y c h - głów nie b u te le k . W s u m ie zn ale zio n o 2 1 9 fr. ce ra m ik i, 181 fr. p rzed m io tó w sz k la n y c h , 63 fr. p rzed m io tó w m etalow ych 1 2 6 9 k o ści zw ierzęcych.
W w y k o p a c h o d sło n ię to 10 m u ró w c e g la n y c h 1 1 sk le p ie n ie , p rzy czym tylko 3 m u r y w iązać m o ż n a z b u d y n k ie m r a tu s z a , p o zo stałe z aś d a to w a n e s ą n a c z a sy no w o ży tn e. D w a z m u ró w g o ty c k ic h tra k to w a ć m o ż n a Jak o frag m en ty m u ró w obw odow ych, z a ś trzeci Jak o działow y. W m u r a c h obw odow ych w y stę p u ją o d sa d z k l ceg la n e z w iązan e n ajp ra w d o p o d o b n ie j z p o zio m a m i p o s a d z e k p a r t e r u 1 piw nicy. P iw n ica m ia ła b y w ów czas 1,9 m , z a ś je j stro p , n a p o d sta w ie ś la d ó w w m u r a c h , m lal n ajp ra w d o p o d o b n ie j g ru b o ś ć 7 0 -7 4 cm . W m u rz e obw odow ym k o n d y g n a c ji piw nicy z n a jd u je się n is z a z w k u c ia m l n a dw ie półki. W ś c ia n ie działow ej o d sło n ię to fra g m e n t p rz e jśc ia pom iędzy p o m ie sz c z e n ia m i piw nicznym i. M ury g o ty ck ie z b u d o w a n e s ą w w ą tk u w endyjsklm , częściow o otynkow ane, częściow o sp o in o w an e bez śladów ty n k u . S tw ier dzić m o żn a, że b u d y n e k r a tu s z a tn lal w ew n ętrzn ą szerokość 13,5 - 13,8 m 1 dłu g o ść p o n a d 2 6 m. P o zo stałe m u r y z b u d o w a n e s ą w w ą tk u blokow ym i p o ch o d zą z trz e c h faz b u d o w y z b o ru ew angelickiego. O d sło n ięte sk le p ie n ie kolebkow e zw iązan e J e s t z o s t a tn i ą fazą fu n k c jo n o w a n ia z b o ru .
I
T rzem eszno, woj. bydgoskie, s t. 7 - p a trz w czesne średniow ieczeI U h ru sk . gm . Wola U h ru sk a , woj. c h e łm sk ie , s t. 11 / 5 0 - p a tr z p ó źn e śred n io w iecze
K o n se rw a to r Z a b y tk ó w A rch eo lo g i c z n y c h w C h e łm ie
B a d a n ia pro w ad ziła nągr U rsz u la R u szk o w sk a · K ogucluk, k o n s u lta n t d r Ire n a K utyłow ska. F in a n s o w a ł WKZ w C hełm ie. Pierw szy se z o n b a d a ń . S ta n o w isk o pradziejow e, w czesn o śred n io w ieczn e 1 now ożytne.
S ta n o w is k o o z n aczo n e p o d c z a s b a d a ń AZP Jako n r 5 2 1 13 w m iejsco w o ści U h ru s k , położone J e s t n a te r a s ie pierw szej nadzalew ow ej B ugu. U sy tu o w a n e J e s t p rzy s ta re j d ro d ze w iodącej przez w ieś U h ru s k w k ie r u n k u k o ry ta B ugu.
Z lo k alizo w an o ta m sta n o w isk o z c e ra m ik ą k u ltu ry łużyckiej. Z ałożono ta m d w a w ykopy so n d a ż o w e o w ym . 4 ,0 0 x 1,0 0 m 1 5 ,0 0 x 2 .0 0 m.
W m n ie jsz y m w ykopie p o za w a rstw ą h u m u s o w o -o rn ą m iąższo śc i do 1 m 1 z a le g a ją c ą n a d c a lc e m p ia sz c z y sty m nie u d a ło się w yróżnić obiektów . U zy sk an e d ro b n e m a te ria ły c e ra m ic z n e św ia d c z ą o p e n e tra c ji tego te r e n u w p ra d z ie ja c h , w c zesn y m śre d n io w ie c z u 1 c z a s a c h now ożyt n y c h . W w ykopie d ru g im n a to m ia s t uchw ycono re lik ty z a b u d o w y d re w n ia n e j n a k a m ie n n e j p o d w alin ie. U zy sk an e m a te ria ły zab y tk o w e, szczególnie k a lle plecow e w sk a z u ją , że o b iek t fu n k c jo n o w a ł od XVI do poł. XVIII w. Jeg o lo k alizacja przy d ro d ze w iodącej ze w si U h r u s k k u k o ry tu B ugu pozw ala d o m y śla ć się w n im z a b u d o w a ń z w iązan y ch z fu n k c jo n o w a n ie m tu w ty m c z a sie p rz e p ra w y przez rzekę. P o d o b n ie J a k w s ą s ie d n im -m n ie jsz y m w ykopie t a k 1 w tym , o b o k licznej c e ra m ik i now ożytnej w ystępow ły u ła m k i n a c z y ń p rad ziejo w y ch (k u ltu ry łu ży ck iej I z o k re s u rzym skiego) i w czesn o śred n io w ieczn y ch .
M a te ria ły s ą p rzech o w y w an e w M u zeu m O kręgow ym w C hełm ie. W ąchock, woj. kieleckie - p a trz późne śred n io w iecze W łocław ek - p a trz późne średniow iecze
U h r u s k , g m . W ola U h ru a k a , w o j. c h e ł m s k i e
