Włodzimierz Pela
Pułtusk - Miasto, woj. ciechanowskie
Informator Archeologiczny : badania 19, 174-175
- w
-l d -l t i w ą p -lask u pochodzenia r z e c m eg o o sią g n ię to ty-lko w c i ę ś d pÓ D i^aej wykopu / głębokość około 3 ,4 5 / 3 ,3 0 m / t o i l o m l u t w c z ę śc i poluttalowej nadal zaleg ały w aretw y użytkow e, m im o o sią g n ię te j w tym m iejscu głębokości około 3 ,8 0 m . Dokonano odw iertu 1 stw ierd zo n o , se m ią ż sz o ść Ich zalegania w y n o a je sz c z e około 0 ,8 0 m, N iestety , se wegiętki n a m ożliw ość o b sim lę d a s i ę śc ian wykopu p r a c e p rz e rw a n a .
N ejU ccn lejesą g ra p ę ruch o m y ch m ateriałó w iró d ła w jc h o p ró c s k o ści zw ie rz ę c y c h etanowi c e ra m ik a naczyniow a śrecfalosriscena 1 nowożytna i XIV-ΧΥΠΙ/ΧΙΧ ar. Znaleziono ta k ż e pewną Ilo ść ułamków naczyń w czesnośredniow iecznych в 2 połowy ХШ w. Z lrniycb zabytków wydobyto śred n io w iecz n y /X IV w. ? / nóż żelazny, 1 tataiatę /s z e lą g / ? / Ja n a K a z im ie rz a / 1 stosunkow o lic m e fra g m e n ty naczyń sz klanych.
M a teriały z badań t ro k u 1083 zn ajd u ją się w P A PK Z O /P o tn a ń . P rz ew id u je a lę kontynuację badań,
PUSZ7NA. gnu Korfantów p a tr z
woj. opolskie w cze sn e é r e â ü o w le c z e
PUŁTUSK F F P ra c o w n ie K onserw acji Zabytków woj. ciechanow skie P ra c o w n ia A rch eo lo g iczn o -K o n serw ato rsk a Z am ek O ddział w W ar iz a w le
Badania p row adzili m g r m g r M a rek M ie ro sła w sk i 1 Zbigniew P o la k / s u t o r sp ra w o z d a n ia /. F in an so w ał WIC£ w Ciechanow ie, D z ie s ią ty se zo n badań» Z am ek.
Badania prow adzeńe b yły na stokach w zg ó rza zamkowego. Miały na c e lu głównie u e ta lm le p rzeb ieg u m urów орда*owych, o k re śle n ie Ich k o n stru k c ji, etanu zachow ania, datow ania o ra z d o s ta rc z e n ie danych dc p ro jek tu uporządkow ania o to czen ia zam ku, Z ałożono 13 niew ielkich wykopów o Łącznej powlerzcŁzu 93 m o ra z prow adzono n ad zó r arch eo lo g iczn y w wykopie budowlanym o p o w ierzch n i 34 ta2 po z ew n ę trzn ej s tro m e zachotailego sk rzy d ła.
W 8 wykopach o d sło n ięto a u r oporow y biegnący u ptMkió&a etokn. Z a c z ę ta e lę oo n a w ysokości r y z a litu rachockilego i o ta c z a z a m e k od zachodu 1 południa. N a w ysokości ry z a litu wachocfalego Jego bodowa z o s ta ła p rz e rw a n a 1 nigdy n ie ukończona. Mur o g ru b o śc i około 1 m 1 zachow anej w ysokości do 3 m zbudowany zo stał z c e g ły w uk ład zie n ie re g u la rn y m , łączo n ej gliną, m iejsca m i z dodatkiem w apna. F u n d am en t m etro* wsj głębokości wytasiano we wkopie w ąakoprzefltrzennym z kam ieni i g ru zu ceglanego zalanych zap raw ą w a pienną, Od zew n ą trz m ur w zm ocniono g ęsto ro z m ie sz c z o n y m i p rz y p o ra m i L otynkowano. C z a · budowy d atu je m y ba X V 0 w. W lu s tr a c ji z 1753 r . m o r te n o k r e ś lm y je s t Jako "w sz y ste k ś ru b o w a n y " . O dcinek m iędzy schodam i prow adzącym i do "Domu Seal o r a " a obecnym zjazd em p rz y końcu sk rz y d ła w schodniego o trz y m a ł w cza a a c b najnow szych p łaezez o w an ie ce g łą k lin k iero w ą n a zap raw ie cem entow ej,
D r n p m u r oporow y tżegnie g ó rą . w yznacza kraw ędź w zn iesien ia zam kow ego od ry z a litu sachcxhilego do końca zachodniego afcrtydł* zam ka. Zbudowany je s t z ceg ły w uk ład zie blokowym, n a za p ra w ie w apiennej. Jego pow stanie w iążem y z przebudow am i d a e w lę ta a sto w lo c z n y m i.
W wykopie ХХПА, n a pohufelow y zachód od sarnim , o dsłonięto m ały fra g m e n t płytkiego fm d am en to a k am ien ia l c e g ły , k tó ry m ożna w iązać z budynkiem w idocznym w tym m ie jsc u na p lan ach t początku XIX w.
W wykopie JOCTV, n a pdfaocny zachód od zam ku, zbadano a kład n aw arstw ie ń u podnóża sto k u , co w pow iązaniu a wynikam i badań z 1983 r . powinno um ożliw ić odtw orzenie h is to r ii zagospodarow ania te r л u pom iędzy zam kiem a k ap licą Św. M arli Magdaleny.
M a te ria ły 1 dokum entacja znajdują s ię w P A K P K Z w .W arszaw ie.
PUŁTUSK-MIASTO C iechanow skie T ow arzystw o Naukowe woj, ciech an o w sk ie Wojewódzki K o n serw a to r Zabytków
w Ciechanow ie
Badania p ro w ad ził m g r W ło d z im ie rz .P e la . F inansow ał WKZ w C iechanow ie, Ó sm y se zo n badań, ó s a d a w c z e sn o ire ta lo w le c z n a a a S tary m M ieście ХП-ХЩ w. M iejska zabudowa drew niana śre d n io w ieczn a t nowożytna XIV -XIX w. B a szta p rz y sz p ita ln a XVI w . / ? /
1. S ta re M ia ito « k o śc ió ł NMP
P r a c e badaw cze n a S tary m M ie ście m ia ły n a celu odszukanie o sa d y w czesno śretfel owiec m e j lo k a liz o w anej d o ty ch czas p rz y k o śc ie le N M P, jednak a ie po tw ierd zo n ej Źródłam i arch eo lo g iczn y m i aa w spom nianym ta r w ile. M ie jsce poszukiw ań p rz e su n ię to b a rd z ie j n a w schód od k o śc io ła , b liż e j k o ry ta N arw L , na t e r e i za*· ję ty p r t e i p o s e s je p ry w atn e 1 Z akład "P b la n i". P rz eb ad an o o b sz a r 3ÏD m3 . O d sło n ięto fra g m e n ty kliku oh lek - tów w czem ośreckilow lecm ych: dwa o biekty m iesz k aln a z p alen isk am i, o czw orobocznym z a r y s ie , w y m iarach 3 x 3 m l 3 i 4 , S m o r a z 8 podłużnych jam# M a te ria ł zabytkow y to p a c io rk i sz k la n e , fra g m e n t szklonej
175
-o b rą c z k i, g rz e b ie ń j e ta -o s ttr -o n y , n -o że t t U i n « , brąz-ow y la b łą c z a k skr-oni-ow y, druciki brąz-ow e, fragm ent p r z ę ś lik a o ra z 3 pfromby ołow iane "zdobić*»", k tórych datowanie um ożliw ić m o te , b a rd z ie j precyzyjne dato wanie c a łe j osad y , N atrafio n o tak że na obiekty m lo d e z e m .lL zagłębiony w podłożu obiekt z piecem w n a ro ż niku północno-w schodnim z XV w. o ra z podpiw niczone obiekty nowożytne.
2 . uL P io tra S k arg i 39 a
Prow adzono nadzór nad wykopem budowlanym pod budynek m ieszkalny. Zadokumentowano kolejne e le m enty drew nianej zabudowy m ia sta Ś re taio w leczn eg o v a s w yeksplorow ało studnię wykcsiacą z pionowo wbi tych d e se k dębowych - w fo rm ie w alca - w zm ocnioną drew nianym i o b rę c z a m i. Z z asy p isk a wydobyto fra g m e i- ty naczyń glinianych o ra z frag m en t p lasty k koła do wozu.
3. ul. Szimina l a t d zied zin iec a zda
Dwa podłużne wykopy archeologiczne-w ykonane w m ie jsc a c h planow anej zabudowy - odsłoniły ад w ar - •tw ien la o m ią ż s z o śc i 4, 80 m od obecnej pow ierzchni gruntu, pow stałe od końca XV w. W arstw y kulturow e op ad ają w k ieru n k u kanału - daw nej doliny rz e c z n e j. O dsłonięto g ru b e w a rstw y m ie rz w y o ra z poziom o le ż ą c e belki d rew niane 1 pionowo wkopane 1 w bite słupy. Z e względu n a niew ielki frag m en t odsłoniętej pow lerzcłzu nie m ożna je ta a k jed n o zn aczn ie o k re ślić Ich p rz e z n a c z e n ia - zabudowa ta e m la n s c z y um ocnienia b rzegu. 4. U kssta ρ***γ*»ρΐ»»ΐτυ
Wykop u zu p ełn iający badan ia arch eo lo g iczn e obiektu. O dsłonięto fondâm es ty o ra z otw dr okienny. M a te ria ł zabytkowy znajduje s ię w Pułtusku w m agazynach ekspedycji wykopalimkowej CTN. R A C I4ŻEK U niw ersytet Łódzki
woj. w ło cław sk ie K ated ra A rcheologii
Badania prow adziła grupa pracow ników i studentów K atedry A rcheologii UŁ pod kieru n k iem doc, d r bab. L eszk a R ajz era. F lnaoeow ał WKZ we Włocławku. Siódmy ее zon badań. Zam ek Średniow ieczny usytuow any n a g ro d zie 1 w ielokrotnie p rzebudo wywać?,
P r a c e badaw cze kontynuowano po ro c z n e j p rz e rw ie spowodowanej p o stę p am i p ra c m u rarsk o -k o o se rw a - to rsJd c h . Wykonano 2 wykopy arch eo lo g iczn e 1 4 odkryw ki arch itek to n iczn e o pow ierzchni około SO 1 o rie n ta c y jn e j k u b atu rze 150 ni3, zinw entaryzow ano 123 pozycje zabytków ru chom ych, w tym blisko 4. ООО f r . c e r a m ik i. doktziano sz e re g u o b se rw a c ji analitycznych.
O dkryto i zbadano w wykopie XD funda m am północnej śc ia n y "k am ien icy wielkiej"» stw ie rd z a ją c obec no ść aż h odaadzek. P otw ierd zo n o ta k ż e o b se rw a c je d otyczące poziom u użytkowego koło domu zamkowego w o k r e s ie jego bodowy» a ta k ż e z a re je stro w a n o głębokość posadow ienia 1 sposób m urow ania obu barokowych liz e n -p rz y p ó r.
W wykopie XI z a re je s tro w a n o posadoW lfode południowego odcinka m uru obwodowego« k tó ry ulokowano n a poziom ach kulturow ych za w ie ra ją c y c h ceg łę. P ły tk ie Itn d sm e n ty m uru 1 jego r e la c ja do dochodzących w arstw ziem nych w sk azu ją, i e w zn iesio n y on z o sta ł późno, m iędzy połow ą XV» a połową XVI w .
Z badano tak że /o dkryw ka 28 i 2 9 / te re n w ieży tr a m n e j, w zn iesio n ej n a p rzesm y k u w iodącym do zam ku, p rz e z H ie r ord cna R ozdrażew akie go /+ 1 , 60 0 /· Stw ierdzono, że m o ry w ieży b ra m n e j zo stały całkow icie r o z e b ra n e w 1 połow ie Х Ш w .. n ie z a re je s tro w a n o naw et negatywów m urów . O istn ie n iu w ieży św iadczy o b ecn ie tylko ponad dw um etrow ej g ru b o ści p ła t gruzu.
Dokończono badanie "w ieży Karuków eld ego* 1 p rzyległych do n ie j badynków m ie sz c z ą c y c h kuchnię 1 p ie k a rn ię . P otw ierd zo n o ch ro n o lo g ię w ieży, la ta trz y d z ie s te XVI w. » zbadano je j p o sa d o w io n e 1 wybrano wy- p ełn isk o , z a w ie ra ją c e sp o ro p rzedm iotów żelaznych 1 około 3 ,1 ty się c y fragm entów c e ra m ik i. W północnym m u rz e w ieży zaobserw ow ano obecność się g a c z y , do k tó ry ch n ie dom orow ano jednak m uru obwodowego. Ten o d d o e k obwodu wzm óał tto p lero H. R ozdrażew ski» k tó ry "do m urow ał s ię ” do północno-w sc h o ta le g o narożnika " w ie ty K arnkow skiego", a nie do przygotow anych u przednio się g aczy .
S tw ierdzono tak że, że do 2 połowy XVI w, zam ek w Raciążku m e p o sia d a ł pełnego obwodu m urowanego 1 był tylko b ro o lto y od wschodu śc ia n a m i "k am ien icy w ielk iej", a od południa m o rem 3 "w ieżą Kurnkowaklego”. N atom iast m u ry obwodowe w p a r tia c h te c h o d p le j 1 północnej w zg ó rza zam kowego zbudował d o piero S , R o zór a* ie w s k i. Były one płytko poeadowlone» w ąskie 1 n ie m iały chyba p raktycznego w aloru obronnego. Ten ostatni w ynikał ze znacznego p rz e w y ż sz e n ia w zg ó rza za tekowego ponad dolinę W isły 1 okoliczne paro w y dochodząc с (to do 30 m.
Badania n ie w n io sły z asad n iczy ch k o re k t w hipotetyczny ry tm p rz e m ia n osadnictw a na w zgórzu zam ko wym 1 przebudów zam ku zap rezen to w an y c h w "In fo rm a to rz e A rcheologicznym * * badania 1933, Z am ek m u ro wany ro z p o c z ę to w znosić w XIV w. n a p o z o sta ło śc ia c h XD-XIV -w iecznego o aa t a l с twa grodowego. Rozbudowy jego trw a ły do końca XVI w. W iekXVH p rz y n ió sł stopniow y rç>adek znaczenia zam ku, a oa początku XVIII w. m u ry jego z o sta ły ro z e b ra n a . Z r e s z te k gotyckiego domu zam kowego K rzy szto f Szem bek w d ru g iej ćw ierci X V m w. w zniósł barokow y p a ła c . Z o sta ł on r o z e b ra ć y w ra z z re sz tk a m i innych m urów , na początku XIX w,
W 1986 r . prow adzone m ają być je s z c z e bieżąc* n ad zo ry lccn s e r w a t c e kie.
M a te ria ły 1 sp raw o zd an ia ż badań znajdują się w archiw om WKZ we Włocławka 1 w K atedrze A rcheolo gii U n lv cT iy te m Łódzkiego.
