Od A do Z : tygodnik. R. 1, 1931, nr 9 (21 VI)

STAHLHELM

Przed dwoma laty wyszła z druku broszura niezna­

nego autora p. t. ,Stahlhelm a walne miasto Gdańsk44.

W broszurze .tej autor podaje nam historię powstania tej

organizacji, jej rozwój i charakterystykę. Ostatnie wy­

stąpienia Stahlhelmu a zwłaszcza manifestacja we Wro­

cławiu poruszyła całą Europę. Korespondent; „IKC“ do­

nosi, że manifestacja Stahlhelmu we Wrocławiu poruszyła

bardziej przeciętnego Francuza, niż analogiczna antyfran­

cuska manifestacja w Koblencji. Zlot: Stahlhelmu w Ko­

blencji uważany był przez Francuzów za objaw: radości

z odzyskania Nadrenji, natomiast1 zjazd we Wrocławiu

ujawnił właściwe oblicze podkomendnych panów Seldte

i Dusterberga.

Duch odrodzonego krzyżactwa zatryumfował w sta­

rem historyczinem mieście połskiem Wrocławiu.

Der StahlheTm, Bund der Frontsoldaten założony zo­

stał w Magdeburgu dnia 25 grudnia 1918, wkrótce po re­

wolucji niemieckiej, przez Franza Seldte, jego 2 braci :

kilkunastu innych wojskowych różnych szarż.

W myśl pierwotnego programu celem Stahlhelmu

było zjednoczenie na zasadach koleżeńskości żołnierzy

i oficerów, którzy wspólnie walczyli na froncie. Jako

dalsze żądania związku „Hełmu Stalowego44 figurowały

uświadomienie obywatelskie, z wyraźnymi wyłączeniem

polityki partyjnej, uprawianie sportu i ćwiczeń gimna­

stycznych i utrzymywanie wzajemnych stosunków, to­

warzyskich.

Związek rozwijał się szybko. W r. 1922 obejmował

już 500 organłizaeyj lokalnych (Ortsgruppen), połączo­

nych w1

18 grup okręgowych (Kreisgruppen). Obecnie

Stahlhelm ma około 10 000 organizacyj lokalnych i prze­

szło mil jon członków.

Pod względem składu osobowego nastąpiła z czasem

zasadnicza zmiana. Zaczęto tworzyć przy organizacjach

lokalnych stowarzyszenia młodzieży, która nie brała u-

dziiału w wojnie. Stowarzyszeniom tym. nadano nazwę

Jungsfahlhelm. W r. 1927 przeprowadzono nową organi­

zację, na mocy której Stahlhelm rozpada się na 3 od­

działy pozostające w ścisłym wzajemnym związku orga

nizacyjnym: ośrodek całego związku „Kernstahlhelm44.

obejmujący wyłącznie byłych żołnierzy frontowych,

„Ringstahlhelm44, złożony z byłych członków oddziału

młodzieży, którzy ukończyli 21 rok życia, oraz „Jung"

stahlhelm44 obejmujący młodzież w wieku od 17 do 21 lat.

Pozatem przy Stahlhelmie istnieją stowarzyszenia mło­

dzieży od 13 do 16 lat p. n. „Scharnhorst44, Bund der

deutschen Jungmannem Członkowie tego stowarzysze­

nia przechodzą automatycznie do Jumgstahlhelmu z roz­

poczęciem 17 roku życia.

Stahlhelm dąży nietylko do całkowitego opanowania

duszy, ale i ciała swoich członków. Związek pośredniczy

w uzyskaniu pracy, asekuruje na wypadek śmierci, po­

maga w razie choroby, urządza własne sanatoria wzg!

domy wypoczynkowe, asekuruje od rabunku, organizuje

podróże zagranicę, dostarcza swym członkom tanią lite­

raturę beletrystyczną itd. W ten sposób stara się Stahl­

helm' zastąpić członkom swoim przynależność do związ­

ków zawodowych, stowarzyszeń oświatowych, kultural­

nych, artystycznych i uchronić lich od wszelkich wpły­

wów postronnych.

Głównymi zaś celami górującemi nad całą działalno­

ścią Stahlhelmu są:

1. Wpojenie we wszystkich członków określonej

ideologji państwowo-politycznej.

2. Wyrobienie z nich wojskowo wyszkolonych bo

jowników tej ideologii, którzy byliby w stanie każdej

chwili wystąpić jako zorganizowana masa w walce

zbrojnej.

We własnym tygodniku „Der Stahlhelm44 związek

propaguje swe idee.

W niezliczonych enuncjacjach Stahlhelm wygłasza,

że jednym, z najważniejszych jego zadań jest utrzymanie

i wychowanie siły bojowej narodu niemieckiego.

Do odrodzenia siły bojowej narodu niemieckiego

Stahlhelm dąży w trojaki sposób:

1. domagając się zniesienia ograniczeń militarnych,

nałożonych na Niemcy przez Traktat Wersalski;

2. tworząc z własnych członków kadry bojowe siły

niemieckiej;

3. odradzając w narodzie niemieckim przez propa­

gandę i militarne manifestacje przed wojen ego ducha mili-

tarystycznego.

Sport uprawiany przez Stahlhelm ma wszelkie cechy

normalnego wyszkolenia wojskowego.

Str 2

OD A DO 2

Nr. 9

Już sama organizacja Stahlhelmu przy uwzględnieniu

konieczności liczenia się ze związkowym, ochotniczym

charakterem tej organizacji, ma dużo cech organizacja

wojskowej. Struktura i wzajemny stosunek organiza­

cyjnych jednostek są ściśle hierarchiczne i przypominają

stosunek formacyj wojskowych.

„Stahlhelmhandbuch“ daje następujący szemat; orga­

nizacji: Dowództwo Związku (Bundesifiihrung), Związki

krajowe i samodzielne obwody, Obwody, Okręgi, Grupy

lokalne, Drużyny (Kameradschaften), Grupy.

Zarząd Związku składa się z 2 wodzów (Bundes

fiihrer) z których każdy jest prawnym zastępcą związku

w sensie prawa cywilnego. Nadto istnieje jeszcze jako

organ związku rozszerzony zarząd (Gesammtvorstand)

Najjaskrawiej występuje wojskowa organizacja i mili­

tarny charakter w strukturze formacyj lokalnych Stahl-

helmu.

Charakterystyczne są także poetyczne utwory, któ­

re ideologję Związku ilustrują od czasu do czasu na ła­

mach pisma „Stahlhelm“. W numerze z 11 sierpnia 1929

znajduje się przykład takiej poezji:

Sonett in Eisen

Deutscher Mann. Dein Mutterland

Ist geschmaht, kannst du das fassen

Willst du fremder Vólker Knecht seiin

Nein, — Dann musst du hassen, hassen.

Lasst von neuem V61'ker kriegen,

Ruhnwoll sterben oder siegen.

Einerlei. Krieg wird entbrennen.

Bezprzykładna buta narodowa, niesłychana gloryfi­

kacja cech własnego narodu, niezmierna przesada w oce­

nie owoców jego narodowej kultury, groźne dla ludzko­

ści przekonanie o wyższości własnego narodu i jego pra­

wa do supremacji światowej, duch pogardy „i nienawiści

dla innych narodów, mistyczny pangermanizm, Widzący

w Bogu naturalnego sprzymierzeńca, wszystkie te ideo­

logiczne rekwizyty psychozy wojennej, które w swoim

czasie opanowały część narodu niemieckiego i które zda

wało się, należą do his tor ji zboczeń psychologii mas,

wszystko to wskrzesza propaganda ideowa Stahlhelmu.

Na pograniczu polskiem wodzowie Stahlhelmu dążą

do systematycznego roznamiętniania ludności niemiec­

kiej, do podtrzymania w niej ducha odwetu i nienawiści

rasowej. Wszczepiają wiarę w bliśkość i konieczność

wojny z Polską, o zdobycie z powrotem obszarów nale­

żących do Polski na mocy Traktatu Wersalskiego.

Nie upokarzająca pieśń „nie będzie Niemiec pluć nam

w twarz“ winna być odpowiedzią na zakusy bastardów

Europy, lecz liczne i dobrze wyszkolone kadry naszeg:-

przysposobienia wojskowego.

Tylko zdecydowane działanie w kierunku podnie­

sienia gotowości bojowej całego Narodu Polskiego jest

odpowiednią postawą wobec niepoczytalnych prowoku

cyj niemieckich.

Sprawy słowiańskie

Słowianie południowi a Połacy

Należy wyznać z całą szczerością, że w odniesieniu

do idei ogólno słowiańskiej* Polacy byli najbardziej, że

tak powiem*, zimni. Główną przyczyną tego zjawiska byl

niewątpliwie brak znajomości krajów i kultury naszych

pobratymców. Każdy wykształcony Polak zna mniej-

więcej dokładnie dzieje państw germańskich i romań­

skich, naogół zna dobrze piśmiennictwo tych narodów,

mało który jednak zna dzieje Słowiańszczyzny i pi­

śmiennictwo Słowian, z wyjątkiem dorobku literackiego

Rosjan z drugiej- połowy 19-go wieku.

Nie od rzeczy więc będzie, jeśli tym sprawom, służą­

cym wzajemnemu poznaniu się, poświęcimy w naszem

piśmie trochę miejsca. Wydaje nam* się bowiem!, że inte­

ligencja polska powinna wiedzieć więcej o bratnich naro­

dach, niż o innych.

Zdawałoby się, że zbliżeniu między Polską a Sło­

wiańszczyzną południową stoi na przeszkodzie oddalenie.

Istotnie, pośrodku istnieje, jak istniał od wieków, klin

madziarski, który nas rozdziela. Istnieje jednak coś, co

narody więcej zespala, niż bliskość terenowa: istnieje

wspólność rasy, pokrewieństwo języków, podobieństwo

obyczajów. I jeszcze jedno: Polacy trzymają straż nad

jednem morzem słow;ańskiem, Jugosłowianie nad dru-

giem. A straż nad morzami — to misja dziejowa, mają­

ca swoje źródło w wyrokach Opatrzności.

Między Polską a narodami południowo-słowiańskie-

mi zadzierżgano węziły braterskiego zbliżenia już przed

wiekami. Wyciągały się ku nam: braterskie dłonie z nad

Jadranu (słowiańska nazwa Adriatyku), ale, niestety, my

nie odpowiadaliśmy braiterskiem podaniem! im1

swojej. A

że te dłonie podnosiły się ku nam: z całą serdecznością,

tego wymowne świadectwo mamy w pomnikach piśmien­

nictwa słowiańskich narodów południa.

Najwybitniejszy poeta południowej Słowiańszczy­

zny, chluba Dubrownika, Jan Gundulicz (urodzony w

1588, zmarły 1638) w swojej nieśmiertelnej epopei p. t

,,Osman“ wyśpiewał hymn ku czci naszego króla, Wła­

dysława Warneńczyka, wyśpiewał hołd zwycięzcom z

pod Chocimia, a zwłaszcza synowi Zygmunta III., k óle-

wiczowi, późniejszemu królowi Władysławowi IV. Z ta­

ką miłością odnosi się Gundulicz do królewicza i boha­

terów polskich, że stawia ich w poemacie ponad wszyst­

kie wprowadzone postacie. Przez pewien czas nawąt

utrzymywała krytyka literacka, że epopeja składa się

z dwóch odrębnych części, z; Władysławiady i Osmania-

dy, z których wyżej stała pierwsza, opiewająca królewi

cza polskiego.

W epopei Gundulicza najwspanialej brzmią strofy,

opisujące wjazd poselstwa tureckiego do Warszawy i po­

słuchanie u króla na zamku, którego przepych maluje pió

rem mistrza entuzjasty, choć w Warszawie, zdaje się

nigdy nie był. W opisie zamku poświęca wiele miejsca

wspaniałym gobelinom z obrazami z historji polskiej.

Nr. 9

OD A DO Z

Str. 3

Poemat świadczy o ogromnej, jak na owe czasy, zna­

jomości dziejów Słowiańszczyzny. Przepojony jest głę­

boką religijnością, tak właściwą narodom słowiańskim.

Przebija z eposu głębokie przeświadczenie, że losami na­

rodów kieruje Opatrzność, że największa nawet potęga

jest niczem wobec losu, a los jest w ręku Opatrzności.

Myśl tę wyraża poeta we wstępie do poematu.

Przyta-Z

G A L E R J l R A C Z Y Ń S K I C H W P O Z N A N I U

nicielowi Wiednia14, w strofach pełnych zapału złożył

hołd genialnemu wodzowi i wzywał go, by dzieło pro­

wadził dalej, by zniszczył potęgę turecką doszczętu, bo

on jest do tego powołany, by uchronić Europę od za­

głady chrześcijaństwa, by oswobodzić miejsca dla

chrześcijan święte, w mocy tureckiej będące.

W drugim utworze, p. t. „Pieśń na pochwałę króla

A L E K S A N D E R O R ŁO W SK I Pochód Wojska Polskiego

czarny kilka strofek z tego wstępu, aby dać Czytelnikom

pojęcie o poezji Gundulicza:

„Czemu mannel] pychy szale, W górę tot swój wznosisz iclhyży? Im się wyżej pniesz zuchwale, Tern ci petem spadasz niżej. Więlkiuistęlj,, mieispicjżytej Niemna rzeczy nam widomej, A w wysokie górskie szczyty Naiprzlód’ niebios biją gromy-Bez pomocy z nieba bożej Świata wszelki .byt nietrwały, Przyrodzony bieg rozłoży P aństw a — pełne mocy, chwaty. Szczęście wciąż się (kręci w kole, Zaszczyt miesza się :zt oihyldą; Kto byt w górze, będzie w do Je, Gi, co w diolle, w górę !i!d!ą.

Drugi sławny poeta z nad Jadranu, Piotr Kanawe-

Iicz, zmarły z końcem 17-go wieku, śpiewał na cześć

drugiego bohatera polskiego, na cześć króla Jana So­

bieskiego. Do uderzenia w struny wdzięcznej: lutni za­

paliła go odsiecz wiedeńska. Syn wyspy Korczuli, ży­

jący w Dubrowniku, całą duszą odczuł znaczenie boha­

terskiego czynu króla Jana dla świata chrześcijańskie­

go i kultury europejskiej.

W utworze swoim p. t. ,Pieśń Janowi Sobieskiemu,

królowi polskiemu, sławnemu pogromcy Turków,

obro-Jana44, którego rękopis znajduje się w bibljotece wila­

nowskiej, w ten sposób zwraca się do zwycięzcy z pod

Wiednia:

„Wszędzie w śpiewie głosi chwała, Jalk twa. szabla wysławiana. Zbiła, stłukła, pokonała Ognistego bisurniama,

W djska sułtana wschodniego1, Psa Mustaf ę pr z elkię tego.

Hardym, byt 'ten żibóij. w narodzie I pod Wiedeń szedł zuchwałe, By zagnieździć się w tym grodzic; O los zmienny mię. dbał wcale, Qnłu (Niemców bez pardonu Groził, że gol spędzi z tronu.

Jako morze rozhukane, Gdy się nagle wzburzy całe. Pod niebiosa ciska pianę, Fale miota rozszalałe,

Lecz gdy Jo ń c e blask z, chmur rzuci, Morze wściekłość swą ukróci.

Talk u d ek a w ezyr śniady Przed .twą szablą nie zwalczoną, Gryzie ręce, z złości, blady, Widząc armię swą straconą, Którą ręlka polska ćwiczy...“

Str. 4

OD A DO Z

Nr. 9

Jedną z najoryginalniejszych postaci piśmiennictwa

jugosłowiańskiego jest współczesny Konawelicza, syn

ziemi chorwackiej, Jerzy Kriżanicz. Jest to pierwszy

apostoł idei słowiańskiej spólnoty, który tej idei po­

święcił życie całe. Pracował nad urzeczywistnieniem

spólnoty wszystkich Słowian tak na polu religijnem, jak

i politycznem. Marzył o unjl kościoła wschodniego i za­

chodniego, o wyzwoleniu i połączeniu wszystkich Sło­

wian. Wybrał się do Moskwy, aby tam szerzyć swoje

idee. Ostatek dni życia spędził w Polsce. Podobno

zginął podczas odsieczy wiedeńskiej. Pisał po rusku,

ale literami łacińskiemi. W głównem swem dziele p. t.

„Państwo ruskie w połowie 17-go stulecia", mówi, o ca­

łej Słowiańszczyźnie, ogarniając szerokie widnokręgi.

Nienawidzi cudzoziemców, a znając słabość Słowian

do cudzoziemczyzny, nawołuje, by się otrząśli z tej

przywary, bo — powiada — „cudzoziemcy stali się

przyczyną upadku imperium rzymskiego, są przyczyną

upadania Polski i niedoli wszystkich Słowian". Wzywa

cara, by zawarł przymierze z Polakami dla wypędzenia

cudzoziemców. Z goryczą pisze, że „Polacy nawet na

tron powołali cudzoziemców".

Największego wroga Słowian widzi w Niemcach

Pisze o tej sprawie tak: „Z Lachami może Ruś mieć

przymierze iście braterskie, a to dla pokrewieństwa ję­

zyka i obyczajów i dlatego, że Polacy nie są z natury

butni jak Germanie, nie tacy brutalni i bezwzględni jak

oni, a nie są też ambitni, bo nawet tron oddają cudzo­

ziemcom. Z Germanami zaś przymierze nie może być

pewne, a gdyby zaistniało, nie będzie trwałe, ani dla

Rusi pożyteczne".

Polacy nie są więc dla braci z południa narodem

nieznanym. Wiedzą na południu o nas więcej, niż my

o nich.

Niechże ta notatka z: przeszłości, zaczerpnięta z li­

teratury połudiniowo-silowiańskiej, przyczyni się do za­

interesowania inteligencji polskiej dorobkiem literackim

braci z nad Jadranu.

L. Zaremba.

P R Z E G LĄ D R O LN IC ZY

PODMUCHY WSCHODU

Niezwykle ciężkie położenie gospodarcze, w jakiem się

znalazło rolnictwo, wywołało nawet u przedstawicieli wielkiej

własności, z natury konserwatywnych, przewrót pojęć, zdawa­

łoby się, niemożliwy.

W miesiącach zimowych, podczas narad Związku zie­

mian w Warszawie, omawiano w sposób zupełnie poważny

sprawę upaństwowienia produkcji rolnej. Niedawno temu od­

był się w Warszawie zjazd „Związku związków zawodowych",

który jako lekarstwo na ciężką sytuację gospodarczą państwa

wysunął niedwuznacznie hasło upaństwowienia produkcji rol­

nej. Nawet poważne organa prasy, reprezentującej wielki ka­

pitał, tak zdawałoby się wrogo wobec upaństwowienia po­

szczególnych działów pracy usposobiony, nie zawahały się w y­

sunąć upaństwowienia produkcji rolnej jako środka zaradczego

na poprawę gospodarczego położenia w Polsce.

Objaw to wysoce niebezpieczny. Są to podmuchy z Ro­

sji, podmuchy Wschodu. Polska nie ma danych na to, aby

być państwem socjalistycznem. Posiada ona tylko jeden na­

prawdę wielki przemysł, tj. rolnictwo. To rolnictwo znajduje

się w rękach dwóch trzecich ogólnej liczby obywateli, ludzi,

którzy własność prywatną uważają za świętość i którzy od­

żegnują się w swej masie od ideałów marksowskich, od orga­

nizacji marksowskiego państwa.

Tymczasem w sferach poważnych, lub przynajmniej

chcących za takie uchodzić, ponawiają się, jak widać, usiłowa­

nia, by właśnie u nas wcielać w życie zasady marksowskie.

Szeroki ogół ludności rolniczej, dziś biedą przybity, za-

mało zwraca uwagi na te zakusy, zamało na nie reaguje. Nie­

wątpliwie jednym z powodów tego, bądźcobądź zastanawiają­

cego, objawu jest brak organów prasowych, będących istotnie

wyrazem ustosunkowania się warstwy rolniczej do zagadnień

dnia codziennego.

Organa prasowe towaizystw rolniczych nie odzwiercia-

dlają bynajmniej życia rolnictwa, ograniczają się do podawa­

nia nieustannie porad i wskazówek produkcji i hodowli, nie

tykając spraw stokroć od tych drobiazgów ważniejszych,

bo tyczących się kształtowania stosunków rolniczych w naj­

bliższej przyszłości. Brak zdecydowanego wyrazu opinji

wielkiej rzeszy rolników, których organizacje zawodowe rów­

nież nie spełniają należycie swoich zadań, pociąga za sobą

często brak orjentaeji właściwej u czynników miarodajnych.

A przecie sprawa rolnictwa jest w Polsce dla państwowej go­

spodarki wogóle najbardziej decydującą.

ULGI W KREDYTACH ROLNICZYCH

Z tego zdają sobie już sprawę wszyscy, że główną przy­

czyną przesilenia gospodarczego, jakie przeżywa nasze pań­

stwo, było zrujnowanie rolnictwa przez obniżenie cen produk­

tów rolnych i fałszywą politykę kredytową, nie liczącą się z

tern, że rolnictwo nigdy nie było w stanie przynosić takich do­

chodów, ażeby mogło płacić 12 czy 11 procent od kredytów.

Ścisłe obliczenia wykazały, że obdłużenie rolnictwa w Polsce

przenosi kwotę 2J/4 miliarda złotych. Dobrze się stało, że

sprawami temi zajęło się nareszcie ministerstwo skarbu, które

wydało znamienne zarządzenie, dotyczące przedewszystkiem

drobnego rolnictwa. Zarządzenie to przyniosło obniżenie o-

procentowania kredytów Państwowego Banku Rolnego, u-

dzielanych za pośrednictwem gminnych i Komunalnych Kas

oszczędności oraz organizacji spółdzielczych. Oprocentowanie

średnioterminowego kredytu, przeznaczonego na konwersje

krótkoterminowych zobowiązań, obniżone zostało z 9 na 8 %

rocznie, zaś kredytu długoterminowego na pomoc dla spół­

dzielczości rolniczej z 41/2, względnie z 6 % na 31/2, względnie

5 % rocznie. Wreszcie kredyt sanacyjny dla spółdzielczości

rolniczej, udzielony w r. 1927, obniżony został w oprocentowa­

niu z 5 % na 3 x/2 %.

Zarządzenie to powita rolnictwo w Wielkopolsce z dużą

ulgą. Trzeba bowiem stwierdzić, że katastrofa, która dotknęła

rolnictwo wogóle, odbiła się najdotkliwiej na rolnictwie w

Wielkopolsce wskutek nietylko wysokości poziomu tego rol­

nictwa, ale i poczynionych w ostatnich latach inwestycji.

Nr. 9

OD A DO 2

Str. 5

N a jp rzyjem n ie jszą rozryw ką n iedzielną je s t t y g o d n ik ,,G d N d o Z ”.

(Szy odnow iłeś ju ż p rzed p ła tą na m iesiąc lip iec?

( J iw it na zam ów ien ie g a ze ty na stronie

16

.)

PRZEGLĄD PRASY ZAGRANICZNEJ

CHMURY NAD WATYKANEM ROZPRASZAJĄ SIĘ

„The Sunday Times“ omawiając zatarg Wioch z Waty­

kanem wyraża przekonanie, że do zupeinego zerwania sto­

sunków nie dojdzie, ponieważ Mussolini jako przewidujący

polityk nie może dopuścić do tego w momencie, gdy nieza­

dowolenie z faszyzmu jest dość silne. Będzie on wolał w ta­

kiej sytuacji mieć Kościół po swojej stronie.

Ostatnie depesze z Citta de Vaticano potwierdzają przy

puszczenie, że konflikt zostanie załatwiony w duchu przy­

jaznym. Sekretaiz stanu Pacelli oświadczył, że rokowan’a

celem załagodzenia konfliktu z rządem włoskim zwolna po­

suwają się naprzód.

ZAMKNIĘCIE JEDNEGO ROZDZIAŁU

Korespondent dyplomatyczny „The Daily Telegraph“

informuje,

że

na

konferencji

niemiecko-angielskiej

w

Ghequers osiągnięto następujące porozumienie: uznano, że

chwila obecna nie jest odpowiednia do zwołania międzyna­

rodowej konferencji lub Komitetu Ekspertów ani w sprawie

odszkodowań, ani też w sprawie długów wojennych, wobec

czego całkowita rewizja planu Younga nie może być rozwa­

żana. Mimo to jednak pewne ulgi zostały przyznane Niem­

com, a mianowicie częściowe moratorjum warunkowej części

annuitetów ao wysokości 50 mil jonów f. szt. na okres 3 lat.

Wielka Brytanja nie wyrzeka się swojej części odszkodowań

bez dpowiedniej redukcji jej długów wojennych, klucz sy­

tuacji spoczywa więc w rękach Stanów Zjednoczonych.

W niektórych kołach panuje przekonanie, że Ameryka

godząc się na zawieszenie spłat reparacyjnych wypuści rocz­

ną pożyczkę wewnętrzną na 50 milj. f. szt. łącznie przez

Niemcy lub łącznie przez Niemcy i aljantów. W ten sposób

unikniętoby zachwiania budżetu amerykańskiego. Nie prze­

widuje się możliwości bezpośredniego zwrócenia się w tej

sprawie do St. Zjednoczonych, natomiast sprawa ta ma być

załatwiona przez dyskretne wysondowanie opinji Ameryki

za pośrednictwem mocarstw zainteresowanych.

Korespondent dyplomatyczny pisma „The Daily He-

rałd‘c twierdzi, iż delegaci niemieccy są zadowoleni z konfe­

rencji w Chequers i spodziewają się wkrótce rewizyty Mac

Donalda i Hendersona w Berlinie. Wizytę w Chequers nale­

ży uważać za zamknięcie jednego rozdziału, a otworzenie no­

wego w stosunkach angielsko niemieckich.

OSTRA DYSCYPLINA

„Izwiestja“ ogłaszają szereg zmian w ustawodawstwie pra­

cy ZSRR, które zostały uchwalone przez prezydjum CIK-a

w dniu 3 czerwca. Nowe przepisy dotyczą systemu płacy za

pracę nocną i akordową oraz wprowadzają odpowiedzialność

karną i materjalną robotników za powierzone im maszyny,

narzędzia i surowce. O ile robotnik nie wykona zarządzenia

administracji przenoszącego go do innej pracy, ma być kara­

ny za złamanie dyscypliny.

„Proletarska Prawda“ ogłasza uchwałę W CIK-a republi­

ki ukraińskiej o wprowadzeniu specjalnych sądów przemysło­

wych przy każdem przedsiębiorstwie przemysłowem i komu­

nie rolnej, które mają sądzić sprawców dezorganizacji przemy­

słu oraz tych robotników, którzy przez niewykonywanie za­

rządzeń władz stają na przeszkodzie urzeczywistnieniu 5-cio-

letniego planu gospodarczego.

RESTAURACJA HABSBURGÓW NIE MOŻE BUDZIĆ

OBAW

„Tribuna“ (Rzym) omawiając protest Małej Ententy w

Paryżu pisze, że restauracja Habsburgów w ograniczonych roz­

miarach nie może być już uważana za okoliczność budzącą ja­

kiekolwiek obawy. Kwestja habsburska wygląda dziś zupełnie

inaczej-, niż bezpośrednio po wojnie. Nie można zaprzeczyć,

że w Europie nad Dunajem znajdują się niebezpieczne ogniska

przesilenia, i że należy rychło doprowadzić tam do uregulowa­

nia stosunków, nie krępując się żadnemi uprzedzeniami. Wło­

chom zależy na tern aby zagadnienia te były traktowane'grun­

townie, a zainteresowanie Włoch w tej kwestji jest większe, niż

u innych państw, gdyż nieuregulowane stosunki nad Dunajem

mogą przynieść Włochom bezpośrednie szkody. Włochy, które

uwolniły się od wszelkich zobowiązań antyhabsburskich, mają

prawo do oceniania sytuacji spokojnie.

Z teki karykatur M. Arciszewskiego

Str. 6

OD A DO Z

Nr. 9

KRWAWE ROZRUCHY W DNIU 700-LECIA ŚW. AN­

TONIEGO

„Giornale dTtalia" zamieszcza opis krwawych rozruchów

w mieście Nicastro. Władze kościelne wydały zakaz urządza­

nia procesji i w związku z tern tłum demonstrował przeciwko

tamtejszemu biskupowi. Wojsko, które broniło kościołów i

klasztoru musiało użyć broni palnej. Rannych jest kilku żoł­

nierzy i osób cywilnych.

Komunikat pisma nasuwa jednak przypuszczenie, że roz­

ruchy zainscenizowali faszyści w celu sterroryzowania kleru.

PRZECIW KREDYTOWANIU ZAMÓWIEŃ

SOWIECKICH

„Latrijas Sargs" i „Latvis“ zamieściły serję artykułów

przeciwko kredytowaniu przez rząd łotewski zamówień so­

wieckich. Dzienniki podkreślają decyzję Banku Łotwy w

sprawie niedyskontowama gwarantowanych przez rząd zamó­

wień sowieckich.

WALKA RZĄDU LITEWSKIEGO Z WATYKANEM

„Rytas" informuje o przesłaniu Papieżowi przez kowień­

skiego metropolitę Skyireckisa w irmeniu duchowieństwa i spo­

łeczeństwa litewskego depeszy kondolencyjnej z powodu nie­

przychylnego ustosunkowania się Włoch do Stolicy Apostol­

skiej. Pozatem nawiązując do wyjazdu nuncjusza Bartolo-

micego z Litwy, Skvireckis ubolewa nad tern i w imieniu całego

społeczeństwa katolickiego na Litwie podkreśla jego przywią­

zanie i posłuszeństwo wobec Stolicy Apostolskiej.

„Lietuyos Ałdas“ pisze, że rząd litewski uważając nuncju­

sza Bartolomiegoza niepożądanego przez siebie przedstawiciela

Watykanu nie mógł dopuścić by nuncjusz — mimo nieutrzy-

mywania z nim przez rząd litewski żadnych stosunków —

brał udział w rozmaitych kongresach jako przedstawiciel dy­

plomatyczny Watykanu, — przeto „rząd litewski był zmu­

szony do poproszenia Bartolomiego, by natychmiast opuścił

Litwę".

ROKOWANIA FRANCUSKO-SOWIECKIE

„Paris So:’r" donosi o nowych francusko-rosyjskich roko

waniach gospodarczych. W tym celu bawi w Paryżu specjPna

delegacja sowiecka pod przewodnictwem Dwoilańskiego, któ­

ry złożył w rządzie francuskim zamówienie na dostawę do

Rosji sowieckiej okrętów, maszyn, narzędzi, oraz konfekcj. ni

kwotę 135 miłj. rubli w złocie tj. 1 650 tys. franków.

Korespondent pisma „The Times" donosi, że francusko-

sowieckie rokowania handlowe dały powód Niemcom do ca­

łego szeregu skarg z powodu powolnego procesu zamówień so­

wieckich w Niemczech w związku z umową handlową zawartą

na 300 miłj. mkn. w wyniku ostatniej wizyty przemysłowców

niemieckich w Rosji.

POLSKA A NIEMCY

„Neue Ziiricher Ztg." w dalszym artykule p. t. „Niemcy

i Polska" (J. H.) stara się syntetycznie ująć wzajemne stosun­

ki obu krajów i podnosi, że dążenie do rewizji granic kosztem

Polski jest w Niemczech bardzo silne. Nawet traktat handlo­

wy natrafia w Berlinie na trudności i zapewne sprawa jego ra­

tyfikacji wywoła kryzys w łonie rządu Briinmga. Autor o-

kreśla jako lukę w umysłowości niemieckiej to, że rozpatruje

się tu sprawy handlowe pod kątem widzenia rewizji granic.

ZACIŚNIĘTA PIĘŚĆ NIEMIECKA

,,LcEre Nouvelle" w artykule J. Ossola omawia demon­

stracje Stahlhelmowców i twierdzi, że „we Wrocławiu o ni-

czem innem nie myślano, jak o zabiciu pokoju", i to właśnie

w chwili „kiedy ministrowie nienfeccy starają się uzyskać za­

ufanie świata i ulgi w reparacjach. Czyżby przypuszczano w

Niemczech, że postulaty Stahlhelmu zdolne są wzmocnić to

zachwiane do nich zaufanie?" Francja i Polska dały już tyle

dowodów iż szczerze pragną rozbrojema moralnego, tego nie­

zbędnego warunku pokoju. Świat cały zaświadczyć może, że

każde usiłowanie Brianda w tym kierunku znajdowało bez­

względne poparcie mirrstra Zaleskiego. Należy jednak skon­

statować, że „wyciągnięta do zgody dłoń Francji i Polski spo­

tyka zawsze i wszędzie zaciśniętą groźną pięść niemiecką".

Przy w givslowej

Wartki prąd życia dostarcza nam coraz większej ilości wrażeń w coraz krótszych o- kresach czasu, atakuje nasze zmysły i nerwy, stwarza nieokiełzany kłąb wyobrażeń, dostar­ cza nadmiaru materjału do przetrawienia. Myśl pracuje bez przerwy.

Równocześnie powszechnie ciężkie warunki materjalne potęgują wewnętrzny niepokój. Czło­ wiek, zwłaszcza pracujący umysłowo, jest kłęb­ kiem nerwów, przestaje panować nad sobą i wbrew najlepszej swej woli staje się dokuczli­ wym nawet dla tych, którym pragnąłby nieba przychylić. To też na zachodzie zyskują sobie coraz większe prawo obywatelstwa hada, na­ wołujące do walki z wreg.cm współczesnej cy­ wilizowanej ludzkości — podenerwowaniem. Zwiększanie czasu odpoczynku, angielska so­ bota, wyjazdy na wieś w dnie świąteczne, kwestja opanowania hałasu ulicznego — to są problematy, które albo tuż znalazły rozwiąza­ nie, albo nad których rozwiązaniem wre praca. Jednakowoż wszystko to razem nie wvdaje się bronią dostateczną. Przedcner-wowame jest chorobą nagminną, jest cierpieniem przewlekłem, wymagającem w pierwszym rzędzie usur.ięJa przyczyn, które je wywołują, a jeśli to niemoż­ liwe, wówczas należy dostosować tryb życia

do istniejących warunków w ten sposób, by zyskiwać na odporności. Idzie nam o szczepie­ nia ochronne, podobne, jak przy walce, daj­ my na to, z ospą.

Ponieważ z pewnością nie zdołamy pomniej­ szyć denerwującego tempa współczesnego ży­ cia, musimy pomyśleć o przystosowaniu się, o podniesieniu odporności organizmu. Do naj­ ważniejszych czynników w tym zakresie należy niewątpliwie sposób odżywiania. Ciekawą jest rzeczą, że dotąd, pomimo najzupełnej zmienio­ nych warunków życia, kuchnia pozostała nie­ mal taż sama: mięso, tłuszcze i potrawy mączne stanowią jej podstawę podobnie, jak wówczas, gdy tramwaj konny był pierwszorzędnym w y ­ nalazkiem, a dwukonka na gumach szczytem szybkiej lokomocji.

Czy nie jesteśmy nazbyt konserwatywni, używając nadal potraw, które nie pokrzepiają dostatecznie sprawności mózgu, nie wzmagają energji serca i obciążają organy trawienne, nie posiadające, przy siedzącym trybie życia pra­ cownika umysłowego, dostatecznej siły dla w y ­ konania wyznaczonej im pracy. Wydaje się nam, że warunkiem nieodzownym w walce z przedenerwowaniem jest dostosowanie systemu odżywiania do współczesnych warunków życia. Należy zmodyfikować kuchnię w ten sposób by uwzględniała naukę o witaminach, o łatwo­ ści przyswajalnej pokarmów, czyli strawności, o ich wartości kalorycznej i t. d. A więc nie

mięso i tłuszcz, ale cukier, owoc i jarzyny win­ ny stanowić podstawę odżywiania dla człowie­ ka pracującego umysłowo, który powinien spo­ żywać węglowodanów (cukier i skrobja) przy­ najmniej sześć razy tyle, co ciał białkowych (mięso, ryby, jaja).

Tymczasem są rodziny, w których słodki deser jest uważany za rozrzutność, a wodnista, bez smaku i tyleż kosztująca zupa — za ko­ nieczność. Kawałek czekolady — to marnowa­ nie pieniędzy, marmelada owocowa to tylko za­ dowolenie smaku! A przecież nauka wypo­ wiedziała już swoje zdanie w tych kwestjach. Doświadczenia dokonywane przy odżywianiu cukrem wykazały, iż organizm przyswaja go najszybciej tak, że w kilku minut po spożyciu już następuje reakcja — organizm został zasi­ lony — cukier dostarcza wielkiej ilości kalo- ryj, wzmacnia siłę skurczu mięśnia sercowego i zwiększa jego miarowość: cukier nie obciąża organów trawiennych, a jak wiadomo, takie obciążenie wybitnie potęguje podniecenie ner­ wowe; cukier dostarcza energji, sprawiając, iż samopoczucie jest lepsze, a tern samem i odpor­ ność organizmu większa.

Czas wprowadzić n;eco ożywczego postępu w domową — zacofanego konserwatyzmu — kuchnię. W walce z przedenerwowaniem zwra­ camy się do wszystkich gospodyń z apelem: więcej cukru!

Nr. 9

OD A DO Z

Str. 7

Zdrojowisko Solankowe i Borowinowe Inowrocław

Emanatorjum Radowe

Kąpiele dla reumatyków, artretyków, kobiet i dzieci. Rozwój historyczny.

Zdrojowisko. Inowrocław zawdzięcza nojzwóij swój odkrycia żuip solnych w roku 1835. Założenie zakładów zdrojowych na­ stąpiło w 1875 r. ipo utworzeniu poprzednio „SoHamlkicjwego Towa­ rzystw a AkcsfjmęgoT dzięki- 'zabiegom dr. Zygmunta Wdkońskiego. Sześć Hat później nabył zakład 'solankowy M agistrat miasta Inowro­ cławia. Plany rozwoju zdrojowiska olbmyślano były na szeroką metę ckoił 30 lat ternu.. Wprowadzenie tych zamiarów w czyn rozpoczęło się od chwili przejęcia miasta w zarząd polski.

Zakład przyrodoleczniczy

z oddziałami do wziewań Solanki i emanac. radowej

Etaipeim rozwoju było rozbudowanie gmachu kąpieli sfcllamko- wych na solance w latach 1919—1922. Gmach kąpieli bor wino­ wych otw arto w 1925 roku.

Nowocześnie urządzone inhalatorium czynne jest cfd 1929 r , a oddziały Wodolecznicze i elielktroleczimicze od 1 kwietnia 1930 r.

Jakie dolegliwości leczy się w Inowrocławiu?

Dzięki predyspozycji swych naturalnych śnc|dików leczniczych, dzięki dłlugdietoiim doświadczeniom na miejscu, opierając się dalej na opinii fachowców naukowych balinleoteraiplji i licznych lekarzy u- ohodzi dzisiaj Inowrocław jako oappoważniejsze ztd-roijiowtiislko fcrajicjwe w leczeniu wszelkich schorzeń reumatyiczuoartnetyczmych.

Zdrojowisko sfellankiowe wyiposażonie w iniclwoiczesne -inha­ latorium wybija- się zarazem coraz bardziej w leczeniu schorzeń górnych dróg oddech owych i polecane jest w schorzeniach skro.- fuJacznydh i w 1 skazlite liimfatyczinej u dzieci.

Kąpiele borowinowe.

O uznanej i wysoko- -ceniionej wartości! leczniczej1 roznoszą za­ razem sław ę w :ziakresl:e leczenia chorób specyficznie kobiecych. Sole potasu, wapnia, jodu, bromu i inne' zawarte w wodach miinterulnych zdrojowiska -są punktem wyjścia do zrozumienia sku­ teczności kuracji w nliedołmoigach mięśnia sercowego i w schorze­ niach naczyń krwiiiomośnyclh (skleroza, przewlekłe niedomogi naczyń żyilmych).

Spokojnie i miiłle otoczenie, wzorowe urządzenia wodo- — i e-Iiektroleczniicze sprowadzają coraz więcej1 nerwowo osłabionych i wyczerpum-yc/h, liczniejsze rzesze rekonwalescentów.

Czem odznacza się solanka i ług?

Charakterystyczną cechą solanki kąpielowej inowrocławskiej jest jej wysokie steżenie: zawiera ona 31 części stałych na tysiąc. Skład jej pozostaje w głównych zarysach niezmieniony, aczkolwiek

zdarzają się przesunięcia co do- zawartości pewnych jonów. Li- czine 1 szczegółowe rozbiory przeprowadzone w ostatnim czasie, szczególnie przez iprof. Stefana Dąbrowskiego z Poznania, i prof. L. Marchlewskiego z, Krakowa, potwierdzały i uwydatniły w.elką wartość leczniczą głównego zdroju linoWrocławskileigo.

Najnowsza analiza solanki (L. Marchlewski) zbliżoną 'jest zu • pełnie do. rozbioru wykonanego, przez akademię górniczą w Berlin.e w 1875 r. 'Badaniu te w ykazały dalej, że stężona jodobrom wa siolainka inowrocławska zaWiiera poza typowe,mi 'składnikami jak chlorek siolduHr sole potasu, wapnia i magnezu, jeszcze siarczany

i węglany, oraizi nie tak często w wodach leczniczych spotykane j - ny barn, strontu, litu i kwasu borowego.

.Zdrojowisko Inowrocław rozporządza pozatem, jak wiado1- imo, ługiem pokrystalicznym, zawierającym w wielkich .ilościach tak z-w. sole. uboczne. Ług ten służy1 ido kąpieli, wzmocnionych bar­ dzo wydatnie ijolntami potasu., magnezu, siarczanu, jodu i bromu. Rozbiory ługu, dokonane również przez. L. Marchlewskiego i St. Dąbrowskiego- zadokumentowały nadzwyczaj cenne walory lecz­ nicze, w ykazując zarazem wyraźne przesunięcie się -tych własności, ługu w 'kierunku dodatnim (większe, ilości chlorku r .siarczanu po­

tasu).

Silnie stężone wody mineralne Inowrocławia pozostają na- daT stale pod ścisłą obserw acją laboratoryjną, w 1 ręka-ch doświad­ czonych lekarzy miejscowych stanowią w ybitny środek leczniczy pokrewny solankom w ReinfeMeni, Hall i IsohJ.

Nowe źródło w Inowrocławiu

Na podstawie analizy wykonanej w Państwowym Zakładzie Higjeuy w W arszawie stwierdzono, wysoką w artość leczniczą źró­ dła -ci niiższem stężeniu (1,3 proc) zdatnego/ -do użytku w ew nętrz­

nego. 1 1

Woda solankowa z nowego' zdroju służy, aż do chwili od­ powiedniego ujęcia i pobudowania nowego- pawilonu wód m ineral­ nych połącz:tnego z deptakiem, do słabszych kąpiel., łnhalancji i płukaniu gardła, zaprowadzonego w tym roku przy wziewailni.

Borowina inowrocławska

uzupełnia wybitnie lecznicze działanie kąpieli solankowych,

szczególnie w przewlekłych chorobach stawowych i. kobiecych. Posiada w wybitnym stopniu włlaśc'wio|ść prz otrzymywania ciepła i wszelkie inne własności1 fizyczne, wymagane od, borowiny, nadają­ cej. się do- przyrządzenia kąpieli..

Lecznictwo w chorobach kobiecych.

Solanka, ług i borowina stanowią nadzwyczaj cenne środki lecznicze w terapii przewlekłych s ho rżeń narządów kobiecych i w leczeniu niepłodności kobiet.

Ponadto znajdują się w zakładzie Przyrodoleczniczym

Str. 8

OD A DO Z

_{Nr. 9}

różniejsze przyrządy przegrzewające, służące również leczeniu w ahorchach ginekologicznych. Podkreślić należy ijeszczie specjalne urządzenia w postaci przejpłulkiwań wodą mi-nerallną w powyższych schorzeniach.

Emanatorjum radowe.

Kieiruijąlc się wslkazówkami i doświadczeniami wybitnych uczonych i szczególnie radaimiii prof. dir. A. Sab akowskiego :zie- Lwowa zapirowadziłlC Zidrojowisiko Inowrocław cmeinetorijum radowe przy poimacy stosunkowo idiuiżeij ioliści radu pochodzącego, ze znanych złóż rudy uranowej w Jacihiimowiie, u ujętego w odpowiednią apa­ raturę przez, firmę w Czechosłowacji! diolświadcztoiną n a tern polu. Emanatorjum radowe w Inowrocławiu wykazuje 67 jedno tek Mach ego na jeden litr powietrza.

Cóż to znaczy?

Że eimanatoryum 'to jest dostatecznie silne i odpowiednio ob­ myślone, aby w ywołać wyiżej opisane procesy biologiczne w orga­ nizmie i działać jak najskuteczniej w schorzeniach, w których ku­ racjusze poszukują, zdrowia w Inowrocławiu.

Emanatorjum radowe przyspieszy i wzmocni lecznicze dzia­ łanie kuracji kąpielowej uodporniając organizm na późniejsze naw ro­ ty choroby. Emanacja działa bowiem ma podstawiclwie wady w konstytucji, i w przemianie materji u artretyków.

Wskazania.

Należy podkreślić, że na podstawę, badań i doświadczeń za­ lecają uczeni, leczenie emanacją radową szczególnie w chorobach artr tycznych (dlnia, podagra) w chorobach stawowych i reuma­

tycznych,, w schorzeniach nerwowych i nerwic|bó>lach„ w chorobach sohorżerniainy materji i w nadimierneim ciśnieniu krwi, poziatem głównie jeszcze w przemęczeniu, w przepracowaniu, w przed- wCzesmem starzemiu się ii w zaburzeniach gruczołów dcikrewnyćh.

Urządzenia lecznicze

stoją na wysokim poziom.© techniki1 i odpowiadają wymogom są ■ nitarnyim.

Oddziały wodolecznicze

są wzicfrowo urządzone 1 mieszczą się w rozległych ubikacjach par­ terowy ch zakładu przyrodoileiczmiczego.

Oddziały wodolecznicze mieszczą tęiż cały szereg p rzyrzą­ dów prz egr zewiającyCh oriefeiscowych i ogólnych, wspomagający cii leczenie poszczególnych ularządów ruchu.

Wodolec.zm.ctwo ma w Inowrocławiu bardzo ważne zadanie w leczeniu przewlekłych schorzeń stawu twych, szczególnie u osob­ ników ze stanami odhartowania.

JO H A N RO ESLER

(tłum. z niem.)

KASA CHORYCH

Do Kasy Chorych należy Maks

Maks płaci miesięcznie 4 marki

„A gdybym teraz um arła pyta Maks

„ Nie otrzyma pan nic".

Maks mruczy:

„Dlaczego?"

„Kasa Chorych płaci tylko wówczas, gdy pan jest chory".

„Kto płaci zatem, jeżeli umrę"?

„Kasa pośmiertna".

Maks spieszy do pośmiertnej kasy

Maks płaci miesięcznie 4 marki

„A gdybym tak z dziś na jutro umarł?" pyta Maks

„N ie otrzyma pan nic".

Maks mruczy:

„Dlaczego"?

„Kasa pośmiertna płaci tylko wówczas, gdy pan po upływie

5 lat, wolno i spokojnie umrze".

„Kto zatem płaci jeżeli nagle umrę"?

„Ubezpieczenie na życie"

Maks spieszy do zakładu ubezpieczeń na życie.

Maks płaci miesięcznie 4 marki.

„A gdyby mnie teraz auto przejechało"? pyta Maks

„N ie otrzyma pan nic".

Maks mruczy:

„Dlaczego"?

Ubezpieczenie na życie płaci tylko wówczas, jeżeli pan umrze

śmiercią naturalną.

„ Kto zatem płaci, jeżeli mnie auto przejedzie"?

„Ubezpieczenie od wypadków" .

Do zakładu ubezpieczeń od wypadków spieszy Maks

Maks spieszy jeszcze do stu innych kas

Maks płaci i płaci.

Co miesiąc.

Pewnego dnia umarł Maks.

Ale żadna kasa nie płaci

O jednem ubezpieczeniu zapomniał bowiem Maks:

Maks nie ubezpieczył się przećiwko ubezpieczeniom

Maks umarł z głodu

C Z Y WIECIE JUŻ...

...że znany w Poznaniu krytyk teatralny Stef (dr. P.)

obejmie stanowisko naczelnego redaktora „Poznańskich N o­

win Codziennych".

Pewien znany wydawca zaopinjo-

wał podobno, że szkoda, by dr. P. marnował się w

gimnazjum. „U nas każdy robi co może... Zegarmistrz na­

prawia beczki, w dni pogodne kosi" jak dowcipnie twierdzi

Zygmunt Nowakowski.

...że z pewnej redakcji w Poznaniu wylano redaktora za

to, że nie chciał być agitatorem wiecowym, w innej redakcji

wydalono 2

dziennikarzy ponieważ współpracowali w

piśmie tego samego zresztą odcienia politycznego co dzien­

nik, w którym byli zatrudnieni. A Syndykat Dz:ennikarzy

milczy i gorąco zajmuje się kwestją nowego porozunrenia

polsko-peruwiańskiego.

...że znany „dygnitarz"

M. zwany popularnie „ma­

łym Napoleonem

(w kieszonkowem wydaniu) powróci

wkióice na posadę nauczyciela w Olejow:e, bo cala „ko­

ronkowa robota polityczna" wzięła w łeb.

...że p. L-ęcki urzędnik znanej instytucji jest w

niej prawie

zupełnie niewidzialny,

mimo że

pobiera

pensję V III kategorji.

Rano, w południe i wieczo­

rem spaceruje po mieście, bądź też przebywa przeważnie w

pewnych lokalach redakcyjnych, gdzie oddaje się podobno

pracy publicystycznej z większem zanrłowaniem, aniżeli o-

bowiązkom urzędnika. Jeżeli ów pan nie zacznie pracować

normalnie tam, gdzie mu płacą, będziemy zmuszeni sprawę

tą omówić obszerniej. W Poznaniu jest podobno 14 b. Le-

gjonistów bezrobotnych. Jeden z nich mógłby z powodze­

niem zająć miejsce p. L.

Nr 9

OD A D O Z

Str. 9

Wystawa prac Państw. Jzkoły Zdobniczej

(Propaganda 5zkoły Zawodowej)

W

Poznaniu

W ubiegłą niedzielę otw arł wystawę prac uczniów tutejszej Szkoły Zdobniczej P. Wiceimiimiister Wił. Skoczyłaś w obecności P. Prezydenta Ratajskiego, P. Kuratora Namyśla i licznie zebra- nrych gości'.

Wysitawę (prac rozmieścił Dyrektor Karol Maszikowski; w pięknym (pawi,łomie miasta Lwowa,, tiulż koło wieży górnośląskilej. Obszerny pawilon, tw orzący zamkniętą całość niezbyt obszerną — narzucił swą ograniczoną przestrzeiniią konieczność ograniczenia eksponatów do niewielkiej liczby (pozycijii; dzięki jednak uimiilejię-tme - mu doborowi zmieściła Dyrekcja Szkoły wszystkie swe działy — dając obraz — wcale nie fragmentaryczny — szerokiej działalno­ ści Instytutu w działach: architektury wnętrza {pod kierunkiem Dyr,. K. Maszlkowslkiego, rzeźby i branżo wini ot"wia. (kier. prof. Jan Wysocki!),, grafiki '(prof. Jam Wronieiaki), dekoracji w nętrza i w itraż (prof. Oosiieiniecki), dzilał tekstylny (prof. Wił. Rogu siki), ceramika (prof. St. Jagmi-n) i wreszcie introiligatorśtwa (prof. Grabowski). Oprócz, działów specjalnych istnieją przy Szkole1 Zdobniczej dwa kursa przygotowawcze: rok ,pierwszy prowadzony przez prof. B. Bar lila, — ilustrowany |ma wystawie kompozycjami' ornamentu płaśkiego i zdobieniem bryll. — Kurs II. — prowadzony przez prof Eichllera wyistaiwił rysunki z matury iii lintereisuLiiące w kolorze kompozycje m artw ej natury. Zidobi ctwo- II. kursu1 prowadzi prof. Roguskii.

iPokaźną pozycję tego- wispainiałego dorobku naszych przy­ szłych pracowników i twórców na polu sztuki zdobniczej 11 sto­ sowanej stanów! bezsprzecznie z działu architektury w nętrza gar­ nitur mebli przeznaczonych do gabinetu Kuratora Ofkr. Szkolnego.

Móbile utrzym ane w modeirniśtyczinym, a dalekim od: szablonu stylu, w rysunku swym i stylu prostolinijnym' — są wyrazem pogodzenia estetyki! z użytecznością, Projekty obić, na melbie i kiHlmy wyko­ nane przez, dzilał tekstylny tw orzą harmonijną całość i mogą (być ozdobą każdego- mini ster jakiego gabinetu.

Riówmile imponująco, pod względem skończonego artyzmu — wybiegającego poza ram y szkolne przedstaw ia silę dział rzeźby i broinzowinidłwa. Doskonała figuralną karykaturą w bronzie kie­ rownika teigo działu — prof. J. Wysockiego — wykonana przez jedną z uczennic m istrza — świadczy a wysokim poziomie i am­ bicjach tego działu — chlu­

biącego się na W ystawie kil­ ku doskonałemu bronzami jak bokserzy, rzut kulą, zapasso Zbójnik i w. i-. Obok bronzo- wnietiwa medailjaristw-o przed­ stawia Sie rówmłeż imponuljąco zarów no w kilkunastu znako­

mitych plakietach sportowych — robionych na zamówienie związków sportowych — jak równie efektowne, tryb::wonne w blasze talarze dekoracyjne. Próby kompozycyj rzeźby w

frzewie i w gipsie świadczą ii pracy i talencie młodych wykonawców a figura Chry­ stusa wykonana- jako część grupy (pokazana w1 mad lu) imponuje s-wem rzeczoweim o- p a n o w a niiem m at eńj ału.

Obok tego- działu, dział

ce-arniiki poryw a oczy swą różno. Dd r- K - Zyndram-Maszkowski rodnością techniki i -skończ om-oś-cią wykonania artystycznego. Czego bo tam itdema! -Prześliczne w rysunku i subtelne w barwie kompozycje religijnej treści ina porcelanie są miłą nowością dla widza — dopytuliląoeigo się natair czy Wici, dlaczego w handlu nie widuje się tych rzeczy, które raz na zawsze wyrugować powinny z Pollśki1 obowiązujące a tak bezw artoś .i-o we w swym konwenojona- 1,izmie phraizlkiP obcych fabryk '(których w jednym roku i w jed­ nej dzielnicy sprzedała wiedeńska firma ,za 30 tysięicy w gotów­ ce!), iNi-e wynika z teigo by dział ceramiki' na nich tylko1 swą cihliulbę gruntował! W azy 11 filgurki redukcyjną techniką wykonane topią się w tęczowej grze niesamowitego błysku — i zrtfólw da­ remnie szuka ich wspomnllemic w naszych magazynach przełado­

w any oh obcą i- bezwartościową majolliką! Trawienie w porcela­ nie, relief w 'złocie — dają efektowne okazy miłych drobnostek i podręcznych naczyń, jakie powinny wypełnić nasze serwantki il w itryny — a subtelne w rysunku i kolorycie talerze dekoracyjne — zdobić powinny ściany naszych jadalni.

Szkice dekoracyj wnętrza- i witraży reprezentują tejm diział szkoły dość bogato, choć z natury rzeczy ukazane w formie pro­ jektów i szkiców są dla oka laika imało wymowne — mimo wło­ żonej w nie pracy 11 znajomości rzeczy — o> czem świadczy duży projekt wspaniałego' trójdzielnego w itraża kościelnego-. W nętrza kościołów -o podameij architekturze, wnętrza i przedsionki1 banków, kin — wypełniają proijlekity sharmotazewaną dekoracją w najróż- nor-odnJejszelj •technice — posługując się zręcznie współpracą działu ceramiki.

W reszcie dział tekstylny wystąpił na tyim pokazie pracy, wiedzy, zdolności i: inwencji równie bogata, jak efektownie. P rze­ śliczny gobelin z motywami 'egzotycznych ptaków — okaz belne- dylktyńsikiej pracowitości — zaślubionej z poczuciem smaku — sam jeden daje chlubne świadectwo' działowi tekstylnemu, który n,ą P. W. chlubił się podobnym gobelinem („Zwiastowanie11) zdoib.a- cym dziś Muzeum Wklpolsikie. Obok golbelilnu — dumnie roztalcza- }ą swe bairwy pomysłowe i oryginalne w rysunku killilmy i ich projekty. Bogaty- dział stanowią hatiiki w swem różnorodinem raa.- stoaowaiuiu z ależ nem od materii ału i celu. Widać jednak :zi ilości eksponatów, że technika naprósz-enia góruje nad ibatiikiem il wilęcej daje imcżliiwości w1 wywołamilu -efektów kolorystycznych. — Co tutaj wiidlza uderza — ta frapujące ceny o-wych modeli' — podu­ szek, szali, narzutek, kraw atek etc. W szystkie marzenia imieni­ nowe w najliczniejszej rodzinie zaspokoić tu można bera narusze­ nia równowagi oszczęd­

nościowego budżetu! Ta. ka refleksja stw arza po­ godę myśli'.

Dział grafiki zamyka w ystawę il reprezentuje go litografia, miedzioryt i plakat we wzystlkich odlmianiach — tw orzą­ cych „Tęczę“ różinorod- nośoii w -technice i te­ macie. — Kilka prze- <p iękin y clh drzew orytów świadczy chlubnie o- ta­ lencie adeptów sztuki graficznej— mającej naj­ więcej- widoków powo- dlzemią i .zbytu — wo­ bec trudności w jakie popadło m alarstwo szta­ lugowe!

D ział a linoiść Instytutu rejestruje i ilustruje w ła­

sne czasopismo mie- Litografia K. [Idczak sięcznik p. t. „Barwa I absolwent Wydziału Grafiki ry-suneik“ Dział introligatorski, wygotował pierwszemu rocznikowi pisma stylową okładkę — z materii a łów wyprodukowanych we własnym zakresie a użytym rzecz-owo i efektownie da kilku po­ kazanych opraw książek.

Ubiegły tydzień poświęcony był propagandzie- szkół zawo­ dowych w Polsce., israkół — z których wyjść mają przyszli budow­ niczowie i organizatorowie kraju,. Wszelkie propagandowe odczy­ ty, referaty i pogadanki! mające mą celu. wzbudzić zaufanie spo­ łeczeństwa ido ego- typu szkół — nile parafią zdziałać tyle, co- taka w ystawa — z jaką wystąpiła Szik-oła Zdobnicza! Tutaj w metal, drzewo, „zklłot, igliln-ę, tkaninę czy papier zaklęty promieniu je duch ■twiórlczejl ipraicy, !tu przybiera wiidoime kształty idea piękna, tu rea­ lizuje silę troisika o- stworzenie z codzienności atmosfery szfukil — dostępnej' dli a każdego- w demokratycznej z ducha Rzplitej.

Pomnażać radość (życia — to hasło — które wypisała szkoła na iswyim herbie pracy.

OD A DO Z

Nr. 9

A p o llo w

R. MOSS

Gdyby można było wskrzesić jakiegoś Kallikratesa

lub Paioniosa — postawić żywego na którejkolwiek z

naszych ulic i spojrzeć w jego helleńską twarz. Ale nie!

Pewny jestem, że szewc, który szył sandały Palidorowi,

gdyby stanął na dzisiejszej ulicy oszalałby i powtórnie

wyzionąłby ducha — na widok chaosu form i wrzasku

barw. Gdzież jesteś Hellado — mistrzyni tyluset lat i lu­

dów. Zdaje się że z hukiem tureckich dziad zapadły się

twoje różanolice kolumny w gruzy, grzebiąc wraz z sobą

cały dorobek ducha półbogów.

Szczęście doprawdy, że jeszcze nie zdołaliśmy zniwe­

czyć bujnej formy drzew i aksamitnnj zieleni liści — bo

to tylko jeszcze zostało z boskiego piękna między nasze-

mi oszalałemi bezsensem murami.

W pochodzie wieków i wynalazków1

zgubiliśmy czło­

wieka a stworzyliśmy manekina, obsłużonego przez

maszynę i nawzajem ją obsługującego. Warunki ciężkie­

go bytu pogarszające się z dnia na dzień zmuszają nas

do nadmiernej pracy, tak, że do szczęśliwych zalicza się

ten, kto może poza godzinami pracy i snu urwać 5 ich

z worka czasu dla siebie. Ten: smutny fakt tłumaczy

wiele — bo zaiste trudno w tych kilku godzinach być

skończonym estetą, wziąć udział w igrzyskach, tańczyć

elegię, grać tragedję lub być na niej, obejść wystawy

plastycznych sztuk, zająć się przytuliskiem dla wdów

czy sierót, przygotować mowę przeciw Gorgiasowi i być

na uczcie u Aspazjli. Trudno dziś wykonać to wszystko

w tym krótkim: czasie, jaki nam pozostał do dyspozycji,

gdyśmy dwadzieścia godzin nie żyli dla siebie, wliczając

w ten czas ii sen. Grek właśnie wtedy, gdy my pracu­

jemy mógł żyć dla siebie — podczas gdy nasza rozryw­

ka ducha była dla niego czasem pracy i nawet zarodko­

waniem. On żył wzniosłem pięknem, oddawał się mu

wszystkiemi porami swej gimnastycznej skóry i wszyst-

kiemi subtelnemi zmysłami. Stworzył sobie bóstwa pięk­

na i bawił się niemi jak dziecko zachwycającą zabawką,

uwielbiał je, potroszę je wykpiwał zamknąwszy w

mrocznej celi swej świątyni przed okiem1

profanów —

lecz dla tego oka postawił świątynię niemniej piękną jak

samo bóstwo. Stworzył architekturę, rzeźbę, malarstwo

i przemysł, w których zamknął filozofię piękna tak, jak

assyryjczyk lub egipcianłn w formach sztuki zamknął fi­

lozofię wiedzy ścisłej i tajemnej.

Cieszmy się, że życie nasze — to piękniejsze zacznie

się za grobem. Giek strożytny cieszył się ziemskiem ży­

ciem1

pełnem światła i radości, bo poza letejską wodą na­

wet królom: gorzej się wiodło aniżeli na ziemi pastuchom

świń.

My wynajdujemy rafinowane stroje, -czy półstroje by

swerni niedopowiedzeniami form lub też ich przejaskra­

wieniem drażniły nasze stępione kulturą nerwy. Grecy

starożytni nie wstydzili się nagości. Nagiego* człowieka

widzieli na każdym* kroku a czysta forma ciała więcej

zachwycała ich smak estetów niż brały chuci.

Wśród ciemnej zieleni na tle ciemnego szafiru nieba

błyszczały jasnością dziewiczych ciał blade kolumny —

symbole piękności proporcji ciała. Na ulicach i placach

z tłumem półnagich obywateli mlieszał się tłum nagich

bóstw i herosów, spokojem twarzy i najszlachetniejszym

kształtem ciał porywający śmiertelnych w kraj nie­

śmiertelności i fantazji.

la m u sie

Na siedmiu strunach kitary stworzył muzykę pięk­

niejszą od jazz-bandu. Muzykę, która wzniecała zwycię­

stwa. W jakiemże towarzystwie odtańczy się dziś elegie

lub wygłosi pean na cześć zwycięzcy w pięcioboju 1 kto

nagrodzi gałązką, bo taka była nagroda w dawnej Gre­

cji. Dziś — spojrzyjcie za szyby wystaw sklepowych,

gdzie są wyłożone nagrody dla zwycięzców w igrzy­

skach: sześć kieliszków, papierośnica i obraz, którego

autorem jest lakiernik.

Niedawno wystawiono w pewnymi handlu obrazów

— nie mogę powiedzieć — plagiat kopji, kicz, — nie —

jakąś pornograficzną ohydę, która miała być kopją ma-

tejkowskiego „Kazania Skargi“. Rozmawiałem* z kilko­

ma osobami z zamożnych sfer i t. z w. inteligencji zapew

niając, że . jest to autentyczny szkic Matejki do obrazu.

Wszyscy uwierzyli z wyjątkiem1

jednego. Wszyscy z

maturą i uniwersytetem.

Na miły Bóg —- gdybym mógł mówić rykiem armat,

jeszcze głos mój byłby za słaby dla wyrażenia słów prze

strogi pod adresem całego społeczeństwa. Gdzież są

szkoły ludowe — średnie — książka — kościół — wykła­

dy — kino. Doprawdy szewc Apollosa lepiej odczuwał

sztukę i znał się na niej, choć nie jeździł automobilem

i był ubogim.

U nas — stwierdzam — niema wykładów czy odczy­

tów z zakresu sztuki i nauki. Tych kilka przeznaczo­

nych dla ludzi o niskim poziomie wykształcenia, traktu

jących rzecz w najogólniejszych zarysach nie można

brać na serjo.

Wogóle nie wpływają żadne czynniki kształcące

smak i wytworność zasad piękna. W szkołach, wyrzuco

no piękno wraz ze staremi gipsami na strych, nikt nie

rozpala w młodych sercach płomiennych uczuć u miłowa­

nia sztuk pięknych i szukania ich w życiu.

W chaosie miejskiego życia zgubiliśmy żądze nie­

śmiertelnych upodobań i wystarczają nam maszyny.

Wojny trzeba było, aby rozbudzić ziozumienie ko­

nieczności rozwoju Ciała.

(Dokończenie nastąpi).

Moment otwarcia Wystawy Zdobniczej

Fot. Tyg. Od A d o Z.

Stoją od lewej ku prawej: proj. L. Jagmin, prof. J. Wroniecki, konsul Republiki Czechosl. Matousek, dyr. dep. sztuki Min. W. R. i O. P . prof. W. Skoczylas, art. rzeźb. W. Marcinkowski, dyr. K. Maszkowsk:, Pre­ zydent m. Poznania Cyryl Ratajski, dr. N. Pajzderski, prof. Jan W y­ socki, dyr. Targów Poznańskich Krzyżankiewicz. —

(do art. na stronie 9..'