Julian Warzecha
"La sagesse de l’Ancien Testament.
Nouvelle édition mise à jour", red. M.
Gilbert, Leuven 1990 : [recenzja]
Collectanea Theologica 63/3, 183-184
ry c h p o czesn e m ie js c e p rz y p a d ło w u d z ia le sc e n o m i o so b isto ś c io m b ib l ij n y m . S p o śró d s ta r o te s ta m e n to w y c h p o s ta c i p o p u la r n e są p o d o b iz n y A b r a h a m a , M ojżesza, D a w id a i B a tsz e b y , S a lo m o n a , J u d y ty , E s te ry , Iz a ja s z a , J e re m ia s z a , E z e c h ie la i D a n ie la . N o w y T e s ta m e n t to p rz e d e w s z y s tk im scen y z ży cia J e z u s a o ra z w y o b ra ż e n ia M a ry i i a p o sto łó w . C z y te ln ik k s ią ż k i o tr z y m u je m n ó s tw o m a t e r ia łu do p o g łę b ie n ia p o s ia d a n e j w ie d z y b ib lijn e j i do m e d y ta c ji.
J a k i p o ż y te k z le k t u r y p u b lik a c ji o p r o f ilu fila te lis ty c z n y m m o g ą o d n ie ść „ z a w o d o w i” te o lo g o w ie ? K s ią ż k a d a je d o b r e ro z e z n a n ie o d n o śn ie do z n a jo m o śc i i o d d z ia ły w a n ia n a jw a ż n ie js z y c h w ą tk ó w i m o ty w ó w b ib lijn y c h . P r o je k ta n c i z n a c z k ó w n ie są te o lo g a m i. O d w o łu ją się z a z w y c z a j d o ro z p o w s z e c h n io n y c h p o g lą d ó w , u p o d o b a ń i o c z e k iw a ń . O p ie ra ją c się n a tw o rz o n y c h p rz e z n ic h z n a c z k a c h i in n y c h w a lo ra c h p o c z to w y c h m o ż n a sp o rz ą d z ić p la s ty c z n y w iz e r u n e k h is to r ii z b a w ie n ia i u p rz y s tę p n ić m n ó s tw o re a lió w b ib lijn y c h . W y k o rz y s tu ją c z n a c z k i, a r k u s ik i i s te m p le m o ż n a z b u d o w a ć n ie z w y k le in te re s u ją c y z b ió r, w k tó r y m z n a jd z ie w y ra z n ie ty lk o fa c h o w a w ie d z a fila te lis ty c z n a o ra z sk u te c z n o ść w p o z y s k iw a n iu tr u d n o o s ią g a ln y c h w a lo ró w , lecz i ro z le g ła w ie d z a te o lo g ic z n a . P rz y k ła d o w o , n a Ś w ia to w e j W y s ta w ie F ila te lis ty k i T e m a ty c z n e j, j a k a w d n ia c h 1 8 —27 IX 1982 r. o d b y ła się w G e n u i, p o k a z a n o 14 z b io ró w o p r o f ilu r e lig ijn y m , w ś ró d n ic h z a ty tu ło w a n e „ M a ria z N a z a r e tu ” , „ Ś m ie rć i z m a r tw y c h w s ta n ie J e z u s a C h r y s tu s a ” , „B oże N a ro d z e n ie ” i „Ś w . P a w e ł A p o s to ł’. P o s z u k u ją c n o w y c h in s p ir a c ji do u p o w sz e c h n ia n ia w ie d z y te o lo g ic z n e j w a r to o d w ie d z a ć w y s ta w y i p o k a z y f i la te lis ty c z n e o r a z u w a ż n ie j p rz y g lą d a ć się z n a c z k o m n a lis ta c h , k tó r e o tr z y m u je m y . N ie b ę d z ie p rz e s a d y w s tw ie rd z e n iu , że e m is je p o c z to w e z m o ty w a m i b ib lijn y m i s ą je d n ą z n o w o c z e sn y c h f o r m „ B ib lia p a u p e r u m ” , k tó r a p rz e c ie ż n ig d y się n ie p rz e ż y ła .
ks. W a ld e m a r C h r o s to w s k i, W a r s z a w a
M. G IL B E R T (red.), L a sagesse \de l’A n c ie n T e s ta m e n t. N o u v e lle é d i
tio n m ise à jo u r (B E T L 51), U n iv e rs ity P r e s s L e u v e n 1990, s. 455.
O p u b lik o w a n e p o d ta k im ty tu łe m (bez p o d ty tu łu ) w r. 1979 d zieło sp o tk a ło się z n ie z w y k le p o z y ty w n y m p rz y ję c ie m i s ta ło się sz y b k o sw o is ty m k o m p e n d iu m w ie d z y o k s ię g a c h m ą d ro ś c io w y c h S ta r e g o T e s ta m e n tu . N ic w ię c d z iw n eg o , że po je d e n a s tu la ta c h zo sta ło w z n o w io n e , z o d p o w ie d n im i u z u p e łn ie n ia m i. Z a in te re s o w a n i eg zeg eci z n a ją d o b rz e p ie r w s z e w y d a n ie , w a r to je d n a k z w ró c ić u w a g ę n a je g o a k tu a liz a c ję , je g o u n o w o c z e śn ie n ie .
P rz y p o m n ijm y je d n a k n a jp i e r w u k ła d p u b lik a c ji z I w y d a n ia . P o p rz e d z a je w s tę p r e d a k t o r a s tw ie rd z a ją c y , iż z a m ie sz c z o n e t u a r ty k u ły są p lo n e m C o llo q u iu m B ib lic u m L o v a n ie n s e 39, k tó r e o d b y ło się 29— 31 V I I I 1978 r. Je g o te m a te m b y ły k się g i m ą d ro ś c io w e S ta r e g o T e s ta m e n tu , u s ta w io n e n a sz e ro k im tl e n u r t u m ą d ro śc io w e g o w B ib lii i p o z a n ią . A rty k u ły uło żo n o w ię c w d w u c z ę śc ia c h : 1) Z a się g n u r t u m ą d ro ś c io w e g o ; 2) K się g i m ą d r o ścio w e S ta re g o T e s ta m e n tu . W y d a je się, że p o ż y te c z n e b ę d z ie p o d a ć ty tu ły p o szczeg ó ln y ch a r ty k u łó w . P ie r w s z a część o b e jm u je n a s tę p u ją c e te m a ty : H. C a z e l l e s , L e s n o u v e lle s é tu d e s s u r S u m e r ( A ls te r ) e t M a ri (M arzal)
n o u s a id e s — e lle s à s itu e r les o r ig in e s de la sa g esse is ra é lite ? (s. 17—27);
C. B r e k e l m a n s , W is d o m In flu e n c e in D e u te r o n o m y (28— 38) ; J. V e r - m e y l e n , L e P r o to - Is a ïe e t la sagesse d ’Is r a ë l (39— 58); J . L u y t e n ,
P s a lm 73 a n d W is d o m (59— 81); P . M . v a n d e r P 1 о e g, L e P s a u m e 119 at la sagesse (82—87) ; N. J . T r о m p, W iĄ io m a n d th e C a n tic le . C t. 8,6c—
- - 7 b ; te x t , c h a ra c te r, m e ssa g e a n d im p o r t (88—95); J . L. C r e n s h a w ,
Q u e stio n s, d ic to n s e t é p r e u v e s im p o s s ib le s (96— 11); S. A m s 1 e r , L a sa
gesse de la fe m m e (112—116); P . É . B o n n a r d , D e la S a g esse p e r s o n ifié e
—'149). W d ru g ie j części z n a jd u j ą się n a s tę p u ją c e o p ra c o w a n ia : R. N. W h y - b r a y , Y a h w e h —■ sa y in g s a n d th e ir C o n te x ts in P r o v e r b s 10,1— 22,16 (153— 165) ; W . M с К a n e. F u n c tio n s o f L a n g u a g e a n d O b je c tiv e s o f D is co u rse a c c o rd in g to P r o v e r b s 10— 30 (166— 185) ; B. L a n g , S c h u le u n d U n te r r ic h t im a lte n Is ra e l (186—201) ; M. G i l b e r t , L e d is c o u rs de la S a g esse e n P r o v e r b e s , 8. S tr u c tu r e e t c o h é re n c e (202— 218); G. F o h r e r , D iaolg u n d K o m m u n ik a t io n im B u c h e H io b (219—230); J . L é v è q u e , A n a m n è s e e t d is c u lp a tio n : la c o n sc ie n c e d u ju s t e e n J o b , 29— 31 (231— — 248); D. L y s , L ’Ê tr e e t le T e m p s . C o m m u n ic a tio n d e Q o h é le th (249— — 258); N . L o h f i n k , W a r K o h e le t e in F r a u e n fe in d ? E in V e r s u c h , d ie L o g ik u n d d e n G e g e n s ta n d v o n K o h ., 7,23— 8,1 h e r a u s z u fin d e n (259— 287);
J . С о p p e n s, L a s r u c tu r e d e l’E c c lé sia ste (288— 292) ; J . M a r b ö c k , S ir.,
38.24— 39,11: D er s c h r iftg e le h r te W e ise . E in B e itr a g z u G e s ta lt u n d W e r k B e n S ir a s (293— 316) ; G. L. P r a t o , L a lu m iè r e in te r p r è te de la sagesse d a n s la tr a d itio n te x tu e lle de B e n S ira (317— 346); P . B e a u c h a m p , É p o u s e r la S a g e sse — o u n ’é p o u se r q u ’elle? U n e é n ig m e d u L iv r e d e la S a gesse (347— 369) ; F . R a u r e 11, T h e R e lig io u s M e a n in g o f «D o x a » i n th e ) B o o k o f W is d o m (370— 383); J. M. R e e s e , C a n P a u l R ic o e u r ’s M e th o d C o n tr ib u te to I n te r p r e tin g th e B o o k o f W is d o m ? (384— 396).
W y lic z o n e p o w y ż e j a r ty k u ły z o sta ły p r z e d r u k ô w a n e z I w y d a n ia z a s a d n ic z o b e z z m ia n . M oże b a rd z ie j i n t e r e s u j ą c e b ę d ą p o c z y n io n e w n o w y m w y d a n iu u z u p e łn ie n ia . O tw ie ra je k r ó tk i p rz e g lą d b ib lio g ra fic z n y (M . G i 1- b e r t ) za la t a 1979— 1989 (s. 399— 406). A u to r o m a w ia n o w e p u b lik a c je d o ty c z ą c e k s ią g m ą d ro ś c io w y c h w sz e śc iu g r u p a c h : w p ro w a d z e n ia i o p ra c o w a n ia z b io ro w e , te k s ty , d a w n e k o m e n ta rz e , n o w e k o m e n ta rz e , s tu d ia o r e la c ja c h in te r te k s tu a ln y c h , s td d ia o p o sz c z e g ó ln y c h k s ię g a c h m ą d ro śc io w y c h . S ą to o m ó w ie n ia k ró tk ie , a le m o g ą o k a z a ć się b a rd z o p r z y d a t n e w p ra c y eg z e g e ty z a jm u ją c e g o się p rz e d e w s z y s tk im k s ię g a m i m ą d ro śc io w y m i. S z c z e g ó ln ie je d n a k n o w a to rs k ie i o b ie c u ją c e s ą p u b lik a c je o re la c ja c h in te r te k s tu a ln y c h , k tó r e m o g ą z a in te re s o w a ć t a k ż e b ib lis tó w p r a c u ją c y c h n a d in n y m i te k s ta m i. G o d n e u w a g i s ą tu zw ła sz c z a : G. T. S h e p p a r t, W is d o m
as a H e r m e u tic a l C o n s tr u c t: A S tu d y o f th e S a p ie n tia liz in g o f th e O ld T e s ta m e n t (B Z A W 151), B e rlin 1980, X I— 178 s tr . (A u to r p o k a z u je , j a k S y r
16.24— 17,14; 24,1— 29; B a 3,9— 4,4 o d c z y tu ją B ib lię h e b r a js k ą , b y o tr z y m a ć le k t u r ę m ą d ro ś c io w ą ) ; K . G. S a n d e 1 i n, W is d o m as N o u ris h e r. A S tu d y
o f a n O ld T e s ta m e n t T h e m e , it s D e v e lo p m e n t w i t h i n E a rly J u d a is m a n d its I m p a c t o n E a r ly C h r is tia n ity (coll. A c ta A c a d e m ia e A b o e n sis A 64,3),
A b o ' (F in la n d ia ) 1986, s. 274). (A u to r p r z e d s ta w ia t e m a t m ą d ro ś c i — ż y w i c ie lk i w e d łu g P r z 9,1— 6 aż d o I w . p o C h r.). P o ty m o g ó ln y m o m ó w ie n iu p u b lik a c ji z z a k re s u n u r t u m ą d ro śc io w e g o n a s tę p u ją u z u p e łn ie n ia 13 sp o ś ró d 23 a r ty k u łó w p rz e d r u k o w a n y c h z I w y d a n ia (s. 407—425). P o z o s ta łe 10 n i e m a ją sw o ic h u z u p e łn ie ń , w ty m n ie k tó r e z p o w o d u ś m ie rc i sw o ic h a u to r ó w (J . C o p p e n s, P . É. B o n n a rd , J . M . R eese). C z a se m w p r o w a d z a j ą o n e p e w n e k o r e k ty d o te z p rz e d s ta w io n y c h w a r t y k u ła c h I w y d a n ia , w w ię k sz o ś c i je d n a k o g r a n ic z a ją się do s k o m e n to w a n ia b ą d ź w y lic z e n ia n o w e j l i te r a tu r y z d a n e g o z a k re s u . N a jo b s z e r n ie js z e je s t tu u z u p e łn ie n ie N. L o h f i n k a do a r t y k łu o K o h 7,23—81a (s. 417— 420). T e d o d a tk i m o g ą o k a z a ć się p r z y d a tn e w p ra c y eg zeg ety , n ie ty lk o w p o w ią z a n iu z o d n o ś n y m i a r ty k u ła m i, a le i s a m e w sobie.
N a s tę p n ie p o d a n o lis tę g łó w n y c h s k r ó tó w , po czy m z a m ie sz c z o n e są — j a k w I w y d a n iu — in d e k s y : a u to r ó w i r e f e r e n c ji b ib lijn y c h i z n ó w ta k ie s a m e in d e k s y w o d n ie s ie n iu d o u z u p e łn ie ń . P r z e d s ta w io n e j tu k r ó tk o p o z y c ji n ie tr z e b a z a le cać. Z d o b y ła so b ie b o w ie m n ie m a l o d p o c z ą tk u I w y d a n ia r a n g ę k la s y c z n e g o d z ie ła w z a k re s ie n u r t u m ą d ro śc io w e g o . ks. J u lia n W a r z e c h a S A C , O tta r z e w
