Analiza uwarunkowań rozwoju przedsiębiorstw dzierżawców właścicieli rolnych na tle działalności gospodarczej przedsiębiorstwa \ൃERPLON

Pełen tekst

(1)ANALIZA UWARUNKOWAē ROZWOJU PRZEDSIĉBIORSTW DZIERĩAWCÓWWŁAĝCICIELI ROLNYCH NA TLE DZIAŁALNOĝCI GOSPODARCZEJ PRZEDSIĉBIORSTWA CERPLON WALDEMAR BOJAR, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy ROMAN REZULAK JAN SZULC Przedsibiorstwo CERPLON Streszczenie W oparciu badania kwestionariuszowe i analiz przypadku przedsibiorstwa CERPLON dokonano studium działalnoci poziomej sieci kooperacyjnej ZPWDR – organizacji zrzeszajcej dzierawców-włacicieli rolnych duych byłych przedsibiorstw pastwowych. Wyniki bada pozwoliły stwierdzi pogłbiajce si zwizki ko-operacyjne przedsibiorców w celu osignicia ekspansji na rynku globalnym i zorientowane na zaspakajanie potrzeb klienta. Jest to realizowane poprzez bardziej zintensyfikowan wymian wiedzy w obszarze ekonomicznym, marketingowym i technologicznym, lobowanie na rzecz utrwalenia dzierawy i inne działania. Jak dotychczas, zaniedbana wydaje si współpraca z organizacjami publicznymi o charakterze długoterminowym, jak równie ochrona praw własnoci intelektualnej. Istnieje powszechna wiadomo, ze rodki komunikacji z wykorzystaniem ICT maj coraz wiksze znaczenie w działalnoci biznesowej, wic modernizacja tego obszaru powinna by jednym z kluczowych przeobrae sieci kooperacyjnej ZPWDR. Słowa kluczowe: dzierawcy-właciciele rolni, współpraca pozioma, sieci, modernizacja komunikacji 1. Wprowadzenie Przedsibiorstwa funkcjonujce obecnie na rynkach gospodarki globalnej musz wchodzi w coraz cilejsze zwizki z bliszym i dalszym otoczeniem gospodarczym, chcc uzyska przewagi konkurencyjne i osign trwały rozwój. Konieczno taka jest uwarunkowana coraz cilejszymi zwizkami dostawców i odbiorców zmuszonych oferowa klientom wartoci i rozwizania bardziej atrakcyjne ni konkurenci1. Najistotniejsz rol odgrywaj w tym obszarze klienci ko cowi. W przypadku sektora rolno-ywnociowego s nimi konsumenci ywnoci. Zatem wszyscy uczestnicy ła cucha dostaw ywnoci, poczwszy od surowca a sko czywszy na opakowanym produkcie w sklepie, musz wspólnie dba o zadowolenie konsumentów, respektowanie ich preferencji oraz odkrywanie nowych potrzeb i wartoci. Jest to trudne z wielu powodów, m . in. czsto w wyniku wystpujcych konfliktów interesów i dysproporcji w sile oddziaływania rynkowego poszczególnych podmiotów, ale nie tylko. Czsto przyczyn poraek w tym zakresie mog by niedostatecznie rozwinite kanały komunikacyjno-informacyjne łczce dan firm z jej otoczeniem. S one czsto niespójne z kanałami informacyjnymi poszczególnych 1. Drucker P. F., 2006. Practice of Management (Praktyka zarzdzania). MT Business, Kraków, Poland..

(2) 22. POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 12, 2007. przedsibiorstw, co powoduje zakłócenia w komunikacji, a w rezultacie wpływa na pogorszenie współpracy kooperantów. W brany rolno-spoywczej, charakteryzujcej si asymetri układu sił w ła cuchach dostaw, czsto słabo rozproszonych producentów surowców i ich niedostateczna konsolidacja jest przyczyn, i nie mog one by rzeczywistymi partnerami sieci dystrybucyjno-przetwórczych decydujcych o zadowoleniu klientów z jednej strony, a z drugiej narzucajcych swoje warunki producentom ywnoci. Badane przedsibiorstwo „CERPLON” i inne jednostki o podobnym statusie formalnoprawnym, które wywodz si z byłych PGR, a opieraj swoj egzystencj na dzierawieniu majtku od Skarbu Pa stwa podlegaj procesom dostosowawczym2,3 oraz szansom i zagroeniom wypływajcym z przynajmniej szeciu wanych obszarów problemowych: 1. Statusu własnociowego przedsibiorstw rolnych. 2. Zmian skali, struktury i technologii procesów wytwarzania. 3. Zmian struktury rynku – odbiorców, dostawców i konkurentów. 4. Zmian statusu krajowych gospodarstw rodzinnych oraz ich usytuowania w stosunku do przedsibiorstw wywodzcych si z byłych PGR. 5. Obowizujcych standardów w zakresie zdrowej i bezpiecznej ywnoci, a take innych uregulowa wynikajcych z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. 6. Zmian kanałów informacyjno-komunikacyjnych łczcych przedsibiorstwa z ich otoczeniem na skutek rozwoju rónych dziedzin e-gospodarki. Analiza wszystkich ww. obszarów wskazuje na wzrastajc rol organizacji reprezentujcych typ integracji poziomej, do których m. in. naley Federacja Zwizków PracodawcówDzierawców i Włacicieli Rolnych. Jej rola w obszarze statusu własnociowego niewtpliwie wzrasta w zwizku z koniecznoci obrony trwałoci dzieraw i umów dzierawnych, warunków ich przedłuania, zabezpieczania umów dzierawnych, sprecyzowania zasad wykupu majtku i gruntów w ramach pierwsze stwa nabywania, a take uchwalenia ustawy o dzierawie rolnej i potrzebie jej wprowadzenia. Jest to tym waniejsze, i preferencje stworzone w UE dla gospodarstw rodzinnych zagraaj przedsibiorstwom rolnym opartym na dzierawie w sferze równoprawnego traktowania w wietle zasad wolnego rynku i uczciwej konkurencji. Stabilizacja statusu prawno-własnociowego przedsibiorstw jest warunkiem sine qua non perspektyw ich rozwoju z punktu widzenia motywacji kadry zarzdzajcej i pracowniczej. Ze wzgldu na nieskuteczno działa w tym obszarze Federacji Zwizków PracodawcówDzierawców i Włacicieli Rolnych., w marcu 2007 r. z inicjatywy dzierawców województwa kujawsko-pomorskiego powołana została do ycia nowa organizacja zwizkowa pn. „Stowarzyszenie Dzierawców i Włacicieli Rolnych RP”, której członkami Zarzdu s ankietowani Zarzdu przedsibiorstwa „CERPLON:, a która powołały celowy 6-osobowy Zespół Roboczy przy Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jego zdaniem jest opracowanie i zalegalizowanie tzw. Konstytucji Dzierawy, który zawierałby przepisy dostosowane do potrzeb dzierawców majtku Skarbu Pa stwa po byłych pgr i zastpowałby oraz uzupełniali zbiór regulacji zawartych w Ko-. 2 Zitara W. 1996. Restrukturyzacja i prywatyzacja sektora pastwowego w rolnictwie jako narzdzia w procesach doskonalenia organizacji gospodarstw Zesz. Nauk. ATR 199, Rolnictwo 40., s. 105-111. 3 Wyszkowska Z. 1996. Społeczne skutki przekształce własnociowych w rolnictwie pastwowym. Zesz. Nauk. ATR 199, Rolnictwo 40., s. 97-104..

(3) Waldemar Bojar, Roman Rezulak, Jan Szulc Analiza uwarunkowa rozwoju przedsibiorstw dzierawców-włacicieli rolnych na tle działalnoci gospodarczej przedsibiorstwa CERPLON. 23. deksie Prawa Cywilnego?? Zdaniem zrzeszonych i członków nowej organizacji takie działania legislacyjne s niezbdne, aby uwiarygodni i ustabilizowa działalno prowadzonych przez nich przedsibiorstw rolnych. Ryzyko osigajcych kwoty wielu milionów złotych inwestycji jest tak due, e wymaga gwarancji status prawnego zapewniajcego trwało i nienaruszalno majtku tych przedsibiorstw w kontekcie karier osobistych ich kadry menederskiej i pracowniczej. Jednoczenie trwało ta jest konieczna w dokumentowaniu swojej wiarygodnoci bankom kredytujcym olbrzymie inwestycje. Takich gwarancji nie stwarzało dotychczasowe przepisy Kodeksu Prawa Cywilnego i std podjcie ww. inicjatywy. Przykład analizowanego przedsibiorstwa CERPLON wskazuje, e zmiany skali, struktury i technologii procesów wytwarzania maj bardzo czsto charakter pro efektywnociowy. W ich wyniku nastpuje poprawa produktywnoci pracy, ziemi i kapitału, co przy bardzo wysokich kosztach stosowania zaawansowanych technologii produkcji rolinnej i zwierzcej, wysyconych nakładami rodków pochodzenia przemysłowego, zapewnia tym podmiotom opłacalno działalnoci4. Przekształcenie struktury produkcji, czy te wprowadzenie najnowszych rozwiza technologicznych nie jest jednak w gospodarce globalnej gwarantem sukcesu, gdy o opłacalnoci decyduj równie ceny surowców rolnych, na które przedsibiorcy nie maj wpływu. Ich poziom jest determinowany woln gr sił rynkowych odzwierciedlanych w działaniu prawa popytu i poday, a czsto take w oddziaływaniu wielkich korporacji przetwórczo-dystrybucyjnych o ogromnej sile rynkowej. Ceny kształtuje równie stale si zmieniajca struktura ła cuchów dostaw ywnoci. Na otwarte rynki wchodz nowi konkurenci, produkty substytucyjne, itp. Dua dynamika zmian w bliszym i dalszym otoczeniu przedsibiorstw rolnych wpływa na konieczno usprawnienia systemów informacyjnych zarzdzania i zastosowania najnowszych rozwiza technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT), co ma miejsce, lecz nie zawsze w dostatecznym zakresie5. Poziom zastosowanych rozwiza ICT jest czsto funkcj osignitego poziomu technologii wytwarzania6. Wprowadzenie standardów zdrowej, bezpiecznej ywnoci wydaje si by w warunkach stosowania najwyszych technologii łatwiejszym do wdroenia ze wzgldu na wysoki stopie automatyzacji procesów produkcji rolinnej, zwierzcej, czy procesów uszlachetniania. Z drugiej strony zwizane z nowoczesnymi technologiami intensywne metody produkcji rolinnej i zwierzcej zwikszaj ryzyko zanieczyszczenia rodowiska, czy te wystpienia gro

(4) nych dla człowieka chorób, np. BSE. Modernizacja procesów wytwórczych wymaga doinwestowania i przypływu rodków ze

(5) ródeł obcych, m. in. z budetu UE. Nie zawsze pozyskanie takich rodków przez nierodzinne gospodarstwa rolne moe by łatwe z uwagi na wyra

(6) ne preferencje przyznawania 4 Bojar W., Drelichowski L., Mako S., 1998. The Processes of Adjusting the Polish Agriculture and Agribusiness to the Market Economy [in:] Proceedings of the TEMPUS JEP_S-11446/94 Seminar University of Technology & Agriculture, Faculty of Agriculture, Department of Agricultural Economics and Computing, Department of Genetics and Plant Breeding Bydgoszcz, 46-73. Bojar W., Drelichowski L., Dziea G., Zajdel M., 1999. Agricultural Restructuring Processes, Modernization of Production Technology and Costs of Mechanization on Farms Zesz. Nauk. ATR 220, Rolnictwo 44, 17-24. 5 Kubiak B.F. Korowicki A. Restrukturyzacja zarzdzania procesami gospodarczymi współczesnej organizacji z wykorzystaniem technologii informacji, Materiały konferencyjne Human-Computer Interaction, Bernard F. Kubiak, Antoni Korowicki, Gdask 1997, s. 13. 6 Bojar W., 1997. Problemy zastosowa metod wspomagania decyzji (DSS) do racjonalnego gospodarowania maszynami rolniczymi w gospodarstwach rolnych. Post. Nauk Roln. 4(97), 77-89..

(7) 24. POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 12, 2007. funduszy gospodarstwom rodzinnym. Przedsibiorstwa rolne zostały szczególnie poszkodowane w okresie przedakcesyjnym, kiedy to nie mogły one korzysta z z zasile przysługujcym gospodarstwo rolnym. Obecnie take „CERPLON” jako spółka prawa handlowego nie moe korzysta z kredytów preferencyjnych przyznawanych podmiotom do 300 ha, czy z kredytów umarzalnych dla młodych rolników. Natomiast Spółka wykorzystuje szanse dofinansowania z budetu UE tam gdzie s moliwoci, np. w 2006 roku zmodernizowała park maszynowy produkcji rolinnej, otrzymujc na ten cel 300 tys. zł ze rodków UE. Konieczne jest take stałe dokształcanie menederów w sferze marketingu, finansów, technologii, zarzdzania kadrami i innych obszarów zarzdzania. Niezbdna jest take współpraca z jednostkami naukowo-badawczymi, upowszechnieniowymi oraz agendami administracji na szczeblu krajowym i unijnym dla potrzeb wytyczania wspólnych celów i programów gwarantujcych harmonijny rozwój poszczególnych regionów, województw, powiatów i gmin. Szybkie zmiany kanałów informacyjno-komunikacyjnych przedsibiorstw decydujcych czsto o trafnoci podejmowanych decyzji i utrzymywaniu dobrych kontaktów z klientami, dostawcami, czy o pozyskiwaniu nowych klientów wymagaj przemylanych i zaplanowanych działa. w tej dziedzinie na skutek rozwoju nowych i ju istniejcych dziedzin e-gospodarki. 2. Zadania i perspektywy rozwoju i trwałoĞci zrestrukturyzowanych przedsiĊbiorstw rolnych w Ğwietle analizy działalnoĞci Federacji Związku Pracodawców-DzierĪawców i WłaĞcicieli Rolnych i innych organizacji związkowych W zwizku z zasygnalizowanymi obszarami problemowymi ze wszech miar wane w działalnoci kadego przedsibiorstwa rolnego wydaje si by skala i skuteczno działania organizacji producenckich, a w szczególnoci analizowanego tutaj Zwizku PracodawcówDzierawców i Włacicieli Rolnych, do których zada programowych m. in. naley: • Inicjowanie kształtowania prawa i ekonomicznych warunków zapewniajcych właciwe usytuowanie przedsibiorstw rolnych, w tym dzieraw, w polskim rolnictwie. • Reprezentowanie interesów menederskiej grupy zawodowej w rolnictwie; włacicieli, dzierawców, administratorów, zarzdców. • Zapewnienie udziału Federacji i Zwizków w uregulowaniach prawnych, formalnych i praktycznych decyzjach w procesie prywatyzacji rolnictwa i gospodarki ywnociowej; Zdaniem zarzdzajcych firm „CERPLON” trzy ww. zadania s realizowane właciwe chociaby poprzez udział stałych przedstawicieli Zwizków Dzierawców w senackiej i sejmowej komisji ds. rolnictwa w celu reprezentowania ich interesów. Zastrzeenie budzi jedynie fakt nieskutecznoci tych działa na rzecz zmian uregulowa prawnych dotyczcych dzieraw. • Dbanie o równoprawny dostp przedsibiorców członków Zwizków do preferencyjnych kredytów i innych ułatwie wynikajcych z polityki rolnej. W opinii ankietowanych ten element działalnoci realizowany jest przez Federacj niedostatecznie. • Prowadzenie doradztwa menederskiego i szkolenia dla kadry, szczególnie z zakresu marketingu, finansów, organizacji produkcji, nowych technik i technologii. Formy takiego doradztwa s czasami organizowane na szczeblu Federacji. Na poziomie zwizków regionalnych raczej szkole si nie prowadzi. • Uczestniczenie w zawieraniu umów zbiorowych pracy, rozstrzyganiu sporów zbiorowych oraz innych negocjacjach dotyczcych stosunków pracodawców i pracobiorców. • W rozwizywaniu tego typu problemów organizacje zwizkowe nie pomagaj..

(8) Waldemar Bojar, Roman Rezulak, Jan Szulc Analiza uwarunkowa rozwoju przedsibiorstw dzierawców-włacicieli rolnych na tle działalnoci gospodarczej przedsibiorstwa CERPLON. 25. Organizowanie współpracy członków Zwizków w celu skutecznej ochrony ich działalnoci i podnoszenia efektywnoci ekonomiczno-produkcyjnej. Wzajemna pomoc w tym obszarze jest sobie nawzajem przez menederów udzielana poprzez wymian dowiadcze w sferze produkcji i zarzdzania. Podejmowanie zorganizowanych negocjacji w sprawach cen i warunków zbytu oraz zaopatrzenia w rodki produkcji. Organizowane s spotkania, na których swoje oferty prezentuj dostawcy i odbiorcy, a dzierawcy mog dokona odpowiedniego dla ich warunków wyboru. Podejmowane s take próby sprzeday produktów prze kliku przedsibiorców w jednej cenie, np. sprzeda mleka, lub surówki z gorzelni. Niestety, czsto nie dochodzi do porozumienia w tej sprawie, a interesy partykularne przewaaj, uniemoliwiajc wypracowanie wspólnego stanowiska na zewntrz, np. brak zintegrowanego stanowiska w sprawie wspólnej ceny surówki członków Zwizku Gorzelników. • Współdziałanie z innymi organizacjami działajcymi w rolnictwie w celu tworzenia korzystnych warunków do produkcji rolnej. W przypadku klsk posuchy, gradobicia, wymarznicia i innych klsk powodujcych nieprzewidziane straty w produkcji rolnej Zwizki regionalne uczestnicz w spotkaniach z przedstawicielami wojewodów, Agencji Nieruchomoci Rolnych po to, aby obiektywnie oszacowa straty i okreli działania niezbdne dla zrekompensowania poszkodowanym producentom tych strat. Cz upraw ubezpiecza si, a w roku 2008 r. CERPLON zamierza ubezpieczy wszystkie uprawy przy utrzymaniu warunku 50-ego dofinansowania polis ubezpieczeniowych z budetu pa stwa. • Nawizywanie coraz cilejszych wizów z krajami UE celem bliszego zapoznania si z warunkami rozwoju rolnictwa w tych krajach – uczestniczenie w integracji rolnictwa polskiego z rolnictwem Unii Europejskiej. W tym obszarze, jak dotychczas, Federacja nie prowadzi celowych działa . • Naley podkreli , e Federacja utrzymuje si ze składek członkowskich opłacanych przez zrzeszone Zwizki. Organizacja jest te wydawc miesicznika „Rolnik Dzierawca” • W wietle powyszych zada konieczne wydaje si by przeprowadzenie analizy skutecznoci zamierze i celów Federacji (sieci powiza poziomych) według zobiektywizowanych kryteriów takich, jak. Struktura udziałów własnoĞci majątku w Federacji - sieci (partnerów sieciowych) Zakres odpowiedzialnoci i zobowiza jest dobrze znany, rozumiany i akceptowany przez wszystkie osoby zwizane z sieci. Prawa w sieci, jak i jej strony internetowe, prawa do kopiowania materiału z zakresu marketingu etc. s cile chronione od strony formalnoprawnej. Sie posiada równie wydzielony majtek własny w postaci biur, ich wyposaenia oraz kadry administracyjnej. Zobowizania prawne s jasno okrelone i zrozumiale dla członków – partnerów teje sieci. Wszystkie zobowizania na rzecz i od wielkich przedsibiorstw s potwierdzane umowami, ale na szczeblu przedsibiorstw a nie Federacji. • Kierowanie, rządzenie, współzaleĪnoĞci Zdaniem zarzdzajcych przedsibiorstwem CERPLON strukturalne i systemowe zmiany s konieczne dla potrzeb efektywnych przeobrae Federacji. Nie s one wyra

(9) nie wyodrbnione oraz akceptowane przez ich członków oraz uytkowników. • WyraĨne, wspólne cele rozdzielone miĊdzy członków Federacji Realizujc procesy przeobrae , menederowie s wiadomi, kto w rzeczywistoci naley do sieci, a kto powinien nalee , aby osign zakładane cele. Zarzdzajcy take maj jasno , •.

(10) 26. POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 12, 2007. kogo naleałoby z sieci wykluczy (drapiene przedsibiorstwa lub przedsibiorstwa gotowe do przejcia firm) i twierdz, e istniej takie przedsibiorstwa, np. wyłamujce si z ww. negocjacji cenowych dotyczcych mleka i surówki z gorzelni. Dotychczas nie pojawiły si moliwoci bezporednich inwestycji zagranicznych. Sie ma mały wpływ na regionalny rozwój ekonomiczny, poniewa nie ma wspólnych programów i projektów z agendami administracji rzdowej i pozarzdowej. Realizacja i osiganie zbioru celów i szans oraz podejmowanie wyzwa przejawia si rónie, np. w zalenoci od warunków atmosferycznych, które maj niemały wpływ na produkcj rolinn oraz od dostpnoci rodków i materiałów niezbdnych do produkcji. Pewien wpływ maj wyej opisane spotkania przedsibiorców rolnych z dostawcami i odbiorcami, ocena ich rzetelnoci, wspólne ustalanie cen, a take rekompensowanie skutków strat z tytułu anomalii pogodowych. • Hierarchia Federacji – struktury płaskie ułatwiające rozmowy i bezpoĞrednią komunikacjĊ Wpływ polityki i zmian ekip rzdzcych ma coraz mniejszy wpływ na funkcjonowanie i plany Federacji. Realizacja interesów (projektów) zazwyczaj jest samodzielna, jednak odbywa si bez funduszy wsparcia. Rozwizania w sferze IT nie s, jak dotychczas, sprawdzane we wzajemnej kooperacji z klientami, członkami lub uytkownikami sieci. Nie s take przez nich testowane. Federacja współpracuje z lokalnymi lub krajowymi agendami administracji rzdowej, poza rzdowej i innymi partnerami publicznymi, prywatnymi, lub publiczno-prywatnymi, ale czsto ogranicza si do rozwizania konkretnego problemu, np. kredytów suszowych, lub stabilizacji dzieraw, a nie ma formy długofalowych projektów lub programów. Zdaniem ankietowanych zobowizania inwestorów w stosunku do regionu i do Federacji nie s zazwyczaj pewne. Dotychczas działalno sieci nie objła współpracy midzynarodowej. Wystpuj inne sieci konkurencyjne. Mona czerpa od nich jednak wiele cennych informacji. Nale do nich izby rolne, zwizki gorzelników czy inne zwizki branowe, które pozwalaj rozwizywa problemy zwizane z konkretnymi produktami lub sprawami. Przywództwo Zespól zarzdzajcych ma wiadomo i jest przygotowany na trudnoci w zarzdzaniu zasobami w sytuacji braku sytemu nakazowo-kontrolnego. Liderzy maj na ogół nastpców. W ocenie ryzyka przeobrae sieci bierze si pod uwag zmian poziomu ryzyka w trakcie faz procesu wdroeniowego? (moe to wystpi w sytuacji, jeli nowi klienci sieci zadaj wykonania dodatkowej pracy lub prototypów albo dostosowania do standardów). Menederowie mierz i porównuj dane dotyczce procesu wdroeniowego, w działalnoci swoich firm, ale nie na poziomie Federacji. Rada Nadzorcza i Zgromadzenie Wspólników ocenia prac menederów danego, ale nie Federacji. Menaderowie reaguj na działania członków sieci, którzy nieefektywnie wspomagaj zmiany zmniejszonym zaufaniem do nich, ale raczej nie formalnymi sankcjami. Ochrona praw własnoci intelektualnej nie jest wyra

(11) nie wyodrbnionym celem. Brak wskazania podejmowanych działa w zakresie – w jaki sposób chroni patenty, loga znaki uytkowe, inne prawa autorskie, bo takich na razie na poziomie zwizków nie opracowano. Zdaniem zarzdzajcych przedsibiorstwem CERPLON korzyci i koszty funkcjonowania w sieci s dystrybuowane pomidzy jej członków sprawiedliwie, m. in. poprzez fakt, i wpływy na podejmowane decyzji Federacji s podejmowane adekwatnie od rzeczywistej siły rynkowej dane-.

(12) Waldemar Bojar, Roman Rezulak, Jan Szulc Analiza uwarunkowa rozwoju przedsibiorstw dzierawców-włacicieli rolnych na tle działalnoci gospodarczej przedsibiorstwa CERPLON. 27. go podmiotu oraz wielkoci składek proporcjonalnych do areału uprawnego (ok. 2 zł na 1 ha). W Zwizku Dzierawców i Włacicieli Rolnych RP kady członek płaci identyczn składk w kwocie ok. 1000 zł rocznie. Organizacja ta jest mniej zbiurokratyzowana, a wicej zada realizowanych jest społecznie przez jej członków. Demokratyczny system wyborów członków zarzdów obu charakteryzowanych organizacji gwarantuje równomiernie rozłoony i dostosowany do potrzeb i moliwoci regionów sprawiedliwy sposób reprezentacji interesów zrzeszonych w nich przedsibiorców. Integracja Funkcjonalna Działanie funkcjonalnie zintegrowane i zorientowane na uĪytkownika zapobiegające pionowej integracji oparte na zobowiązaniach wynikających ze stosunków miĊdzyludzkich i monitorowaniu przepływu informacji w obrĊbie sieci Federacja organizuje szkolenia specjalistyczne, np. z zakresu rozwiza technologicznych dla potrzeb dostosowania do wymaga rynku i obowizujcych standardów7. W ramach sieci pogłbia si palet oferowanych przez ni usług, uwzgldniajc usługi o coraz wyszym poziomie profesjonalizmu. Dostpno fachowców ze wzgldu na otwarto europejskich rynków pracy staje si obecnie problemem. Wówczas menederowie indywidualnie intensywnie poszukuj takich fachowców lub organizuj szkolenia specjalistyczne. Produkty (raczej o charakterze projektu niĪ programu koncentrujące siĊ na osiąganiu korzyĞci przez klienta (uĪytkownika sieci), zdobywaniu wzrastających rynków i koncentracji na jego wybranych segmentach (niszach) Federacja nie posiada własnej marki, ale przedsibiorstwa w niej zrzeszone same kreuj swój rozpoznawalny image kojarzony z solidnoci i rzetelnoci, wysok jakoci swoich produktów, wywizywaniem si z kontraktów, udzielaniem pomocy społecznoci lokalnej. W przypadku przedsibiorstwa „CERPLON” sama nazwa jest ju rozpoznawalna i dobrze kojarzona zarówno w bliszym jak i dalszym otoczeniu społeczno-gospodarczym. Bezporednia działalno pro eksportowa Federacji jest na pocztkowym etapie rozwoju. Agenci na rynkach midzynarodowych nie reprezentuj sieci jako odrbnej organizacji dostarczajcej produkt. W przypadku przedsibiorstwa „CERPLON” równie stopie otwarcia na rynki obce jest w pocztkowej fazie rozwoju, np, jednorazowo zakupiono bydło z Niemiec. Dywersyfikacja zakresu produktów sieci jest konieczna i stale indywidualnie i poprzez kontakty zwizkowe poszukuje si nowych moliwoci.. 7 http://www.federacjarolna.pl/ – 30 stycznia 2007 r. w Warszawie w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbyło si spotkanie Zespołu i Grupy Konsultacyjnej do spraw wołowiny, cielciny, baraniny i misa koziego. Tematem spotkania były: rola klasyfikacji tusz zwierzt rze nych w poprawie jakoci misa oraz prawidłowoci jego wyceny oraz celowo utworzenia niezalenej jednostki klasyfikujcej tusze zwierzt rze nych..

(13) 28. POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 12, 2007. ħródła wiedzy Obejmuje zwizki pomidzy zespołami absorbujcymi wiedz oraz przepływy wiedzy w obrbie sieci oraz pomidzy sieciami i ich klientami. Bardzo znaczc pozycj w zasileniu przedsibiorców rolnych praktyczn wiedz pełni tzw. „Dni Pola” organizowane w specjalistycznych gospodarstwach hodowlanych zarówno w zakresie produkcji rolinnej, jak i zwierzcej, Np. Dni Pola Rzepaku w Grochowinie, Dni Pola Kukurydzy w Osicinach, Wieszczycach; w zakresie genetyki odmian zbó – Borowo. Chtnie przyjmowane s take zaproszenia od firm lub hodowców uruchamiajcych nowe inwestycje, np. otwierajcych nowoczesne obory. Na spotkaniach takich odbywa si wymiana dowiadcze w zakresie dobrych praktyk, unikania błdów itp. Wan rol w strumieniach wiedzy pełni targi rolne (w przypadku przedsibiorstwa CERPLON imprezy wystawiennicze organizowane w Bednarach, w Minikowie, lokalnie w ninie), gidze prezentowane s nowe odmiany zbó, nowe technologie produkcji, poznaje si potencjalnych dostawców i odbiorców. Zaufanie – długoterminowe relacje bazujące na zaufaniu i budowane w oparciu o wzajemne korzyĞci i wymianĊ wiedzy Wzajemne zaufanie partnerów sieci wzrasta. Istniej prognozy, i w przyszłoci bdzie ono nadal rosło. Wzajemne relacje pomidzy przedstawicielami MP s pogłbiane. Podsektor staje si bardziej skoncentrowany w wyniku procesu przemian społeczno-gospodarczych, a sie spełnia w tym procesie bardzo wan rol zwizan z ułatwianiem planowanych zmian w procesach dostosowawczych. Dokonuje si to m. in. poprzez uprzedzanie menederów przed popełnianiem błdów i zmniejszaniem ryzyka wprowadzenia zmian. W tym celu przydatne s informacje od innych zrzeszonych przedsibiorców przekazywane telefoniczne, poprzez poczt elektroniczna, czy w czasie bezporednich spotka . RYZYKO Równomierne rozłoĪenie ryzyka (syndykacja) pomiĊdzy członków sieci zachĊca i wspomaga do podejmowania działaĔ o wysokim stopniu ryzyka Wystpuj nieznaczne zmiany ryzyka wynikajce z szybkiego reagowania na zmiany sytuacji. MP udzielaj sobie wzajemnego wsparcia w czasie procesu zmian. Z punktu widzenia przedsibiorstw przynaleno do sieci jest czynnikiem napdzajcym ich rozwój głównie na skutek lepszego doinformowania si. W przypadku wystpienia nierównomiernych obcie partnerów sieci, w trakcie przemian prowadzi si dyskusje prowadzce do osignicia kompromisu, np. udzielana jest sobie wzajemna pomoc w zakresie wykonania zabiegów polowych w okresie szczytów prac, rekomendacje odbiorcom produktów, negocjacje dotyczce organizowania wspólnych dostaw. Koledzy z Federacji informowani s o nierzetelnoci dostawców lub odbiorców, itp. Utrwalenie i upowszechnienie Dla upowszechnienia własnych osigni przedsibiorcy rolni zrzeszeni w Federacji organizuj rónorakie konkursy, pokazy terenowe, demonstracje, spotkania, wspólne wyjazdy na targi, wystawy itp. Dobre praktyki s utrwalane głównie poprzez bezporedni wymian dowiadcze producentów rolnych..

(14) Waldemar Bojar, Roman Rezulak, Jan Szulc Analiza uwarunkowa rozwoju przedsibiorstw dzierawców-włacicieli rolnych na tle działalnoci gospodarczej przedsibiorstwa CERPLON. 29. Ocena sieci Zdaniem ankietowanych menederów zrzeszonych w Federacji oraz przedstawicieli jej Zarzdu proces podziału opłacalnoci i ryzyka w układzie publiczno-prywatnym jest mało zaawansowany z uwagi na brak długofalowych projektów lub programów, które mogłyby takie pozytywne zjawiska nasili . Zdarzaj si formy współpracy firm z administracj lokaln, jak np. w Cerkwicy w sprawie modernizacji dróg lokalnych, Analizy rynku prowadzone s permanentnie na poziomie firm, a na poziomie zwizkowym głównie ma to miejsce podczas cyklicznych spotka przedsibiorców z dostawcami lub odbiorcami. Efektywno transferu dobrych praktyk jest mierzona poprzez własne praktyczne testy w firmie sprawdzajce, czy dobre praktyki s przystosowywane do specyficznych potrzeb przedsibiorstw. Procesy przemian przedsibiorstw analizowane w perspektywie ich społeczno-etycznych implikacji wskazuj, ze wzajemne pozytywne sprzenia zwrotne pomidzy członkami Federacji w tej dziedzinie wystpuj m. in. w formie działa na rzecz społecznoci lokalnych, np. poprzez dopłaty do leków dla miejscowej ludnoci, sponsorowanie miejscowych form sportu amatorskiego i wyczynowego, itp. Obiektywna kontrola i ocena procesów przeobrae nastpuje głównie poprzez rynek, którego mechanizmy eliminuj słabszych, wolniej dostosowujcych si przedsibiorców a nagradzaj tych menederów, którzy potrafi wykorzystywa okazje i szanse rozwojowe. Niemniej jednak, skutki zagroe dynamicznego tempa zmian s łagodzone przez integracj podmiotów zrzeszonych w organizacjach zwizkowych, pozwalajc łagodzi ryzyko działalnoci, dokonywa szybkiego transferu adekwatnej wiedzy, dobrych praktyk, itp. 3. Charakterystyka PrzedsiĊbiorstwa CERPLON jako studium przypadku sytuacji członka Federacji Związku Pracodawców-DzierĪawców i WłaĞcicieli Rolnych Statusem prawnym działalnoci Przedsibiorstwa CERPLON jest spółka z ograniczon odpowiedzialnoci. Decyzje strategiczne podejmuje Zarzd. Strategia firmy w wietle jej wizji i misji ma odzwierciedlenie w działalnoci wielokierunkowej (produkcja: rolinna, zwierzca, bydło misne, bydło mleczne, trzoda chlewna), gorzelnia, sklepy spoywcze, mieszalnia pasz oraz w rozszerzaniu skali niektórych kierunków produkcji, czemu słuy zaplanowana budowa nowej obory na 500 szt. Menederowie sukcesywnie dokonuj te prywatyzacji przedsibiorstwa, np. w roku 2006 wykupili od ANR 365 ha gospodarstwo wraz z budynkami. W ten sposób chc zwikszy trwało i stabilno sytuacji w zarzdzanej firmie, nie czekajc na nowe rozwizania legislacyjne dotyczce dzierawy. Główne działy wyodrbnione w „firmie” to produkcja rolinna, produkcja zwierzca oraz gorzelnia. W procesie podejmowania decyzji zarzdzajcy posługuj si narzdziami ICT. Dla potrzeb analizy działalnoci produkcji rolinnej wykorzystuj od 1996 roku „System Zarzdzania Produkcj Rolinna POLA” stanowicy wersj komputerowej historii pól8. Skomputeryzowana ksigo8. . Bojar, W., 1996. Komputerowa metoda ewidencji parametrów technologicznych w systemie wspomagania decyzji, Zeszyty Naukowe nr 195, Rolnictwo 37..

(15) 30. POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 12, 2007. wo oraz program ywieniowy, a take ww. program POLA s podstaw do prowadzenia w firmie rachunkowoci zarzdczej umoliwiajcej rzeteln ocen prowadzonych działalnoci i podejmowanie trafnych decyzji. CERPLON posiada stałych odbiorców na takie produkty, jak spirytus, mleko, buraki cukrowe, rzepak, pszenica. Kady produkt z osobna posiada jednego odbiorc. Odbiorcy generalnie si nie zmieniaj, a co roku umowy s renegocjowane. Ustalone sankcje z powodu niewywizywania si z iloci lub jakoci dostaw, ewentualnie ich nieterminowoci s dwustronne i osigaj 20% wartoci kontraktu. Odpowiedzialno za przyszłe transakcje ponosi szefostwo, które gwarantuje ich realizacj podpisanym kontraktem. Potem s one realizowane cile według postanowie zawartych w umowie. Dokumenty płatnicze trafiaj do działu ksigowoci. Program komputerowy rejestruje wszelkie nieterminowo regulowane nalenoci i pozwala lepiej zarzdza przepływem rodków finansowych. Ceny za produkty pochodzce z firmy ustala si poprzez negocjacje z odbiorcami. Cen bazow jest cena rynkowa. CERPLON dokonuje kalkulacji produkcji i nie podpisuje kontraktu, jeli jego warto nie gwarantuje zwrotu kosztów produkcji – zawsze musi by zagwarantowana jaka nadwyka ponad poniesione koszty. Przedstawiciele CERPLONU dokonuj wizytacji w firmach, z którymi handluj. Uzyskuj od nich informacje odnonie popytu i poday. Odbiorcy informuj o zapotrzebowaniu, wymogach jakociowych i innych parametrach produktów. Przepływy pienine s monitorowane. Istnieje ustalony poziom produkcji. W przypadkach losowych (w roku 2006/2007 dokupiono zboe) stosuje si wszelakie posunicia, eby zrealizowa warunki i wywiza si z zobowiza kontraktowych. 3.1. Metody stabilizacji produkcji W produkcji zwierzcej ma zastosowanie program ywieniowy (krew pobierana do analizy). Na podstawie danych z systemu ustala si now dawk pokarmow. Produkcja rolinna jest uzaleniona od aury pogodowej i nie stosuje si nadzwyczajnych mechanizmów stabilizujcych. Pewnej stabilizacji dokonuje si za pomoc nawoenia pogłównego i ochrony rolin. Rynek jest ledzony permanentnie. Na bieco wykorzystywane s dane pozyskane na podstawie jego obserwacji. ródłem informacji w tym zakresie moe by fachowa prasa (np. Puls Biznesu, notowania giełdowe), codzienne specjalne telewizyjne programy dotyczce rynków rolnych, przegldanie stron internetowych, pytania do kolegów z brany. CERPLON jest zainteresowany zwikszaniem gamy produktów, gdy menederowie zdaj sobie spraw, ze proces dywersyfikacji moe zmniejszy ryzyko, który z uwagi na przyrodniczy charakter produkcji rolinnej jest szczególnie wysoki w produkcji rolinnej. W zwizku z tym wykorzystuje si wszelkie realne okazje stwarzajce szanse dywersyfikacji. Ryzyko inwestycji podejmowanych przez CERPLON jest ponoszone samodzielnie. Poniesione nakłady musz si zwróci w odpowiednim czasie, tak aby, wygenerowa załoone zyski. Współpraca w ramach Federacji moe jedynie pomóc w lepszym zaplanowaniu przedsiwzi , lub uzyskaniu lepszych warunków zbytu, np. wspólne odstawy mleka. Procesy produkcyjne s na bieco monitorowane. W tym celu co miesic dokonywane s lustracje pól, analizowane s efekty produkcji zwierzcej, np. przyrosty zwierzt, terminowo uzyskiwania przez zwierzta odpowiedniej wagi, spełnianie norm, itp. Na tej podstawie podejmowane.

(16) Waldemar Bojar, Roman Rezulak, Jan Szulc Analiza uwarunkowa rozwoju przedsibiorstw dzierawców-włacicieli rolnych na tle działalnoci gospodarczej przedsibiorstwa CERPLON. 31. s potem odpowiednie działania naprawcze. Całociowej ocenie działalnoci produkcji rolinnej s poddawane raz na rok. W monitoringu produkcji wykorzystywane s odpowiednie narzdzia. ywieniowy program komputerowy jest wykorzystywany dla potrzeb analizy i korekty produkcji zwierzcej. Przeprowadzane s lustracje pól w zakresie stosowania rodków ochrony rolin i nawozów (co 4 lata dokonuje si analiz próbek glebowych). Na podstawie wyników tego badania okrela si „rcznie” ilo nawozów sztucznych do zastosowania. Firma nie funkcjonuje w takim układzie powiza , w którym poprzez zbyt produktów na rzecz jakiego podmiotu, partycypuje w jego zyskach. Przedsibiorstwo jest zainteresowane eksportem swoich produktów i stałymi duymi odbiorcami, ale na rynku pojawiaj si stale nowi odbiorcy, których ofert musz by brane pod uwag na podstawie analizy opłacalnoci poszczególnych transakcji. Menederowie s zadowoleni z funkcjonowania Przedsibiorstwa na rynku, ale z prowadzonej polityki gospodarczej i warunków pogodowych nie wyraaj zadowolenia. Uwaaj te, ze znaczenie przepływu informacji wewntrz i na zewntrz firmy stale wzrasta, gdy bez sprawnych kanałów informacyjnych nie mona podejmowa i egzekwowa trafnych decyzji warunkujcych uzyskiwanie przewag konkurencyjnych. 3.2. Analiza kanałów informacyjnych przedsiĊbiorstwa CERPLON funkcjonujących wewnątrz firmy i w jej kontaktach z otoczeniem Na podstawie przeprowadzonego wywiadu z wiceprezesem spółki CERPLON dokonano analizy funkcjonowania systemu informacyjnego badanego przedsibiorstwa. Czy korzystacie Pa stwo z niej wymienionych kanałów komunikacyjnych, a jeli tak, to jak czsto i w jakim zakresie? (właciwe podkreli lub zmieni kolor czcionki). Analizy dokonano ze wzgldu zakres, metod i czstotliwo wymiany informacji, dzielc kanały informacyjne na tradycyjne i elektroniczne wykorzystywane codziennie, raz w tygodniu, raz na miesic, kwartalnie, corocznie lub w zalenoci od potrzeb. . Zebrania pracowników w firmie dotyczce działalnoci operacyjnej organizowane s codziennie. Codziennie take w sprawach zewntrznych wykorzystywane s telefony komórkowe i stacjonarne. Stale ledzone s wybrane kanały informacyjne telewizji oraz wiadomoci prasowe. Na bieco dokonywane s te transakcje bankowe i inne e-operacje. Czsto ledzone s transakcje dokonywane za porednictwem witryny Allegro. Raz w tygodniu menederowie dokonuj przegldu prasy fachowej, a take analizy informacji pochodzcych ze stron internetowych konkurentów, dostawców i odbiorców. Co miesic s sporzdzane i analizowane raporty produkcyjno-finansowe z produkcji rolinnej, zwierzcej i działalnoci gorzelni. Z tak czstotliwoci analizuje si te informacje rynkowe na podstawie lektury raportów sporzdzanych przez wyspecjalizowane instytucje, jak np. Agencja Rynku Rolnego, IERiG . Kwartalnie analizuje si w czasie spotka biznesowych informacje dotyczce dostawców rodków produkcji. Mniej wicej z tak cztotliwoci przedstawiciele firmy bior udział w konferencjach biznesowych i naukowo-biznesowych, a take w szkoleniach dotyczcych norm, nowych technologii, pozyskiwania rodków finansowych, itp. rednio co 3 miesice odbywaj si fora wymiany informacji w ramach spotka członków zwizków branowych lub pracodawców..

(17) 32. POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 12, 2007. rednio co pół roku organizowane s zebrania pracowników dotyczce kierunków rozwoju strategicznego przedsibiorstwa w celu uwiadomienia i znalezienia akceptacji u załogi. Corocznie na forum zebra całej kadry pracowniczej przyznawane s te wyrónienia i nagrody traktowane jako czynniki motywujce do lepszej i bardziej zaangaowanej pracy. rednio co pół roku organizowane s wyjazdy studyjne do innych krajów celem podpatrzenia ciekawych rozwiza . Bardzo powana cz kanałów informacyjnych jest udraniana w momencie wystpienia zapotrzebowania na dan informacj. Wród takich metod przepływu informacji wystpuj spotkania biznesowe dotyczce realizacji podpisanych kontraktów i podpisywania oraz przygotowywania nowych umów, dotyczce realizacji inwestycji innowacyjnych rozwiza lub sytuacji nieprzewidywalnych. Czasami korzysta si take z porednich

(18) ródeł pozyskiwania informacji, takich jak wywiadownie gospodarcze. Raczej zbyt rzadko i niesystematycznie aktualizowana jest witryna internetowa firmy CERPLON, ale planowane s odpowiednie zmiany w tym zakresie w najbliszym czasie. Z przeprowadzonej analizy wynika, e w przedsibiorstwie dokonuje si stały i systematyczny postp w wykorzystywaniu elektronicznych

(19) ródeł informacji, jak równie w sposób właciwy stosowane s tradycyjne kanały informacyjne. Z powodzeniem te firma weszła w obszar egospodarki m. in. poprzez internetow realizacj transakcji bankowych. Sygnalizowana przez zarzdzajcych Spółk jest równie potrzeba tworzenia specjalnych internetowych forów wymiany informacji pomidzy firm a partnerami z bliszego i dalszego otoczenia gospodarczego. 5. Wnioski Dokonana analiza działalnoci dzierawców i włacicieli rolnych zarzdzajcych majtkiem powstałym na bazie byłych PGR wskazuje na pogłbiajce si procesy integracyjne w obrbie organizacji zwizkowych, jak równie wskazuje na przeobraenia samych przedsibiorstw rolnych zwikszajcych orientacj na klienta i otwarto na nowe rynki. Przejawem pogłbionych procesów integracyjnych w wymiarze poziomym jest zintensyfikowany proces wymiany wiedzy i dowiadcze midzy przedsibiorcami, próby podejmowania wspólnych inicjatyw transakcyjnych, czy organizacyjnych, czy te tworzenie lobbingu na rzecz korzystnych rozwiza legislacyjnych. W sferze ła cuchów dostaw ywnoci decydujcych o zadowoleniu klienta ko cowego – konsumenta ywnoci o powodzeniu decyduj czsto dobre relacje z odbiorcami i dostawcami warunkowane zacienianiem zwizków o charakterze integracji pionowej, co jak wynika z analiz, take w ostatnim czasie si dokonuje. Obok doskonalenia technologii wytwórczych obserwuje si take doskonalenie oraz intensyfikowanie uytkowania technologii gromadzenia, przesyłania i przetwarzania informacji majcych swoje odzwierciedlenie w wykorzystywanych systemach informatycznych, a warunkujcych podejmowanie trafnych i niespó

(20) nionych decyzji. Cigle wan rol spełniaj tradycyjne kanały informacyjne wane z punktu widzenia zarzdzania zasobami ludzkimi wewntrz firmy, jak i kształtowania właciwych relacji z partnerami biznesowymi.. Proces ten determinuje jako stosunków midzyludzkich w zespołach pracowniczych, co przekłada si na efektywno egzekucji podejmowanych decyzji. Wiele do yczenia pozostawia nadal współpraca przedsibiorstw z agendami administracji lokalnej i rzdowej zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i sieciowym. Czsto ma charakter.

(21) Waldemar Bojar, Roman Rezulak, Jan Szulc Analiza uwarunkowa rozwoju przedsibiorstw dzierawców-włacicieli rolnych na tle działalnoci gospodarczej przedsibiorstwa CERPLON. 33. okazjonalny, ukierunkowany na rozwizanie problemu, a brakuje pozytywnych przykładów długofalowej współpracy o charakterze projektów lub programów. Poprawy sytuacji w tej dziedzinie mona oczekiwa m. in. poprzez podpatrywanie dowiadcze i wzorców stosowanych przez partnerów z Unii Europejskiej, jak chociaby w ramach takich przedsiwzi , jak projekt TOWARDS9. Nadzieje na popraw w tym zakresie stwarzaj korzystne zmiany legislacyjne podejmowane ostatnio przez polski parlament w zakresie partnerstwa publiczno-prywatnego. Inicjatywy takie na pewno przyniosłyby wymierne korzyci zarówno partnerom publicznym jak i prywatnym. Dlatego działalno zwizków pracowniczych w tym obszarze powinna by zintensyfikowana. Zaniedbana wydaje si by take sfera ochrony własnoci intelektualnej, czego odzwierciedleniem jest brak własnych marek,. logo, wzorów uytkowych i innych form ochrony wynalazków, co w zderzeniu z firmami starych krajów członkowskich Unii Europejskiej powoduje niekorzystne implikacje, które mog nawet prowadzi do utraty przewag konkurencyjnych. Wymiernym wska

(22) nikiem strat z tego powodu moe by utrata szans na fundusze europejskie wspierajce innowacje, które s przyznawane tym jednostkom, które legitymuj si opatentowanymi ulepszeniami. W tym wic take zakresie powinna by zintensyfikowana działalno organizacji zwizkowych w celu uwiadomienia i zmotywowania przedsibiorców do ochrony własnoci intelektualnej, co w Gospodarce Opartej na Wiedzy (GOW) bdzie miało coraz wiksze znaczenie.. Bibliografia 8. 9.. 10.. 11.. 12. 13.. Bojar, W., 1996. Komputerowa metoda ewidencji parametrów technologicznych w systemie wspomagania decyzji, Zeszyty Naukowe nr 195, Rolnictwo 37. Bojar W., 1997. Problemy zastosowa metod wspomagania decyzji (DSS) do racjonalnego gospodarowania maszynami rolniczymi w gospodarstwach rolnych. Post. Nauk Roln. 4(97), 77-89. Bojar W., Drelichowski L., Ma ko S., 1998. The Processes of Adjusting the Polish Agriculture and Agribusiness to the Market Economy [in:] Proceedings of the TEMPUS JEP_S-11446/94 Seminar University of Technology & Agriculture, Faculty of Agriculture, Department of Agricultural Economics and Computing, Department of Genetics and Plant Breeding Bydgoszcz, 46-73. Bojar W., Drelichowski L., Dziea G., Zajdel M., 1999. Agricultural Restructuring Processes, Modernization of Production Technology and Costs of Mechanization on Farms Zesz. Nauk. ATR 220, Rolnictwo 44, 17-24. Drucker. P. F., 2006. Practice of Management (Praktyka zarzdzania). MT Business, Kraków, Poland. Kubiak B.F. Korowicki A. Restrukturyzacja zarzdzania procesami gospodarczymi współczesnej organizacji z wykorzystaniem technologii informacji, Materiały konferencyjne Human-Computer Interaction, Bernard F. Kubiak, Antoni Korowicki, Gda sk 1997, s. 13.. 9 Projekt nr 518702 pt.: „Migrating networks from a producer TOWARDS a market orientation within the agri-food sector” realizowany na Wydziale Zarzdzania UTP w Katedrze Informatyki w Zarzdzaniu i w Katedrze Inynierii Zarzdzania..

(23) 34. POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 12, 2007. 14. Wyszkowska Z. 1996. Społeczne skutki przekształce własnociowych w rolnictwie pa stwowym. Zesz. Nauk. ATR 199, Rolnictwo 40., s. 97-104. 15. Zitara W. 1996. Restrukturyzacja i prywatyzacja sektora pa stwowego w rolnictwie jako narzdzia w procesach doskonalenia organizacji gospodarstw Zesz. Nauk. ATR 199, Rolnictwo 40., s. 105-111. ANALYSIS OF CIRCUMSTANCES OF LEASER-AGRICULTURAL OWNERS OF BIG ENTERPRISES IN A VIEW OF ECONOMICAL ACTIVITY OF CERPLON COMPANY Summary On the questionnaire survey on the case of CERPLON enterprise an analysis of horizontal co-operation network activities – ZPWDR being organization associated leasers-agricultural owners of big enterprises being former state farms was made. The findings showed deepened liaisons between entrepreneurs going to expansion at the global markets and towards customer need orientation. It is realized by more intensified knowledge exchange concerning economical, marketing and technological areas, lobbing on getting sustain form of leasing and some other activities. Up to now it seems still neglected long term co-operation with public organizations and intellectual property rights protection. There is a common consciousness that communication means throughout ICT application have more and more increasing meanings in business, so modernizing of this field should be a one of crucial goals of the ZPWDR network activity migration. Keywords: big farmers-leasers, horizontal co-operation, networks, communication modernizing. Waldemar Bojar, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy Katedra Informatyki w Zarzdzaniu 85 -792 Bydgoszcz, ul. Kaliskiego 7 bud. 3.1 e-mail: wald@utp.edu.pl Roman Rezulak Jan Szulc Przedsibiorstwo CERPLON 88-400 nin e-mail: cerplon@interia.pl.

(24)