Stanis³aw Depowski 1924–2017
We wrzeœniu 2018 r. minê³a pierwsza rocznica œmierciprofesora Stanis³awa Depowskiego, d³ugoletniego, zas³u-¿onego pracownika Pañstwowego Instytutu Geologiczne-go, znakomitego geologa naftoweGeologiczne-go, prawego cz³owieka.
Stanis³aw Depowski urodzi³ siê 30 lipca 1924 r. w Le¿ajsku. M³odoœæ i wiêksz¹ czêœæ swego ¿ycia prze¿y³ w trudnych dla Polski czasach zniewolenia nazistowskiego i komunistycznego, ale z tej próby charakterów wyszed³ zwyciêsko, zawsze postêpuj¹c przyzwoicie.
W ukoñczeniu gimnazjum w Rohatynie przeszkodzi³ mu wybuch II wojny œwiatowej. W czasie okupacji nie-mieckiej Stanis³aw Depowski, wtedy m³ody cz³owiek, praco-wa³ jako robotnik leœny w tartaku w Le¿ajsku. Jednoczeœnie od maja 1943 r. do wrzeœnia 1944 r. by³ cz³onkiem Armii Krajowej, ostatni rok okupacji niemieckiej spêdzi³ w jej oddzia³ach leœnych i wzi¹³ udzia³ w akcji Burza.
Zaraz po wyzwoleniu z okupacji niemieckiej, w roku 1944 uzyska³ œwiadectwo dojrza³oœci w Dêbicy. Ju¿ w 1945 r. rozpocz¹³ studia na Wydziale Górniczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, które ukoñczy³ w 1949 r. uzyskuj¹c tytu³ zawodowy in¿yniera górnika i naukowy magistra nauk technicznych w zakresie obu specjalnoœæi wydzia³u – geologii kopalnianej i naftowej.
Po uzyskaniu dyplomu rozpocz¹³ pracê w Polskim Górnictwie Naftowym jako geolog naftowy. Pocz¹tkowo pracowa³ w Kopalnictwie Naftowym w Sanoku na stano-wisku starszego geologa, potem kierownika dzia³u geolo-gii, a nastêpnie w latach 1953–1955 jako g³ówny geolog w Przedsiêbiorstwie Geologicznym Przemys³u Naftowego w Sanoku. W tym czasie zasadniczym przedmiotem jego badañ by³a budowa geologiczna ropo- i gazonoœnych struktur antyklinalnych regionu sanocko-ustrzyckiego oraz z³ó¿ ropy naftowej i gazu ziemnego we wschodniej czêœci polskich Karpat Fliszowych. Projektowa³ i prowadzi³ prace rozpoznawcze oraz wiercenia eksploatacyjne na licznych z³o¿ach ropy i gazu w tym regionie. W sumie opracowa³ i zrealizowa³ w tym czasie 150 projektów wierceñ poszuki-wawczych i eksploatacyjnych. Oprócz normalnej pracy zawodowej pog³êbia³ swoj¹ wiedzê, prowadz¹c intensyw-ne badania naukowe. W rezultacie tych prac zgromadzi³ i opracowa³ materia³y, które zaowocowa³y prac¹ doktorsk¹ pt. Fa³d Zmiennicy – Turzego Pola, geologia z³o¿a ropy i gazów, wykonanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Henryka Œwidziñskiego i obronionej w 1957 r. Tak wiêc ju¿ po sied-miu latach pracy zawodowej Stanis³aw Depowski uzyska³ stopieñ naukowy doktora.
Pod koniec 1955 r. zosta³ s³u¿bowo przeniesiony do Centralnego Urzêdu Geologii w Warszawie na stanowisko starszego inspektora do spraw geologii. W 1957 r., po w³¹czeniu urzêdu do Ministerstwa Górnictwa i Energetyki, zosta³ naczelnikiem Wydzia³u Geologii Nafty, a w 1961 r. otrzyma³ nominacjê na g³ównego geologa w tym minister-stwie. Jednoczeœnie, w 1958 r. pracowa³ na 1/2 etatu w Instytucie Geologicznym w Zak³adzie Geologii Ni¿u. Przedmiotem jego badañ by³y zagadnienia poszukiwañ naftowych w Karpatach i Zapadlisku Przedkarpackim oraz metodyka obliczania zasobów ropy naftowej i gazu
ziem-nego. W ramach pracy w instytucie zaj¹³ siê badaniami geologicznych warunków wystêpowania nagromadzeñ wêglowodorów na Ni¿u Polskim. By³y to prace pionier-skie, poniewa¿ stan rozpoznania budowy geologicznej tego obszaru by³ bardzo fragmentaryczny.
Przejœcie dr. Stanis³awa Depowskiego do Instytutu Geologicznego (póŸniej Pañstwowego Instytutu Geolo-gicznego) w 1962 r., doœwiadczonego ju¿ geologa naftowe-go, i objêcie przez niego w 1965 r. stanowiska kierownika Zak³adu Geologii Z³ó¿ Ropy i Gazu spowodowa³o rozwój badañ naftowych w instytucie. W nowo utworzonym za-k³adzie powsta³ zespó³ geologów, który pod jego kierun-kiem zaj¹³ siê problematyk¹ ropo- i gazonoœnoœci Ni¿u Polskiego. Uczyliœmy siê od niego geologii naftowej. Dok-tor, nastêpnie profesor Depowski zawsze ³¹czy³ badania naukowe z zasad¹ wykorzystania ich wyników do celów praktycznych. Ju¿ wtedy by³ autorem ponad 40 prac opu-blikowanych i znacznie wiêkszej iloœci opracowañ archi-walnych. Od 1956 r. by³ cz³onkiem Komisji Oceny Pro-jektów Prac Geologicznych, co umo¿liwia³o mu wp³yw na kierunki prac poszukiwawczych za rop¹ naftow¹ i gazem ziemnym. Stanis³aw Depowski wytycza³ równie¿ kierunki tych prac na podstawie prowadzonych przez niego badañ naukowych, ciesz¹c siê du¿ym autorytetem w œrodowisku zawodowym Górnictwa Naftowego i maj¹c znakomite rela-cje z jego kierownictwem. W tym czasie prowadzi³ wiele powa¿nych tematów badawczych, równie¿ z udzia³em eks-pertów zagranicznych, sprawowa³ nadzór nad g³êbokimi wierceniami wykonywanymi w Instytucie Geologicznym w aspekcie oceny prognoz ropo- i gazonoœnoœci w zakresie ich prowadzenia i opróbowania.
W 1966 r. Stanis³aw Depowski uzyska³ stopieñ nauko-wy docenta nauk przyrodniczych na podstawie oceny dorobku naukowego i przed³o¿onej rozprawy habilitacyj-nej pt. Geologiczne warunki wystêpowania wêglowodorów na Ni¿u Polskim na tle ropo-gazonoœnoœci pó³nocno-euro-pejskiego basenu sedymentacyjnego. W 1973 r. doc. dr hab. Stanis³aw Depowski otrzyma³ tytu³ naukowy profesora nadzwyczajnego nauk przyrodniczych. G³ówne kierunki jego badañ naukowych dotyczy³y okreœlenia geologicz-602
Przegl¹d Geologiczny, vol. 66, nr 10, 2018
nych warunków wystêpowania z³ó¿ ropy i gazu w Polsce, g³ównie w Karpatach i na Ni¿u Polskim, problemów oceny zasobów nagromadzeñ wêglowodorów, jakoœciowej i ilo-œciowej oceny zasobów prognostycznych ropy i gazu. Pro-wadzi³ tak¿e tematy z zakresu metodyki poszukiwañ naftowych z uwzglêdnianiem badañ hydrogeologicznych i geotermicznych. Jego prace przyczyni³y siê w wielkim stopniu do zdefiniowania i rozpoznania formacji ropo-i gazonoœnych na Nropo-i¿u Polskropo-im, okreœlenropo-ia ropo-ich zasobów perspektywicznych, wp³ywaj¹c tym samym na kierunki prowadzonych prac poszukiwawczych. Profesor mia³ wiel-kie zas³ugi przy odkryciu wielu z³ó¿ ropy naftowej i gazu ziemnego.
Równolegle do znakomicie przebiegaj¹cej kariery naukowej rozwija³a siê jego kariera administracyjna. Jak wspomniano wy¿ej od 1965 r. do 1973 r. profesor Depow-ski zajmowa³ stanowisko kierownika Zak³adu Geologii Z³ó¿ Ropy i Gazu. W latach akademickich 1971/1972 do 1987/1988 prowadzi³ wyk³ady na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego z zakresu geologii naftowej. W 1973 r. obj¹³ stanowisko zastêpcy dyrektora Instytutu Geologicznego do spraw geologii strukturalnej. W 1977 r. zrezygnowa³ z tej funkcji z powodów zdrowotnych i po-nownie zosta³ kierownikiem Zak³adu Geologii Z³ó¿ Ropy i Gazu. W 1984 r. odszed³ z tego stanowiska i do 1990 r. pracowa³ jako profesor, przechodz¹c w tym samym roku na emeryturê. W latach 1992–1994 powróci³ na krótko do Pañstwowego Instytutu Geologicznego, pracowa³ na 1/4 etatu na stanowisko profesora.
Dorobek naukowy Stanis³awa Depowskiego jest impo-nuj¹cy. Obejmuje ponad 200 publikacji w wydawnictwach polskich, rosyjskich, niemieckich, amerykañskich, czeskich i bu³garskich. Referaty na Œwiatowych Kongresach Geolo-gicznych w Pradze (1968, wspó³autorstwo), Moskwie (1984, autorstwo) i na Œwiatowym Kongresie Naftowym we Frankfurcie n. Menem (1963, wspó³autorstwo).
Wspó³autorstwo 9 ksi¹¿ek, autorstwo i wspó³autorstwo ponad 150 prac archiwalnych – w tym projektów poszuki-wañ i dokumentacji geologicznych z³ó¿ ropy i gazu, autor-stwo ponad 160 ekspertyz do projektów poszukiwañ naf-towych i dokumentacji z³ó¿ surowców mineralnych.
Profesor by³ wysokiej klasy specjalist¹ i autorytetem w zakresie geologii naftowej. Wniós³ ogromne zas³ugi we wprowadzeniu do Pañstwowego Instytutu Geologicznego problematyki naftowej i jej rozwoju. Szkoli³ kadry geolo-gów naftowych, by³ promotorem 4 zakoñczonych dokto-ratów, 19 recenzji doktorskich i 6 recenzji ropraw habilitacyjnych i 6 recenzji profesorskich.
Stanis³aw Depowski bra³ czynny udzia³ w wielu gre-miach naukowych: Polskie Towarzystwo Geologiczne (od 1950), Komitet Badañ Morza PAN (1975–1990), Komitet Nauk Geologicznych PAN (od 1981, przez dwie kadencje), Komitet Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN (od 1979, przez dwie kadencje), Committee on Gas of the Uni-ted Nations Economic Commission for Europe (ECE). Wspó³pracowa³ przy wykonywaniu International Map of Natural Gas Fields in Europe 1 : 2 500 000 I ed. (1971), Exploratory Note (1976), II ed. (1983), Exploratory Notes (1986). Profesor by³ cz³onkiem: Komisji Zasobów Kopalin przy Centralnym Urzêdzie Geologicznym (CUG) i nastêp-nie Ministerstwie Ochrony Œrodowiska i Zasobów Natu-ralnych (MOŒiZN) (od 1956–1990), Komisji Oceny
Projektów Badañ Geologicznych przy CUG, a póŸniej MOŒiZN (1960–1990), w latach 1974–1977 piastowa³ sta-nowisko przewodnicz¹cego tej komisji. Przewodniczy³ Pañstwowej Komisji Egzaminacyjnej na uprawnienia w zakresie poszukiwañ i rozpoznania z³ó¿ ropy naftowej i gazu ziemnego od momentu jej powo³ania powo³ania w 1965 r. do 1990 r. By³ cz³onkem Rady Naukowej Pañstwo-wego Instytutu Geologicznego w latach 1971–1990 i Rady Naukowej Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa w latach 1976–1990.
Profesor Stanis³aw Depowski by³ wysoko ceniony w œrodowisku geologicznym, co znalaz³o wyraz w wielu nagrodach, odznaczeniach pañstwowych i bran¿owych: Nagroda Pañstwowa Zespo³owa II stopnia w 1964 za pracê Budowa Geologiczna Ni¿u Polskiego, Srebrny Krzy¿ Zas³ugi (1954), Z³oty Krzy¿ Zas³ugi (1959), Krzy¿ Kawa-lerski Orderu Odrodzenia Polski (1974), Zas³u¿ony Pra-cownik Pañstwowego Instytutu Geologicznego, Z³ota Odznaka Zas³u¿ony dla Geologii Polskiej, Odznaka Zas³u¿ony dla Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, Z³ota Odznaka Pañstwowego Instytutu Geologicznego, Dyrektor Górniczy I stopnia (1961), Generalny Dyrektor III stopnia (1977).
Za dzia³alnoœæ w ruchu oporu w czasie okupacji nie-mieckiej otrzyma³ Krzy¿ Partyzancki, Krzy¿ Armii Krajo-wej, Odznakê pami¹tkow¹ akcji Burza i Odznakê Weteran Walk o Wolnoœæ i Niepodleg³oœæ Ojczyzny.
Profesor dr hab. in¿. Stanis³aw Depowski mia³ bardzo bogaty ¿yciorys naukowy i zawodowy. Posiada³ zdolnoœæ organizowania interdyscyplinarnych zespo³ów naukowych z ró¿nych instytucji do wykonywania skomplikowanych zadañ geologicznych. Wiele opracowañ wykonywanych po jego kierunkiem z dziedziny prognostyki badañ ropo-i gazonoœnoœcropo-i oraz oceny zasobów ropy ropo-i gazu powsta³o we wspó³pracy z przemys³em naftowym, wy¿szymi uczel-niami, przedsiêbiorstwami naftowymi czy geofizycznymi i przyczyni³o siê do odkrycia nowych z³ó¿ wêglowodorów. Profesor doskonale rozumia³ i stosowa³ w praktyce podsta-wow¹ zasadê s³u¿b geologicznych: nierozerwaln¹ wiêŸ nauki z praktyk¹, co zawsze dawa³o znakomite i wymierne dla gospodarki rezultaty.
Stanis³aw Depowski przez prawie ca³e swoje ¿ycie zawodowe dzia³a³ w systemie politycznym, w którym se-kretarz partii mia³ do powiedzenia wiêcej ni¿ dyrektor. Sam by³ bezpartyjny i musia³ siê zderzaæ z sytuacjami, kiedy interesy partyjne by³y stawiane wy¿ej ni¿ kwestie meryto-ryczne. Zdecydowanie przeciwstawia³ siê takim sytuacjom. Jako kierownik zak³adu czy zastêpca dyrektora os³ania³ swoich podw³adnych, aby mogli pracowaæ spokojniej.
Mia³em zaszczyt i przyjemnoœæ blisko wspó³pracowaæ z profesorem w Pañstwowym Instytucie Geologicznym, a zw³aszcza w Zak³adzie Geologii Z³ó¿ Ropy i Gazu, które-go by³ wspó³twórc¹ i wprowadzi³ do instytutu geologiê naftow¹, by³em jego uczniem By³ dobrym szefem, spokoj-nym, wywa¿onym i uczynspokoj-nym, szkoli³ nas w geologii naf-towej, pomaga³ w kwestiach merytorycznych a w zak³adzie panowa³a znakomita atmosfera.
Zapisa³ siê na trwale w historii Pañstwowego Instytutu Geologicznego.
Czeœæ Jego pamiêci!
Ryszard Wagner emerytowany pracownik Pañstwowego Instytutu Geologicznego 603
