• Nie Znaleziono Wyników

Biuletyn patrystyczny

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Biuletyn patrystyczny"

Copied!
12
0
0

Pełen tekst

(1)

Tadeusz Kołosowski, Stanisław

Kalinkowski, Katarzyna Urbaniak

Biuletyn patrystyczny

Collectanea Theologica 57/2, 157-167

(2)

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 57(1987) fa sc . XI

BIULETYN PATRYSTYCZNY

Z a w a r to ś ć : I. P R Z E G L Ą D C Z A S O P IS M . 1. A u g u s tin ia n u m 25(1985) z. 1—2·. — 2. A u g u s tin ia n u m 26(1986) z. 1—2. II. S P R A W O Z D A N IA . 50 l a t p o ls k ic h w y k o p a lis k n a B lis k im W sch o d zie *.

I. P R Z E G L Ą D C Z A S O P IS M , I. A u g u s tin ia n u m 25(1985) z. 1— 2

D w u d z ie s ty p ią ty to m „ A u g u s tin ia n u m ” , z a ty tu ło w a n y : M i s c e l l a n e a d i

s t u d i a g o s t in i a n i i n o n o re d i P. A g o s t i n o T r a p è , p o św ię c o n y je s t w c a ło ś c i

filo z o fic z n o -te o lo g ic z n e j m y ś li św . A u g u s ty n a . W y d a n ie m te g o to m u u czczo ­ n o s ie d e m d z ie s ią tą ro c z n ic ę u r o d z in o. A u g u s ty n a T г a p è O SA , je d n e g o z n a jw y b itn ie js z y c h z n a w c ó w m y ś li a u g u s ty ń s k ie j. S tą d n u m e r o tw ie r a k r ó t ­ k a b io g r a f ia o. A. T ra p è , w k tó r e j c z y ta m y m ię d z y in n y m i, że k ie r o w a ł się o n w sw o im ż y c iu d w ie m a f u n d a m e n ta ln y m i z a s a d a m i: w ie rn o ś c i P is m u ś w ię t e m u , T r a d y c j i i K o śc io ło w i o ra z n a m ię tn e g o p o s z u k iw a n ia o d p o w ie d z i n a n ie p o k o je w s p ó łc z e s n e g o ś w ia ta . U m ie s z c z o n a n a s tę p n ie b ib lio g r a f ia p r a c o. A. T r a p è z a w ie r a 82 p o z y c je , w w ię k sz o ś c i a r t y k u ły p o św ię c o n e te o lo g ii ż y c ia d u c h o w e g o .

W czę śc i z a s a d n ic z e j to m d z ie li się n ą d w ie części. P ie r w s z a p o ś w ię c o n a je s t s tu d io m n a d ż y c ie m i d z ie łe m św . A u g u s ty n a , d r u g a n a to m ia s t s t a r a się u k a z a ć w p ły w m y ś li a u g u s ty ń s k ie j n a in n y c h p is a rz y , aż do k o ń c a IX w ie k u . P ie r w s z a część z a w ie ra n a s tę p u ją c e a r t y k u ły : R. G r é g o i r e , R i

-f l e s s i o n i s u l la tip o lo g ia a g io g r a -fi c a d e l l a „ V it a A u g u s t i n i ” d i P o ssid io (s. 21

— 26). A r ty k u ł p o d k r e ś la p rz e d e w s z y s tk im -w alory li te r a c k ie i in f o r m a c y jn e u tw o r u ; z w r a c a ta k ż e u w a g ę , że jeg o w y m ia r y ty p o lo g ic z n e p rz y c z y n iły się do u s t a le n i a ś r e d n io w ie c z n e j ty p o lo g ii h a g io g r a fie z n e j. A u to r u w y p u k la tr z y z a s to s o w a n e p rz e z P o s s y d iu s z a ty p o lo g ie : ty p o lo g ię ła s k i, ty p o lo g ię p o słu g i b is k u p ie j i ty p o lo g ię d z ia ła ln o ś c i m o n a ty c z n e j.

V. G r o s s i , II t e r m i n e „ p r a e d e s t i n a t i o " tr a 420—435: dalla, l i n e a ag o -

■stiniana d e i „salvati” a ą u e ll a d i „ salvatie d o m n a t i ” (s. 27— 64). A u to r u k a z u je p r z y c z y n y ró ż n ic y z d a ń w c h r z e ś c ija ń s tw ie z a c h o d n im w k w e s tii d o ty c z ą c e j

z b a w ie n ia c z ło w ie k a : m is ta g o g ia , a sc e z a , p o s z u k iw a n ia in t e le k t u a ln e , p o le m i­ k i z d o n a ty s ta m i i p e la g ia n a m i. N a tle p o le m ik i z p e la g ia n a m i a u t o r p r z e ­ p r o w a d z a a n a liz ę D e p r a e d e s t i n a t i o n e s a n c t o r u m św . A u g u s ty n a o ra z lis tu P r o s p e r a z A k w ita n ii do R u f in a De g r a t i a e t lib ero arb itrio .

G. P. L a w l e s s , A u g u s t i n e ’s f i r s t m o n a s t e r y : T h a g a s t e or H ip p o ? (s. 65— 78). A u to r p o d a je k o n tr o w e r s y jn e o p in ie d o ty c z ą c e p r o b le m u m ie js c a z a ło ż e n ia p rz e z św . A u g u s ty n a jeg o p ie r w s z e g o k la s z to ru . G. M a d e c, D i a g r a m m e À u g u s t i n i e n (s. 79—94). A u to r o m a w ia h i e r a r ­ c h ię b y tó w w u ję c iu św . A u g u s ty n a . Z a s a d n ic z a s t r u k t u r a to : B óg —■ d u s z a —■ ciało. O m a w ia n a je s t p rz e d e w s z y s tk im k w e s tia b e z p o ś r e d n ie j p o z y c ji d u szy . Z a g a d n ie n ie a n a liz o w a n e je s t n a p o d s ta w ie K o m e n t a r z a do K s ię g i

R o d z a j u s k ie ro w a n e g o p rz e c iw m a n ic h e jc z y k o m .

M. G. M a r a, N o te su i C o m m e n t o alla L e t t e r a ai R o m a n i (s. 95— 104), * R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t S ta n is ła w К a 1 i n к o w s к i, W a rs z a w a .

(3)

158

B IU E T Y N P A T R Y S T Y C Z N Y

u k a z u je w p ły w św . P a w ła n a n a w r ó c e n ie i ży cie św . A u g u s ty n a . A n a liz o w a ­ n y k o m e n ta r z je s t r e z u l ta t e m r e f le k s j i A u g u s ty n a n a d lis te m do R z y m ia n ; z a p r e z e n to w a n a w k o m e n ta r z u o p ty m is ty c z n a w iz ja w a r to ś c i c h r z e ś c ija ń ­ s k ic h p o s ia d a z n a c z n y w p ły w d la o p a n o w a n ia lu d z k ic h p o ż ą d a ń i w y z w o le ­ n ia się od g rz e c h ó w . B. N e u n h e u s e r, „C u m a lta r i a d s i s t i t u r s e m p e r ad P a t r e m d i r i g a t u r o r a ­ t i o ”. D er C a n o n 21. d e s K o n z i l s v o n H i p p o 393. S e i n e B e d e u t u n g u n d N a c h -i W i r k u n g (s. 105— 119). P r z e k a z a k t w a ż n ie js z y c h sy n o d ó w a f r y k a ń s k ic h IV 1 V w ie k u je s t b a rd z o s k o m p lik o w a n y ; w ś r ó d r ó ż n y c h z a rz ą d z e ń d y s c y p li­ n a r n y c h a u to r k o n c e n tr u je s ię p rz e d e w s z y s tk im n a w y m ie n io n y m w t y ­ t u l e k a n o n ie , k tó r y d o ty c z y p o r z ą d k u m o d litw . I. O p e 1 1, A u g u s t i n s E p i s t u l a 20. E i n Z e u g n i s f ü r le b e n d i g e s P u n i s c h i m 5. Jh. n a c h C h r i s t u s (s. 121— 132). S z c z ę śliw e p o łą c z e n ie p r z y p a d k u z p r z e ­

n ik liw o ś c ią p o zw o liło w ie d e ń s k ie m u filo lo g o w i k la s y c z n e m u D iv ja k o w i o d k r y ć n ie d a w n o 28 n ie z n a n y c h lis tó w św . A u g u s ty n a ; p o c h o d z ą o n e z d w ó c h r ę k o ­ p is ó w z X I I i X V w ie k u . J e d e n z lis tó w z a w ie ra in f o r m a c je o C a s te llu m F u - ss a le n c e , o d d a lo n y m o 40 m il od H ip p o n y . B y ło ta m z n a c z n e s k u p is k o d o n a - ty s tó w ; ic h p o w ró t do o r to d o k s ji p o m n o ż y ł z a d a n ia d u s z p a s te r s k ie b is k u p a H ip p o n y , o k tó r y c h m ó w i w s p o m n ia n y lis t d w u d z ie s ty . S. P o q u e, A u s u je t d ’u n e s i n g u la r i té r o m a i n e de la „ R e d itio s y m b o l i ” (s. 133— 143). A r ty k u ł o m a w ia u k a z a n ą w ó sm e j k s ię d z e W y z n a ń A u g u s t y n a s p r a w ę n a w r ó c e n ia i w y z n a n ia w ia r y p rz e z z n a n e g o rz y m s k ie g o filo z o fa , W ik to ry n a , co d o k o n a ło się z a s p r a w ą S y m p lic ja n a , o jc a d u c h o w e g o św . A m b ro ż e g o . A u to r k a w id z i w a r to ś ć te j w z m ia n k i w p o d a n iu r y t u p u b lic z n e g o w y z n a n ia w ia r y , p o d k r e ś la ją c , że w R z y m ie b y ło to w y d a r z e n ie szczeg ó ln e.

V. S a X e r , II v o c a b o la r io d e ll a b e n e d i z i o n e i n S. A g o s t i n o e le s u e

f o n t i (s. 145— 153). A u to r d o k o n u je a n a liz y fr a g m e n tó w p is m A u g u s ty n a ,

w k tó r y c h m ó w i o n o f o r m u ła c h b ło g o s ła w ie ń s tw , o ra z a n a liz u je c y ta ty b i­ b li jn e d o ty c z ą c e b ło g o s ła w ie ń s tw p rz y to c z o n y c h p rz e z A u g u s ty n a i f o r m u ły b ło g o s ła w ie ń s tw w k o n te k ś c ie litu r g ic z n y m i w u ż y c iu św ie c k im .

G . S f a m e n i G a s p a r r o , 11 t e m a d e ll a c o n c u p is c e n ti a i n A g o s t i n o e la t r a d iz i o n e d e l l ’e n k r a t e i a (s. 155— 183). O m a w ia ją c z a g a d n ie n ie p o ż ą d a n ia u A u g u s ty n a i w t r a d y c j i e n k r a ty c z n e j a u to r k a p r z e z e n tu je n a jp i e r w p o g lą d y T e r tu l ia n a i K le m e n s a A le k s a n d r y js k ie g o ; m y ś l A u g u s ty n a n a t e n t e m a t a n a liz o w a n a je s t p rz e d e w s z y s tk im n a p o d s ta w ie je g o K o m e n t a r z a do L i s t u do R z y m i a n . M . S i m o n e t t i , S u l l a te c n i c a e se g e tic a d i A g o s t i n o i n a l c u n i s e r m o ­ n e s v e t e r o t e s t a m e n t a r i (s. 185— 203). W śró d w y d a n y c h m ó w e g z e g e ty c z n y e h m o w y p o św ię c o n e S ta r e m u T e s ta m e n to w i p r z e w a ż a ją n a d n o w o te s ta m e n ta ł- n y m i. P o d s ta w o w y m d la A u g u s ty n a m o ty w e m d la m ó w e g z e g e ty c z n y e h je s t 2 T m 3, 16: W sz e lk ie P is m o od B oga n a tc h n io n e je s t i p o ż y te c z n e do n a u ­ c z a n ia , do p rz e k o n y w a n ia , do p o p ra w ia n ia , do k s z ta łc e n ia w s p r a w ie d liw o ś c i”. W o b ec S ta r e g o T e s ta m e n tu w m o w a c h A u g u s ty n a p rz e w a ż a ty p o lo g ia , w o d ­ n ie s ie n iu do N o w eg o T e s ta m e n tu — i n t e r p r e ta c ja d u c h o w a . A u to r o b ra z u je sw o je s tw ie r d z e n ia k r ó t k ą a n a liz ą f r a g m e n tó w b ib lijn y c h , k tó r e są te m a te m m ó w A u g u s ty n a .

M . S o r d i, A u g u s t i n u s , De civ . Dei, V , 23 e i t e n t a t i v i d i resta urazio ne-

p a g a n a d u r a n t e l ’i n v a s i o n e go tica d e l V secolo (s. 205—210). A u to r k a z e s ta ­

w ia r e l a c je d o ty c z ą c e in w a z ji G o tó w n a I m p e r iu m R z y m sk ie p r z e k a z a n e p rz e z A u g u s ty n a , O ro z ju s z a , S o z o m e n a i Z o sy m a. D ru g a część to m u z a w ie r a n a s t ę p u ją c e a r t y k u ły : K . E. B o r r e s e n , I m a g o Dei, p r i v i l è g e m a s c u l i n ? I n t e r p r e t a t i o n A u g u s t i n i e n n e e t P s e u d o - w u g u - s t i n i e n n e d e G e n 1,27 e t 1 Cor 11,7 (s. 213— 234). A u to r k a o m a w ia i n t e r p r e t a c j ę ty p o lo g ic z n ą , a le g o ry c z n ą i a n d r o c e n tr y c z n ą a k tu s tw o r z e n ia c z ło w ie k a u św . A u g u s ty n a , a n a s t ę p n ie u w y p u k la e le m e n ty a u g u s ty ń s k ie u t a k i c h p ó ź n o s ta ro ż y tn y c h i w c z e s n o ś re d n io w ie c z n y c h p is a rz y , j a k B e d a , R a b a n M a u r , A n g e lo m u s z L e x e u il, P io tr L o m b a rd .

(4)

B I U E T Y N P A T R Y S T Y C Z N Y

159

P . B r e z z i, С o n s i d e r a z i o n i s u i c o s i d e tt o „ a g o stin ism o p o litic o ’ A l t o

M e d i o e v a l e (s. 236—254). u k a z u je w p ły w p o g lą d ó w A u g u s ty n a d o ty c z ą c y c h p o lity k i n a m y ś l ś r e d n io w ie c z n ą n a p o d s ta w ie w y d a n e j w 1934 r. p r z e z H . X . A r q u u i l l i e r a p r a c y d o ty c z ą c e j p a p ie s tw a i p o lity c z n e j m y ś li ś r e d n io w ie c z a p t. L ’a u g u s t i n i s m e , p o l i t i q u e d u M o y e n A g e . L. C r a c c o R u g g i n i , G re g o rio M a g n o , A g o s t i n o e i q u a t r o V a n g e l i (s. 255— 263). A r ty k u ł o m a w ia z a g a d n ie n ie p o c h o d z e n ia c z te re c h e w a n g e lii, w a r to ś ć ś w ia d e c tw p o sz c z e g ó ln y c h e w a n g e lis tó w ; d o k o n a n o te g o n a p o d s ta ­ w ie p o r ó w n a n ia p o g lą d ó w n a te n te m a t A u g u s ty n a i G rz e g o rz a W ielk ieg o . R. J ., d e S i m o n e , T h e b a p t i s m a l a n d c h risto lo g ica l c a te c h e s is o f Q u o d v u l t d e u s (s. 265— 282). Q u o d v u ltd e u s , p r z y ja c ie l i u c z e ń A u g u s ty n a , je d e n z n a jle p s z y c h je g o n a ś la d o w c ó w , w s w y c h k a te c h e z a c h in t e r p r e to w a ł S ta r y T e s ta m e n t ty p o lo g ic z n ie , te k s to m b ib lijn y m s t a r a ł się n a d a ć ró w n ie ż s e n s c h ry s to lo g ic z n o -s a k ra m e n ta ln y . G. R. E v a n s , A u g u s t i n e o n t h e so u l; t h e le g a c y o f t h e u n a n s w e r e d q u e s t i o n s (s. 283—294). W a r t y k u l e u k a z a n o w p ły w a u g u s ty ń s k ie j k o n c e p c ji

d u s z y n a m y ś lic ie li śre d n io w ie c z n y c h , sz c z e g ó ln ie n a p is m o De a n i m a A ilr e - d a z R ie v a u lx .

G. F о 11 i e t, U n e c o ll e c ti o n a n o n y m e „Pro c a u s a in i u s t a e e x c o m m u n i -

c a t i o n n i s ” d e s V I I e e t V I I I e s iècles (s. 295— 309). A n a liz o w a n e d zieło d o ty c z y

e k s k o m u n ik w V II i V I I I w ie k u . A u to r p r ó b u j e d o k o n a ć a n a liz y te g o z b io r u ; z b ió r n a w ią z u je do f r a g m e n t u lis tó w św . A u g u s ty n a do K la s ic ja n u s a i do· A u k s y liu s z a . A. G. H a m m a n, L a t r a n s m i s s i o n d e s s e r m o n e s de s a i n t A u g u s t i n : le s a u t h e n t i q u e s e t les a p o c r y p h e s (s. 311— 327), o m ó w ił r o z p r z e s tr z e n ia n ie się k a z a ń św . A u g u s ty n a , s p r a w ę ic h z b io r u o ra z p o c h o d z e n ia a p o k ry f ó w . M M a r i n , L a d e f i n i z i o n e a g o s t i n i a n a di a n t i f r a s i e la s u a fo r tu n a . (s. 329— 341). A u to r o m a w ia p o ję c ie a n t i f r a s i s u A u g u s ty n a i u D o n a ta . C. M i с a e 11 i, O s s e r v a z i o n i s u l la c r isto lo g ia di F u l g e n z i o di R u s p e (s. 343— 360). P r a c a t a s t a r a się u k a z a ć p rz y c z y n y z a le ż n o ś c i p o g lą d ó w c h r y ­ sto lo g ic z n y c h F u lg e n c ju s z a z R u sp e , z w ła sz c z a w o d n ie s ie n iu do z a g a d n ie ­ n ia lu d z k ie j d u s z y C h r y s tu s a , od m y ś li te o lo g ic z n e j św . A u g u s ty n a . U. P i z z a n i , G li s c r i t t i g r a m m a t i c a l i a t t r i b u t i a S. A g o s t i n o (s. 361 — 383). A r ty k u ł d o ty c z y p r o j e k t u e n c y k lo p e d ii n a u k w y z w o lo n y c h , d o k o n a n e ­ go p rz e z A u g u s ty n a w o k re s ie m ię d z y p o b y te m w M e d io la n ie w o c z e k iw a n iu , n a c h rz e s t a p o w ro te m do A fry k i. P r o j e k t te n o b e jm u je ta k ż e k s ię g ę o g ra m a ty c e . A u to r p r z e d s ta w ia z a w a rto ś ć i s t r u k t u r ę g r a m a ty k i w u ję c i u A u g u s ty n a o ra z ś w ia d e c tw o n a te n t e m a t K a s jo d o r a . A. Q u а с q u a r e 11 i, L a e lo c u t io di S. A g o s t i n i n e l l e r i f l e s s i o n i di C a s s i o d o r o (s. 385—403). A r ty k u ł o m a w ia w p ły w s ty lu i r e f le k s j i te o lo g ic z ­ n e j św . A u g u s ty n a n a m y ś l K a s jo d o r a , z w ła sz c z a w d w ó c h je g o p is m a c h : I n s t i t u t i o n e s , b ę d ą c y m w p ro w a d z e n ie m w s tu d iu m te o lo g ii, i w E x p o s i t i o P s a l m o r u m , k tó r e w sz c z e g ó ln y sp o só b o p a r te je s t n a E n a r r a t i o n e s i n P s a l ­ m o s św . A u g u s ty n a . V. R e с с h i a, L a m e m o r i a di A g o s t i n o n e ll e e s e g e s i b ib l ic a di G r e g o r i o M a g n o (s. 405—434). P o w s z e c h n ie u z n a w a n a je s t z a le ż n o ść G rz e g o rz a W ie l­ k ie g o od A u g u s ty n a ; d z is ia j k r y t y k a d ą ż y do o k r e ś le n ia p u n k tó w s ty c z n y c h w ic h d o k tr y n a c h . W p ły w A u g u s ty n a n a eg zeg ezę b ib lijn ą G rz e g o rz a a u t o r a r t y k u ł u u k a z a ł n a p o d s ta w ie p o r ó w n a n ia o b s z e r n y c h fr a g m e n tó w H o m i l i i o e w a n g e l i a c h n i e d z i e l n y c h G rz e g o rz a i T r a c t a t u s i n J o a n n e m A u g u sty n a .. P. S i n i s с a 1 o, D u e op e re a c o n f r a n t o s u l la c r e a z io n e d e l V u o m o II ”D e G e n e s i ad l i t t e r a m lib ri X I I ” di A g o s t i n o e i ’’L i b r i I V i n p r i n c i p i u m G e ­ n e s i s ” di B e d a (s. 435— 452). A u to r z e s ta w ia f r a g m e n t y w y m ie n io n y c h w t y ­ tu l e d zieł; m o m e n ty z b ie ż n e w id z i sz c z e g ó ln ie w te r m in o lo g ii i te c h n ic e k o m p o z y c y jn e j. B. S t u d e - r , U n a p e r s o n a in C h ris to . E i n a u g u s t i n i s c h e s T h e m a bei L e o d e m G r o s e n (s. 453—487). A r ty k u ł u w y p u k la e le m e n ty a u g u s ty ń s k ie

(5)

160 B IU E T Y N P A T R Y S T Y C Z N Y

w m y ś li te o lo g ic z n e j L e o n a W ielk ieg o . U w z g lę d n io n e s ą lis ty i k a z a n ia L e o ­ n a W ie lk ie g o d o ty c z ą c e n a u k i o je d n e j o so b ie C h ry s tu s a . W d r u g ie j części a r t y k u ł u o m ó w io n o p a tr y s ty c z n e ź ró d ła c h ry s to lo g ii L e o n a . C. T i b i l e t t i , L a te o l o g ia d e l l a g r a z ia i n G i u l i a m i P o m e r i o (s. 489— 506). O m ó w io n o tu w y r a ź n y w p ły w w y p r a c o w a n e j p rz e z A u g u s ty n a te o lo g ii l a s k i n a d z ie ło J u liu s z a P o m e r iu s z a De v i t a c o n t e m p l a t i v a , u w a ż a n e za c e n ­ n y p o d rę c z n ik ż y c ia d u c h o w e g o . M. Z e r z e r, Z u m W e r t a n t i k e r H a n d s c h r i f f t e n i n n e r h a l b d e r p a t r i - s t i s c h e n Ü b e r l i e f e r u n g (s. 523— 537). A r ty k u ł m ó w i o w a r to ś c ia c h a n ty c z ­ n y c h r ę k o p is ó w w r a m a c h p rz e k a z ó w p a tr y s ty c z n y c h , a k o n c e n tr u je się p r z e d e w s z y s tk im n a d z ie ja c h rę k o p is ó w i o d p is ó w d z ie ł A u g u s ty n a i A m ­ b ro żeg o . A. Z u m k e l l e r , Die p s e u d o a u g u s t i n i s c h e S c h r i f t ’’De p r a e d e s t i n a t i o n e e t g r a t i a ”. I n h a l t , Ü b e r l i e f e r u n g , V e r f a s s e r f r a g e u n d N a c h w i r k u n g (s. 539—■ 563). D zieło z a p r e z e n to w a n e w t y t u le p o św ię c o n e je s t z a g a d n ie n iu n ie z m ie n ­ n o śc i w o li B ożej, w n a js ta r s z y c h w y d a n ia c h n o si ono r.a w e t t y t u ł De v o l u n ­

t a t e Dei. A u to r c m a w ia tr e ś ć d z ie ła o ra z a k c e n t u je je g o w ie lk ie w a lo r y

s ty lis ty c z n e .

ks. T a d e u s z K o ł o s o w s k i , W a r s z a w a

2. A u g u s tin ia n u m 26(1986) z. 1— 2

D w u d z ie s ty sz ó sty to m c z a s o p is m a „ A u g u s tin ia n u m ” z a w ie r a m a t e r i a ły z o r g a n iz o w a n e g o p rz e z I n s t y t u t P a tr y s ty c z n y A u g u s tin ia n u m w R z y m ie s y m ­ p o z ju m n a te m a t: O r y g e n i z m , apolo g ie i p o l e m i k i w o k ó ł O r y g e n e s a ( L ’ori-

g e n is m o : apolo gie e p o l e m i c h e in to r tio a O rig ene). S y m p o z ju m to o d b y ło się

w R z y m ie w d n ia c h 9— U m a ja 1985 r. w z w ią z k u z 1800 ro c z n ic ą u ro d z in O ry g e n e sa , a w z ię li w n im u d z ia ł n a jw y b it n ie j s i z n a w c y m y ś li M is trz a z A le k s a n d r ii. W y g ło szo n o 22 r e f e r a ty , k tó r e o b e c n ie z o s ta ły o p u b lik o w a n e . W a r t y k u le w s tę p n y m , L a c o n t r o v e r s i a o r i g e n ia n a : c a r a t t e r i e s i g n i f i c a ­ to (s. 7—31), M. S i m o n e t t i p r z e d s ta w ił te e le m e n ty i p u n k ty n a u k i O ry g e n e s a , k tó r e s ta ły s ię p rz e d m io te m s p o ró w , p o le m ik i a ta k ó w p ó ź n ie j­ s z y c h te o lo g ó w , o ra z s c h a r a k te r y z o w a ł n ie k tó r e z ty c h k r y ty k . K o le jn e d w a a r t y k u ł y z a jm u ją się a n a liz ą p o sz c z e g ó ln y c h k o n tr o w e r s y j­ n y c h p o g lą d ó w O ry g e n e s a : U. В i a n с h i, L ’anim.a i n O r ig e n e e la q u e s t i o ­ n e d e ll a m e t e n s o m a t o s i (s. 33— 50), o m a w ia p r o b le m w ę d r ó w k i d u sz, a H. C r o u z e l , O r i g è n e a - t - i l t e n u q u e le R è g n e d u C h r i s t p r e n d r a i t f i n ? (s. 51— 61), u d o w a d n ia , że p o s ta w io n y O ry g e n e s o w i p rz e z E p if a n iu s z a i T e ­ o fila z a rz u t, ja k o b y n ie u z n a w a ł w ie c z n o śc i k r ó l e s tw a C h r y s tu s a , je s t w ś w ie tle z a c h o w a n y c h d z ie ł A le k s a n d r y jc z y k a b e z z a s a d n y , m o ż n a go je d y ­ n ie w y s u w a ć p o d a d r e s e m p ó ź n ie js z y c h o ry g e n is tó w . Z k o le i M. N a l d i n i w a r t y k u le N o te s u l De P a s c h a d i O r ig e n e e ία t r a d i z i o n e o r i e g e n i a n a i n E g i t t o (s. 63— 71) o m a w ia o d k r y t y w p a p ir u s a c h z T u r a w 1941 r. r ę k o p is r o z p r a w y O ry g e n e s a De P a s c h a o ra z n a je g o p o d ­ s ta w i e w s k a z u je n a p o w a g ę , j a k ą m im o o fic ja ln e g o p o tę p ia n ia c ie sz y ły się p is m a O ry g e n e s a w E g ip cie.

T rz y n a s tę p n e a r t y k u ły p o św ię c o n e s to s u n k o w i M e to d e g o z O lim p u do O ry g e n e s a i w p ły w o w i O ry g e n e s a n a M e to d e g o : C, M a z z u с с о, II m i l l e -n a r i s i m o di M e t o d i o d i O l i m p o d i f r o n t e a O r ig e n e : p o l e m i c a o c o n t i n u i t à ? (s. 73— 87), J. M o n t s e r r a t - T o r r e n t s , O r i g e n i s m o y g n o sis: L o s ’’p e r ­ f e c t o s ” de M e t o d i o d e O l i m p o (s. 89— 101), М. М е е s, P a u lu s , O r ig e n e s u n d M e t h o d i u s ü b e r d ie A u f e r s t e h u n g d e r T o t e n (s. 103— 113). Z k o le i C. R i g g i w a r t y k u le O r ig e n e e o r i g e n i s t i s e c o n d o E p i f a n i o Щ а е г . 64) (s. 115— 142) o m a w ia o b s z e rn ie a t a k E p if a n iu s z a n a n a u k ę O ry g e -n e s a i p o g lą d y o ry g e -n is tó w , w s k a z u ją c -n a jeg o z w ią z k i z a ta k i e m M e to d e g o z O lim p u .

(6)

B IU E T Y N P A T R Y S T Y C Z N Y 161 E. P i e t r e l l a w in t e r e s u j ą c y m s z k ic u L ’a n t i o r i g e n i s m o di G reg o rio

di N i s s a (de h o m . op., 28, e d F o rb e s, pp. 276— 282) (s. 143— 176) w y d o b y w a s z e re g p o le m ic z n o - k r y ty c z n y c h w y p o w ie d z i G rz e g o rz a z N y ssy n a te m a t n ie k tó r y c h p o g lą d ó w O ry g e n e s a w s k a z u ją c w t e n sposób, że G rz e g o rz , k tó r y w ie le O ry g e n e s o w i z a w d z ię c z a ł, n ie b y ł b e z k ry ty c z n y m e n tu z j a s t ą w s z e lk ic h je g o n a u k , p r z e c iw n ie , n ie m a l w e w s z y s tk ic h p is m a c h N y s s e ń c z y k a m o ż n a z n a le ź ć z d a n ia b ę d ą c e u k r y t ą p o le m ik ą z O ry g e n e se m . C. N. T s i r p a n l i s w k r ó t k im s z k ic u T h e O r ig e n i s ti c C o n t r o v e r s y in t h e H i s t o r i a n s o f t h e F o u r t h , F i f t h a n d S i x t h C e n t u r i e s (s. 177— 183) r e f e r u je o p in ie , ja k ie n a t e m a t O ry g e n e s a i o ry g e n iz m u z a p is a li S o k r a te s S c h o la s ty k , S o zo m en , T e o d o re t z C y r u i E w a g r iu s z z P o n tu . J. I r m s c h e r , T e o d o r o S c i t o p o l i t a n o , De v i t a e t s c r ip ti s (s. 185— 190) m ó w i o ż y ją c y m w V I w ie k u a u to r z e r o z p r a w y p t. L i b e l l u s d e e r r o r ib u s

O r i g e n i з, T e o d o rz e , b is k u p ie S c y to p o lis , o ra z o jeg o w p ły w ie n a d e c y z ję

p o tę p ia ją c ą O ry g e n e s a p rz e z S o b ó r w 553 r.

K o le jn y a r t y k u ł : G. S f a m e n i G a s p a r r o , A s p e t t i d e ll a c o n t r o ­ v e r s i a o r i g e n ia n a : L e t r a d u z i o n i la t in e d e l P e r i a r c h o n (s. 191— 205), p r z y ­

p o m in a o k o lic z n o śc i i p rz e b ie g s p o ru , ja k i n a tle p r z e k ł a d u d z ie ła O ry g e n e ­ sa z a is tn ia ł m ię d z y św . H ie ro n im e m i R u fin e m z A k w ile i.

K o le jn e d w a a r t y k u ł y d o ty c z ą s to s u n k u św . H ie r o n im a do O ry g e n e s a : C. M o r e s c h i n i w a r t y k u le G e r o l a m o t r a P elagio e O r ig e n e (s. 207— 216) o m a w ia p o le m ik ę m ię d z y św . H ie ro n im e m i P e la g iu s z e m , w k tó r e j H ie ro n im m . in . w y p r o w a d z a h e r e z ję p e la g ia ń s k ą z n a u k i O ry g e n e sa . N a to m ia s t w a r ­ ty k u le O r ig e n e v i s t o d a s a n G i r o l a m o (s. 217—222) I. O p e 1 1 p r z e d s ta w ia s ta n b a d a ń n a d s ły n n y m lis te m 33 św . H ie ro n im a , z a w ie r a ją c y m k a ta lo g p is m O ry g e n e s a i ic h e n tu z ja s ty c z n ą o cen ę, o ra z s t a r a się u s ta lić d a tę p o w s ta n ia te g o lis tu . K o le jn e m ie js c e w to m ie z a jm u je k r ó tk i k o m u n i k a t p t. N o t a s u l g iu g i- zio d i s a n A g o s t i n o s u O r ig e n e (s. 223—227), w k tó r y m A. T r a p è o m a w ia w y p o w ie d z i św . A u g u s ty n a o O ry g e n e s ie z a w a r te w d z ie ła c h : O p a ń s t w i e B o ż y m (11, 23 i 21, 27), O h e r e z j a c h (42—43), P r z e c i w J u l i a n o w i (5, 47), S p r o s t o w a n i a (2, 44); z w y p o w ie d z i ty c h p r z e b ija s z a c u n e k i p o w a ż a n ie d la m y ś li O ry g e n e s a m im o p e w n y c h z a s trz e ż e ń d o ty c z ą c y c h je g o n ie s łu s z ­ n y c h s tw ie r d z e ń i n ie f o r tu n n y c h s f o rm u ło w a ń . N a s tę p n y a r t y k u ł : V. G r o s s i, A p r o p o s ito d.ella p r e s e n z a di O r ig e n e i n P r a e d e s t i n a t u s . II c r i s t i a n e s i m o la t in o d e l sec. V tr a O r ig e n e e A g o s t i n o (s. 229— 240), o m a w ia w p ły w O ry g e n e s a n a a n o n im o w e p is m o z V w ie k u z n a n e p o d ty t u łe m P r a e d e s t i n a t u s , a s k ie ro w a n e p rz e c iw k o n a u c e św . A u g u ­ s ty n a . Z k o le i F. V. M u r p h y w a r t y k u le M a g i s tr o s m e o s п е с m u t o пес accuso: R u f i n u s o n O r i g e n (s. 241— 249) n a w ią z u je do s p o r u św . H ie ro n im a z R u fin e m o O ry g e n e s a i n a p o d s ta w ie A p o l o g i i p r z e c i w H i e r o n i m o w i u k a ­ z u j e s to s u n e k R u f in a do O ry g e n e sa .

O w p ły w ie m y ś li O ry g e n e s a n a T r a c t a t u s s u p e r P s a l m o s H ila r e g o z P o i­ ti e r s m ó w i a r t y k u ł J. D o i g n o n, H ila i r e l e c t e u r d u c o m m e n t a i r e d ’O ri-

g è n e s u r le C a n t i q u e d e s C a n t i q u e s ? A p r o p o s de l’i m a g e p s a l m i q u e d u f i l e t t e n d u à l’â m e (s. 251— 260). O w p ły w ie O ry g e n e s a n a p ó ź n ie js z y c h t e ­ o lo g ó w t r a k t u j ą r ó w n ie ż tr z y k o le jn e a r t y k u ły : C. M i с a e 11 i, L ’a n i m a di C r is to n e l l a te o l o g ia o c c id e n ta le t r a il Q u a r t o e U S e s t o secolo: T r a c c e d e ll a p r e s e n z a di O r ig e n e (s. 261— 272); D. B u n d y , T h e B o o k o f t h e H o ly H ie r o t h e o s a n d M a n i c h e i s m (s. 273—279); i S. J. V o i с u, U n o P s e u d o c r i - s o s t o m o (C a p p a d o ce? ) l e t t o r e d i O r ig e n e alia f i n e d e l sec. I V (s. 281— 293).

W a r t y k u l e k o ń c o w y m O r i g e n e e l’o r i g e n is m o : L e c o n d a n n e d i O r ig e n e (s. 295— 303) H . С r o u z e 1 o m a w ia h is to r ię o ry g e n iz m u w y r ó ż n ia ją c w n ie j p ię ć fa z : o k re s tw ó rc z o ś c i sa m e g o O ry g e n e s a , o k re s p ie r w s z y c h a ta k ó w ze s tr o n y M e to d e g o z O lim p u i P io tr a z A le k s a n d r ii (p rz e ło m I I I i IV w.), o k re s d z ia ła ln o ś c i o ry g e n is ty c z n y c h m n ic h ó w e g ip s k ic h i p a le s ty ń s k ic h w IV 11 — C o l l e c t a n e a T h e o l o g i c a

(7)

1 6 2 B IU E T Y N P A T R Y S T Y C Z N Y

w ie k u , o k re s s p o r ó w H ie r o n im a z R u fin e m , o k re s d z ia ła n ia o ry g e n is ty c z n y c h m n ic h ó w p a le s ty ń s k ic h w V I w ie k u , E w a g r iu s z a i S te f a n a i w re s z c ie p o ­ tę p ie n ie n a u k i O ry g e n e s a p rz e z K o śc ió ł p o d n a c is k ie m c e s a r z a J u s ty n ia n a . D ru g a część a r t y k u łu p o ś w ię c o n a je s t te j o s t a tn i e j s p r a w ie . P o w n ik liw e j a n a liz ie z a r z u tó w p o s ta w io n y c h w ó w c z a s O ry g e n e s o w i a u t o r a r t y k u ł u d o ­ c h o d z i do w n io s k u , że p o tę p ie n ie A le k s a n d r y jc z y k a b y ło p o c h o p n e . N a w ią z u ­ ją c do z d a n ia św . T o m a s z a z A k w in u , że w s p r a w a c h w ia r y K o śc ió ł m y lić się n ie m o że, n a to m ia s t w o p in ia c h d o ty c z ą c y c h sz c z e g ó ło w y c h f a k tó w p o s s i ­

b il e e s t i u d i c i u m E c c le s ia e e r r a r e p r o p t e r f a l s o s t e s t e s ( Q u o d l i b e t u m IX Q u a e s it io V II, a r t. X V I), H . С r o u z e 1 s tw ie rd z a , że z a r z u t h e r e z j i p o s t a ­

w io n y O ry g e n e s o w i je s t o w y m fa k te m , co do k tó r e g o o są d K o śc io ła m ó g ł się p o m y lić p r o p t e r f a l s o s te s te s. T o m z a m y k a ją re c e n z je n a s tę p u ją c y c h p r a c : H . J. E c k s t e i n , D er B e g r i f f S y n e i d e s i s b e i P a u l u s (W i s s e n s c h a f t l i c h e U n t e r s u c h u n g e n zum. N e u ­ e n T e s ta m e n t. 2. R e ih e 10), T ü b in g e n 1983, s. 340 (E. P e r e t t o ) ; C. M a i e r , D ie J o h a n n e s o f f e n b a r u n g u n d die K i r c h e , (W is s e n s c h a ftlic h e U n te r s u c h u n ­ g e n z u m N T, 25), T ü b in g e n 1981, s. 676 (P. G r e c h ) ; W. B a u e r , H. P a ­ u l s e n , D ie B r i e f e d e s I g n a t i u s v o n A n t i o c h i a u n d d e r P o l y k a r p b r i e f (H a n d b u c h z u m N e u e n T e s ta m e n t, 18: D ie A p o s to lis c h e n V ä te r, II), T ü b in ­ g e n 1985, s. 126 (P. G r e c h ) ; A. Z a n i , L a c risto lo g ia di I p p o l it o , B re s c ia 1984, s. 727 (E. P r i n z i v a 11 i); J. M. P о f f e t, L a m é t h o d e e x é g é t i q u e d ’H é r a c lé o n e t d ’O rig è n e , c o m m e n t a t e u r s de J n 4: J é s u s , la S a m a r i t a i n e e t le s S a m a r i t a i n s (P aradosis. E tu d e s de l i t t é r a t u r e e t de th é o lo g ie a n c ie n n e s , 28), F r i b o u r g 1985, s. X X IX , 304 (E. P e r e t t o ) ; E. P r i n z i v a l l i , L ’e - s e g e s i b ib l i c a d i M e t o d i o d i O l i m p o (S tu d ia E p h e m e r id is ’’A u g u s ti n ia n u m ” ), R o m a 1985, s. 138 (S. J. V o i с u); A. V e r w i 1 g h e n, C h r is to l o g ie e s p i ­ r i t u a l i t é s e l o n A u g u s t i n . L ’h y m n e a u x P h i l i p p i e n s (T h éo lo g ie H is to r iq u e 72), P a r i s 1985 s. 354 (R. J. D e S i m o n e ) ; D. S p a d a , L a f e d e d e i p a d r i (S u b s id ia U r b a n ia n a 15), R o m a 1985, s. 659 (R. J. D e S i m o n e ) . S t a n i s ł a w K a l i n k o w s k i , W a r s z a w a II. S P R A W O Z D A N IE

50 la t p o lsk ich w y k o p a lis k n a B lisk im W schodzie

W d n ia c h od 23 do 25 c z e rw c a 1986 r o k u w U n iw e rs y te c ie W a rs z a w s k im o d b y ło s ię s y m p o z ju m z o k a z ji 5 0 -lecia p o ls k ic h w y k o p a lis k n a te r e n a c h B lis k ie g o W sc h o d u i k r a j ó w ś ró d z ie m n o m o rs k ic h . S p o tk a n ie p o n a d 140 u - c z o n y c h z c a łe g o ś w ia ta z b ie g ło się z u ro c z y s to ś c ia m i o b c h o d ó w 2 5 -lecia p o w s ta n ia P o ls k ie j S ta c j i A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j U n iw e r s y te tu W a rs z a w s k ie g o w K a irz e im . P ro f . K a z im ie rz a M ic h a ło w sk ie g o . O r g a n iz a to ­ r e m s y m p o z ju m b y ła P o ls k a 1 S ta c ja A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j U n i­ w e r s y t e tu W a rs z a w s k ie g o , k tó r e j p la c ó w k i z n a jd u j ą się o b e c n ie w K a irz e i w W a rs z a w ie . N a u w a g ę z a s łu g u je c z y n n y u d z ia ł s tr o n y p o ls k ie j r e p r e ­ z e n to w a n e j p rz e z o k o ło 100 u c z o n y c h z o ś r o d k ó w n a u k o w y c h z w ią z a n y c h z a rc h e o lo g ią i k o n s e r w a c j ą z a b y tk ó w . P ró c z s t a c ji są to p rz e d e w s z y s tk im : Z a k ła d A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j P o ls k ie j A k a d e m ii N a u k , M u z e u m N a ro d o w e w W a rs z a w ie , U n iw e r s y t e t W a rs z a w s k i, P r a c o w n ie K o n s e r w a c ji Z a b y tk ó w , I n s t y t u t H is to r ii i K u l t u r y M a te r ia ln e j P A N , I n s t y t u t A rc h e o lo ­ g ii U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o , M u z e u m A rc h e o lo g ic z n e w P o z n a n iu , P o li­ te c h n i k a W a rs z a w s k a . O fic ja ln e g o o tw a r c ia s e s ji d o k o n a ł r e k t o r U n iw e r s y t e tu W a rs z a w s k ie g o p ro f, d r h a b . G rz e g o rz B i a ł k o w s k i , p o c z y m u c z e s tn ik ó w s p o tk a n ia s e r d e c z n ie p o w ita ł p ro f. H e n r y k J a b ł o ń s k i , p r z e w o d n ic z ą c y K o m ite tu H o n o ro w e g o S y m p o z ju m . Z k o le i p rz e w o d n ic tw o o b r a d o b ją ł k ie r o w n ik

(8)

B I U E T Y N P A T R Y S T Y C Z N Y 163 P o ls k ie j S ta c j i A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j U n iw e r s y t e tu W a r s z a w s k ie ­ go i z a r a z e m p rz e w o d n ic z ą c y K o m ite tu O rg a n iz a c y jn e g o S y m p o z ju m doc. d r h a b . W ik to r A n d rz e j D a s z e w s k i , k tó r y p o p ro s ił o z a b r a n ie g ło s u p r z e d s ta w ic ie li z a g ra n ic z n y c h in s ty t u tó w i in n y c h p la c ó w e k n a u k o w y c h u - c z e s tn ic z ą c y c h w s p o tk a n iu . N a s tę p n ie p ro f, d r A le k s a n d e r G i e y s z t o r , d y r e k to r Z a m k u K ró le w s k ie g o w W a rs z a w ie , w y g ło s ił r e f e r a t A r c h é o l o g i e et l’h is to i r e : o b j e t s e t t e x t e s . P o cz ę śc i o fic ja ln e j u c z e s tn ic y s y m p o z ju m w z ię li u d z ia ł w o tw a r c iu w y ­ s ta w y : A r c h e o l o g i c a l s ite s i n v e s t i g a t e d b y P o li s h C e n tr e , k tó r ą z o rg a n iz o w a n o w g łó w n y m h a llu P a ła c u K a z im ie rz o w s k ie g o n a te r e n ie U n iw e r s y te tu W a r­ s z a w sk ie g o . U k a z a ła o n a d o ro b e k p r a c y i s tu d ió w a rc h e o lo g ó w , filo lo g ó w , h is to ry k ó w , h is to ry k ó w s z tu k i o ra z a r c h i te k t ó w i k o n s e r w a to ró w . U c z e n i p o l­ scy, k tó r z y z n a le ź li się w g r u p ie n a u k o w c ó w in n y c h p a ń s t w u c z e s tn ic z ą c y c h w p r a c a c h te r e n o w y c h k r ę g u k r a j ó w ś r ó d z ie m n o m o rs k ic h ro z p o c z ę li w 1936 r o ­ k u , z in ic ja ty w y p ro f . К . M i c h a ł o w s k i e g o , b a d a n ia n a s ta n o w is k u m is ji fr a n c u s k o - p o ls k ie j w E d fu . T r w a ły o n e do w y b u c h u I I w o jn y św ia to w e j. M a te r ia ł z d ję c io w y , a p rz e d e w s z y s tk im p u b lik a c je w y s ta w io n e w g a b lo c ie u k a z a ły b o g a c tw o s ta n o w is k a ; są to tr z y to m y r a p o r tó w z ty c h p ra c (B. B r u y è r e , J. M a n t e u f f e l , K. M i c h a ł o w s k i , J. S a i n t e F a ­ r e G a r n o t , F o u il le s f r a n c o - p o lo n a i s e s . T e l l E d f u 1937, L e C a ire 1937, t. I; K . M i c h a ł o w s k i , J. d e L i n a g e , J. M a n t e u f f e l , J. S a i n t e F a r e G a r n o t , F o u il le s f r a n c o - p o l o n a i s e s . T e l l E d f u 1938, L e C a ire 1938, t. II ; K . M i c h a ł o w s k i Ch. D e s r o c h e s , J. d e L i n a g e , J. M a n ­ t e u f f e l , M. Ż e j n o - Ż e j m i s T e l l E d f u 1939, L e C a ire 1949, t. II I) o ra z a r t y k u ł T. A n d r z e j e w s k i e g o u m ie sz c z o n y w „ R o c z n ik u M u z e u m N a ­ ro d o w e g o w W a rs z a w ie ” p o d ty t u łe m O s t r a k a d e m o t y c z n e (t. II, 1957). O ty c h b a d a n ia c h , ja k ró w n ie ż o in n y c h in ic ja ty w a c h i d z ia ła ln o ś c i p ro f . К . M ic h a ­ ło w sk ie g o w s p o m n ia ła M. L. B e r n h a r d w p o łu d n io w e j p r e le k c ji, n a se s ji in a u g u r a c y jn e j. J a k o d r u g i z a b r a ł g ło s W. A. D a s z e w s k i , k tó r y w r e ­ f e r a c ie 25 Y e a r s o f t h e P o li s h o f M e d i t e r r a n e a n A r c h a e o l o g y o f t h e U n i v e r ­ s i t y o f W a r s a w ; p a s t a n d p r e s e n t , p r z e d s ta w ił c a ło k s z ta łt p r a c y i b a d a ń P o ls k ie j S ta c ji A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j U n iw e r s y te tu W a rs z a w s k ie g o w c ią g u 25 l a t je j is tn ie n ia . B o g a te z n a le z is k a z E d f u z o s ta ły z d e p o n o w a n e w M u z e u m N a ro d o w y m w W a rs z a w ie . T u ró w n ie ż z o s ta ły p rz e k a z a n e z a b y tk i r u c h o m e z p r a c p ie r w ­ szej p o ls k o -ra d z ie c k ie j m is ji w y k o p a lis k o w e j p o d ję te j p o w o jn ie w 1956 r o ­ k u n a te r e n ie s ta ro ż y tn e g o m ia s ta M irm e k i (M irm e k io n , M irm e k e io n ) n a K ry m ie . W a rto p o d k re ś lić , ju ż w d w a l a t a p ó ź n ie j u k a z a ła się p u b lik a c ja K . M i c h a ł o w s k i e g o , M i r m e k i . W y k o p a l i s k a o d c i n k a p o ls k ie g o w r. 1956 (W a rs z a w a 1958). B a d a n ia n a ty m o d c in k u , p rz y w s p ó łp r a c y M u z e u m

E r m ita ż u b y ły p ro w a d z o n e p rz e z 3 la ta . P r a c e zaś n a d m a t e r i a łe m z a b y tk o - w y m t r w a j ą p o d z ie ń d z is ie jsz y , czego e f e k te m są d a ls z e p u b lik a c je : M . L. B e r n h a r d W y k o p a l i s k a a r c h e o l o g ic z n e M u z e u m N a r o d o w e g o w W a r s z a w i e , R o c z n ik M u z e u m N a ro d o w e g o w W a rs z a w ie V I, 1962; Z. S z t e - t у 11 o, M i r m e k i . W y k o p a l i s k a o d c i n k a p o l s k i e g o w r. 1957, W a rs z a w a 1976; Z. S z t e t y ł ł o , L e s t i m b r e s c é r a m i q u e s d a n s le s c o ll e c ti o n s d u M u s é e N a t i o ­ n a l d e V a r s o v i e , V a rs o v ie 1983. P o w s ta n ie w c z e rw c u 1959 r o k u w K a irz e , ta k ż e s ta r a n ie m p ro f. К . M i­ c h a ło w sk ie g o , p la c ó w k i P o ls k ie j S ta c ji A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j U n i­ w e r s y t e tu W a rs z a w s k ie g o u ła tw iło i u m o ż liw iło p o d ję c ie p o n o w n ie p rz e z P o ­ la k ó w p r a c w E g ip c ie o ra z n a te r e n a c h B lisk ie g o W sc h o d u ; n a to m ia s t Z a k ła ­ d o w i A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j P A N z o s ta ł p o w ie rz o n y o b o w ią z e k d o k u m e n ta c ji i p u b lik a c ji r e z u lta tó w w y k o p a lis k p o ls k ic h . J e d n a k ju ż w 1957 r o k u ro z p o c z ę ła b a d a n ia w E g ip c ie n a s ta n o w is k u T e ll A tr i b (D elta) p o d k ie r u n k ie m p ro f . К . M ic h a ło w sk ie g o e k s p e d y c ja M u z e u m N a ro d o w e g o o ra z U n iw e r s y te tu W a rs z a w s k ie g o . B o g a ty m a t e r i a ł z a b y tk o w y z o k re s u f a - r a o ń s k ie g o i rz y m s k ie g o , a ta k ż e w p r z e w a ż a ją c e j m ie rz e c e ra m ic z n y z o k r e ­

(9)

1 6 4 B IU E T Y N P A T R Y S T Y C Z N Y

su c h rz e ś c ija ń s k ie g o je s t o b e c n ie o p ra c o w y w a n y p rz e z p r a c o w n ik ó w M u z e u m N a ro d o w e g o . W n a s tę p n y m r o k u z a b y tk i N u b ii s ta ły się o b ie k te m z a in t e r e ­ s o w a n ia P o la k ó w . J e d n a k d o p ie ro w la t a c h 6 0 -ty c h i 7 0 -ty c h ro z p o c z ę ły się n a ty m te r e n ie p r a c e w y k o p a lis k o w e z u d z ia łe m p o ls k ic h n a u k o w c ó w . W y s ta ­ w a d a ła m o ż liw o ść s p o jrz e n ia n a b o g a c tw o s ta n o w is k a w F a r a s , g d z ie p r a c e r a t u n k o w e p o d k ie r o w n ic tw e m p ro f. К . M ic h a ło w sk ie g o p ro w a d z o n o w r a m a c h n u b ijs k ie j k a m p a n ii U N E S C O . P u b li k a c ja s e r y jn a u k a z a ła d o ro b e k p o ls k ic h a rc h e o lo g ó w , filo lo g ó w i a n tr o p o lo g ó w p r a c u ją c y c h p rz e z 3 la ta n a ty m s t a n o w is k u (K. M i c h a ł o w s k i , Faras. F o u il le s p o lo n a i s e s 1961, W a rs z a w a 1962; t e n ż e , Faras. F o u il le s p o lo n a i s e s 1961— 1962, W a rs z a w a 1967; S. J a - k o b i e l s k i , F a ra s II I. H i s t o r y o f t h e B i s h o p r i c o f P a c h o ra s, W a rs z a w a 1972; J . К u b i ή s к a, F a ra s I V . I n s c r i p t i o n s g r e c q u e s c h r é t i e n n e s , W a rs z a w a 1974; J . K a r k o w s k i , F a ra s V. T h e p h a r a o n i c I n s c r i p t i o n s f r o m Faras, W a rs z a ­ w a 1981; W. G o d l e w s k i , F a r a s V I . L e s b a p t i s t è r e s N u b i e n s , W a rs z a w a 1979; M. M a r t e n s - C z a r n e c k a , L e s e l e m e n t s d é c o r a t i f s su r les p e i n ­ t u r e s d e Faras, W a rs z a w a 1982; T. D z i e r ż y k r a y - R o g a l s k i , T h e B i ­ s h o p of Faras. A n t h r o p o l o g i c a l - M e d i c a l S t u d y , W a rs z a w a 1985). P o n a d to w y ­

k o p a lis k a w S ta r e j D o n g o li (sto licy c h r z e ś c ija ń s k ie j N u b ii) p ro w a d z o n e od 1964 r o k u po d z ie ń d z is ie jsz y o ra z p r a c e n a s ta n o w is k u n e o lity c z n y m w K a - d e ro (od 1972, ro k u ) i w o k rę g u S in d ja d a ły ró w n ie ż lic z n y m a te r ia ł, z a ró w n o z a b y tk o w y , ja k i p u b lik a c y jn y .

N a w y s ta w ie m o ż n a b y ło zo b aczy ć o b o k p u b lik a c ji s ta n o w is k a rc h e o lo g ic z ­ n y c h ta k ż e z a b y tk i, k tó r e z o s ta ły p r z e k a z a n e w d e p o z y c ie z M u z e u m N a r o ­ d o w eg o w W a rs z a w ie . N a u w a g ę z a s łu g u ją t u n a c z y n ia z m ie d z i, g lin y , w a ­ p ie n ia i k a lc y tu z E d fu z o k re s u S ta r e g o P a ń s tw a o ra z w a p ie n n a f ig u r a s o k o ła -H o ru s a z o k re s u p to le m e js k ie g o i p a p ir u s z V II w . po C h r.; a .ta k ż e n a c z y n ia g lin ia n e z o k re s u rz y m s k ie g o z T e ll A trib . P o n a d to n a c z y n ia i la m ­ p k i g lin ia n e z I ty s. po C h r., ja k ró w n ie ż g lin ia n a k r a t a o k ie n n a ze S ta r e j D o n g o li o ra z p rz e d e w s z y s tk im p r z e d s ta w ie n ie m a lo w id ła św . A n n y z k a ­ te d r y F a r a s (V III w . p o C h r.) w s k a z u ją n ie w ą tp liw ie n a b o g a c tw o s ta n o w is k n u b ijs k ic h . W y k o p a lis k a n a K o m e l- D ik k a w A le k s a n d r ii p ro w a d z o n e o d r o k u 1960 b ez p r z e r w y p rz e z p o ls k ą m is ję d a ły p rz e g lą d p o z o sta ło śc i z a b y tk ó w 'z o k re s u h e lle n is ty c z n e g o , rz y m s k ie g o i b iz a n tjm s k ie g o . O d z w ie rc ie d la się to w m a t e r i a ła c h p u b lik a c y jn y c h teg o s ta n o w is k a (L. D ą b r o w s k i R é s u m é des

r e c h e r c h e s a r c h é o l o g iq u e s f a i t e s a u t o u r d u F o r t K o m e l - D i k k a e n A l e x a n ­ drie, w : B u lle tin d e la F a c u lt é d e s L e ttr e s , U n iv e r s ité d ’A le x a n d r ie X L V ,

1960; M. L. B e r n h a r d , T o p o g r a p h i e d ’A l e x a n d r i e : De t o m b e a u d ’A l e ­ x a n d r e e t le M a u s o lé e d ’A u g u s t e , w : R e v u e A rc h é o lo g iq u e X L V IÏ, 1956; M. L. B e r n h a r d, Q u e l q u e s r e m e r q u e s s u r A l e x a n d r i e , w : R e v u e A r c h é ­ o lo g iq u e 1972, fasc. 2; M . L. B e r n h a r d , L e t o m b e a u d ’A l e x a n d r e d e s A r a b e s , w : E tu d e s e t T r a v a u x V II, W a rs z a w a 1973; M. R o d z i e w i c z , L a c é r a m i ­ q u e r o m a i n e t a r d i v e d ’A l e x a n d r i e , W a rs z a w a 1976; Z. B o r k o w s k i , I n ­ s c r ip ti o n s d e s f a c t i o n s à A l e x a n d r i e , W a rs z a w a 1981; M . R o d z i e w i c z , L e s h a b i t a t i o n s R o m a i n e s t a r d i v e s d ’A l e x s a n d r i e à la l u m i è r e des f o u i ll e s p o lo n a i s e s a К о т - e l - D i k k a , W a rs z a w a 1985; W. A. D a s z e w s k i , C o r p u s o f m o s a ic s f r o m E g y p t I, M a in z 1985). N a le ż y ró w n ie ż w sp o m n ie ć o p r o w a ­ d z o n y c h d ziś n a ty m te r e n ie , p o d k ie r u n k ie m a r c h i te k t a s t a c ji W o jc ie c h a К o ł ą t a j a, p r a c a c h r e k o n s tr u k c y j n y c h t e a t r u i te r m z o k re s u rz y m s k ie g o , w k tó r y c h b ie rz e u d z ia ł s t r o n a p o ls k a o ra z e g ip s k a z r a m ie n i a E g y p tia n A n ­ tiq u itie s O rg a n iz a tio n . N ie z a le ż n ie od teg o w a ż n e m ie js c e s tu d ió w w A le k ­ s a n d r ii z a jm u ją p ro w a d z o n e p rz e z P o la k ó w b a d a n ia a n tro p o lo g ic z n e , czego d o w o d e m są p u b lik a c je : T. D z i e r ż y k r a y - R o g a l s k i , C o m p t e - r e n d u d e s l ’e x a m e n a n tr o p o l o g i ą u e d e s o s s e m e n t h u m a i n t r u v é e d a n s le s n é c r o ­ p o le s a r a b e s d e K o m e l - D i k k a . A l e x a n d r i e , w : A n n a le s d u S e rv ic e d es A n - ti q it é s d e l ’E g y p te , D IX , 1966; T. D z i e r ż y k r a y - R o g a l s k i , E. P r o ­ m i ή s k a, S o m e P r o b l e m s o f t h e M o r t a l i t y o f C o n t e m p o r a r y I n h a b i t a n t s o f

(10)

B I U E T Y N P A T R Y S T Y C Z N Y 1 6 5

A l e x a n d r i a a c c o r d i n g to S o c ia l E n v i r o n m e n t , w : T r a v a u x d u C e n tr d ’A r c h é -

o lo g ie m é d i te r r a n é e n n e d e l ’A c a d e m ie P o lo n a is e d es S c ie n c e s V III, 1969, o ra z : E. P r o m i ή s k a, V a r i a t i o n s d e ta ille d e s h a b i t a n t s d ’ A l e x a n d r i e au

c o u r s d e s siècles, T r a v a u x d u C e n tre d ’A rc h é o lo g ie m é d i te r r a n é e n n e de l ’A c a ­

d e m ie P o lo n a is e d es S c ie n c e s X X V , 1985. O p ró c z w y ż e j w y m ie n io n y c h s ta n o w is k w E g ip c ie ta k ż e s ta r o ż y tn e T e b y są m ie js c e m w y k o p a lis k i b a d a ń e g ip to lo g ic z n y c h p o ls k ic h a rc h e o lo g ó w , ja k ró w n ie ż p r a c r e k o n s tr u k c y j n y c h p ro w a d z o n y c h p rz e z P o la k ó w p rz y w s p ó ł­ p r a c y E A O . P o p rz e p r o w a d z o n y c h b a d a n ia c h w y k o p a lis k o w y c h p rz e z p o ls k ie m is je a rc h e o lo g ic z n e n a s t a n o w is k a c h w D e ir e l- B a h a r i, w ś w ią ty n i k ró lo w e j H a ts z e p s u t (od 1961 ro k u ) o ra z T o tm e s a I I I (od 1962 ro k u ) ro z p o c z ę to p r a c e r e k o n s tr u k c y jn e . A r c h ite k c i P ra c o w n i K o n s e r w a c ji Z a b y tk ó w w s p ó łp r a c u ją c z e g ip to lo g a m i P o ls k ie j S ta c ji A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j U W w K a irz e s t a r a j ą się o d tw o rz y ć c a łk o w ity s t a n a r c h ite k to n ic z n y i d e k o r a c y jn y o b y d w u b u d o w li. R e z u lta ty p r a c r e k o n s tr u k c y jn y c h z o s ta ły o p ra c o w a n e w o d d z ie l­ n y c h k o m u n ik a ta c h o ra z p u b lik a c ja c h Z a k łd u A rc h e o lo g ii Ś r ó d z ie m n o m o r­ sk ie j P A N . S ta n b a d a ń n a u k o w y c h n a d ś w ią ty n ią H a ts z e p s u t o d d a ją p ra c e e g ip to lo g ic z n e : L. D ą b r o w s k i , T e m p l e de H a t c h e p s o u t à D eir e l- B a h a r i, 3 e te r a s se. P r o j e t d e la r e c o n s t r u c t i o n d u m u r o u e s t de la cour, w : É tu d e s e t T r a v a u x II, 1968; t e n ż e , T h e m a i n h y p o s t y l e ha ll o f t h e H a t s h e p s u t at D eir e l- B a h a r i , w : J o u r n a l of E g y p tia n A rc h a e o lo g y 56, 1970; E . D ą b r o w - s k a - S m e k t a ł a , R e m a r k s o n t h e R e s t o r a t i o n o f t h e E a s t e r n W a l l o n th e 3Id T e r r a c e o f H a t s h e p s u t , w : É tu d e s e t T r a v a u x II, 1968; J. L i p i ń s k a , S t u d i e s on R e c o n s t r u c t i o n o f t h e H a t s h e p s u t T e m p l e a t t h e D eir e l- B a h a r i. A n C o ll e c ti o n o f th e T e m p l e F r a g m e n t s in t h e E g y p t i a n M u s e u m , B e rlin 1973; M . M a r c i n i a k , S u r le s s e n s d ’y t a l’é p o q u e r a m e s s i d e , w : É tu d e s e t T r a v a u x V I, 1972, p o z o s ta łe p o z y c je , p rz y p is 1 s. 78; E. L a s k o w s k a - - К u s z t a 1, Le s a n c t u a r i e p t o l é m a i q u e d e D e ir e l - B a h a r i I I I , W a rs z a w a 1984. R ó w n ie ż b a d a n ia k o n s e r w a to r ó w u z y s k a ły o s ta tn io p u b lik a c ję w z eszy ­ cie P K Z z 1986 r o k u , vol. 3, T h e T e m p l e o f Q u e e n H a t s h e p s u t . R e s u l t s o f th e

I n v e s t i g a t i o n s a n d C o n s e r v a t i o n s W o r k s o f t h e P o l i s h - E g y p t i a n A r c h e o l o ­ gical a n d P r e s e r v a t i o n M is s i o n , D eir e l- B a h a r i. W ty m m ie js c u w a r to r ó w ­

n ie ż p o w ie d z ie ć o r e z u l ta t a c h p r a c p rz y ś w ią ty n i T o tm e s a I I (p u b lik a c je : J. L i p i ń s k a , I n s c r i p t i o n s o t A m e n e m o n e f r o m t h e T e m p l e o f T u t h m o s i s

I I I a t D eir el-Baha.ri, w : Z e its c h r if t f ü r Ä g y p tis c h e S p ra c h e u n d A lte r tu m ­

s k u n d e 96, 1969; M . M a r c i n i a k , L e s i n s c r i p t i o n h i é r a t i q u e s d u t e m p l e de

T h o u t m o s i s I I I , D e ir e l - B a h a r i I, W a rs z a w a 1974; J. L i p i ń s k a , T h e T e m p l e o f T u t h m o s i s I I I , A r c h i t e c t u r e , D eir e l - B a h a r i II , V a rs o v ie 1977; J . L i p i ń -

s k a, T h e T e m p l e o f T u t h m o s i s II I. S t a t u a r y a n d v o t i v e M o n u m e n t , Deir

e l - B a h a r i I V , V a rs o v ie 1984). Ś w ią ty n ia p o s ia d a ła w s p a n ia łe re lie f y m a lo w a n e .

N ie s te ty w o k re s ie .N o w eg o P a ń s tw a z o s ta ła c a łk o w ic ie zn iszczo n a, a k a m ie ­ n ia z n ie j u ż y to do in n y c h b u d o w li. O d 1978 r o k u o d tw o rz e n ie w y s tr o ju ś c ia n ś w ią ty n i, a w ię c je j r e lie f ó w je s t te m a te m p r a c g ru p y a rc h e o lo g ó w P o ls k ie j S ta c j i A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j U n iw e r s y te tu W a rs z a w sk ie g o w K a irz e . P r o j e k t r e k o n s tr u k c j i z o s ta ł p rz e d ło ż o n y w 1985 r o k u E g y p tia n A n tiq u itie s O rg a n iz a tio n .

N a w y s ta w ie m o ż n a b y ło zo b aczy ć n ie ty lk o z d ję c ie m o d e lu zesp o łu ś w ią ty ń g ro b o w y c h w D e ir e l- B a h a r i, a w ię c ś w ią ty n i H a ts z e p s u t,, T o tm e s a II I i M e n tu h o te p a , lecz ró w n ie ż r y s u n k i r e k o n s tr u k c j i ś c ia n y p ó łn o c n e j sa li h y p o s ty lo w e j ś w ią ty n i T o tm e s a I I I o ra z g ra f ic z n y p r o j e k t r e k o n s tr u k c ji ś c ia ­ n y p ó łn o c n e g o g ó rn e g o d z ie d z iń c a ś w ią ty n i H a ts z e p s u t. N ie m o ż n a ta k ż e w ty m m ie js c u p o m in ą ć p ra c p ro w a d z o n y c h p rz e z I n - s t y t A rc h e o lo g ii U n iw e r s y t e tu J a g ie llo ń s k ie g o w K r a k o w ie w o k r ę g u D eir e l- B a h a r i n a 23 s ta n o w is k a c h n e o lity c z n y c h . Z n a le z is k a są d a to w a n e od w c z e ­ sn eg o do p ó ź n e g o n e o litu . W iele z n ic h k o r e s p o n d u je z o d n a le z io n y m i w o s ie d la c h k u lt u r y N a g a d a (X). P o n a d to n a u w a g ę z a s łu g u ją p r a c e a rc h e o lo g ic z n e i r e k o n s tr u k c y j n e

(11)

1 6 6 B IU E T Y N P A T R Y S T Y C Z N Y

P r a c o w n i Z a b y tk ó w o ra z E A O (od 1973 ro k u ) m e c z e tu e m ir a e l K e b ir Q u r q u m a s ( p u b lik a c ja z 1985 r o k u w zeszy cie P K Z , M a u s o l e u m o f Q u r q u m a s

i n Cairo. R e s u l t s o f t h e I n v e s t i g a t i o n s a n d C o n s e r v a t i o n s W o r k s , v ol. 2)

i p rz e d e w s z y s tk im w io s n ą 1986 ro z p o c z ę te w y k o p a lis k a w o azie F a ju m w N a k lu n . N o w o o d s ło n ię ty k la s z to r w r a z z p rz y le g a ją c y m do n ie g o o b s z a re m e re m ó w je s t o g ro m n ie c ie k a w y m s ta n o w is k ie m ze w z g lę d u n a o d k r y te ta m p a p ir u s y g re c k ie , k o p ty js k ie , a r a b s k ie o ra z , ja k d o tą d , je d e n n a p is a n y po ła c in ie . K r ó tk a d z ia ła ln o ś ć a rc h e o lo g ó w w io s n ą te g o r o k u p o z w o liła je d y n ie n a p r z e b a d a n ie k ilk u s a m o tn i m n ic h ó w , k o śc io ła o ra z ś m ie tn is k a n a te r e n ie k la s z to ru . J e d n a k z n a le z is k a n ie ty lk o p a p ir u s ó w , k tó r e w s k a z u ją n a w a ż n o ść te g o o ś r o d k a m o n a s ty c z n e g o , lecz ta k ż e o g ro m n e j ilo śc i c e r a m ik i o ra z p o zo ­ s ta ło ś c i m a lo w id e ł p o z w a la ro k o w a ć d u ż e n a d z ie je n a o sią g n ię c ie w p r z y ­ sz ło śc i b o g a te g o i in te r e s u ją c e g o m a t e r i a łu a rc h e o lo g ic z n e g o .

P o ls k a d z ia ła ln o ś ć n a te r e n ie S y r ii to p rz e d e w s z y s tk im P a lm y r a . R o z ­ p o c z ę te w 1959 r o k u p r a c e w z a c h o d n ie j d z ie ln ic y m ia s ta , w tzw . ob o zie D io ­ k l e c j a n a i n a t e r e n ie g łó w n e j n e k r o p o li p a lm y r e ń s k ie j, w D o lin ie G ro b ó w , b y ły p ro w a d z o n e p o d k ie r u n k ie m p ro f. К . M ic h a ło w sk ie g o aż do jeg o śm ie rc i. C a łe to a n ty c z n e m ia s to z o sta ło d o ść d o k ła d n ie p rz e b a d a n e , a jeg o h is to r i a z n a n a je s t od I w . p r z e d C h r. p o o k re s a jju b id ó w . D o ty c h c z a s u k a ­ z a ło się o sie m w o lu m in ó w p r z e d s ta w ia ją c y c h s t a n b a d a ń n a ty m s ta n o w is k u , je d n a k ż e jeszcze d a le k o je s t do w y c z e r p a n ia c a łe g o te m a tu (n ie k tó re p u b li­ k a c je p r z e d s ta w io n e n a w y s ta w ie : K. M i c h a ł o w s k i , P a l m y r e . F o u il le s P o lo n a ise s. I— V. W a rs z a w a 1959—>1966; M. G a w l i k o w s k i , L e s t e m p l e s p a l m y r e n i e n n e s . P a l m y r e . F o u il le s P o lo n a i s e s VI, W a rs z a w a ; A. S a d u r - s k a, L e t o m b e a u d e f a m i l l e d ’A l a i n e , P a l m y r e . F o u il le s P o lo n a ise s. V I I , W a rs z a w a 1977; M. G a w l i k o w s k i , L e s p r i c ip i e d e D io c l é t i a n ( T e m p l e d e s E n se ig n e s ). P a l m y r e . F o u il le s P o lo n a ises. V I I I , W a rs z a w a 1984; t e n ż e , M o n u m e n t s f u n é r a i r e s d e P a l m y r e , w : T r a v a u x d u C e n tr e d ’A rc h é o lo g ie M é d ite r r a n é e n n e d e l ’A c a d é m ie P o lo n a is e d e s S c ie n c e s IX , 1970).

W a rto p rz y ty m n a d m ie n ić , że 23 c z e rw c a , a w ię c w d n iu in a u g u r u j ą ­ cy m s y m p o z ju m z o s ta ła o tw a r t a w M u z e u m N a ro d o w y m w W a rs z a w ie p rz y w s p ó łp r a c y M u z e u m w P a lm y r z e i M u z e u m N a ro d o w e g o w D a m a s z k u w y ­ s t a w a S z tu k a P a lm y r y ze z b io ró w A r a b s k ie j R e p u b lik i S y r y js k ie j. P o ls k ie w y k o p a lis k a n a C y p rz e w N e a P a p h o s z a ło ż o n e w 1965 r o k u t r w a j ą do c h w ili o b e c n e j. P r a c e w y k o p a lis k o w e i r e k o n s tr u k c y j n e p r o w a ­ d zo n e w d z ie ln ic a c h m ie s z k a ln y c h , w w illi r z y m s k ie j w tzw . p a ła c u g u b e r ­ n a to r ó w , g d z ie o d k ry to w s p a n ia łe m o z a ik i, d a ły b o g a ty i in t e r e s u ją c y m a ­ t e r i a ł b a d a w c z y d la p ó ź n ie js z y c h stu d ió w . P ró c z p u b li k a c ji Z. S z t e t y ł ł o , L e s t i m b r e s c é r a m i q u e s , N e a P a p h o s I (1965— 1973), V a rs o v ie 1976; W. A. D a ­ s z e w s k i , L a m o s a ï q u e de T h e s é e . E t u d e s s u r le s m o s a ï q u e s a v e c r e p r e ­ s e n t a t i o n s d u l a b y r i n t h e , d e T h é s é e e t d u M i n o t a u r e , N e a P a p h o s II , V a r ­ so v ie 1977, n a w y s ta w ie m o ż n a b y ło zo b a c z y ć f i g u r ę w a p ie n n ą z V w. p rz e d C h r. o ra z z d o b io n ą a m f o r ę z V I I —V I I I w . p rz e d C h r. T a k ż e I r a k s ta ł się w la t a c h 70 i 80 t e r e n e m p o ls k ic h w y k o p a lis k . O d 1979 r o k u w s z y s tk ie s ta n o w is k a są e k s p lo r o w a n e p r z y w s p ó łp r a c y z I r a q S ta te O r g a n iz a tio n of A n tiq u itie s a n d H e rita g e . T a k w ię c p o ls k ą d z ia ła l­ n o ś c ią z o s ta ły o b ję te N im r u d (c y ta d e la i p a ła c ) T e ll, S a a d iy a n a d rz e k ą D ia la , B ija n , u f o r ty f ik o w a n a w y s p a n a E u f r a c ie o ra z w r e jo n ie E s k i M o su l n a d G ó rn y m T y g ry s e m R a f f a a n K h . S a le h , T e ll R ijin (T e ll R a ffa n ) i N e m rik .

D w a n a s tę p n e d n i s y m p o z ju m w y p e łn ił b o g a ty p r o g r a m o b ra d p l e n a r ­ n y c h p rz e d p o łu d n io w y c h i p o p o łu d n io w y c h , w c z a sie k tó r y c h w y g ło sz o n o 13 r e f e r a tó w . P o ś w ię c o n e o n e b y ły d z ia ła ln o ś c i w y k o p a lis k o w e j p o ls k ie j i o b c y c h m is ji n a n ie k tó r y c h s ta n o w is k a c h b a s e n u M o rz a Ś ró d z ie m n e g o , a p rz e d e w s z y s tk im ic h h is to r ii o ra z b a d a n io m i p r a c o m r e k o n s tr u k c y j n o - - k o n s e r w a to r s k im . O rg a n iz a to r z y s p o tk a n ia p o d z ie lili b ie g o b r a d te m a ty c z ­ n ie . T a k w ię c 24 c z e rw c a r e f e r a ty d o ty c z ą c e p r a c n a te r e n ie E g ip tu i N u ­ b ii w y g ło s ili: J. L e с 1 a n t, B i l a n e t p e r s p e c t i v e s d ’a r c h é o l o g ie é g y p t i e n n e ;

(12)

B I U E T Y N P A T R Y S T Y C Z N Y 167 J . L i p i ń s k a , D e ir e l - B a h a r i ; P. P o s e n e r - K r i e g e r , H i s t o r y o f th e O ld K i n g d o m i n t h e l i g h t o f t h e A b u - S i r p a p y r i ; R. S t a d e l m a n n , E x c a v a t i o n a n d r e s t o r a t i o n a t t h e T e m p l e o f K i n g S e t y i n G u r n a ; T. S ä - v e - S ö d e r b e r g h , L o w e r N u b i a i n T u t h m o s i d e t i m e s . N a s tę p n e g o d n ia z a ś w s e s ji p r z e d p o łu d n io w e j o m ó w io n o s ta n o w is k a ś w ia t a g re c k ie g o i r z y m ­ sk ie g o . N a u w a g ę z a s łu g u ją t u r e f e r a t y : V. K a r a g e o r g h i s , H e l l e n s o n C y p r u s ; A. B a h n a s s i , M. G a w l i k o w s k i , P a l m y r a ; I. S a v e r - k i n a, M o s t i m p o r t a n t d is c o v e r i e s i n B o s p o r u s area i n r e c e n t y e a r s . P o ­ n a d to w a ż n e m ie js c e w o b r a d a c h z a jm o w a ły b a d a n ia p r e h is to r y c z n e n a te r e n ie S u d a n u , E g ip tu i I r a k u . R e f e r a t n a t e n t e m a t w y g ło s ili d w a j p o ls c y u c z e n i W. C h m i e l e w s k i i L. K r z y ż a n i a k . S e s ja p o p o łu d n io w a te g o d n ia z o s ta ła p o ś w ię c o n a te m a to w i k o n s e r w a c ji z a b y tk ó w o ra z z a b e z ­ p ie c z e n ia s ta n o w is k . T u b a rd z o i n t e r e s u j ą c e o m ó w ie n ia d a li A. K a d r y , P r o b l e m s o f p r e s e r v a t i o n a n d c o n s e r v a t i o n o f E g y p t i a n a n t i q u i t i e s ; M. D a - m e r j i, C o n s e r v a t i o n o f a n t i q u i t i e s i n Ir a q ; E. A k u r g a 1, R e s t o r a t i o n a n d c o n s e r v a t i o n o f m o n u m e n t s i n T u r k e y ; Z. W y s o c k i , S c i e n t i f i c r e ­ s e a r c h — p r e p a r a t o r y s t e p f o r c o n s e r v a t i o n o f a n c i e n t m o n u m e n t s . P o d s u m o w a n ia i z a m k n ię c ia o b r a d d o k o n a ł m i n is te r k u l t u r y i s z tu k i p ro f. d r K a z im ie rz Ż y g u 1 s к i o ra z r e k t o r U n iw e r s y te tu W a rs z a w s k ie g o p ro f, d r h a b . G rz e g o rz B i a ł k o w s k i , o b a j c z ło n k o w ie K o m ite tu H o n o ­ ro w e g o sy m p o z ju m . P o d k r e ś lili ro b o c z y c h a r a k t e r s p o tk a n ia i o g ro m n y w k ła d p r a c y je g o o rg a n iz a to r ó w .

W a rto n a d m ie n ić , że s y m p o z ju m s ta ło się ró w n ie ż o k a z ją do w y d a n ia k s ią ż k i p t. 50 la t p o l s k i c h w y k o p a l i s k w E g ip c i e i n a B l i s k i m W s c h o d z i e (W a rs z a w a 1968) o ra z w y b ic ia m e d a lu p a m ią tk o w e g o k u czci p ro f. K a z im ie ­ rz a M ic h a ło w sk ie g o . W c zasie s p o t k a n ia g o s p o d a rz e z o rg a n iz o w a li d la o só b z a in te r e s o w a n y c h w y c ie c z k i do P o z n a n ia , K ó r n ik a i K ra k o w a . U c z e s tn ic y m o g li ta k ż e z w ie ­ dzić g a le r ię F a r a s i p r z y g o to w a n ą s p e c ja ln ie e k s p o z y c ję s z tu k i P a lm y r y w M u z e u m N a ro d o w y m w W a rs z a w ie o ra z Z a m e k K r ó le w s k i i P a ła c w W ila n o w ie . K a t a r z y n a U r b a n i a k , W a r s z a w a

Cytaty

Powiązane dokumenty

Autor przedstawia rozwój podstawowych pojęć nauki o zna­ kach oraz ws ka zu je na konsekwencje wynikające z powstania tej nauki dla analizy problemów komunikacji i

Pozór nowoczesności tej dyscypliny tkwi w tym, że nie było ciągłości w jej rozwoju, występowała ona pod różnymi nazwami (jako reto­.. ryka, gramatyka,

Istotę sporu - stwierdza autorka - była kwestia granic wolności oraz służebności wobec Sprawy.. Oa- ko poeta Mickiewicz wymykał się władzy Mistrza, co

oblicze nieprawdopodobieństwa. Egzotyzm a prawdopodobieństwo literackie". odmienność i niezwykłość^, z drugiej - od teorii literackiego prawdopodobieństwa, autorka

Analizę porównawcza wersji nielicznej i recytacyjnej tekstów prowadzi do stwierdzenia« że tekst pieśni zrytmizowany jest po­ dwójnie: pierwszą rytmizację«

Autorka uważa ze słuszne badanie tych cech w dwóch zakresach problemowych: jako praw rządzących zabie­ gami uwiarygodniania świata przedstawionsgo, działających

Trzeci tom edycji pism Leona Schillera obejmuje zachowanę tylko częściowo wojenną twórczość reżysera (większość rękopisów uległa zniszczeniu w

W szkicach tych autorka dowodzi, że fan­ tastyka nigdy nie była przeznaczona wyłęcznie dla dzieci (omawiane księżki powstawały w cięgu 170 lat).. Fantastyka