Koszty spółdzielczego budownictwa jednorodzinnego na tle wielorodzinnego

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S ________________FOLIA OECONOMICA 16, 1982___________________

K rz y s z to f S t a n g ie r s k i * , J e r z y W alew icz* KOSZTY SPÓŁDZIELCZEGO BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO NA TLE WIELORODZINNEGO

1 . Z ary s problem u i w prow adzenie do a n a liz y

W powszechnym p rz e k o n a n iu budownictwo je d n o ro d z in n e j e s t d ro ż s z e od budownictwa w ie lo ro d z in n e g o i ta k j e s t w i s t o c i e ; k o s z t m ie sz k an ia w domu jed n o ro d zin n y m m usi być wyższy ze w zględu na zn aczne r ć ż n ic e s ta n d a rd u pow ierzchniow ego na n i e -k o rzy ść m iesz-kań w b lo -k a c h . Z re g u ły ta k ż e w y stę p u je podobna ró ż n ic a w s ta n d a r d z i e w ykończenia m ieszk ań .

J e ś l i je d n a k przyjm iem y z a ło ż e n ie , że n i e w y stę p u je i s t o t n a ró ż n ic a s ta n d a rd u m ieszkaniow ego m iędzy obu ty p am i budownictwa i o d n iesiem y k o s z ty budowy do j e d n o s t k i użytkow ej m ieszkań Cm p o w ie rz c h n i u ż y tk o w e j) , to nasuwa s i ę p y t a n i e , j a k i e w tedy C zy n n ik i mogą wpływać na ew en tu aln e podw yższenie kosztów bu-downictwa je d n o ro d z in n e g o . Powodem może być:

- mała k o n c e n tr a c ja budow nictw a, m ałe p la c e budów, b ra k ko-r z y ś c i d u ż e j s k a l i p ko-r o d u k c ji;

- n is k a zabudowa ( l- 2 -k o n d y g n a c y jn a ) , k tó r a w ed le p o ls k ic h badań j e s t k o s z to w n ie js z a o ok o ło 20-30% od zabudowy 5-kondygna- c y j n e j 1 ;

- duża lic z b a ś c i a n ze w n ę trz n y ch , wymagających z a b e z p ie c z e -n ia iz o la c y j-n e g o .

* D r , a d iu n k t w Z a k ła d z ie Ekonomiki Budownictwa i in w e s ty c ji I n s t y t u t u Ekonomiki P ro d u k c ją .

1 P o r. Z. W o ł o c h o w i c z , C zy n n ik i k s z t a ł t u j ą c e ceny i k o s z ty , " B iu le ty n - In fo rm a c ja o Budow nictwie 1Л 1, n r /-o.

O s t a t n i c z y n n ik t r a c i swoje z n a c z e n ie w z w a rty c h form ach budownictwa J e d n o ro d z in n eg o (sz e re g o w e j i a tria ln o d y w a n o w e j), Z p o z o s t a ł y c h czynników t y l k o d r u g i ma w a lo r obiek ty w n y ; wynika z tec h n ic z n o -u ž y tk o w v c h w ła ś c iw o ś c i b udow li. I s t o t n i e , w m iarę

2

w z ro s tu l i c z b y k o n d y g n a c ji, k o s z t 1 ra p o w ie rz c h n i użytkowej n i e u c h r o n n ie spada na s k u te k p o d z ia ł u k o s z tu u rz ą d z e ń wspól-ny ch , n i e z a le ż n y c h od l i c z b y k o n d y g n a c ji, p r z e z ro sn ą c ą w m iarę wysokości p o w ie rz c h n ię m ieszkań. Takimi elementami n i e -zmiennymi s ą np. dach i fundam enty.

P r o p o r c j e między s k a l ą budownictwa w ie lo r o d z in n e g o a J e d n o -, ro d zin n e g o w P o l s c e Ludowej u k ł a d a j ą s i ę od l a t na k o rzy ść budownictwa w i e l o r o d z i n n e g o . . Nie zawsze t a k Jednak b y ł o , a i o b e c n ie na ś w i e c l e można wskazać w i e l e k ra jó w , w k tó r y c h bu- dov/nictwo j e d n o r o d z in n e zdecydowanie przew aża. W w ię k s z o ś c i krajów e u r o p e j s k i c h u d z i a ł budownictwa J e d n o ro d z in n eg o s t a l e w z r a s t a , a.w n i e k t ó r y c h , Jak ryj. w D a n ii 1 Norwegii u d z i a ł bu- .dynków Je d n o ro d z in n y c h w c a ł e j s u b s t a n c j i m ieezkaniowej j e s t w ięk szy n i ż zabudowy w i e lo r o d z i n n e j . Sprawą godną z b a d a n ia s ą r e l a c j e kosztów m ieszkań w obu ty p a c h budownictwa, w t y c h k r a j a c h , k t ó r e o d z n a c z a ją 3 i ę dużym u d z ia łe m zabudowy je d n o -r o d z i n n e j . Można bowiem s ą d z i ć , i ż na k o s z ty t e j zabudowy n i e b ę d z ie Ju ż wpływał negatyw nie c z y n n ik m ałej s k a l i .

Wybraliśmy w tym c e lu dwa k r a j e Europy Z a c h o d n ie j i Wielką E r y t a n i ę , g d z ie n i s k i dom Je d n o ro d z in n y s ta n o w i t r a d y c y j n i e dom inujący t y p budownictwa mieszkaniowego-^ o r a z RFU, g d z ie mimo t r a d y c j i w ie lo ro d z in n e g o budownictwa w m i a s ta c h , w o s t a t n i c h l a - t s s h o b s e rw u je s i ę znaczny w z r o s t r o l i budownictwa j e d n o r o - dsioc&ago“ .

2

P o r, J . f i o r y ń s k i , Przyczynek do d y s k u s j i o wysokości zabudowy m ie s z k a n io w e j, "Sprawy Mieszkaniowe" 1978, z . 4 , s . 55. V t y n opracowaniu można z n a l e ź ć a n a l i z ę p rzy c z y n zmian u d z i a ł u zabudowy j e d n o r o d z in n e j w z a s o b i e i p r z y r o ś c i e zasobu m iesz k an io -wego. W yczerpujące dane s t a t y s t y c z n e w t y c h k w e s tia c h p o d a je A. A n d r z e j e w e k i , T en d e n cje rozwoju budownictwa

mieszka-niowego w k r a j a c h e u r o p e j s k i c h w l a t a c h s i e d e m d z i e s i ą t y c h , "Sprawy M ieszkaniowe" 1978, z . 4.

v Ibidem , s . 54.

^ U d z ie ł m ieszkań wybudowanych w domach l i c z ą c y c h 1 lu b 2 m ie s z k a n ia w y n o sił w RFN: 1970 r . - .44#, 1975 r . - 57K. Dane za A n d r z e j e w s k i m , op. c i t . , s . 17.

Ś r e d n ie k o s z ty budowy 1 m'' p o w ie rz c h n i u ży tk o w ej m ieszkań różnego ty p u w b udow nictw ie s e k t o r a p u b l ic z n e g o w W i e l k ie j B r y t a n i i

Budownictwo t r a d y c y j n e , Budownictwo u przem ysłow ione

Rodzaj domów 1969 1973 ś r . 1969- -1973 1969 1973 ś r . 1969- -19 7 3 f u n t . s z t . • % f u n t .s z t . % f u n t . , s z t . f u n t . , s z t . % f u n t .s z t . % f u n t .s z t . % Ogółem m ie s z k a ln e 43,49 1 1 6 ,4 88,27 1 1 9 ,c 6 0 ,0 2 118,4 44,89 124,5 77,61 108,7 5 7 ,1 7 116,0 1 i 2 -m ie sz k a - niowe 37,35 1 0 0 ,0 7 4 ,1 6 100,0 50,69 100,0 36,06 1 0 0 ,0 7 1 ,3 7 1 00,0 4 8 ,4 2 1 00,0 W ielom ieszkanio-we _{5 7 ,0 0 152,6 126,42 170,5 67,30 132,6 54,57 151,3 97,5 2 136,6 73,1 7 151,1}

Ź r ó d ł o : Opracowanie i o b l i c z e n i a w ła sn e na p o d s ta w ie : "Housing and C o n s t r u c t i o n S t a -t i s -t i c s " , No 13, 1 - s t q u a r t e r 1975. HMSO. K o sz ty bu d o w n ic tw a je d n o ro d z ln n o g > na tl e w le lo ro ^ .g ln n e Ę o ^ 0 5

Dane w t a b . 1 J e d n o z n a c z n ie w sk azu ją na względną t a n i o ś ć budownictwa J e d n o ro d z in n eg o w o d n i e s i e n i u do w ie lo r o d z in n e g o ; r ó ż n i c a J e s t b a rd z o z n a c z n a , bo wynosi od 3 2 ,8 $ do 7 0 ,5 $ . Cha-r a k t e Cha-r y s t y c z n e d l a budownictwa mieszkaniowego w W ie l k ie j BCha-ry- Bry-t a n i i s ą duże wahania kosztów , w y n ik a ją c e z o g ó l n e j s y t u a c j i w g o s p o d a r c e , a z w ła sz c z a w z ro s tu cen m a te ria łó w budowlanych ( s t a l i , t a r c i c y , ce m e n tu ), Z te g o powodu w ybraliśm y dane s t a -t y s -t y c z n e odnoszące s i ę n i e t y l k o do Jednego czy dwóch l a t , a l e o b l i c z y l i ś m y ś r e d n i e k o s z ty w l a t a c h 1969-'1973.

Komentarza wymaga r ó ż n i c a między budownictwem uprzem ysłow io-- nyci a tra d y c y jn y m . Dane z t a b . 1 w sk azu ją na w zględną t a n i o ś ć budownictwa uprzem ysłow ionego. Należy Jednak być ostro żn y m p rzy s t a w i a n i u t a k i e j t e z y . W W ie lk ie j B r y t a n i i z a k r e s p o j ę c i a "budownictwo uprzem ysłow ione" J e s t bowiem inny n i ż w P o l s c e : za-l i c z a s i ę t u oprócz p r e f a b r y k a c j i i m o n o litu t a k ż e budowni-ctwo tradyfcyjne u le p s z o n e . U d z ia ł p r e f a b r y k a c j i w t a k pojętym

5 budownictw ie s t a n o w i ł t y l k o około połowę .

T a b e l a 2 Średnie koszty budowy 1 różnego rodzaju budynków m ieszk aln y ch

w budownictwie tradycyjnym i uprzemysłowionym w RFN

Rodzaj domóv/

,Budownictwo t r a d y

-c y jn e Budownictwo u p r z e -mysłowione Bud. t r a d y -c y jn e = 100

1970 . 1976 1970 1976 I DM % DM % DM $ DM % 1970 1976 M ie sz k a ln e i . o^'óiex 114 100,9 i e e 101 ,6 125 9 7 ,6 206 9 8 ,6 109,6 109,6 1 o i e s z k a -r.io've • 115 101 ,é 107 — X О л >• О 129 100,8 204 9 7 ,6 112,2 109,0 2-rr.ic3zka-r.iowe 113 _{100,0 165 100,0 120 100,0 209 100,0 113,3 113,3} V’i e l o m i e s z -k a n io v e 115 101,8 193 104,3 120 9 3 ,0 209 100,0 104,3 108,3 Ź r ó d ł o : Opracowanie i obliczenia własne na podstawie: N. 'cr.'ir.er, -ie f.olie des Mauer^erksbaues am Baurrarkt, "Baumarkt" 1 9 7 ? , s. 17.

J _{Opracowano nn podstav/ie "Annual Bulletin of Housing and}

Luilcj i'::; Statistics for Europe" (ONZ) i "Housing and Construction t jti_{atlcs" (v.ielka Brytania;.}

Budownictwo J e d n o ro d z in n e s k u t e c z n i e k o n k u ru je z budownictwem w ielo ro d zin n y m pod względem kosztów . W przypadku s to s o w a n ia t e -c h n ik t r a d y c y jn y c h wyższość budownictwa Jed n o ro d z in n eg o J e s t n i e z n a c z n a , a l e z b ieg iem l a t r ó ż n i c a pow iększa s i ę na n ie k o -r z y ś ć budownictwa w ie lo -r o d z in n e g o .

V/ budownictw ie uprzemysłowionym m ie s z k a n ia w domach Jedno-ro d zin n y c h b y ły początkowo n i e z n a c z n i e d r o ż s z e ( 2 ,4 -3 ,2 7 - ) by w 1976 r . o s ią g n ą ć poziom kosztów p raw ie t a k i J a k w b lo k a c h .

Zwrócić t r z e b a t e ż uwagę na w y ra ź n ie wyższe k o s z ty budow-n ic tw a uprzem ysłowiobudow-nego we w s z y s tk i c h r o d z a j a c h zabudowy. Bu-downictwo uprzem ysłow ione w RFN o p i e r a s i ę p ra w ie w y łą c z n ie na c i ę ż k i e j p r e f a b r y k a c j i ; do budownictwa t r a d y c y jn e g o ' z a l i c z a s i ę tam n a to m ia s t w i e l e t e c h n i k m ieszanych (tz w . M ischbauweise), w k tó r y c h s t o s u j e s i ę prefabrykow ane elem en ty d ro b n o - i średniowymiarowe o r a z budownictwo m o n o lity c z n e ( t o o s t a t n i e n i e odgrywa w RFN w ię k s z e j r o l i ) ^ .

2 ^

Koszt J e d n o s t k i użytkowej m ieszkań (m , n r ) w zabudowie j e d n o r o d z in n e j n i e t y l k o n i e musi być w ię k szy n i ż w zabudo-wie b lo k o w e j, a l e nawet - p rz y d u ż e j s k a l i te g o budownictwa i t r a d y c j a c h wykonawstwa - J e s t w y ra ź n ie m n ie js z y ( d o b i t n i e w sk azu je na t o p rz y k ła d W ie l k ie j B r y t a n i i ) .

V/ P o l s c e zabudowa je d n o r o d z in n a n i e j e s t t a k p o p u la r n a . Od w ie lu l a t J e j u d z i a ł w tw o rz e n iu nowych zasobów m ieszka-niowych sp ad a: w 1970 r . w y n o sił 29%, z a ś w 1975 i 1976 r ,

П

235» . W l i c z b a c h bezwzględnych n i e j e s t t o je d n a k mało; w 1974 r . wybudowano w P o l s c e około 30 t y s i ę c y domów J e d n o ro d a in nych .

Problem p o le g a je d n a k na tym, i ż domy t e p o w s ta ły p raw ie w y łą c z n ie ja k o budownictwo in d y w id u aln e (domów s p ó ł d z i e l c z y c h

Z ak res sto s o w a n ia t a k p o j ę t e g o budownictwa uprzem ysłow io-nego j e s t w RFi: b ard z o mały: w 197& r . budynki prefabrykow ane s ta n o w ił y z a le d w ie około k% budynków w ie lo r o d z in n y c h . V,7r: fi. S a n d n e r , Die R o l l e d es Mauerwerksbaues om "Baurriarkt4, "Baumarkt" 1977, s . 17.

^ A n d r z e j e w s k i , op. c i i . , s . 16.

~ I n fo r m a c ję t ę podajemy za: E. K u m i n e k . Koszty budowy domów j e d n o r o d z in n y c h w budownictwie indywidualnym i u s p o łe c z n io -nym, "Sprav/y ľ.ieszkaniow e" 1976* z . 1 , s . 20.

. q

vykonane w V y m roku j e d y n i e 70?)' , w ię c e j na w sia ch i w ma- 1ych m ia s te c z k a c h , m niej w d u ŕy c h m ia s ta c h ; w ię k s z o ś ć - w : Le до s pod'! rezym, p r z y w k ła d z ie p ra c y i n w e s to r a 1 je g o r . Tak w ię c , t a duża stosunkowo s k a l a budownictwa d o ty -czy'. -^r-proszonych, p o jed y n czy ch budów, re a liz o w a n y c h w sposób n i с / C’r a n l zov.1 any i n i e s t w a r z a j ą c a p r z e z t o odpowiedniego s t o p n i a k o n c e n t r a c j i . Budownictwo j e d n o r o d z in n e n i e b u d z ił o do-t ą d w ię k s z e jo z a i n t e r e s o w a n i a z e s t r o n y p o l i t y k i m ie sz k an io

-we i

w e j ' . ľ'ie prowadzono s z e r s z y c h badan nad wyborem odpowied-n i c h d l a te g o budownictwa t e c h n o l o g i i budowlanych, efektyw nych

1 *1

m a te r ia łó w , r a c j o n a l n y c h form zabudowy i t p . Budownictwo j e d -n o r o d z i-n -n e -n i e b y ło więc lic z ą c y m 3 i ę k l ie n te m a n i d l a wykonaw-stwa u s p o łe c z n io n e g o , a n i d l a u rb a n is to v / i a r c h i t e k t ó w , a n i te:: d l a w ła d z . Zmierzamy do t e g o , by wykazać, i ż w warun-k ach p o l s k i c h n i e nożna b y ło mówić o z o rg a n izo w a n ej p o l i t y -ce vi acz budowlanych wobec budownictwa n i s k i e g o , k t ó r e j celem r c . ; i a r o być j e g o u p o w s z e c h n ie n ie i p o t a n i e n i e . Budovmictwo to b y ł" więc zapewne d r o ż s z e . cd w ie lo r o d z in n e g o , a w każdym r a -z i e w ład -ze n i e s t w a r z a ł y warunków, by m iało ono być t a n i e . ć r u r i e j połowie lat s i s d e r a d z i e s i ą t y c h s y t u a c j a u l e g a z ia n i e . Budownictwem jedn o ro d zin n y m ja k o problemem społecznym o wymiarze krajovým z a i n t e r e s o w a ł y s i ę w ład ze. Z atw ierd zo n y w 1975 r . rządowy program badawczy PR-5 pośw ięca w i e l e m ie js c a rozwojowi budownictwa je d n o r o d z in n e g o . W z a ł o ż e n i a c h te g o p ro -gramu a k c e n t u j e s i ę g łó w n ie dwa problem y: u n o w o c z e ś n ie n ie metod wznoszenia domów o r a z s u b s t y t u c j ę m a te ria ło w ą . Zam ierza s i ę wdrażać t e c h n i k i u p rzem y sło w io n e, l e c z t a k i e , k t ó r e by uwzglę-dniamy odmienność te g o budownictwa i je g o b a r d z i e j indywi-d u alizo w an y c h a r a k t e r . U now ocześnienie t e c h n i k budowy p ozw oli na z m n i e j s z e n i e m a t e r i a ł o c h ł o n n o ś c i o 30% i p r a c o c h ło n n o ś c i o 33/-. W e f e k c i e powinno n a s t ą p i ć p o t a n i e n i e te g o budownictwa.

Równocześnie r o d z i s i ę i d e a p o w ie rz e n ia r e a l i z a c j i

budow-Ibidem , s . 25.

J Znamienny j e s t f a k t , i ż w podstawowym p o d rę c z n ik u akade-mickim A. A n d r z e j e w s k i e g o , P o l i t y k a m ieszkaniow a, V.'arszawa 1930, o budow nictw ie jedn o ro d zin n y m w o g ó le s i ę n i e mówi.

1 1 •

Pewne próby w tym z a k r e s i e b y ł y prowadzone, l e c z n i e da-ł y or.- żadnych l i c z ą c y c h s i ę e fe k tó w .

n ic tw a je d n o ro d z in n e g o s p ó ł d z i e l c z o ś c i m ieszk an io w ej1" . Krajowy m o n o p o lis ta w d zie d z i n i e budownictwa w ie lo ro d z in n e g o p rz y jm u je z a d a n i e u p o w sz e c h n ie n ia nowoczesnego i t a n i e g o budov,1n i c t w a je d n o ro d z in n e g o w p o s t a c i tzw , "d ru g ieg o f r o n t u mieszkaniowe-go" Program b y ł imponujący i am bitny. W o k r e s i e p i ę c i u l a t 1976-1980 zam ierzano wybudować 50 t y s i ę c y s p ó ł d z i e l c z y c h domków, c z y l i 10 t y s i ę c y r o c z n i e (w 1974 r . n i e c a ł y 1000)1/4.

Budownictwo je d n o r o d z in n e w P o l s c e po r a z p ie rw s z y w swej h i s t o r i i u z y s k a ło s z a n s ę rozwojową w c i e n i u o p i e k i państwa £ p otężnego in w e s to r a - s p ó ł d z i e l c z o ś c i m ieszk an io w ej.

Od te g o momentu rozpoczyna s i ę z a s a d n i c z a c z ę ś ć naszego o p rac o w an ia . P o w sta je bowiem problem ; w jak im s t o p n i u r e a l i z a -c j a te g o programu p r z y c z y n i ł a s i ę do p o t a n i e n i a budownictwa n i s k i e g o o ra z czy z m n ie js z y ły s i ę r ó ż n i c e kosztów między tym budownictwem a w ielo ro d z in n y m . Odpowiedź, j a k i e j u d z ie lim y n i e b ę d z ie w y c z e rp u ją c a . S kłada s i ę na t o w i e l e p rzy c z y n ; b ra k J e s t wiarygodnych i n f o r m a c j i s t a t y s t y c z n y c h w z a k r e s i e kosztów bu-downictwa Jed n o ro d z in n eg o p rz e d 1975 r ; budownictwo n i s k i e j e s t b ardzo ró żn o ro d n e ; w związku z tym poziom je g o kosztów j e s t f u n k c j ą w ie lu czynników. Z a d a n ie , J a k i e stawiamy p rz e d tym o-pracowaniem, t o p ró b a w y j a ś n i e n i a k w e s t i i z a s a d n ic z y c h na t y -l e , na i l e pozwala n i e p e ł n y m a t e r i a ł źródłowy.

Do badań w y k o rz y s ta liś m y dwa z a s a d n i c z e ź r ó d ł a i n f o r m a c j i : m a t e r i a ł y s t a t y s t y c z n e C e n tra ln e g o Związku S p ó ł d z i e l n i Budow-n ic tw a MieszkaBudow-niowego o ra z dane Wojewódzkiej S p ó ł d z i e l n i Mie-szk an io w ej d o ty c z ą c e kosztów r e a l i z a c j i s p ó ł d z i e l c z e g o o s i e d l a domków j e d n o r o d z in n y c h w L o d z i.

A n a liz y w y k o r z y s tu ją c e dane z t y c h ź r ó d e ł s p e ł n i a j ą odrębne f u n k c j e , l e c z tw o rzą pewną c a ł o ś ć . W związku z tym opracow anie s k ła d a s i ę z dwóch odpow iednich c z ę ś c i .

12 Uchwała Rady M inistrów z 1 8 .0 7 .1 9 7 5 r . w s p ra w ie rozwoju budownictwa mieszkaniowego w l a t a c h 1976-1900 (niepublikow ana.).

13 P o r. S. K u k u r y k a , K ie ru n k i rozwoju s p ó łd z i e lc z e g o budownictwa je d n o r o d z in n e g o , " I n w e s t y c je i Budownictwo", ľ , o , z . 2; K. S t a n g i e r s k i , Dylematy rozwoju s p ó ł d z i e l c z e g o budownictwa je d n o ro d z in n e g o w województwie łó d zk im . A rty k u ł zamie-szcz o n y w n i n ie js z y m z e s z y c i e .

14 Uchwała n r 128 Rady M inistrów z d n i a 11.0 6 .1 0 7 6 r . w op ra-w ie rozra-woju budora-wnictra-wa Jed n o ro d z in n eg o ra-w l a t a c h 1 9 7 6 -'

? . Koszty s p ó ł d z i e l c z e g o budownictwa je d n o ro d z in n e g o w P o ls c e w l a t a c h 1976—1978

Poziom i dynamikę kosztów s p ó ł d z i e l c z e g o budownictwa Jedno-ro d zin n e g o na t l e budownictwa w ie lo r o d z in n e g o p r z e d s t a w ia t a b . 3 . A n a liz a danych prowadzi do p r o s t y c h , Ja k k o lw ie k d ość z a sk a -k u ją c y c h wnios-ków. Wzrost kosztów budownictwa J e d n o ro d zin n eg o j e s t z n a c z n ie s z y b sz y n i ż w ie lo r o d z in n e g o . K oszty obu ty c h ro-dzajów budownictwa s p ó ł d z i e l c z e g o b y ły na tym samym po-z io m ie ( r ó ż n i c a po-z a le d w ie 5$0 j e s po-z c po-z e w 1976 r . , w dwa l a t a póź-n i e j d y s ta n s pow iększa s i ę do 455' na n i e k o r z y ś ć budownictwa j e d n o r o d z in n e g o . S t r u k t u r a k o s z tu g lo b a ln e g o z p o d z ia łem na k o s z t b e z p o ś r e d n i i k o s z t to w a rz y s z ą cy j e s t podana w t a b . 4. T a b e l a 3 Jed n o stk o w a k o s z ty g l o b a l n e budynków s p ó ł d z i e l c z y c h w P o l s c e w l o t a c h 1976-1978 Rek Budo’.m ic tv o je d n o

ro-dź in n e Budownictwo w i e lo r o -d z in n e S to su n ek kosztów budownictwa j e d -n o ro d zi-n -n eg o do w ie lo ro d z in n e g o z ł/m 2 _1976=100e' z ł/m 2 _{1 1976=100}/ó 1576 5 914 100,0 5 645 1 00,0 1,05 1977. 8 274 139,9 6 051 1 07,2 _{1 ,37} 1978 9 039 • 1 5 2 ,8 6 221 110,2 1,45

Ź r ó d ł o : Opracowanie i o b l i c z e n i a w łasne wg: danych wew-n ę t r z wew-n y c h CZSBM; J . V; a 1 e w i с z . Koszty i ceny w s p ó ł d z i e l -czym budownictw ie mieszkaniowym (w n i n ie js z y m z e s z y c i e ) .

V,'zrost kosztów g l o b a ln y c h budownictwa je d n o ro d z in n e g o b y ł w v.i-:.kszej c z y ś c i spowodowany powiększeniem kosztów b e z p o ś r e d n ic h (o 4 2 , 5 / ') , gdyż one s ta n o w ią d e c y d u ją c y s k ł a d n i k kosztów . Wska-zać jedrvek n a le ż y p rz y tym na z n a c z n ie s z y b szy p r z y r o s t k o s z - t t o w a r z y s z ą c y c h , k t ó r e pow ięk szy ły z n a c z n ie swój u d z i a ł w k o s z ta c h g l o b a l n y c h . Ten sam p r o c e s z a c h o d z i w budowni- w ie lo r o d z in n y n , g d z ie je d n a k w r e l a c j i : k o s z t b e z p o ś r e d n i - y.'j.vct to w a rz y s z ą c y , du.J:o w ięk szy u d z i a ł s ta n o w i k o s z t towa-

S t r u k t u r a je d n o stk o w y c h kosztów g l o b a l n y c h budynków s p ó ł d z i e l c z y c h w P o l s c e w l a t a c h 1976-1978

3udownictwo je d n o r o d z in n e Budownictwo w i e lo r o d z in n e Rok k o s z t bezpo-ś r e d n i k o s z t tow arzy-sz ą c y k o s z t bezpo-ś r e d n i k o s z t sz ą c yto w arzy

-W skaźniki z ł / m“ % 1976=100 z ł/ m 2 % 1976=100 z ł/ m 2 92 1976=100 z ł/m 2 1976-100% 2 :6 4 : 8 2 : 4 6:C 1 2 3 l* 5 6 7 8 9 10 11 12 ₁₃ 1976 4 792 1 0 0 ,0 1 122 1 0 0 ,0 4 103 1 0 0 ,0 1 542 1 0 0 ,0 1 ,2 0 , 7 4 , 2 2 ,7 1977 6 299 1 31,4 1 975 1 7 6 ,0 4 375 106,6 1 676 1 08,7 1 , 4 1 ,2 3 ,2 2 ,6 1978 6 820 142,5 2 211 1 9 7 ,0 4 410 1 07,5 1 811 1 1 7 ,4 1 ,5 1 , 2 3 ,0 2 , 4 Ź r ó d ł o : J a k do t a b . 3. X o az ty b u d o w n ic tw a jo d no r od z In ne дэ na tl e w io lo ro d z in n e g o

gdy w Jednorodzinnym - 3 r a z y ) . C h a r a k te r y s t y c z n a j e e t te n d e n -c j a do u p o d o b n ia n ia s i ę s t n i k t u r y kosztów obu typów budynków d z i ę k i dużemu w zro sto w i u d z i a ł u kosztów to w a rz y s z ą c y c h w

kosz-ta c h budownictwa j e d n o r o d z in n e g o . T a b e l a 5 S t r u k t u r a kosztów to w a rz y sz ą cy c h w s p ó łd z ie lc z y m budownictwie jed norodzinnym w P o l s c e w l a t a c h 1976-1978 Rok Dokumenta-c j a Przygotowa-n i e t e r e Przygotowa-n u U z b r o je n ie t e r e n u Obsługa i n -w e s ty c y jn a P o z o s t a ł e z ł / n 2 % z ł / m2 % z ł/m 2 % z ł/m “" % z ł / m2 % 1976 132 11,7 121 1 0 ,7 621 55,5 143 1 2 ,7 106 9 , 4 1977 175 8 , 8 68 3 ,4 1 176 59,7 208 1 0 ,5 348 1 7 ,6 1978 172 7 , 8 81 3 ,6 1 411 6 4 ,0 245 1 1 ,0 302 1 3 ,6

Ż r ó d ł o : Opracowanie w ła s n e na p o d s ta w ie danych CZSBM. S t r u k t u r ę nakładów to w a rz y s z ą c y c h w budownictw ie j e d n o r o -dzinnym podano w t a b . 5._ Z d anych, podanych w t a b e l i wynika f a k t wyraźnego wzrostu nakładów na u z b r o j e n i e t e r e n u o ra z b ezw zględnej d o m in a c ji t e j g rupy nakładów w c a ł o ś c i kosztów to w a rz y sz ą cy c h . W y j a ś n i a t o o s t a t e c z n i e p rzy c z y n y u p rz e d n io zaobserwowanej t e n d e n c j i z w ię k s z a n ia nakładów to w arz y sz ą cy c h w g l o b a l n y c h k o s z ta c h budynków j e d n o r o d z in n y c h . Bezpośrednim zaś powodem w zro stu kosztów u z b r o j e n i a t e r e n u j e s t p o s tę p w z a k r e -s i e w ypo-sażenia nowobudowanych domów w i n s t a l a c j e . Według da-nych CZSBM 84£ w z n ie sio n y c h w 1976 r . budynków Jed n o ro d z in n y ch

było pod łączo n y ch do wodociągu m ie js k ie g o i 38,35í do k a n a l i z a

-c j i m i e j s k i e j , w 1978 - 9 2 ,2 i 70,1Jó. P r o s t y , choć n i e p r e o y z y j -

ny, w skaźnik w sk azu je na około 6 0 p ro c e n to w ą poprawę w z a k re -s i e w ypo-sażenia s p ó ł d z i e l c z y c h domov/ w i n s t a l a c j e Cwod-kan.,

g a z , С. О. , c i e p ł a woda) w o k r e s i e l a t 1976-1970.

S p ó ł d z i e l c z e budownictwo J e d n o ro d z in n e j e s t wykonywane w 15

dwóch f o r d a c h o r g a n i z a c y j n y c h :

K o szty s p ó łd z ie lc z e g o budownictw a Jed n o ro d z in n eg o w p o d z ia le na f o ra y r e a l i z a c j i

Rok In w e s to r

K oszty b e z p o śre d

-n i e K o szty to w arzy -sz ą c e K oszt g lo b a ln y L ic zb a

budynków z ł/m 2 _1976-100* z ł/m 2 _1976-100* z ł/m 2 _1976-100% z r z e s z e n ia 1976 z r z e s z e n ia 4 803 1 0 0 ,0 1 065 1 0 0 ,0 5 868 1 0 0 ,0 1 0 0 ,0 447 s p ó ł d z i e l n i e 4 732 1 0 0 ,0 1 388 1 0 0 ,0 6 120 1 0 0 ,0 1 0 4 ,3 90 z r z e s z e n ia 5 528 1 1 5 ,0 1 090 102,3 6 618 1 1 2 ,8 1 0 0 ,0 220 1977 _{s p ó łd z i e ln i e 6 584 139,1 2 286 164,7 8 870 1 4 4 ,9 1 3 4 ,0 484} z r z e s z e n ia 5 842 1 22,7 1 130 106,1 7 020 1 19,6 1 0 0 ,0 368 1978 _{s p ó łd z i e ln i e 7 078} 148,9 2 506 i e o , 5 9 584 1 5 6 ,6 136,5 1 503 t

11 4__________________ K r z y s z t o f S t a n g i er s k i , J o r ? y Valewlo;_______ .___________

- s p ó łr l z i e lc p e z r z e s z e n i a budowy doraków b a z u ją c e na pomocy z a k ła d iw p r a c y ; system g o sp o d a rc z y w zabudowie w o l n o s t o j ą c e j i bl i in i acz o? j ;

- wykonawstwo w sy steir.ie zlecor.yn p r z e z same s p ó ł d z i e l n i e mlenz ••.-miowe; zabudowa z w a r ta ,

Гог.lor kosztów w obu t y c h form ach p r z e d s t a w ia t a b . 6 ,

Budownictwo je d n o r o d z in n e w s y s te m ie gospodarczym o k a z u je s i ę z n a c z n i e ta ŕ .s z e od budownictwa, w p r e f e ro w a n e j p r z e z prog-ram s p ó ł d z i e l c z o ś c i , fo rm ie r e a l iz o w a n e j p r z e z s p ó ł d z i e l n i e mieszkaniowo. Co w i ę c e j , r ó ż n i c a kosztów w o k r e s i e dwóch l a t z w i ę k s z y ł a s i ę t u o ponad JO'.'. P rz y r o s n ą c e j zaś przew adze l i -c z e b n e j budownictwa z le c e n io w eg o n a le ż y d o j ś ć do p r z e k o n a n ia , i ż na o g ó ln y w z r o s t kosztów s p ó ł d zie lc z e g o budownictwa je d n o -ro dzinnego wpływa g łó w n ie d r o ż e n i e t e j w ła ś nie c z ę ś c i budowni-c tw a. Teza. t s , j a k k o lw ie k e w id e n tn a , k ł ó c i s i ę z z a ło ż e n ia m i programu rozwoju s p ó l d z i e ľ czego budownictwa n i s k i e g o , wedle k t ó r y c h w ł a ś n i e sk o n cen tro w an e formy r e a l i z a c j i m iały unowo-c z e ś n i ć i p o t a n i ć t o budownictwo. Prześledźm y t e r a z c z y n n i k i , k t ó r e mogą różnicować k o s z ty budownictwa je d n o r o d z in n e g o w obu formach r e a l i z a c j i .

T a b e l a 7 S t r u k t u r a je d n o r o d z in n y c h budynków s p ó ł d z i e l c z y c h

wg form zabudowy (?C o g ó ln e j l i c z b y budynków)

Rok Formy zabudowy t r a d y c y ; r.e* z w a r te * * s p ó ł d z i e l n i e z r z e s z e n i a s p ó ł d z i e l n i e z rz e s z e n i? . 1976 1977 1976 У 11,6 3 1 ,3 1 4 ,7 Volno s t o j ą c a 6 4 ,3 8 7 ,8 80,1 b l i ź n i a c z s 8 8 ,4 6 8 ,7 8 5 ,3 1 5 ,7 • 1 2 ,2 1 9 ,9 ^ S z e r e g o w a i in n a z w a r ta . Ż r ó d ł o ; Opracowanie i o b l i c z e n i a w łasn e na p o d s ta w ie danych CZSBM.

1. ľv:art<i f o r у zabudr.yу prcwadzą do ‘z m n i e js z e n ia kosztów, zdecydow anie l e p s z e j s y t u n c j i z n a j d u j e c l ę pod tym względem

budownictwo s p ó ł d z i e l n i ( t a b . 7 ) . Czynnik ro d z a ju zabudowy powi-n i e powi-n więc powodować pewpowi-ne o b powi-n iż e powi-nie poziomu kosztów w budowni-c tw ie s p ó ł d z i e l n i .

S t a n d a r d wykończenia może mieć znaczny wpływ na k o s z ty m ieszkań. Dane, J a k im i dysponujemy, w sk azu ją t u na pewną p r z e -wagę budownictwa z r z e s z e ń . Element t e n p o w in ien wpłynąć nega-ty w n ie na k o s z ty budynków z r z e s z e ń , n p . : w budynkach z r z e s z e ń c z ę ś c i e j w y s tę p u je g l a z u r a w k u c h n ia c h i p o m ie s z c z e n ia c h s a n i t a r n y c h (w 1978 r . w 4 8 ,5 $ budynków wobec 2 4 ,5 $ budynków s p ó ł -d z i e l n i ) , w ię c e j J e s t s z a f wbudowanych (w 1978 r . - odpowiednio 1 0 ,5 i 5 , 1 $ ) i obudowy kuchni ( 7 , 2 i 4 , 8 $ ) 1^ . W budynkach z r z e -s z e ń w podobnym -s t o p n i u -s t o -s u j e -s i ę p a r k i e t j a k w budynkach s p ó ł d z i e l n i (4 6 ,6 1 4 4 , 5 $ ) , l e c z p o s a d z k i w p o m ie s z c z e n ia c h s a n i t a r n y c h s ą Ju ż w y ra ź n ie d r o ż s z e w budynkach z r z e s z e ń ( t e r a -k o ta - w 49,356 budyn-ków z r z e s z e ń i w 2 8 ,7 $ budynków s p ó ł -d z i e l n i ) .

3. Brak nam ś c i s ł y c h danych o k o n c e n t r a c j i budowy na p o j e -dynczych p l a c a c h budów, a l e J e s t r a c z e j pewne, że o s i e d l a domków je d n o r o d z in n y c h r e a liz o w a n y c h p r z e z z r z e s z e n i a s ą o w i e le m n ie js z e . Wniosek t e n można wysnuć z p rze w ag i t r a d y c y j -nych form zabudowy w tym b u dow nictw ie. Ten c z y n n ik t a k ż e wpływa k o r z y s t n i e na k o s z ty budownictwa rea liz o w a n e g o bezpo-ś r e d n i o p rz e z s p ó ł d z i e l n i e m ieszkaniow e,

4 . Budynki s p ó ł d z i e l n i s ą c z ę ś c i e j wyższe - dwukondygnacyj-n e , co powinno c b n iż y ć i c h k o s z ty .

5. Brak J e s t i n f o r m a c j i o s t o p n i u w y posażenia w I n s t a l a c j e , a l e na p o d sta w ie pewnego wnioskowania p o ś re d n ie g o n a le ż a ło b y r a c z e j uzn ać budownictwo z r z e s z e ń Jako g o r z e j wyposażone.

Z l i c z b y p i ę c i u czynników r ó ż n i c u ją c y c h k o s z ty aż c z t e r y a a j ą negatywny wpływ na k o s z ty budownictwa z r z e s z e ń , Muszą więc i s t n i e ć in n e powody, k t ó r e zdecydowały o k o n kurencyjno-ś c i z r z e s z e ń w a s p e k c i e kosztów w sto s u n k u do uważanej za b a r d z i e j postępow ą i fo rs o w a n e j p r z e z w ładze s p ó ł d z i e l c z e formy o r g a n i z a c y j n e j r e a l i z a c j i domków. U p rz e k o n a n iu autorów z a s a d n i c z e z n a c z e n ie ma t u d obór t e c h n o l o g i i wykonawstwa ( t a b . В).

W szy stk ie t e i d a l s z e dane Dochodzą z CZSBM i odnoszą s i ę do 1978 r .

T a b e l ą 8 S p ó ł d z i e l c z e budynki j e d n o r o d z in n e wg k o n s t r u k c j i n o ś n e j x

Tfc

o g ó ln e j l i c z b y budynków) P refabrykow ana ( T ra d y cy jn a Rok w i e lk a p ł y t a t w i e l k i b lo k razem z r z e s z e -n i a s p ó ł d z i e l -n i e z r z e s z e -n i a s p ó ł - ' d z i e l -n i e z r z e s z e -n i a s p ó ł d z i e l -n i e z r z e sz e -n i a s p ó ł d z i e l -n i e 1976 1 4 , e 23 ,7 6 ,1 14,1 2 0 ,9 3 7 ,8 7 8 ,7 5 6 ,9 1977 1 6 ,0 3 ,2 19 ,5 7 , 9 35,5 9 1 ,4 6 0 ,4 1976 8 , 0 . 11,1 1 , 8 2 2 ,4 9 , 8 33,5 8 7 ,5 6 1 ,7

x ;,’i e uwzględniamy systemów; m o n olitycznego i s z k ie le to w e g o z powodu r z a d k o ś c i i c h s to s o w a n ia .

Ź r .ó 'd, ł o; Opracowanie w łasn e na p o d s ta w ie danych CZSBM. Budynki r e a liz o w a n e p r z e z z r z e s z e n i a s ą n a j c z ę ś c i e j wyko-nywane w t e c h n o l o g i i t r a d y c y j n e j , podczas gdy p rz y r e a l i z a c j i bu-dynków b e z p o ś r e d n io p rz e z s p ó ł d z i e l n i e z n a c z n ie ś m i e l e j s t o s u j e s i ę metody o p a r t e na p r e f a b r y k a c j i .

V z a k r e s i e budownictwa w ie lo r o d z in n e g o w P o l s c e n i e sposób o b e c n ie stv.’i e r d z l ó je d n o z n a c z n i e w ja k im sto s u n k u J e s t k o s z t budynkóv w t e c h n o l o g i i t r a d y c y j n e j do k o s z tu budynków w s y s -temach uprzem ysłow ionych. Ta niemożność J e s t spowodowana n i e — występowaniem od s z e r e g u l a t budownictwa tr a d y c y jn e g o w fo rm ie o s ie d lo w e j (b u d y n k i t r a d y c y j n e s ą n i e z m i e r n i e rzadko r e a liz o w a -n e , z r e g u ły j a k o tzw. plombowce). Wyklucza t o n a t u r a l n i e sen-sowne porów nanie kosztów budynków uprzem ysłow ionych --wykony-wanych masowo - z budynkami tra d y c y jn y m i17. Nie ma n a to m ia s t w ą tp liw o ś c i iż system y p r e f a b r y k a c j i , tzw . " f a b r y k i domów" s ą r e a l n i e d r o ż s z e od in n y ch t e c h n o l o g i i uprzem ysłow ionych1®.

17

Z dużą rez e rw ą r.ależy s i ę o d n ie ś ć do oceny kosztów budyn-kóv t r a d y c y j n y c h na t l e in n y ch t e c h n o l o g i i . P or.J.W a 1 e w i с z , K o szty 1 ceny w s p ó łd z ie lc z y m budownictw ie mieszkaniowym. A rty k u ł z a w a rty w n i n ie js z y m z e s z y c i e .

1 ô

P o r . b a d a n ia J . P a s z y ń s k i e g o opublikow ane w a r t y k u l e Koszty p r o d u k c j i w bud o w n ictw ie, " F in a n s e " 1978, n r 3. Omówi t n i e ty c h badań p o d a je S t a n g i e r s k i , op. с l t . , Por.

t e ż : ... k i s z e w s k i . Koszty w nowych system ach budownictwa, . j t i budownictwo" 19 7 6 , 1**. ”* 1 p w i ę г , op c i t .

B ad ając o b e c n ie k o s z ty budynków j e d n o r o d z in n y c h dochodzimy do p r z e k o n a n ia , i ż bud y n k i J e d n o ro d z in n e wykonywane t r a d y c y j n i e s ą n a j t a ń s z e . Wniosek t a k i stawiamy n i e t y l k o na p o d s ta w ie p rz e d -staw ionego wywodu, k t ó r y o p i e r a ł s i ę na b a d a n iu kosztów budowni-ctwa z r z e s z e ń i s p ó ł d z i e l n i m ieszkaniowych1^ , a l e i na p o d s ta w ie Innych danych CZSBM ( t a b . 9 ) .

T a b e l a 9 Koszt 1 s p ó ł d z i e l c z y c h budynków Je d n o ro d z in n y c h wg

k o n s t r u k c j i n o śn e j w 1978 r .

•Tradycyjna .M on o lity czn a W ie lk i blok .W ielka p ł y t a Koszt z r z e s z e -n i a , s p ó ł d z i e l -n i e z r z e s z e -n i a s p ó ł d z i e l -n i e z rz e - sze-n i a s p ó ł d z i e l -n i e z r z e s z e -n i a s p ó ł d z i e l -n i e Jed n eg o m^ ( z ł ) 775 1 009 595 1 134 905 1 371 895 1 408 Budynku t r a - dycyj nego - 1005; 1 00,0 1 0 0 ,0 76 ,7 112,4 116,8 135,9 115,4 139,5 3udynku z r z e s z e ń -1005: 1 00,0 130 ,2 100,0 190,6 1 00,0 151,5 1 00,0 1 57,3

Ź r ó d ł o : Opracowanie i o b l i c z e n i a w łasn e na p o d s ta w ie da-nych CZSBM.

A n a liz a danych z a w a rty c h w t a b . 9 prow adzi t a k ż e do i n n e -g o , i n t e r e s u j ą c e g o s p o s t r z e ż e n i a . Mamy t u na m y śli zn a cz n e roz-b i e ż n o ś c i między poziomami kosztów budynków o t e j samej kon-s t r u k c j i l e c z wykonywanych w różnych form ach o r g a n iz a c y jn y c h : budynki z r z e s z e ń s ą z n a c z n i e t a ń s z e . Ka n i s k i e k o s z ty budynków z r z e s z e ń , o p ró cz ooboru t e c h n o l o g i i , wpływają t a k ż e in n e czyn-n i k i , n p . :

- pomoc zakładów p r a c y w z a k r e s i e np . t r a n s p o r t u , w p rzy padku p r z e d s i ę b i o r s t w budowlanych może t o być o d s t ą p i e n i e z r z e -szeniom t a n i c h , n ie p e łn o w a rto ś c io w y c h p r e f a b ry k a tó w i t p . ;

P a t r z t e ż S t a n g i e r s k i , op. c l t . . Z n a jd u ją się tam s z e r s z e ro zw ażan ia o system ach k o n s tr u k c y jn y c h w budowni-c tw ie jedn o ro d zin n y m i i budowni-c h wpływie ha k o s z t y .

- duże z a i n t e r e s o w a n i e budową użytkowników, co p r o c e n t u j e własnym 1 nieewidencjonowanym wkładem p r a c y p r z y budowie;

- m n ie js z e k o s z ty o g ó ln e i z a r z ą d u , co wynika z systemu g osp o d arczeg o wykonawstwa ,

Podsumowanie

1 . W zrost kosztów s p ó ł d z i e l c z e g o budownictwa J e d n o ro d z in n eg o J e s t n iez w y k le s z y b k i i z n a c z n i e p rzew yższa k o s z ty budownictwa w ie lo r o d z in n e g o .

2 . W wyniku t e g o , budownictwo n i s k i e s t a ł o s i ę w c ią g u t r z e c h l a t (1976-1978) d r o ż s z e o 459° od budownictwa w ie lo ro d z in n e * g o .

3. Mimo szy b k ie g o r e l a t y w n i e w z ro s tu kosztów to w a rz y sz ą -c y -c h , o pozio m ie k o s z tu g lo b a ln e g o budownictwa J e d n o ro d z in n eg o d e c y d u ją k o s z ty b e z p o ś r e d n ie (o k o ło 3 / 4 k o s z tu g l o b a l n e g o ) .

4 . Ma o gólny w z r o s t kosztów s p ó ł d z i e l c z e g o budownictwa Jedno-r o d zin n e g o ■ .wpływa w z Jedno-r o s t kosztów budownictwa, rea liz o w a n e g o w f o rm ie b e z p o ś r e d n ie j p r z e z s p ó ł d z i e l n i e m ieszkaniow e, u d z i a ł k tó re g o z n a c z n i e w z r a s t a .

5 . R elaty w n ie duży k o s z t budownictwa rea liz o w a n e g o bezpo-ś r e d n i o p rz e z s p ó ł d z i e l n i e j e s t spowodowany szerszym stosow a-niem t e c h n o l o g i i c i ę ż k i e j p r e f a b r y k a c j i o r a z brak iem pozytyw-nego wpływu, na k o s z t y , c e c h g o spodarczego system u r e a l i z a c j i i n w e s t y c j i ( t a k . J a k J e s t w budownictw ie z r z e s z e ń ) .

3. A n a l iz a kosztów r e a l i z a c j i s p ó ł d z i e l c z e g o o s i e d l a domków je d n o r o d z in n y c h w Lodzi p r z y u l . P i e n i s t e j

3 . 1 . C h a r a k te r y s t y k a o s i e d l a

O s i e d l e " P i e n i s t a " j e s t pierwszym o s ie d le m domków j e d n o r o -d z in n y c h realizowanym p rz e z V/ojewódzką S p ó ł d z i e l n i ę Mieszkaniową

w Ł c i z i . Je sT t o p r z y k ła d budowy nadzorowanej b e z p o śre d n io p r z e z c p ć ł - i z i e l nię , formy n o w ej, k t ó r a m ia ła b y ć , wedle zamie-r z e ń twózamie-rców programu rozwoju s p ó ł d z i e l c z e g o budovnictw a J e d

n o r o d z in n e g o , formą n o w o c z e ś n ie js z ą i t a ń s z ą od t r a d y c y jn y c h s p ó ł d z i e l c z y c h z r z e s z e ń budowy domków.

T e re n o s i e d l a m ie ś c i s i ę w r e j o n i e u l i c s O b y w a t e l s k i e j , P i e -n i s t e j i B r a t y s ł a w s k i e j , od p ó łnocy o s i e d l e o g r a n i c z a j ą t e r e n y PKP. P o w ie rzc h n ia t e r e n u o s i e d l a wyno3i b r u t t o - 21,65 ha a p o w ie rz c h n ia n e t t o - 1 7 ,4 ? h a . O s i e d le j e s t p o ło żo n e w bezpo-ś re d n im s ą s i e d z t w i e w i e lk i e g o o s i e d l a w ie lo r o d z in n e g o - R e t k i - n i , k t ó r e j s i e ć u s łu g ma s łu ż y ć mieszkańcom domków do czasu p o w s ta n ia na P i e n i s t e j w łasnych obiektów usługow ych. O b iek ty t e bowiem p r o j e k t u j e s i ę wykonać d o p ie r o po z a k o ń cz e n iu c z ę ś c i m i e s z k a l n e j . T a b e l a 10 P o w ie rz c h n ie w ró żnych ty p a c h domków na o s i e d l u " P i e n i s t a " (m ) P o w ie rzc h n ia , A В B1 B2 B3 С Zabudowy 7 3 ,1 7 7 4 ,5 6 7 4 ,5 6 7 4 ,5 6 7 4 ,5 6 7 4 ,7 5 Użytkowa 107,92 108,59 105,26 9 3 ,2 9 9 3 ,2 9 103,33 Pokoi i kuchni 7 6 ,3 0 86,26 86,55 7 9,75 7 9 ,7 5 8 1 ,1 0

Ż r ó d ł o ; Opracowanie w ła sn e na p o d s ta w ie 2TE O s ie d la " P i e n i s t a " .

Ka o s i e d l u ma powstać 301 domków w zabudowie z w a r te j - s z e r e g o w e j; u k ła d zabudowy - u lic o w y . Z aprojektow ano 6 typów dom- kćw, k t ó r e oznaczono symbolami: А, В, С, , B2 , B^. Różnią s i ę or.e w i e l k o ś c i ą i rozw iązaniem fu n k cjo n aln y m . P rzy domkach z n a j d u j ą 3 i ę o g ró d k i o w i e l k o ś c i od 90 do 300 ( t a b . 1 0 ) . Dom-k i s ą wyposażone w kom plet u r z ą d z e ń komunalnych w łą c z n ie z d ostaw ą c i e p ł e j wody z s i e c i m i e j s k i e j . T eron o s i e d l a p rz e d ro z -poczęciem budovy b y ł je d n a k j e s z c z e n i e u z b r o jo n y .

Przy budowie zastosow ano t e c h n o l o g i ę uprzem y sło w io n ą, o p a r -t ą na łódzkim s y s -te m ie wielkopły-towym ŁSK; pewne elem enty bu-dynku wykonywano t r a d y c y j n i e ( ś c i a n y d z ia ło w e z c e g ł y , ś c i a n y z e w n ę trz n e z p ł y t ŁSM, a s tr o p y z p ł y t k anałow ych). System LSI'! J e s t w Łodzi n a jta ń s zy m systemem budov.nictr.va uprzemysłowionego

21 ‘

- w ie lo r o d z in n e g o . .

21 . ^

Inwestorem bezpośrednim J e s t Łódzka S p ó łd zie l n i a Mieszkaniowa " O sie d le Młodych* k tó ra w 1975 r . sama r o z p o c z ę ła wykonawstwo p rz y pomocy w łasnego Zakładu Budowlano-Remontowego. J u ż Jednak I . O I . I 976 r . budowę p r z e j ę ł o nowo utw orzone p r z y WSM P r z e d s i ę -b io rs tw o Budownictwa J e d n o ro d z in n eg o (w k ró tc e przemianowane na Zakład Budow lano-Remontowy Wojewódzkiej S p ó ł d z i e l n i M ieszkanio- wej - ZBR-WSM) . S p ó ł d z ie lc z y wykonawca wykonuje tzw . ro b o ty kub atu ro w e, zaś u z b r o j e n i e t e r e n u wraz z drogami dojazdowymi wykonują p r z e d s i ę b i o r s t w a Łódzkiego Z je d n o c z e n ia Budownictwa Ko-munalnego.

P ie rw sz e domy ukończono w 1976 r . Jednak m ieszkańcy wpro-w a d z i l i s i ę d o p ie r o w 1977 r . z e względu na o p ó ź n ie n i a w u z b ra -j a n i u t e r e n u . Do 1979 r . p rzek azan o p raw ie połowę o g ó ln e j l i c z -by domków. O s ie d le J e s t więc w t e j c h w i l i w t r a k c i e r e a l i z a c j i .

3. 2 . Z a ło ż e n ia a n a l i z y kosztów

Badając k o s z ty budowy o s i e d l a pomlniamy n a k ła d y to w a rz y sz ą -c e , a skupimy s i ę na a n a l i z i e samego k o s z tu b e z p o śre d n ie g o budo-wy. Decyzja t a k a J e s t u z a sa d n io n a t r u d n o ś c i ą p r e c y z y j n e j wyce-ny kosztów u z b r o j e n i a t e r e n u , s ta n o w ią c y ch l w i ą c z ę ś ć nakładów to w a rz y s z ą c y c h , Jako że i n w e s ty c j a n i e J e s t J e s z c z e zakończona; k o s z ty u z b r o j e n i a będą d o k ł a d n i e r o z l i c z o n e , na w s z y s tk i e dom- k i , po zakoń czen iu o s i e d l e . Wydaje s i ę J e d n a k , i ż w ś w i e t l e uwag poczynionych w p o p r z e d n i e j c z ę ś c i o p rac o w an ia , o g r a n i c z e - •n ia t a k i e n i e w ie l e z u b o ż a ją m ia ro d a jn o ś ć a n a l i z y i

wypływają-cych z n i e j wniosków..

B adania będą d o ty cz y ć kosztów Jednostkow ych, o d n ie s io n y c h do

2

1 m p o w ie rz c h n i u ż y tk o w e j.

Do a n a l i z y z o s t a n ą w y k o rzy stan e t r z y grupy dokumentów źród-łowych;

- z b i o r c z e z e s t a w i e n i e kosztów opracowane w f a z i e ZTE;

- k o s z to r y s y opracowane p r z e z wykonawcę (ZBR-WSM) w t r a k c i e r o b ó t i u ś c i ś l a j ą c e ZZK;

- z a p i s y k s ię g o w o śc i wykonawcy (ZBRWSM) podsumowujące f a k -t y c z n i e p o n i e s i o n e k o s z -ty r e a l i z a c j i c z ę ś c i o s i e d l a .

W szy stk ie w a r t o ś c i kosztów podajemy w c e n ac h z 1971 r , p r z e -l ic z o n y c h mnożnikiem M-76.

3.3» Przem iany kosztów w t r a k c i e r e a l i z a c j i o s i e d l a

K oszty o s i e d l e przewidywane p r z e z p r o j e k t a n t a i zam ieszczo-ne w ZZK s ą p r z e d s ta w io n e w t a b , 1 1 .

Na p o d s ta w ie danych z t a b e l i można s i ę p rz e k o n a ć , że p ro -jek to w a n e k o s z ty Jednostkow e badanego o s i e d l a n i e o d b i e g a ł y w i s t o t n y sposób od p r z e c i ę t n y c h kosztów s p ó ł d z i e l c z e g o budowni-ctwa n i s k i e g o e n i pod względem w ysokości a n i s t r u k t u r y . W obu p rzy p ad k ach na poziom k o s z tu b e z p o ś r e d n ie g o wpływa p rz e d e wszy- tk im k s z t a ł t o w a n i e s i ę kosztów r o b ó t budowlanych.

Ś r e d n i k o s z t Jednego budynku u s t a l o n o w ZZK na 615 t y s . z ł . F aktyczne k o s z ty r e a l i z a c j i budowy w m ia rę postępów r o b ó t z a c z ę -ł y c o ra z b a r d z i e j r ó ż n i ć s i ę od z a k -ła d a n y c h p r z e z ZZK. Wykonaw-ca r o b ó t ZBR-WSM s p o r z ą d z a ł więc k o l e j n e w e r s je szczegółow ych k o s z to ry s ó w , k t ó r e m iały u z a s a d n i ć u z y s k a n i e ceny b a r d z i e j z b l i ż o n e j do p o n ie s io n y c h p r z e z Zakład nakładów. O s t a t n i ą , uzy-skaną p r z e z n as w e r s ję k o s z to ry so w ą d o ty c z ą c ą z re a liz o w a n y c h do t e j p o ry domków p rz e d s ta w io n o w t a b . 12 . Wzrost kosztów w t e j f a 2 i e n i e wydaje s i ę b a rd z o zn a cz n y . W t a b e l i podano l i c z b y u ś r e d n i o n e ; w r z e c z y w i s t o ś c i zmiany kosztów n a s t ą p i ł y z r ó ż n ą -

s i ł ą w o d n i e s i e n i u do ró żnych typów domków. W artość k o s z to r y -sowa domku w z a l e ż n o ś c i od typu z w ię k s z y ła s i ę od 40 t y s . z ł do 111 t y s . z ł i w y n o e iła od 655 t y e . z ł do 726 t y s . z ł .

Bardzo i n t e r e s u j ą c e s ą podane p r z e z wykonawcę przyczyny zwyżki kosztów r e a l i z a c j i . O tó ż, J e ś l i p r z y j ą ć c a łk o w ity p r z y r o s t nakładów z a 100, t o u d z i a ł p o s z c z e g ó ln y c h czynników b y ł n a s t ę p u j ą c y :

- zmiana w s p o s o b ie wykonania fundamentów; z a m i a s t p rzew i-d z ia n e g o w p r o j e k c i e wylewania z beto n u zastosow ano p r e f a b r y k a - c j ę ; w a r to ś ć p rocentow a - 22%,

- zmiana t e c h n o l o g i i pewnych r o b ó t s ta n u surowego z metody t r a d y c y j n e j na p refab ry k o w an ą - 61%,

Je d n o stk o w e k o s z ty mie szk a ń o s i e d l a "Pie n i s t a " w? ZZK

K o szt b e z p o ś re d n i K oszt tow a- K oszt

g lo -b a ln y ro b o ty

bu-dow lane i n s t . s a n i -t a r n e i n s t . e l e -k try c z n e * гаzem

rz y sz ą c y . z ł z ł z ł я z ł * z ł * 1 . Os. P i e n i s t a 5 045 f 5 ,1 568 7 ,6 170 2 ,2 5 803 7 4 ,9 1 942 25,1 7 745 2

.

_{P r z e c i ę t n e k o s z ty} s p ó l . bud. je d n o ro d . w 1377 r . . 5 170 6 2 ,5 803 9 ,7 170 2 ,2 6 152 7 4 ,4 2 122 2 5 ,6 8 274 ? . Poz. 1 = 100,4 1 0 2,5 136,5 10 5 ,3 1 0 6 ,0 1 0 9 ,3 1 0 6 ,8

Ż r ó d ł o : O pracow anie i o b l ic z e n i a w łasn e na p o d s ta w ie dan y ch W31 w L o d zi 1 CZSBK.

1 2 2 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ K rs y sz to f S

T a b e l a 12 Jednostkow y k o s z t b e z p o ś r e d ni domków wg k o sz to ry só w ZBR-W5M Koszt Roboty bu-dowlane I n s t . s a n i -t a r n e • I n s t . e le k -t r y c z n e Razem z ł/ m 2 V z ł/m 2 5Ć z ł/m Ł % z ł/m 2 * B e z p o śre d n i wg k o szto ry só w 5 721 8 7 ,7 531 8,1 269 4 , 2 Б 521 1 00,0 B e zp o śred n i z ZZK - 100 0 0 1 13,4 90 ,3 157 ,3 1 1 2 ,4

Ż r ó d ł o : Opracowanie i o b l i c z e nia w łasn e na p o d s ta w ie da-nych WSI! w L o d z i.

- zw iązane z p o p rzed n im i zmianami z w ię k s z e n ia kosztów t r a n s -p o r t u ( -p r e f a b r y k a t y z w ytw órni) - 2%,

- w ię k sze k o s z ty p r a c y s p r z ę t u p r z y wykopach - 4 5^-, - s k u te k błędów p ro je k to w y c h - 11?J. T a b e l a 13 Je d n o stk o w y , r z e c z y w i s ty k o s z t b e z p o ś r e d n i domków wg danych k się g o w o śc i ZBR-WSM (cen y z 1971 r . (M-76Í) Koszt Roboty budowlane I n s t a l a -c j e s a n i t a r -ne I n s t a l a -c j e e l e k -t r y c z n e Koszt b e z p o ś r e d n i 1 . ^ o s z t ^ r z e c z y w i s te 6 573“ 531 269 7 373 2 , K o sz to ry sy « 1005» 114,9 1 0 0 ,0 1 00,0 1 1 3 ,0 3. ZZK - 10CX _{1 30,3} 9 0 ,3 1 57,3 127,0 4 , Koszt budown. w ie lo -ro d zin n e g o (LSM) w w o j. łódzkim w 1978 r ( z i / m 2) 3 843 5 . S tosunek p o z . 1 do poz. 4 0 0 - - - 191,8

* Wartość t a z o s t a ł a u s t a l o n a p r z e z autorów p o p rze z p r z e l i c z e -n i e kosztów z uw zględ-nie-niem К»70 do poziomu c e -n 1971 r . z m-noż-ni- mnożni-kiem I-i-76 (6649 z ł x 0 , 7 6 ) .

Na w p ro s t kosztów , J a k w id a ć , n a jw ię k s z y wpływ m iało zwięk-s z e n i e z a k r e zwięk-s u p r e f a b r y k a c j i w porównaniu z do k u m en tacją. Wpływ t e n wyraża s i ę u d z ia łe m 85% (22 + 61 + 2 ) .

Poziom kosztów u s t a l o n y w k o s z to r y s a c h można tra k to w a ć j a -ko p r z y b l i ż e n i e ceny i n w e s t y c j i . K o sz to ry sy s ą bowiem o p raco -wane na p o d s ta w ie o b o w iązu jący ch cenników. R zeczyw iste k o s z ty o r g a n i z a c j i wykonawczej mogą poważnie o d b ieg a ć od c e n z powodu ruchu c e n czynników p r o d u k c j i n i e u w zg lę d n io n y c h w c e n n ik a c h o ra z na s k u te k n ie w ła ś c iw o ś c i p r z e b ie g u p r o c e s u budowlanego ( t a b . 1 3 ) .

K oszty r z e c z y w i s t e p o n i e s i o n e p r z e z wykonawcę s ą w ię k s z e o 13/6 w s to s u n k u do k o s z to ry s ó w , a o 27# w sto s u n k u do ZZK. Wzrost t e n w y s tę p u je J e d y n ie w g r u p i e kosztów r o b ó t budowla-nych wykonywabudowla-nych p r z e z głównego wykonawcę, t z n . ZBR-WSM. Nie znaczy t o j e d n a k , że w r o b o ta c h i n s t a l a c y j n y c h n i e w y s t ą p ił y z w iększone k o s z t y . Ponieważ je d n a k r o b o ty t e b y ły wykonywane p r z e z podwykonawców, k sięgow ość ZBR-WSM n i e r e j e s t r u j e i c h r z e c z y w i s ty c h kosztó w , a j e d y n i e sumy w y n ik a ją c e z k o szto ry só w .

J e ś l i n i e z o s t a n i e z a tw ie rd z o n e nowe, podwyższone do po-ziomu f a k ty c z n y c h kosztów wykonawstwa, fo rm a ln e o pracow anie ko-s z to r y ko-s o w e , t o r o z b i e ż n o ś ć między tymi k o sz ta m i a k o s z to ry s a m i n a le ż y tra k to w a ć Jako s t r a t y wykonawstwa o w i e l k o ś c i 13%. D o k ła d n ie ta k im samym d e f ic y te m wykazały s i ę w 1978 r . ł ó d z k i e p r z e d s i ę b i o r s t w a budowlane wykonujące budynki m ie s z k a ln e w ie lo -r o d z in n e w s y s te m ie Ł3M2 3 . W yraźnie n a le ż y p o d k r e ś l i ć f a k t o - gromnej d y s p r o p o r c j i między k o sz ta m i budownictwa w i e lo r o d z in n e -go i je d n o ro d z in n e g o re a liz o w a n e g o w t e j samej t e c h n o l o g i i LSMj b e z p o ś r e d n i k o s z t 1 m p . u . budynków n i s k i c h j e s t p ra w ie dwu-k r o t n i e wyższy (191,8%), n i ż budynków w i e lo r o d z in n y c h ,

3 . 4 . A n a l iz a składników k o s z tu b e z p o śre d n ie g o w u k ł a d z i e k a lk u la cy jn y m

B ad an ie t a k i e , przeprow adzone na t l e kosztów budownictwa w ie lo r o d z in n e g o , powinno r z u c i ć w ię c e j ś w i a t ł a na p rzyczyny i s t

n i a n i a - w c z e ś n ie j s tw ie r d z o n y c h - nożyc kosztów , r o z w ie r a ją -cych s i ę między budownictwem w ielorodzinnym a jednorodzinnym . Porównując s t r u k t u r ę kosztów obu typów budowniotwa zwrócimy n a jp ie r w uwagę na sp o ro w iększy u d z i e l kosztów b e z p o ś r e d n ic h w budow nictw ie w ielo ro d zin n y m (o około 6 punktów ). Nie j e s t t o , n i e s t e t y , wynikiem o s z c z ę d n o ś c i ty c h kosztów w budownictwie n is k im , l e c z J e d y n ie odpowiednio dużym u d z ia łe m kosztów o g ó l-nych.

W g r o p l e kosztów b e z p o ś r e d n ic h i s t n i e j e znaczna r ó ż n i c a w p r o p o r c j a c h między k o sz ta m i m ate ria łó w a ro b o c iz n y : u d z i a ł ty c h p ie rw s z y c h j e s t w ięk szy i odpowiednio m n ie js z y d r u g ic h w budow-n i c t w i e w ielo ro d zibudow-n budow-n y m . T r a k t u j ą c t o z ja w is k o ł ą c z n i e z więk-szym u d z ia łe m kosztów t r a n s p o r t u i s p r z ę t u w budownictwie w ie lo ro d z in n y m , można uważać, i ż J e s t t o przejawem s u b s t y t u c j i p r a c y żywej i u p r z e d m io to w io n e j; budowa o s i e d l a " P i e n i s t a " o p i e -r a ł a s i ę w większym s t o p n i u na u ż y c iu p ra c o c h ło n n y c h metod tr a d y c y jn y c h .

W t a k e le g a n c k i naukowo sposób n i e da s i ę wytłumaczyć d y s p r o p o r c j i w k a s z t a c h o g ó ln y ch ; mamy t u na m y śli ponad dwu-k r o t n i e w iędwu-k szy u d z i a ł kosztów z a rz ą d u w k o s z c i e o s i e d l a "P ie-n i s t a " , Fakt t e n można J e d y n ie u z a s a d n i ć n i s k ą sp ra w n o śc ią o r -g a n i z a c y j n ą wykonawstwa.

Przejaw y s u b s t y t u c y j n o ś c i w z a k r e s i e s t r u k t u r y kosztów bez-p o ś r e d n i c h s ą t n i d n e do ekonomicznej a k c e p t a c j i ( p a t r z : w e k a i- r . i k i , poz. 3 , t a b . 1 4 ) . Ponad 3 ,5 -k ro tn ern u w zro sto w i p ł a c w bu-dow nictw ie Jednorodzinnym n i e t y l k o n i e to w a rz y s z y odpowiedni spadek kosztów m a te ria ło w o -s p r z ę to w y c h , a l e w y s tę p u je t u t a k ż e w z r o s t poziomu kosztów w porównaniu z budownictwem w ie lo r o -dzinnym. Nie ma z r e s z t ą a n i J e d n e j p o z y c j i kosztów , w k tó -r e j n i e obserwowalibyśmy r ó ż n i c y na n i e k o r z y ś ć budownictwa na o s i e d l u " P i e n i s t a ", Tak duża w a rto ś ć kosztów ro b o c iz n y na tym o s i e d l u wydaje s i ę n i e u z a s a d n io n a na t l e n iezb ęd n y ch kosztów

bu-24 dowy .

^ W żadnym z e z je d n o c z eń budownictwa kluczowego ^ n i e n o t u j e s i ę u d z i a ł u ro b o c iz n y b e z p o ś r e d n ie j w ię k s z e j r i ż 13?

S t r u k t u r o jednostkowego k o s z tu b e z p o śre d n ie g o s p ó ł na t l o woj, m ie js k ie g o ł ó Koszty b e z p o ś r e d n ie m a t e r i a ł y ro b o c iz n a s p r z ę t i t r a n s p o r t in n e k o s z ty bezpo.i r e d - n i e z?/m Ł u_{4 “ z ł/m 5' zł/ir.Ł z ł/m 2 %} 1 . Sudown. je d n o r o -d z in n e na o s , " P i e n i s t a " 2 e f s 38,9 1 47 ^ 2 0 ,С 546 _7,<* 619 8 ,4 2 . 3udown. w i e lo - r e d z . w woj. łó d zk im w 1978 r 2 3^4 53,4 399 9 .1 473 10,9 333 7 , 6 3. W ielkość poz, 2 a 1 COSý 122,5 369,4 1 1 4 ,2 185,9

t

Ż r ó d ł o : Opracowanie i o b l i c z e n i a w łasn e na p o d sta w ie budownictw ie mieszkaniowym a r t y k u ł z a w arty w n i n ie js z y m * z e sz y

Zastosowana na o s i e d l u " P i e n i s t a " częściow o p refa b ry k o w a n a, a w c z ę ś c i t r a d y c y j n a , metoda wykonawstwa w ykazała w k o s z ta c h budowy swą ekonomiczną s ł a b o ś ć . Stosow anie p r e f a b ry k a tó w spowo-dowało podwyższenie kosztów m a te ria łó w , s p r z ę t u i t r a n s p o r t u w s to s u n k u do metody t r a d y c y j n e j , a t a k ż e w sto s u n k u do budow-n ic tw a uprzemysłowiobudow-nego w ie lo r o d z ibudow-n budow-n e g o . T ra d y c y jn a c z ę ś ć wyko-nawstwa n i e p r z y c z y n i ł a 3 ię n a to m ia s t do o s z c z ę d n o ś c i kosztów r o b o c iz n y .

•' Podsumowanie

1. U s ta lo n e na e t a p i e ZTE k o s z ty jed n o stk o w e b udow y-niew iele o d b i e g a ł y od odpow iednich kosztów budownictwa w i e lo r o d z in n e g o .

2. W t r a k c i e r e a l i z a c j i budowy m iał m ie js c e w z r o s t kosztów o 27% w sto s u n k u do poziomu ZTE.

3. Według danych wykonawcy, konti*olowany w z r o s t kosztów wy-n i k a ł w 85>' z powodu r o z s z e r z e n i a z a k re s u p r e f a b r y k a c j i w po-równaniu z p ro je k te m .

4. Rzeczyw iste k o s z ty r e a l i z a c j i c z ę ś c i o s i e d l a s ą w p r z e l i -2

cz esk u na 1 m p . u . b l i s k o dwa ra z y w ię k sze n i ż - porównywalne-go t e c h n o l o g i c z n i e - budownictwa w ie lo ro d z in n e g o w s y s te m ie LSM.

T a b e l a 14 d z i e l c 2ych domów J e d n o ro d z in n y c h na O s ie d lu " P ie n is ta '* d z k ie g o (c e n y z 1971 r . z M-76) -Koszty o g ó ln e Ogółem гаzem og ó ln e budowy z a rz ą d u гаzem k o s z t b e z - poá r e d n i z ł/ m 2 % z ł/m 2 % z ł/m 2 % z ł/m 2 % 5 507 7 4 ,7 523 7 ,1 1 342 1 8,2 1 865 2 5 ,3 7 373 3 554 8 1 ,0 500 1 1,4 334 7 ,6 834 1 9 ,0 4 389 1 5 5 ,0 104,6 4 0 1 ,8 223,6 1 68,0

danych WSM i J . W a l e w i c z , Koszty i ceny w sp ó łd z ie lc z y m

c l e . '

5. A n a liz a r ó ż n i c , w s t r u k t u r z e kosztów w u k ł a d z i e k a lk u l a -cyjnym między badanym budownictwem a w ielo ro d z in n y m , w skazuje na dwie główne przyczyny n iee k o n o m lc z n o ścl budynków Jed n o ro d z in n y ch na o s i e d l u " P i e n i s t a " ; - d ro g a t e c h n o l o g i a budowy, - z ł o o r g a n i z a c j a p r o d u k c j i i z a r z ą d z a n i a powodująca zwyżkę w s z y s tk i c h k osztów , a w s z c z e g ó l n o ś c i kosztów ro b o c iz n y i z a r z ą -du. 4 . Wnioski końcowe

We wnioskowej c z ę ś c i opracowań naukowych a u to r z y alb o pow-t a r z a j ą l a p i d a r n i e w c z e ś n ie j wysnute w n io sk i a lb o na ic h t l e s t a w i a j ą k w e s tie o g ó l n i e j s z e . My wybierzemy t e n d r u g i w a r i a n t .

Zadajemy зо-bie p y t a n i e , Jakim celom społecznym pow inien być podporządkowany program rozwoju s p ó ł d z i e l c z e g o , masowego budowni-ctwa n i s k i e g o w a s p e k c i e Jego kosztów . A n a liz a z am ierzeń twórców te g o programu n i e p o z o sta w ia t u w п азгу т p rze k o n a n iu wątpliwo

ś c i . M iało t o być budownictwo na t y l e masowe i t a n i e aby umoż-l i w i ć w p r z y s z ł o ś ci p o w s ta n ie a l t e r n a t y w y w r o z w lą z e n iu s p o łe c z -nych p o t r z e b m ieszkaniowych: dom Je d n o ro d z in n y - m ie s z k a n ie w b lo k u . Budownictwo J e d n o ro d z in n e powinno w yjść wtedy г dwuzna-cznego g e t t a nowobogackich w i l l i , a s t a ć pełnoprawnym elementem składowym s o c j a l i s t y c z n e j p o l i t y k i m ieszkaniow ej adresow anej do s z e r s z y c h kręgów s p o łe c z n y c h . Termin " s o c j a l i s t y c z n y " n i e p e ł n i w tym z d a n iu f u n k c j i d e k o ra c y jn y c h l e c z a k c e n t u j e s p o łe c z n ą t r e ś ć p o l i t y k i m ie sz k an io w e j. Powinna ona bowiem cechować s i ę p r z y p r z y d z i a l e s p ó ł d z i e l c z y c h domów je d n o r o d z in n y c h konsekwen-tnym systemem p r e f e r e n c j i . , Na p r z y k ł a d , b e z d y sk u s y jn o byłoby p r e f e r o w a n ie r o d z i n w i e l o d z i e t n y c h , którym można b y ło b y oprócz p ie rw s z e ń s tw a w p r z y d z i a l e sto so w ać pewne u l g i kredytowe (d o -_pc chćd r.a osobę w r o d z in a c h w i e l o d z i e t n y c h j e e t n i s k i ) . Warto w tym m ie js c u p rzypom nieć, i ż n i e s p e ł n a 10 l a t temu 63% budu-j ą c y c h w • P o l s c e domy budu-je d n o r o d z in n e s ta n o w ił y r o d z in y r o b o t n i - c ze а u r z ę d n i c z e .

Sprawy, o k t ó r y c h t e r a z mówimy w iążą s i ę - mimo pozorów - z tematem o p rac o w an ia . Prow adzenie p o l i t y k i s p o ł e c z n e j w za-k r e s i e budownictwa je d n o ro d z in n e g o może być t y l k o wtedy s k u te -c z n e , gdy domy t e n i e będą n a d m ie rn ie d r o g i e . Tak, n i e s t e t y n i e j e s t . B a r i e r a kosztów s k u t e c z n i e p r z e c i w d z i a ł a z a i n t e r e s o -waniu tym budownictwem osób i p r o f e s j i , k t ó r e winny być spo-ł e c z n i e n a j b a r d z i e j t u pożądane ( r o d z i n y w i e l o d z i e t n e , pracown i c y pracownaukowi, . l i t e r a c i i t p . ) . Według dapracownych WSM w Łodzi z l i -czby 641 o c z e k u ją c y c h na m ie s z k a n ia w domkach s p ó ł d z i e l c z y c h w .1979 i 19G0 r . t y l k o 6 ,7 /i s ta n o w ią ro d z in y r o b o t n i c z e i 7,85í

praco w n icy naukowi.

Rodsiny r o b o t n i c z e , ' j e ś l i d e c y d u ją s i ę na dom j e d n o r o d z in -ny t o r a c z e j w fo n r.ie in d y w id u a ln e j l u b z r z e s z e ń s p ó ł d z i e l -c z y -c h , g d z i e k o s z ty s ą z n a c z n i e n i ż s z e . J e s t r z e c z ą p a r a d o k s a l n ą , że forsov:ar.a p rzez s p ó ł d z i e l c z o ś ć sk oncentrow ana forma r e a l i z a

-1 U

W o p i nii w ie lu psychologów , socjologów i s p e c j a l i s t ó w do spraw r o d z in y - ro d z in a w i e l o d z i e t n a powinna m ieszkać w domu j edno rc č z i nr.ym,

‘ P a tr-íi J . S z u k s z t a , K ie ru n k i rozwoju t e c h n i k i J e d - v ro d zin n e g o budownictwa m ieszkaniow ego, " A r c h i t e k t u r a " 1971, z .

c j i te g o budownictwa - m ająca p r z y n i e ś ć o b n iż k ą Jego kosztćw - o k a z a ła s i ę w e f e k c i e o w i e le k o s z to w n ie j s z a od t r a d y c y j n e j formy z r z e s z e ń , a i zapewne od budownictwa in d y w id u aln eg o . R e a l i z a c j a s p o łe c z n y c h celów s p ó ł d z i e l c z e g o budownictwa Je d n o ro -dzinnego z n a l a z ł a s i ę w im p a s ie . Bardzo n i e j a s n o , w a s p e k c i e k osztów , wygląda problem k lie n tó w te g o budownictwa. W związku z tym, a również z e względu na In n e s ł a b o ś c i w r e a l i z a c j i t e -go budownictwa2^ wydaje s i ę , i ż d a l s z e kontynuowanie obecnych kierunków Jego rozwoju n i e z n a j d u j e u z a s a d n i e n i e .

W obecnych warunkach p o l s k i c h wobec braku t a n i c h i u p r z e - a ysłow ionych metod budowy domów je d n o r o d z in n y c h i n ie d o b o ru czy n ników p r o d u k c j i w budow nictw ie kluczowym, rozwój budownictwa j e d n o ro d zin n eg o może o p i e r a ć s i ę n i e na j e g o sk o ncentrow anych f o n -mach , a l e b a r d z i e j lu ź n y c h , w k t ó r y c h można w y k o rz y sta ć l o -k a ln e i t a n i e m a t e r i a ł y , s i ł ę ro b o cz ą i zaangażow anie inwes-torów o r a z p r o s t e , t r a d y c y j n e t e c h n o l o g i e , k t ó r e na r a z i e s ą t u n a j t a ń s z e .

Nie nawołujemy p r z e z t o do g e n e r a ln e g o odwrotu od k o n c e p c j i u d z i a ł u s p ó ł d z i e l c z o ś c i w rozwiązywaniu te g o problem u. S ąd z i-my, i ż fachowość o r g a n i z a c j i s p ó ł d z i e l c z y c h nożna t u sz ero k o wy-k o r z y s t a ć , n p . w przygotowywaniu te r e n ó w , pomocy dokumentacyj-n e j , k s z ta ł to w a n i u form zabudowy, n ad zo n j i k o n t r o l i nad s t r o n ą a r c h i te k t o n ic z n o - b u d o w la n ą , s p o ł e c z n e j p o l i t y c e p r z y d z i a ł u t e r e -nów, stym ulowaniu badań nad efektywnymi t e c h n o lo g ia m i i i c h propagowaniu.

Skoncentrowane formy r e a l i z a c j i domów Je d n o ro d z in n y c h p rz e z

s p ó ł d z i e l c z o ś ć b ę d z ie można z powodzeniem zasto so w a ć d o p ie r o

w ted y, gdy wprowadzi s i ę pow szechnie efektyw ne t e c h n i k i U—

p rze m y sło w io n e d o sto s o w a n e do s p e c y f i k i te g o budownictwa o ra z gdy

w y k s z t a ł c i s i ę w k r a j u s p e c j a l i s t y c z n y a p a r a t wykonawczy ( n ie k o -n i e c z -n i e -n a le ż ą c y do s p ó ł d z i e l c z o ś c i m ie s z k a -n io w e j).

^ O bszerne ro zw a ża n ia w t y c h k w e s tia c h p o d a je o t a n-i i e r s к 1 , op. c i t .