53 Stanisław Wyciszczak
Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej
Mój udział w ruchu społeczno-kulturalnym na rzecz miasta i regionu tarnogórskiego
Jako syn Ziemi Tarnogórskiej – rodowity tarnogórzanin – syn miasta o przeszło 480 letniej tradycji górniczej, już jako młody chłopak wychowywałem się na Kronice miasta i powiatu Tarnowskie Góry, obejmującej najstarsze dzieje Śląska i Ziemi Bytomsko – Tarnogórskiej oraz dzieje pierwszego górnictwa w Polsce. Kronika wydana została w 1927 r. przez kronikarza i księgarza Jana Nowaka. Otrzymała ją moja matka w prezencie od Pana Nowaka. Kronika ta w sposób niezwykle przystępny podaje najstarsze dzieje i bogatą historię Tar-nowskich Gór i sąsiednich gmin, górnictwa tarnogórskiego, najdawniejsze za-bytki i pamiątki historyczne na ziemi gwarków świadczące o ciekawej przeszło-ści tej ziemi.
Ta kronika była dla mnie kopalnią wiedzy i wiadomości o historii miasta. Zaszczepiła we mnie dumę z faktu, że mieszkam w tym mieście, rozbudziła nieodpartą chęć i pragnienie szerokiego poznania przeszłości zarówno miasta, w którym się urodziłem, jak i historii tarnogórskiego górnictwa kruszców sre-bronośnych. Górnictwo to na tym terenie trwało od początku XVI wieku, aż do 1913 roku. Coraz bardziej pociągała mnie przeszłość tej ziemi i coraz bardziej interesowałem się historią miasta.
Kiedy w latach 50. ubiegłego stulecia – dzięki przychylności ówczesnych władz powiatowych – zaistniał w mieście Tarnowskie Góry przychylny klimat do powołania stowarzyszenia społeczno-kulturalnego, szybko zrozumiałem, że mogę w tym ruchu znaleźć swoje właściwe miejsce. W 1953 r. powołano w mieście Komitet dla Spraw Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej, który postawił sobie za zadanie:
udostępnienie podziemi tarnogórskich dla celów turystycznych
przeprowadzenie generalnego remontu zabytkowej kamienicy – domu „Se-dlaczka” z XVI w.
konserwację i ochronę zabytków
utworzenie muzeum regionalnego i popularyzację historii Ziemi Tarnogór-skiej.
Jako młody 23 letni student Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Katowicach, za namową mgr. Bolesława Lubosza – późniejszego wybitnego literata i poety, który zaproponował mi wstąpienie do tego gremium – znalazłem się w gronie 17 osób – „pionierów”, które utworzyły Komitet. Widziałem w nim swoje miejsce
54
i możliwość włączenia się do pracy w społecznym ruchu regionalnym w moim mieście w zakresie popularyzacji jego historii i bogatej przeszłości. Szybko – jak na mój wiek i krótki staż społeczny – zostałem członkiem zarządu nowej organi-zacji społeczno-kulturalnej, jakim było Stowarzyszenie Miłośników Historii i Zabytków. Zostało ono powołane w 1954 r. przez działający Komitet dla Spraw Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej.
Utworzone 31 stycznia 1954 roku Stowarzyszenie Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej na bazie celów i zadań Komitetu dla Spraw Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej określiło w swoim statucie następujące cele i zadania kierunkowe:
zbieranie literatury i materiałów dotyczących Ziemi Tarnogórskiej
zabezpieczenie zabytkowych nieruchomości i ruchomości, ich konserwację i odbudowę
urządzenie muzeum podziemnego w zabytkowej kopalni pokazowej zorganizowanie muzeum regionalnego
organizowanie spotkań odczytowo-dyskusyjnych oraz imprez obrazujących tradycje i historię Ziemi Tarnogórskiej
wydawanie i publikowanie materiałów informacyjno – historycznych. Były to więc zadania, które w pełni odpowiadały celom nakreślonym przez wspomniany Komitet, którego byłem członkiem. Tak więc stałem się jednym ze współtwórców nowej organizacji regionalnej. Organizacja ta obchodziła w 2009 roku swój jubileusz 55-letniej pracy społecznej, a dziś cieszy się dużym uzna-niem i szacunkiem w mieście, województwie śląskim i kraju.
Żywo włączyłem się do pracy w nowym Stowarzyszeniu. W 1957 r. powo-łano mnie do zarządu i objąłem funkcję kierownika jednej z najważniejszych sekcji – Sekcji Historycznej. Kierowałem sekcją w latach 1957-1958. Kolejnym jej kierownikiem został mgr Antoni Gładysz (późniejszy profesor i prorektor Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie). Po jego odejściu, w początku lat 60., po-nownie objąłem funkcję kierownika sekcji, którą prawie bez przerwy pełnię do chwili obecnej.
Praca w sekcji stanowi dla mnie możliwość pogłębienia moich zaintereso-wań tarnogórską problematyką historyczną miasta i regionu oraz historią górnic-twa tej ziemi. Jednocześnie zaistniała u mnie potrzeba gromadzenia książek i innych publikacji traktujących o historii miasta, Śląska i górnictwa kruszcowe-go rejonu tarnogórskiekruszcowe-go. Zrozumiałem, że mogę być użyteczny w popularyzacji wiedzy o moim mieście m.in. poprzez organizowanie spotkań historycznych ze społeczeństwem, prowadzenie odczytów i wykładów o tematyce historycznej, organizowanie konferencji popularno-naukowych i sympozjów oraz publikacje materiałów związanych z tematyką tarnogórską.
Moje zainteresowania skierowałem również na działalność przewodnicką w dawnych obiektach górniczych tj. w Sztolni „Czarnego Pstrąga” (w której by-łem czynnym przewodnikiem turystycznym w latach 1957-1969 i oprowadziby-łem
55 225 grup wycieczkowych), jak i po Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach.
W 1962 r. zdawałem pisemny egzamin na przewodnika turystycznego po Sztolni „Czarnego Pstrąga”, zaś w późniejszym okresie – po Zabytkowej Kopal-ni Srebra. Uzyskałem rówKopal-nież – po zdanym egzamiKopal-nie – uprawKopal-nieKopal-nia do prowa-dzenia wycieczek w języku obcym. Otrzymałem też uprawnienia instruktora turystycznego. Działalność w ruchu przewodnickim sprawiała mi również wiele satysfakcji, gdyż obok ukończonych studiów ekonomicznych ukończyłem rów-nież Państwowe Studium Pedagogiczne. Kontakt z turystami odwiedzającymi moje miasto i tarnogórskie podziemia górnicze, stał się dodatkowym bodźcem do poszerzenia mojej wiedzy o regionie tarnogórskim. Praca w ruchu przewodnic-kim była moim drugim „Ja” zaś w Stowarzyszeniu odnalazłem moją „drugą rodzinę”.
W 1975 roku opracowałem i wydałem własnym nakładem pierwszy w mie-ście dla potrzeb przewodników Przewodnik – Informator o Historii i Zabytkach Tarnowskich Gór, który został życzliwie przyjęty przez młodych przewodników turystycznych.
W 1976 wydałem z artystą-plastykiem Wernerem Lubosem bedeker Tar-nowskie Góry (W. Lubos opracował część graficzną). W 1977, dla wydawnictwa turystycznego po województwie katowickim, napisałem historię miasta Tarnow-skie Góry.
W 1990, przy współpracy z mgr. Markiem Kandzią, ukazała się publikacja o mieście pt.: „Tarnowskie Góry – Miasto Gwarków”. Z uwagi na brak na rynku księgarskim szerszej publikacji o historii i zabytkach miasta, zdecydowałem się napisać odpowiedni przewodnik pod nazwą: Przewodnik Tarnogórski, który wydało Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Ujmuje on w krótkim zarysie zbiór najważniejszych wydarzeń w życiu miasta i opis najciekawszych zabytków Tarnowskich Gór, świadczących o historii tego grodu.
Przewodnik ten doczekał się 3 wydań (1990, 1996 i 2000) i wyszedł w wie-lotysięcznym nakładzie, rozchodząc się szybko wśród turystów i osób odwiedza-jących miasto. Dla mnie – autora stanowi to dowód ogromnego uznania dla mo-jego społecznego zaangażowania w działalność na rzecz miasta i Stowarzy-szenia, z którym dzielę radości i smutki dnia codziennego.
W 1954 roku Stowarzyszenie zainicjowało cykl miesięcznych spotkań od-czytowo-dyskusyjnych ze społeczeństwem – znanych dzisiaj jako „Czwartki Tarnogórskie”. Jako kierownik Sekcji Historycznej kontynuuję te spotkania od 1957 r. Do chwili obecnej takich wieczornych spotkań odbyło się w mieście przeszło 310. Dobór odpowiednich tematów i ciekawych prelegentów uczyniły z tych spotkań dobrą formę przybliżenia i przedstawienia społeczeństwu bogatej przeszłości i teraźniejszości Ziemi Tarnogórskiej.
Kontynuuję również, organizowane już od 1958 r. w ramach corocznej im-prezy kulturalnej „DNI GWARKÓW”, konferencje naukowe i
popularno-nauko-56
we. Cieszą się one dużym uznaniem i pozytywną oceną ze strony naszego społe-czeństwa. Pozwoliły wybitnie wzbogacić wiedzę o regionie i zapewnić miastu odpowiednie miejsce na mapie kulturalnej województwa. Do roku 2009 zorgani-zowanych zostało 39 konferencji i sympozjów naukowych i popularno-naukowych. Organizacja tych konferencji wymaga ode mnie dużego osobistego zaangażowania i czasu – daje jednak poczucie, że w jakimś stopniu przyczyniam się do poszerzenia i wzbogacenia wśród społeczeństwa wiedzy o swoim mieście i regionie tarnogórskim. Włączam się od 1957 r. aktywnie do organizacji „DNI GWARKÓW”, wielkiej imprezy kulturalnej miasta, zwłaszcza w ostatnich la-tach, kiedy Stowarzyszenie przygotowuje część pochodu historycznego.
Ważnym odcinkiem w mojej pracy w ruchu społeczno-kulturalnym Stowa-rzyszenia, jest współpraca z mediami (prasą, telewizją). W prasie publikuję ma-teriały z zakresu historii miasta oraz osób zasłużonych dla Tarnowskich Gór i samego Stowarzyszenia. Moje opracowania dotyczące historii miasta są często zamieszczane w różnych katalogach i czasopismach. Również w innych wydaw-nictwach opisujących miasto Gwarków wykorzystywane są one jako materiały źródłowe.
Posiadaną wiedzą i wiadomościami o historii miasta i regionu dzieliłem się wielokrotnie na organizowanych kursach dla przewodników turystycznych po Sztolni „Czarnego Pstrąga” i Zabytkowej Kopalni Srebra, które organizowane były przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Daje mi to zawsze wiele satysfakcji i zadowolenia, że mogę również służyć młodym kandydatom na przewodników turystycznych, którzy te wiadomości przekazywać będą później turystom odwiedzającym miasto i kopalnię, która jest unikalnym obiektem daw-nej techniki górniczej w Europie!
Z organizowanych przez Stowarzyszenie konferencji i sympozjów nauko-wych przygotowuję materiały i referaty do publikacji, które rozsyłane są do zainteresowanych, instytucji naukowych i placówek szkolno-wychowawczych jako dodatkowe źródło do poznawania historii Tarnowskich Gór, zwłaszcza w ramach prowadzonej w szkołach nauki o regionie.
W Stowarzyszeniu – doceniając moje zaangażowanie społeczne – obdarzo-no mnie funkcją Przewodniczącego Zarządu, którą pełniłem w latach 1993-1994, jak i funkcją Zastępcy Przewodniczącego Zarządu, którą aktualnie pełnię obok obowiązków Kierownika Sekcji Historycznej. Moja praca społeczna i działal-ność w regionalnym ruchu kulturalnym na rzecz miasta i regionu spotkała się również z uznaniem ze strony władz, które przyznały mi szereg odznaczeń, me-dali, wyróżnień i dyplomów uznania (np. Ministra Kultury i Sztuki).
W ciągu moich 57 lat nieprzerwanej pracy w ruchu społeczno-kulturalnym, jako jedyny żyjący i pracujący w Zarządzie Stowarzyszenia współtwórca tej organizacji, mam osobiste poczucie, że nie zmarnowałem tego czasu w służbie dla mojego miasta i jego społeczeństwa, dla miasta, z którym związałem prawie całe moje życie, a które jest i pozostanie moją „Małą Ojczyzną”.
