Próba zastosowania analizy wariancji do identyfikacji typu i odmiany miodu pszczelego

Pełen tekst

(1)Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Stanisław. Popek. Katedra Towaroznawstwa Żywności. Próba zastosowania analizy wariancji do identyfIkacji typu i odmiany miodu pszczelego 1. Wprowadzenie Identyfikacja miodów odmianowych byla przedmiotem badań wielu ośrod ków naukowych. Najszersze zastosowanie w tym względ zie znal azła tzw. anali za pylkowa [2, s. 242], [9, s. 127], [20, s. 10]. Obecnie stosowana w naszym kraju metoda polega na określeniu procentowego udziału pyłku poszczególnych gatunków roślin w osadzie miodowym za pomocą techniki mikroskopowej. Pyłek występujący w ponad 45% określa się jako przewodni, a miód z tej rośliny uznaje się za odmianowy. W wypadku występujących w Polsce miodów akacjowych (z robinii akacjowej) za wystarczający przyjmuje się 30% udział pyłku z tej rośliny, w lipowych zaś w 20% [20, s. 10]. W celu identyfikacji odmianowej miodów wykorzystywana była również analiza sensoryczna [18, s. 103]. Ponieważ metoda analizy pyłkowej jest czasochłonna i często zawodna, a analiza sensoryczna często uwawanajest za subiektywną, wielu badaczy starało się wykorzystać analizę parametrów fizykochemicznych miodów do ich identyfikacji odmianowej [3, s. 145], [12, s. 146]. Spośród badanych fizykochemicznych parametrów jakości miodów jako najbardziej przydatny do identyfikacji miodów wymienia się przewodność elektryczną właściwą, która glównie pozwałała jednak na odróżnienie tylko miodów nektarowych niektórych odmian od nektarowych wielokwiatowych oraz spadziowych [4, s. 87], [15, s. 87] . Nie przyniosly oczekiwanych rezultatów badania mające na celu identyfikację miodów na podstawie zawartych w nich barwników, głównie flawonoidów [5, s. 55] oraz na podstawie pomiarów parametrów barwy w systemach L a* b* i X Y Z [10]..

(2) I. Stanisław. Popek. W dostępnej literaturze odnotowuje się także próby rozróżniania miodów na podstawie innych parametrów fizykochemicznych. Do tego celu wykorzystywano analizę kwasów aromatycznych [19, s. liS], aminokwasów [6, s. 165], zawartość wody oraz kwasowość ogólną lub czynną [8, s. 453], zawartość popiołu ogólnego oraz przewodność elektryczną [4, s. 87], zawartość cukrów, popiołu ogólnego, parametry barwy oraz kwasowość czynną [8, s. 453], stosunek stężenia glukozy do stężenia fruktozy [13, s. 104]. Metody te nie pozwalają jednak na sklasyfikowanie wszystkich miodów na poszczególne typy i odmiany. Proponowane są także metody polegające na pomiarze kilku bądź kilkunastu cech fizykochemicznych miodów i poddaniu ich różnorodnym analizom statystycznym (np. analiza wariancyjna, analiza kanoniczna, analiza głównych komponentów, analiza wielowymiarowa, analiza taksonomiczna) w celu wyboru kilku cech jako optymalnego wyróżnika odmianowego lub geograficznego [8, s. 27], [14, s. 19]. Zabiegi te pozwoliły jedynie na pogrupowanie badanych miodów w trzy lub cztery grupy, nie odpowiadające jednak odmianowaści. W celu poprawienia skuteczności identyfikacji stosowano kompilację róż nych metod, np. analizy pyłkowej i pomiaru niektórych parametrów fizykochemicznych, w tym przewodności elektrycznej właściwej [15, s. 87]; zawartości popiołu, wody, oznaczenia pH i kwasowości ogólnej [8, s. 453] oraz analizy sensorycznej [l, s. 457], co nie przyniosło jednak satysfakcjonujących rezultatów. Pomimo stosowania tak różnorodnych metod nic opracowano skutecznej metody, która w zadowalającym stopniu pozwoliłaby identyfikować typ i odmianę miodu, co stanowiło cel niniejszej pracy.. 2.. Materiał doświadczalny. I metody. badań. Materiał doświadczalny stanowiły próbki miodów pochodzące ze zbiorów w latach 1997 i 1998. Ogółem badaniom poddano 73 próbki miodów niestandaryzowanych, należących do trzech typów (nektarowego, nektarowo-spadziowego i spadziowego) oraz odmian miodów nektarowych (akacjowej, lipowej, wrzosowej, rzepakowej, wielokwiatowej, gryczanej). Próbki miodów znajdowały się w opakowaniach jednostkowych, które stanowiły słoiki szklane o pojemności O,25 dm' i O,5 dm' z zamknięciem typu "twist off'. Próbki przechowywano do momentu rozpoczęcia badań w szczelnie zamkniętych opakowaniach szklanych, w temperaturze l6-20°C. Każdą próbkę miodów poddano fizykochemicznym badaniom następują cych wskaźników jakościowych: - zawartości wody metodą refraktometryczną, według PN-88/A-77626, - zawartości ekstraktu ogólnego metodą refraktometryczną, według PN-88/A-77626, - zawartości związków mineralnych wyrażonych jako zawartość popiołu ogólnego [16],.

(3) Próba zastosowania analizy wariancji do identyfikacji .... - zawartości cukrów bezpośrednio redukujących metodą według PN-88/A-77626,. I Lane-Eynona,. - zawartości cukrów ogółem, metodą Lane-Eynona, według PN-88/A-77626, - zawartości sacharozy łącznie z melecytozą, według PN-88/A-77626, - przewodności elektrycznej właściwej za pomocą wielofunkcyjnego miernika komputerowego CX-nl, produkcji firmy Elmetron, według PN-88/A-77626, - kwasowości ogólnej, według PN-88/A-77626, - kwasowości czynnej (pH), za pomocą wielofunkcyjnego miernika komputerowego CX-nl, produkcji firmy Elmetron, według PN-88/A-77626, - lepkości dynamicznej za pomocą wiskozymetru Ubbelohde'a, według PN-81/C-040l1 oraz PN-87/C-89291/20, - liczbowych parametrów barwy w systemie L a* b*, za pomocą kolorymetru Minolta Chroma Meter CR-200 [11], gdzie wartości dodatnie a* wyrażają odcienie czerwieni, wartości ujemne zaś zieleI\, wartość b* wyraża odcieI\ żółci (wartości dodatnie) i błękitu (wartości ujemne), trzeci wymiar L odpowiada jasności, która pionowo przesuwa się od czerni do bieli, -liczby diastazowej, według PN-88/A-77626.. 3. Wyniki. badań. Wyniki badm\ fizykochemicznych przedstawiono w tabeli 1. Na ich podstawie można stwierdzić, że w odniesieniu do wymagań norm jakość badanych miodów określonych typów (nektarowego, nektarowo-spadziowego i spadziowego) oraz odmian typu nektarowego (akacjowego, lipowego, rzepakowego, gryczanego, wielokwiatowego, wrzosowego) była zadowałająca, badane próbki miodów należy zaś uznać jako typowe zarówno dla poszczególnych odmian, jak i typów, co jest bardzo ważne ze względu na postawiony w pracy cel. Opracowanie metody identyfikacji typu i odmiany miodów wykonano prowadząc obliczenia statystyczne. Aby zrealizować postawiony cel, przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancyjną. Analizę wariancyjną wykonano z zastosowaniem pakietu Anova programu Statistica. O istotności różnic pomiędzy średnimi arytmetycznymi (wartościami grup typu i odmiany) orzekano na podstawie obliczonej wartości testu F (przy poziomie a = 0,05). Grupowanie średnich w jednorodne grupy wykonywano za pomocą testu Tukeya [17,s.24]. Na podstawie wyników testu Tukeya można stwierdzić, że poziom ekstraktu i wody jest jednakowy we wszystkich typach i odmianach miodu, natomiast inne parametry różnicują podgrupy miodów w sposób następuj!)cy: - przewodność elektryczna właściwa - akacjowy (grupa I), rzepakowy, gryczany (grupa II), lipowy, wrzosowy, wielokwiatowy (grupa III), nektarowo-spadziowy, spadziowy (grupa IV),.

(4) I. SlallislalV Popek. - zawartość popiołu ogólnego - rzepakowy, akacjowy, lipowy (grupa Il, gryczany, wrzosowy, wielokwiatowy (grupa II), nektarowo-spadziowy, spadziowy (grupa 1lI), - kwasowość ogólna - rzepakowy, akacjowy, wielokwiatowy, nektarowo-spadziowy (grupa I), gryczany, wrzosowy, lipowy (grupa II), spadziowy (grupa III), - zawartość cukrów ogółem i cukrów redukujących - rzepakowy, akacjowy, lipowy (grupa I), wielokwiatowy, gryczany, wrzosowy, nektarowo-spadziowy, spadziowy (grupa II), - zawartość sacharozy - rzepakowy, gryczany, wrzosowy, lipowy (grupa I), nektarowo-spadziowy, wielokwiatowy (grupa II), spadziowy (grupa III), akacjowy (grupa IV), -lepkość dynllmiczna - nektarowo-spadziowy , wielokwiatowy (grupa I), akacjowy (grupa II), lipowy, wrzosowy, gryczany, rzepakowy, splldziowy (grupa III), - kwasowość czynna (pH) - rzepakowy, gryczany, akacjowy, wielokwiatowy (grupa I), wrzosowy, lipowy (grupa II), nektarowo-spadziowy, spadziowy (grupa III), -liczbowy parametr barwy (L) - rzepakowy (grupa I), akacjowy, lipowy, gryczany, wrzosowy, rzepakowy, spadziowy, nektarowo-spadziowy (gl'llpa II), -liczbowy parametr barwy (a*) - rzepakowy, akacjowy , lipowy (gl'llpa l), wielokwiatowy (grupa II), gryczany, wrzosowy, nektarowo-spadziowy, spadziowy (grupa III), -liczbowy parametr barwy (b') - rzepakowy (grupa I), akacjowy, lipowy, gryczany, wrzosowy, rzepakowy, spadziowy, nektarowo-spadziowy (grupa II). Analiza wariancyjna jest metodą całkowicie wystarczającą do wnioskowania merytorycznego tylko wówczas, gdy eksperyment polega na badaniu wpływu wybranych czynników na jedną tyłko charakterystykę (parametr jakościowy). Jeżeli natomiast dane eksperymentalne obejmują kilka takich charakterystyk, kOllcowe wnioskowanie może okazać się znacznie utrudnione. Analiza ta jest bowiem metodą analizy jednowymiarowej, typową dla tzw. opisu cząstkowego. Nie pozwala ona na kompleksowe ujęcie i interpretację obejmującą łącznie wszystkie zmierzone parametry; nie wskazuje najlepszego lub optymalnego wariantu (podgrupy) badanej populacji, wyznaczonego na podstawie pomiaru kilku parametrów. W tym wypadku trudności interpretacji polegają na tym, że każdy kolejny (spośród zmierzonych) parametr jakości pozwala jedynie na rozróżnienie dwóch, trzech lub czterech podgruJl miodów obejmujących po kilka odmian (np. na podstawie pI-! można wyróżnić trzy takie podgrupy, natomiast na podstawie przewodności elektrycznej właściwej - cztery). Pomiar kilku z tych parametrów (np. liczbowych parametrów barwy L oraz b*) pozwolił na wyróżnienie tylko jednej odmiany miodu. Analiza wariancyj na nie pozwala zatem na identyfikację typów i odmian miodów w stopniu wyczerpującym..

(5) ..,"o c, g-. Tabela L Wyniki badań fIZYkochemicznych badanej populacji miodów Badania fizykochemiczne. N. Odmiana miodu. przewod-. popiól. ność. [Scm1. ekstrakt [%]. .. [%]. I c~ woda kwaso-I .. cukry '1 re u [%]. 3. 4. 5. roza 1+ Ilepkość [roP. .sl". [~]c °1~jm k[~]e :;:~-. . ID-']. 2. sacha-. 6. .~""j9.\V.~ ....................... ..1.,(;1.... Op?~6 .. 1.~?.. 19,9 .... .1,2 .~""j0.\V.~ ..........................1.29..... 0,0821 1.9.,~...19'O.I,1. 7. o. [%]. 8. 9. I. 10. I. pH. Idiastaliczba I. 1; L. a*. b*. zowa. I. 11. I. 12. I. 13. I. 14. I. 80,98. .... .°.... ". Ę'. 15. 6,96 .... 1,19..2 .3,85 ..... ~.,3 ... 37,79 ..::1 'O2..... 3,~~. .?9?5..6,9.~... P.81.... ~,6".8,3 ..21,79 -0,403,65 80,96 .6,16 .. ],772 ....3.,19 .10,9 .2.5 ,48 ...::OA~..},19 77,99 .. :4,2~... 1,721 ...3,77 6,5 27.,.1~. ::0,1.7.3,77 7~,.65. 7A8I,1333.,~2. 8,3 22,54 -0,56 3,82 74,17 6,06 1,7443,94 8,3 .. ?2.,~.8... -0,45 .3,94 77..9.9... 5,79 1,748 3,61 10,9 J2,S.I::9,563,~1 .7~,I.7..5?3 1,733 3,75 13,9 .?5,26 -O,?5.3,!5 80,67 .... 5.,9.0... ..1,79..1.. 3,8..1 10,9 23,44 -0,593,81 ?~,40 5,9.~ ..... 1,743 3,79..17,9 22,76::9,57. 3,0.1 82,89. ~.20. 1,643 4,13 ... 2.9..,~ ... 27,59 -0,91 .... ~,13 84,21 1,07 1,676 4,~11.~,9 .2.2.,83 -O,594,~1 .Lip.?:"~.......... ,................~2~... ~,I~~o. ... 78..-.9........1.9.,7... 1-7 .7,!,45 82,00 0,27 1,668 . .3,87 1!,9 ... 2223. -0,66 ..3,87 Lipowa ...........................5.~..... 0',.1.6.9.~....~~,~ ... 17 ,2...2.,2, ... 8.2,89 82,24 0,55 1,619 .. 4,15 . 8,3 ....2.6.,9.7.. -1,19.4,15 I,i,p'?:"a, ....... 5.,~~... O,I5.~2... 8.0.,0,.182. .2,1 ?9.,75.. 78,57.0,36 1,629..3,69 10,9 .34,49 .::1,10},69 .I;.ip'~:"~. ....5.,2.1., ...~,.I.1.9.S... 1.9.,2 ..19..,4. .... 1.,9... ..8..?,z~..S.1,29 0,79 1,6:'1.4.. 3,912.3 ,4:4;5,0.0.. ..::.1.,47 3,91 I,ip'?:"~. . . . . , ...62~ g,19~S..S.0?.17,8 ..2.,:4 .. ?6,8!. 75,76 . 0,84 ... 1.28.3 ......3.,8.".... 23,4.22.,08 0,133,85 I,ipo:,,~ .5.,!1. ... g,.I~Z.I ... 79,9 18,6 2,1 83,54. 78,28.0,96 ... 1,623....3.,~~... 17,9 22,30 -0,55 3,65 I,i.p'~:"a ........................... 6.,~? . .o.,2.3.S.8......8.4,1. 14,2 2,8 7:5.,49 74,690,76 .. 1283 .. 3,~... 8,3 21,94 -0,35 3,44 3,9.2.... 1?,9. ...22.,38 -0,59 3,92 I,!p.?\v~ ............................ ?,z,I .. ,. 'O'~.O's. ....~~P ... .. .1:4,4 2,1 ... 76.,8~ .15,16 1,~4, ... 12.8 Wielokwiatowa 6,87 0,3000 81,1 17,4 1,7 74/}5 73,15 1,70 1,559 3,89 17,9 22,33 -0,30 2,27 88,46 87 ~~.. A.:k.""i9",,a ..... .I.,~~....~,~.~IO... .?~?:.... 1?,4 .1,186,64 .~j9~ ........................ ?2~... g,.I.~~~.....~2.,.I.... 16,3 1~....... ~.3.,21 .~""j9.\V.~...................... 2,74 .~,.1.3.z!S.2.,2 . 15.,6... 1,8 81.,92.. .~i.0.\V." .......................2.,43 .. ~,.1~9.8.. S.~P. 15,4 1,5 82,00 .~~~j?.\V... ................. .2.''14 gp8.8.!.. 81,9 ....I.6.,~...I,:4 .84,21 .~""j?.\V........ ........?,~~ .~,.IP6.....~2,2 .. .1.6?. . 1,5 80P .~""j?\V.~........ 1,~~., .. .~P?8.~.,..?S.,8 ..19,8... 1,187,00 ~~~jo\V.~ .....................2.,~.I.....~,.I.I?~?9,9..IS.,6 1,8 8~,06 .Lip.~:"~................,............ :42~.....~,.I.~02.... 78,8 .... 19,8...... .1,1 ... 83,54 .I,!p.?:"~............................ :4;,~..... ~,~?o.~ 78.,6..2°,0 1,88.5.2 8. a. iS ~. e. ~. ą'. ~. tS·. ~:. g..

(6) -. cd. tabeli l 2. 3. 4. 5. Wie1"~",i~to,,,a..............6.,~~.. .~?8~~.80p . ....1.8.2 ... Wielokwiatowa 6.76 0,2786 81.8 16.7. 6. 1,5 1.7. 7. 8. 73,12.. 1.~.OO 75.76 74.17. 9. 1,83 1,51. 10. l. II. 12. l. 13. 14. 15. .1,5.8.~ ... .3.,~~ .....10.,9... 41,0:1 .. ::'>?~.. 12,5~ 1,561 3,54 13.9 28.85 -0,53 6,31. Wieioi(wi.iowa6j70i6iii78.'ii9.91,5 ·iiiii7S/iii:ii9 i:6ii33:i4 17.9Zi,2:\:O;'i13ji; Wj~iokw;'iowa · ó:4'ioi5iisi",5"ii:ó' i3 ···· ·'Ii;76 74.43 ·3;Iil,66s3;iis ··· 2j"i3ii,3Ó::Qiiii64 Wielokwiatowa' ··· i:;iiH ój2Zi: :S4~i~ ,1 ..2.2 ..?~:4f }~.4iii~6 ..1,s23. .j:j9i7:91.8,02::(j~(5j3 Wielokwiatowa .. .1.?:2 0,3003.. ....84. .1.. .. .. ..I.~,3. . ....z.P .... .13,s7 . .1..I..~3 . . 2,1~. 1,556......3.,~.1. . 29.4.. 22.91... -0..6.0 ..3,4.3 .~iólokwiat~",a............ .1.,.I~H 0,3288 84..:z...... ..I.~?: ....... 1 .•.8 .... .13.,~~ . 1.~..1.~ .. 3,011,521.. 3.7~ .....I!,9..2.Z.,~I....::'>.,2.6..2.35 . Wie10k",iat~",a H.6.?:9 .. gd?12.~2..8. . 1:?,6.. 1,5 ... 76,03. ..!:I...17 ..... l,sl ... 1,s98 3.73 ..10,9. 24.07 ... ::,>.,443,54 ~i"lo~",ia~~Y/a C:;rycz.an~. C:;ryc':"n." .C;'?'.~.zan.a Gryczana. . .7. ,I~ .. ~,341~84p .. .11.,:1. 1.8 .71.,43 ..... 2,79. g.J:706. .. 78.,7 .. 19.92,0 ... }8,28 ...............3.27. ...~?5?~...8.3...7 ....11.,1. .. ...?,s..... }3,91 ....... ....3:'37.... °.2.5°1 ...84P ... ....I.4.,~.... H.Z.? ... .7~.40 3,33 0,2298 81.9 16.6 2.4 77.14. ·:·.·:· >:ji. . 7~.??321 ... 1,5~ ..3)9 10.,9. ... ..!6 .86.J,46.1,~1.83,7~ .. 17.,9. .. ..!~ .40 . I.,~. 1.6ll .3.,79. .... . 1.~?2 ......I,~I .. . l ,~2,23 ,6~ 23 .8 74.95 2.00 1.627 3,84 17,9. 21.02. . ~Pl,53. ...21. ,~6... .... 9P .. .. 1'~.... P,s. .. 21 ,8~ . 25.,59 21,94. C;!):c~~na ............... O:~6.ciiJ83f : i~:j ·2,('ii)6. ?~,#31,?4D6?~.3:~~ l7 .923 ,9f§~6 Gryczana.. ......3.,!7. ~..:z?Z.I..8Z...6.H.....1.5.,8. ..... 2,5 73.15 . .7,1 ..43 1,53 1.6!OH....3.,78.... 23,8 20.96 ..... ~.,~9 C:;rycz.ana ..3.?:3.. 0,22108°..7. ..17,82.3 75,761.6.P3 1,371,62:1 .. 3,8917,920,95.1 ,00 .Clry.cz.ana.. ..............3. ,?~ ... ~.;2.3S.? 84,2 ..11.,1.. 2.6 72,15 .1.0..7.'2.... 0.97 l,6l.~ 3,61 17.9 21,57 0,3~. C;ry~,:"na ...................... ..3. ,~ .... ~?8.09. S.Z... 1 ....1.6,3 ... . 2,5 70.9.5. ..69..,.11 .. ....1,33 1.,5.99 3,5929,423,79::'>,33.. .C;!):cza.~~ ......3.?~ . ~..~6.~?s.3.,s ..14 ,9. .J? .7.2,401.~.9.S.I}~ 1,6 11 3.84 23,821,'32 HHO,46. ."'rz."so."'a.............. ... .. 6,36 .~.?7\.1 ... 8.3...8 14,6 2,9 ..?I.,43... .70. 1,091 ,611 ....~,~5 ... 17,9 ...25,25....... °.,36. Wrzosowa 6,20 0,2508 82.1 .............. 16,4 2,7 72.15 70,95 0.88 1.634 4,06 13,9 24,65 . ......... -0,43 ..... .............. .............. .............. ........ .......... .... ............... ...... ............. ... .z.s.. ..... ·. 3.93 1,66 1,74 1,26 4,74 1.94 7 .01 5,54. Vlrzo'o"'a .... ...... ....~,.1~.... 0,2303 81,5......I,!P... ?,3.... 7.~,9~.. 1..1..?1 1,59. 1,6.35 ... 3,87 13.9 21.'44.. ..... ~,,?7 2,61 ~rzosowa .................... ..5.,9.0. 0,1688 78,7 . ..t9,9 .... 2. 2. ... 74:,17.. ?3. ..~.0 . 0,95 .. 1,734 . .3,~1 23.833,18 .. ~ ,67 4,77 Wrz{)so",~ ................ 5 ,9.~. 0,179~ . ?9P ...I? ,~2P..74:,I! ..?~ 1.5... 0.65.1,756 .3,95 10.9 ... ~?,?.9 ....::'>.2~ 2.92 80,0 18,5 2,4 ............. 71,91 70,95 0,83 .............. 1,698 4,01 4,33. 0,2285 ...... I Wrzosowa ....... 6.10 . .. . .............. ............ .... ..... 8,3... . 25,46 0.40 ............... Wrzosowa 6,14 0,2112 81,0 17,5 2,5 71,91 70.72 1,02 1,691 3,97 23,8 25.40 0,33 4,55. ... 1. 9,46 .....3...~4 ... 0.48 ... ..!,'3~ 0,54 1,38. !? "~ ;;. .". .g. ~.

(7) cd. tabeli I Wrzosowa Rzepako·;;;.···· ............ Rzepakowa ..................... Rzepakowa. 9. 10. 11. 12. 13. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 0,2134. 80,2 78,8. 18,3 19,8. 2,2 1,3. 73,65 83,21. 72,63 82,89. 0,91 1,692 3,89 6,5 25,52 iijo'L634"3,7i"sj "4"i,73. 3,64 0,1398 .............. 81,5 .............. 17,0 .............. 1,4 80,67 ..... .............. 3,00 0,1187 78,4 20,2 1,3 84,21. 80,D6 82,24. .0,58 ........ 1,66 ,11 1,48 . 1,08 1,13. 2. 6,03. ····jj4··iUi6;j". .................. ............................................... :Rie~..k~;;'~~;S7 .o:i~~2.S.~,O. . ................................. -... ii,41,779.:45... 78isl. R.zep.uc~.",a .........3,69...0,1?91.....84,2.... .. .!~.,z.... 1,6 81,60 79,75 Rz.ep.uc0w....~,9~...0,1?8?.8.3.,~...... 15,1 . ... J? .... 78,28 .. .1.7,14 Rzepako"'.... 3,59 .0,1~87 83,6 14,8 1,5 79,75 78,57. 19.,s ..... J,~...... 81,29 80.,~7. 0,55 17,4 1,3 74,69 72,15 2,44 18,2 1,4 75,22 72,63 2,20 ~~kt,;;;ii;p~ciZi~i<9-;9;iO,6!~98~:3 . 14,1):8 68,67 ...6.6.,12 2,24 Nektarowo-spadziowa 9,21 0,5921 83,3 15,2 1,6 71,43 68,89 2.41 N~kta~~w;:;~;p~dZ;~w~ 10,66' '0;73'78' 83,3 15,2 23 70,25 6737 2,74 Nektar~wi;P~ciZ;~~a9j90:65"6584,i14j 1,7 73,15 68,893:12 Nek[aroVł".-sp~dzi?.,a... 10,47 0,6176 82,7 .1y.. 1,8 70,48 68,01 2,34 Spadziowa ...................... 10,49 0,6301 83,4 }5.,D. .... 3?... 68,67 65,91 2,48 S~adzioVła...... 10,29 0,5787 ... 82,3... 16,1 3,9 73,15 68,45 4,46 9,70 0,5399 84,2 14,2 3,4 76,03 70,48 5,27 Spadziowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . · ·· .. .~padzjoVła...... 10,65 0,6101 82,8 15,6 4,0 69,56 66,12 3,14 S~adzio.,a. . ..........9,2? 0,4400 78,8 19,8 ......3,1... 77,14 74,17 2,87 Spacizio.,a..... 10,88 0,6396 83,8 14,6 3,8 73,65 66,95.~,.36. .. 14,4 3,5 70,95 68,01 2,85 Spadziowa 10,15 0,6003 84,0 Sj;;;dii~~< . 9,1503214 81,3 17,2 3,1 76,86 72,90 3,76 17,1 3,4 74,43 69,11 5,05 Spadziowa 9,63 0,5402 81,4 dii~w;;93603ii9ii 81317;0' 3,4 71,43 68:672,"62 Rzep.uc~."'...................... 3,43 .0.,1299 NeIttaJ:0Vł.o-:sp~dzioVła... .1.,s~. .0,3.803 Nektarowo-spadziowa 7,90 0,4496. sp... Źródło: badania własne.. 78,0 81,1 80,3. ................................... 14. 15. 0,35 -1,37. 4,50. 9:42. 1,618 . ......... 3,55.... ............... 10,9 ........... 22,82 -0,46 10,97 1,666 3,79 10,9 37,76 -0,60 10,07 1:6Zi j,83S.35(j,1.3 ..::~,6812,90·· .1,632 3,68.. 6,5.. 38,24 -1,05 10:;8 1,623 .. ~.,s9 10,9 39,22 -1,01 10,44 1,641 3,65 10,9 41,00 -1,07 10,67 1,664 3,58 6,5 36,24 -0,98 10,99 1,598 4,12 38,5 22,03 0,18 1,79 1,587 4,07 23,8 23,74 0,24 2,35 1,503 4,20 29,4 31,11 0,25 8,43 1 1,521 4,21 17,9 27,16 0,28 7,50 1,523 3,99 17,9 2433'ii:35'5:i6 l ,501~,I523,8 25,70 0,24 5,06] 1,444 4,03 17,8 ....25.,72......0.,28 5,04 1,581 4,65 10,9 0.23 4,85 4,85 1,543 4,07 23,8 -0,09 2,83 2,83 1,614 4,71 8,3 0,26 9,35 9,35, 1 1,541 4,42 29,4 -0,37 4,11 4,11 .1 1,609 4,15 29,4 0,83 9,17 ... 9,17j 1:;21...4,z.~ .. 1.::9. ..0,,16.2,1.9... 2.19 1,547 4,07 29,4 0,05 2,20 2,10 1.655 3:9823,8 0,24.1,79 1,79 1,645 4,03 13,9 0,23 1,79 1,79 iiiii '4,ii 38,5 0,17 4,26 4,26. ""d.. er. g". S ~. '". " ". Ę'. I [}.

(8) I. Stanisław. Popek. 4. Wnioski l. Jakość badanych typów i odmian miodu pszczelego kształtowała się zasadniczo na dobrym poziomie. 2. Poci wzgłędem analizowanych właściwości fizykochemicznych poddane badaniom próbki miodów odmianowych należy uznać za typowe. 3. Analiza wariancyjna przeprowadzona na podstawie fizykochemicznych parametrów jakości pozwala na rozróżnienie kilku podgrup obejmujących po kilka odmian miodu. Literatura [1] Albore R" Guide pratique d'apicultul"e nal/we et composirioJl, prillcipale caracteri-. s/iq".s orgallol.p/iqu.", "Ann.1i dell. Facolla di Agraria" 1994, nr4B. 12] Bambura S.B., Using Pol/ell /0 IdeIItif)' Hallel', "Amerie.n Bee Journ.l" 1991, lir 131(4). [3] B.o\kowsk.-Pcnnar H.. Charakterystyka lIiektórych miodów odmiallowych, Zeszyty N.ukowe AE w Krakowie, Kraków 19B3 , nr 166. [4] Bańkowska-Pennar H., Pieczonka W Przewodl/ość elektryczna miodów pszczelich i Jej zmiall)' podcza" składowania, "Przemysi Spożywezy"1987, nr 3. [5] Bogdanov S., Determil/atioll of Pil/oce",brill iI/ HOlley U"illg HPLC, "lournal of Apieultuml Researeh" 1989, 2B(I). [6] Capillary Gas Chrol1latographie Defermillatioll oj Free Amino Acie/s in floney as a Mealls od Discrimillation betwcen DiJfeJ'cllt Botallical SOltrCeS, A. Pirini, S. Conte Lnnfruneo, F. Omella, G. Lereker, lotomal High Resenreh Chromatogr." 1992, nr 15(3). [7] Ca/'{/c/erizatioll of Ullif/o/'al HOl/eys, I. Persano Odda, A. Sabatini, M. Piazza, M. Aceorti, "Apidologie" 1995, nr 26(6). [8] Diagl/osis of Ullif/ol'al HOlleys. 111. Applicatioll of a S/atislical Appl'oach to HOI/e)' Clossificatioll, I. Persano Odda, A. Sabatini, M. Piazza, M. Aceorti, "Apieoltllra" 19BB, nr4. [9] Feller-Demalsy M.J" Parent J., Allalyse pol/il/iqlle des miels de 1'0lItario, Canada, "Apidologie" 19B9, nr 20(2). [10] Giemza M .A., ZJlaczcllie barwy w ocenie jakości "rof/lIktow lIa przykladzie miodów odmialłowych, praca doktorska, AE w Krakowie, Kraków 1999. [II] Gli szezyń s ka A .. Koziolawa A., The Pril/ciples of Objective Colol' Measl/remel/t, "Forum Ware" 1995, nr 23. [12] Kastner B., Groschner P., Unter,SllcJumg vot! QL/alitiit lU/d Rl/echtGlulell bei Biellel,IIol/ig, "Deutsehe Lebensonillel Rundsehau" 1994, nr 90(5). [13] Krallze A., Sugal' Spectl'ulII of Polis" Nectal' al/d HOlleydeov HOl/eys, Acta Alimentarin Polonica 1991,nr41. [14] Krauze A., Zalewski R.l., Clas"ificatioll oj HOlIe)'" by Pl'il/cipal COlllpollellt Alloly"is OH ,he Basis oj Chemical alld Physica l Parallletel'S, "Zietschrift flir Lebensmittel Untersuehtong und Forsehllng" 1991, nr 192( I). [15J Kubi!ova S., Mastny V., SJ'Oun!)ni dvol/metod diferencjujicicilnektaJ'Ove" medovicove medy, "Vedecke Prace Vyzkllmncho UstavlI Vcelarskeho v Dole to Lbcie" 1976, nr 7. [16] ŁadOTlski W., Gospodarek T., Podstawowe metody analitycZlle produktów żywllOścio wych, PWN, Warszawa-Wrocław 1986. 0l.

(9) Próba zastosowania analizy wariancji do identyfikacji .... I. [17] McEwan J" Analiza statystyczna wyników ocen sensorycznych. cz. 2: Analiza wal'ian~ cji i wielowymiarowa analiza danych, "Przemysł Spożywczy" 1993, nr 1. [18] Serra Bonvehi J., Gomez Pajuelo A., Evaluation of Honey by Organolepticai Analysis, "Apiacta" 1988, voJ. 23. [19] Steeg E., Montag A" Quantitative Bestil1l111tmg Aromatischer Carbollsaw'en in Honig, "Zeitschrift f(iJ' Lebensmittel-Untersuchung und FOJ'schung" 1988, nr 187. [20] Szczęsna T., Rybak-Chmielewska H., Analiza pylkowa miodów (przegląd literatury), "Pszczelarstwo" 1993, nr 5.. An AlIempI lo Use Ihe Analysis ol Variance lor Ihe Idenlilicalion ol Ihe Type and Variely ol Honey In reeent years, in food sciences, there hus been a significant growth of interest in problems connected with the identificiation of products varieties, This is 50 becallse of increasing l1utritional awareness of COl1sumers, which influences changes in their. preferences and a risc ar their requirements. The identifieation ar honey varieties was the subjeet of studies of many researeh centres, however, in spite of lIsing various teehniques no effeetive method enabling satisfactory identification of the type and variety of honey had beell developed. This was also the objeetive of the presented study. For this purpose the assessment of physicoehemical quality faetars of honey varieties was carried out and the possibility of their identification by mcans of the analysis of variance was tested. As a result of the carried out studies it can be stated that the analysis of variance based on physieochemical quality factars makes it possible to distinguish several subgroups, each of them including scveral varieties of honey..

(10)