Piotr Konrad Leszczyński
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Wydział Przyrodniczy Collegium Masoviense Wyższa Szkoła Nauk o Zdrowiu w Żyrardowie
Arkadiusz Wejnarski
Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej Lotnicze Pogotowie Ratunkowe
Prospektywna analiza systemu edukacji
i metod ewaluacji kwalifikacji zawodowych
ratowników medycznych
abstrakt: Zawód ratownika medycznego istnieje w Polsce od ponad 20 lat
i sta-nowi obecnie filar Systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego. Ratownicy medyczni powinni posiadać wysokie kwalifikacje w prowadzeniu medycznych czyn-ności ratunkowych. W pracy przedstawiono dotychczasowy, dwutorowy system edukacji na poziomie dwuletnich szkół medycznych oraz trzyletnich studiów licen-cjackich. Podjęto także próbę oceny pierwszego w Polsce ujednoliconego egzaminu zawodowego, wdrożonego przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Obecnie, rynek pracy w państwowych jednostkach ratownictwa jest wysycony, a ratownicy medycz-ni kształcą się wyłączmedycz-nie na poziomie studiów pierwszego stopmedycz-nia. W aktualnym stanie prawnym brakuje standaryzacji egzaminu dyplomowego z ratownictwa. Pro-jekt Państwowego Egzaminu Ratownictwa Medycznego, będący w fazie konsultacji społecznych, przedstawia ogólne założenia, stanowiące podstawę do dalszej dysku-sji. Autorzy proponują zatem zmiany systemu ewaluacji ratowników medycznych na podstawie doświadczeń własnych oraz przykładów funkcjonujących na świecie.
słowa kluczowe: system edukacji, ratownik medyczny, egzamin zawodowy,
Kontakt:
Piotr Leszczyński leszczynskipiotr@tlen.pl Arkadiusz Wejnarski a.wejnarski@gmail.com
Jak cytować: Leszczyński, P., Wejnarski, A. (2015). Prospektywna analiza systemu edukacji i metod ewaluacji kwalifikacji zawodowych ratowników medycznych. Forum Oświatowe, 27(1), 121–136. Pobrane z: http://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/296
How to cite:
Leszczyński, P., & Wejnarski, A. (2015). Prospektywna analiza systemu edukacji i metod ewaluacji kwalifikacji zawodowych ratowników medycznych. Forum Oświatowe, 27(1), 121–136. Retrieved from http://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/ view/296
narodziny zawodu ratownika medycznego
Zarówno w Polsce, jak i na świecie personel medyczny pierwszych jednostek po-mocy doraźnej stanowili lekarze. Pierwszą inicjatywę, mającą na celu przygotowanie podstaw prawnych, wyszkolenie i dopuszczenie do pracy w pogotowiu ratunkowym osób niebędących lekarzami, podjęto w 1969 roku w Los Angeles. Prowadzono wów-czas badania nad skutecznością resuscytacji pozaszpitalnej i udowodniono, że może być ona równie skuteczna w wykonaniu przeszkolonego personelu, jak i wykwalifiko-wanego lekarza, którego kształcenie jest znacznie bardziej kosztowne. Do szkolenia o nazwie „Mobile Intensive Care Paramedic”, prowadzonego w Harbor General Ho-spital, zaproszono 30 strażaków, którzy odbyli program, liczący ponad 1000 godzin wykładów, 180 godzin zajęć klinicznych oraz 480 godzin praktyk szpitalnych (Los Angeles Paramedic Program, 2011). Byli to pionierzy „Paramedyków”, którzy z bie-giem lat zdobywali coraz szersze uprawnienia do wykonywania procedur inwazyj-nych, gdyż te pierwotnie były zarezerwowane tylko dla lekarzy i pielęgniarek. Propo-zycje zmian ustawodawczych, zwiększających uprawnienia ratowników, zainicjowano w Kalifornii. Po przygotowaniu stosownych regulacji, 14 lipca 1970 roku zaczęła obo-wiązywać ustawa „Wedworth-Townsend Paramedic Act”, podpisana przez guberna-tora Kalifornii, jako pierwsza na świecie uprawniająca ratowników do wykonywania samodzielnie zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych (Pritchard, 2009).
Historia „polskiego paramedyka” rozpoczęła się w latach dziewięćdziesiątych, kiedy profesor dr hab. n. med. Witold Jurczyk doprowadził w Poznaniu do powsta-nia autorskiego programu nauczado powsta-nia w zawodzie ratownika medycznego. Wówczas ratownicy stanowili już filar systemu ratownictwa m.in. w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii (Smereka, 2008; Black, Davies, 2005). Wzorując się na krajach anglosaskich i analizując wysokie koszty wykształcenia lekarzy, a także ich braki per-sonalne (zwłaszcza w jednostkach wojskowych), stworzono podstawę programową dla zawodu ratownika. Została ona ukończona 22 maja 1992 roku i zawierała m.in. cele kształcenia oraz umiejętności, jakie powinien nabyć ratownik medyczny w toku nauczania. Decyzją ówczesnego Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej oraz
Mini-stra Edukacji Narodowej przygotowany dokument został zatwierdzony do próbnego wdrożenia. Tym oto sposobem, 1 września 1992 r. w Medycznym Studium Zawo-dowym im. PCK w Poznaniu został przeprowadzony pierwszy nabór kandydatów na ratowników medycznych, którzy z 21 czerwca 1994, po dwuletniej nauce, zdobyli jako pierwsi w kraju tytuł zawodowy w dziedzinie ratownictwa medycznego
(Me-dyczne Studium Zawodowe im. Polskiego Czerwonego Krzyża, b.d.). W 2000 roku,
niedługo przed uchwaleniem Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym, Śląska Akademia Medyczna otworzyła pierwsze w kraju studia licencjackie, mające kształcić ratowników medycznych (Gałązkowski, Paciorek, 2006).
kwalifikacje w świetle aktów normatywnych
„Kwalifikacje zawodowe” są terminem interdyscyplinarnym, którego definicja ewoluowała na przestrzeni lat. Do dziś problem stanowi jednoznaczne opisanie wszystkich składowych tego pojęcia. Kwalifikacje są także utożsamiane z kompe-tencjami, lecz są to elementy o odmiennym znaczeniu (Leszczyński, 2013). Polski pedagog – Tadeusz Nowacki (1977), podjął próbę zdefiniowania pojęcia kwalifikacji zawodowych jako „opanowanie przez daną osobę lub grupę osób jednego lub więcej układów umiejętności umysłowych i praktycznych, opartych na odpowiadających im układach wiedzy teoretycznej i praktycznej, dostosowanych do skutecznego roz-wiązywania różnych, lecz określonych klas zadań zawodowych, wspieranych przez odpowiednie układy osobowości” (s. 58).
Poszczególne zadania zawodowe ratowników medycznych są określane na dro-dze aktów normatywnych, które w ostatnich latach kilkukrotnie uzupełniały i mo-dyfikowały ich kwalifikacje. W Ustawie z dnia 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym (2006) (zwaną dalej Ustawą o PRM) wprowadzono kilka nowych rozwiązań systemowych, do których należało, między innymi, dokonanie podziału zespołów ratownictwa medycznego (zwanych dalej ZRM) na podstawowe „P” (bez lekarza) i specjalistyczne „S” (z tzw. lekarzem systemu). Skład zespołów „P”
stanowią od tej pory ratownicy medyczni i/lub pielęgniarki systemu. Opisane roz-graniczenie przyczyniło się do nałożenia na kierowników zespołów podstawowych większej odpowiedzialności, ponieważ od tej chwili mogli wykonywać samodzielnie zabiegi medyczne, określone w późniejszym rozporządzeniu. Nierozwiązana pozo-stała jednak kwestia kwalifikacji kierownika ZRM (Kapler, 2010). W większości stacji ratownictwa medycznego uznaje się umownie, że rolę tę pełni najbardziej doświad-czony ratownik (Kuc, 2007).
W Ustawie o PRM (2006) nakreślono ogólnie obowiązki ratownika medycznego, do których należą:
1) zabezpieczeni[e] osób, znajdujących się w miejscu zdarzenia, oraz podejmowa-ni[e] działań zapobiegających zwiększeniu liczby ofiar i degradacji środowiska; 2) dokonywani[e] oceny stanu zdrowia osób w stanie nagłego zagrożenia
zdrowot-nego i podejmowani[e] medycznych czynności ratunkowych; 3) transportowani[e] osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego;
4) komunikowani[e] się z osobą w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego i udzie-lani[e] jej wsparcia psychicznego w sytuacji powodującej stan nagłego zagroże-nia zdrowotnego;
5) organizowani[e] i prowadzeni[e] zajęć z zakresu pierwszej pomocy, kwalifiko-wanej pierwszej pomocy oraz medycznych czynności ratunkowych (s. 9796). Dopiero Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 grudnia 2006 r. w spra-wie szczegółowego zakresu medycznych czynności ratunkowych, które mogą być podejmowane przez ratownika medycznego (2006) sprecyzowało zakres zabiegów medycznych samodzielnie podejmowanych przez ratowników medycznych, które, z drobnymi poprawkami, obowiązują do dziś. Zbiór tych czynności obejmował:
1. Ocen[ę] stanu pacjenta w celu ustalenia postępowania i decyzji o podjęciu lub odstąpieniu od medycznych czynności ratunkowych.
2. Układanie pacjenta w pozycji właściwej dla stanu pacjenta lub odniesionych ob-rażeń.
3. Podjęcie i prowadzenie podstawowej i zaawansowanej resuscytacji krążeniowo--oddechowej u dorosłych i dzieci według standardów ogłoszonych w obwiesz-czeniu wydanym na podstawie art. 43 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Pań-stwowym Ratownictwie Medycznym.
4. Bezprzyrządowe przywracanie drożności dróg oddechowych.
5. Przyrządowe przywracanie i zabezpieczanie drożności dróg oddechowych z za-stosowaniem w szczególności: 1) rurki ustno-gardłowej; 2) rurki nosowo-gardłowej; 3) maski krtaniowej; 4) rurki krtaniowej; 5) konikopunkcji. 6. Odsysanie dróg oddechowych.
7. Podjęcie tlenoterapii biernej lub wspomagania oddechu lub wentylacji zastęp-czej powietrzem lub tlenem:
1) ręcznie – z użyciem: a) maski twarzowej,
b) zastawki jednokierunkowej i worka oddechowego; 2) mechanicznie – z użyciem respiratora.
8. Intubację dotchawiczą w laryngoskopii bezpośredniej w nagłym zatrzymaniu krążenia przez usta lub przez nos, bez użycia środków zwiotczających oraz pro-wadzenie wentylacji zastępczej.
9. Wykonanie defibrylacji ręcznej na podstawie EKG. 10. Wykonanie defibrylacji zautomatyzowanej. 11. Wykonanie EKG.
12. Monitorowanie czynności układu oddechowego.
13. Monitorowanie czynności układu krążenia metodami nieinwazyjnymi.
14. Wykonanie kaniulacji żył obwodowych kończyn górnych i dolnych oraz żyły szyjnej zewnętrznej.
15. Wykonanie dojścia doszpikowego przy użyciu gotowego zestawu.
16. Podawanie leków drogą dożylną, domięśniową, podskórną, dotchawicza, doust-ną, doodbytniczą i wziewną oraz doszpikową, przy użyciu gotowego zestawu. 17. Odbarczenie odmy prężnej drogą nakłucia jamy opłucnowej.
18. Pobieranie krwi żylnej i włośniczkowej do badań laboratoryjnych.
19. Oznaczanie poziomu parametrów krytycznych z użyciem dostępnego sprzętu, w tym w szczególności:
1) poziomu glukozy w surowicy; 2) poziomu elektrolitów w surowicy;
3) badania gazometrycznego krwi włośniczkowej. 20. Opatrywanie ran.
21. Tamowanie krwotoków.
22. Unieruchamianie złamań, zwichnięć i skręceń.
23. Unieruchamianie kręgosłupa ze szczególnym uwzględnieniem odcinka szyjnego. 24. Odebranie porodu nagłego w warunkach pozaszpitalnych.
25. Segregację medyczną.
26. Podejmowanie działań zabezpieczających w celu ograniczenia skutków zdrowot-nych zdarzenia.
27. Przygotowanie pacjenta i opieka medyczna podczas transportu.
28. Podawanie [kilkudziesięciu leków (wymienionych w rozporządzeniu)] (s. 148). Wspomniana Ustawa o PRM (2006) umożliwia także pracę ratowników medycz-nych w roli dyspozytorów medyczmedycz-nych, czy też prowadzących zajęcia edukacyjne w zakresie pierwszej pomocy. Dokonano także zmian istniejących już aktów praw-nych w celu uwzględnienia samodzielnej funkcji ratownika medycznego, pracujące-go bez nadzoru lekarza. Należy do nich Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (2010), która nadała uprawnienia do za-stosowania przymusu bezpośredniego ratownikowi medycznemu i/lub pielęgniarce systemu, pełniących funkcję kierującego akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych. W Ustawie z dnia 18 sierpnia 2011 roku o bezpieczeństwie i ratownic-twie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich (2011) określono, że ra-townik górski i raże ra-townik narciarski, posiadający jednocześnie uprawnienia ratowni-ka medycznego, może wykonywać medyczne czynności ratunkowe. Kolejna Ustawa ogłoszona również 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na ob-szarach wodnych (2011), nadaje uprawnienia ratownikom wodnym, posiadającym wykształcenie ratownika medycznego do udzielania w pełnym zakresie medycznych czynności ratunkowych.
W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifi-kacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami (2011) skonstruowano po raz pierwszy opis wymagań dla poszczególnych poziomów hierarchii zawodowej ratowników. W przytoczonym akcie normatywnym wyszczególniono, przedstawio-ne poniżej, stanowiska, dotyczące ratowników medycznych, z których stanowisko asystenta wymaga wykształcenia wyższego pierwszego, drugiego, a nawet trzeciego
stopnia (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwali-fikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami, 2011):
» Ratownik medyczny; » Starszy ratownik medyczny;
» Młodszy asystent – ratownik medyczny; » Asystent – ratownik medyczny;
» Starszy asystent – ratownik medyczny.
W systemie Państwowego Ratownictwa Medycznego wyszczególnione stanowi-ska nie zmieniają w żaden sposób uprawnień ratowników, gdyż, zgodnie z Ustawą o PRM (2006), Ministerstwo Zdrowia ujednoliciło kwalifikacje ratowników, nieza-leżnie od doświadczenia zawodowego, czy też ukończonej szkoły.
dualizm systemów edukacji
Ustawa o PRM (2006) opisuje, że ratownikiem medycznym może być osoba, która ukończyła studia wyższe na kierunku (specjalności) ratownictwo medyczne (Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 czerwca 2006 r. w sprawie nazw kierunków studiów, 2006) lub szkołę policealną, uzyskując dyplom z tytułem zawodowym „ratownik medyczny”. Ustawodawca nie rozdzielił kwalifi-kacji zawodowych ratowników, którzy ukończyli szkoły policealne, od tych, którzy są absolwentami studiów licencjackich (Rębak, 2011). Ratownik medyczny, uzysku-jąc tytuł licencjata, ma możliwość uzupełnienia wykształcenia na studiach drugiego stopnia. Niestety, polski system edukacji nie przewiduje w obecnej chwili magister-skich studiów uzupełniających na kierunku ratownictwo medyczne (Ministerstwo Zdrowia, b.d.a).
Ratownicy medyczni nie posiadają prawa wykonywania zawodu, a instytucje i organizacje, w których mogą w pełni wykorzystywać swoje umiejętności, są okre-ślone ustawowo i ściśle związane z systemem Państwowe Ratownictwo Medyczne (Adamkiewicz-Herok, Madowicz, 2012). To powoduje zdecydowane ograniczenia dla ratowników, chcących świadczyć usługi medyczne w ramach własnej działalności gospodarczej, wykonując m.in. transport medyczny czy zabezpieczenia medyczne imprez. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w latach 2010–2012 roczny wzrost liczby zatrudnionych w zespołach ratownictwa medycznego ratow-ników medycznych był stosunkowo nieduży, a ich liczba wynosiła odpowiednio: 10441 osób (2010 rok), 10955 osób (2011 rok), 11141 osób (2012 rok). Z kolei, wyniki egzaminów zawodowych ratowników medycznych w szkołach policealnych ukazują liczbę absolwentów we wspomnianych wyżej rocznikach: 2010 rok – 1412, 2011 rok – 1505, 2012 rok – 1286 (Centralna Komisja Egzaminacyjna, b.d.a). Dodatkowo, należy uwzględnić ratowników, kończących studia licencjackie, na które zgodnie z Rozpo-rządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie limitów przyjęć na studia medyczne (2011), może corocznie uczęszczać na 37 uczelniach łącznie 2516 kandydatów, niebędących cudzoziemcami, na studia stacjonarne oraz 2436 na studia
niestacjonarne. Na rysunku 1 przedstawiono dysproporcję pomiędzy liczbą nowych miejsc pracy dla ratowników a znacznie szybciej rosnącą liczbą nowych absolwentów tego zawodu w latach 2011–2012.
Rysunek 1. Liczba nowych miejsc pracy dla ratowników medycznych oraz absolwentów
tego kierunku w latach 2011 i 2012.
Zgodnie z Informacją o wynikach kontroli systemu kształcenia oraz przygotowania
do zawodów pielęgniarki, położnej i ratownika medycznego, opublikowaną
w czerw-cu 2010 w Warszawie (KPZ-410-13-00-P/09/094, nr ewid. 53/2010/P/09/094/KPZ) (Najwyższa Izba Kontroli, 2010), wykazano, że:
w okresie objętym kontrolą Ministerstwo Zdrowia nie dysponowało pełną wiedzą o zapotrzebowaniu na pielęgniarki, położne i ratowników medycz-nych w skali kraju […], a limity przyjęć na studia corocznie ustalano wyłącz-nie na podstawie propozycji, zgłaszanych przez uczelwyłącz-nie medyczne lub wyż-sze szkoły zawodowe (s. 6).
egzamin zawodowy
Ze względu na brak zapotrzebowania na większą liczbę ratowników w systemie Państwowego Ratownictwa Medycznego, różnice programowe szkół policealnych i uczelni wyższych, a także wynik dyskusji z szeroko zakrojonych prac Ministerstwa Zdrowia, zdecydowano o zamknięciu możliwości kształcenia w zawodzie ratownika medycznego na poziomie szkoły policealnej (Sławecki, 2012). Dokładnie po 20 latach istnienia tej formy szkolnictwa, przeprowadzono w roku szkolnym 2012/2013 ostat-ni nabór (Miostat-nisterstwo Zdrowia, b.d.b). W likwidowanym systemie wprowadzono jednak, dzięki Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (CKE), ujednolicony program egzaminu zewnętrznego, potwierdzającego kwalifikacje zawodowe dla ratowników medycznych. Egzamin składał się zarówno z części teoretycznej (test), jak
i praktycz-nej (projekt oraz zadania manualne). Była to pierwsza w Polsce forma ujednolicone-go egzaminu z ratownictwa. Etap teoretyczny egzaminu przeprowadzano w czasie 120 minut, w formie dwuczęściowego testu z pytaniami zamkniętymi oraz czterema odpowiedziami do wyboru, z których tylko jedna była właściwa. Zgodnie z Roz-porządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (2007), część pierwsza testu sprawdzała wiadomości i umiejętności właściwe dla kwalifikacji w danym zawodzie, zaś część druga zawierała zadania egzaminacyjne, sprawdzające wiadomości i umiejętności związane z zatrudnieniem i działalnością gospodarczą. Liczba pytań w obu częściach liczyła odpowiednio 50 i 20. Warunkiem pozytywnego zdania egzaminu zawodowego było otrzymanie co najmniej 50% punktów z pierw-szej części testu, co najmniej 30% punktów z drugiej części testu oraz co najmniej 75% punktów z etapu praktycznego.
Etap praktyczny realizowano w dwóch częściach. Pierwsza część, w formie tzw. „projektu”, miała charakter opisowy, co – oprócz oczywistych zalet, takich jak możliwość weryfikacji wiedzy i zdolności studentów do formułowania odpowie-dzi i rozwiązań na złożone problemy – wiązało się jednak z szeregiem ograniczeń. Obejmowały one trudności techniczne w odczytywaniu tekstów pisanych przez eg-zaminowanych, nieutrzymywaniu przez zdających zalecanej struktury pracy, a tak-że zbyt ogólnikowym opisywaniu wykonywanych czynności medycznych, co unie-możliwiało obiektywną ocenę danej procedury (Centralna Komisja Egzaminacyjna, b.d.b). Ponadto, system oceny opisanego przez kandydata postępowania z pacjentem dotyczył tylko poszczególnych bloków tematycznych. Przykładem może być popeł-nienie błędu krytycznego w zastosowanych lekach, co skutkowało niezaliczeniem jedynie części egzaminu.
Druga część egzaminu praktycznego polegała na wykonaniu zadań manual-nych. Należały do nich przeważnie czynności resuscytacyjne, oceniane na zasadzie
checklist, która przewidywała punktową ocenę danego zabiegu, realizowaną metodą
dwuwartościową (wykonał / nie wykonał), przez egzaminatora.
Obecnie, na studiach pierwszego stopnia egzamin zawodowy jest przeprowadza-ny w zróżnicowaprzeprowadza-ny sposób. Kryteria oceniania, zadania testowe i praktyczne oraz zakres wiedzy są wewnętrznymi uregulowaniami każdej z uczelni, co uniemożli-wia rzetelną, porównywalną i zunifikowaną weryfikację kwalifikacji zawodowych przyszłych ratowników medycznych. Również nie wszyscy studenci ratownictwa medycznego przygotowywali i bronili dotychczas pracę licencjacką (Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, b.d.; Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, 2013). Do dziś nie ma regulacji, normu-jących formę egzaminu zawodowego na studiach pierwszego stopnia z ratownictwa medycznego.
nowoczesne rozwiązania egzaminacyjne
Coraz powszechniejsze stosowanie systemów komputerowych podczas ewaluacji studentów znalazło odzwierciedlenie w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Naro-dowej z dnia 24 lutego 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przepro-wadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (2012). Po raz pierw-szy umożliwiono wprowadzenie egzaminu zawodowego, który w części teoretycz-nej realizowany byłby z wykorzystaniem systemu elektronicznego, nadzorowanego przez CKE. Na mocy Rozporządzenia, szkoły policealne mogą starać się o uzyska-nie, wznawianego co 3 lata, upoważnienia do przeprowadzania egzaminów w formie komputerowej. Jednym z wymagań jest zapewnienie każdemu zdającemu pracy przy odpowiednio wyposażonym, indywidualnym stanowisku egzaminacyjnym, wspo-maganym elektronicznie, a odległość między nimi powinna zapewniać samodziel-ność. Okres przejściowy, umożliwiający korzystanie jeszcze z arkuszy egzaminacyj-nych i kart odpowiedzi, określono do 31 sierpnia 2017 r. (Rozporządzenie Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz
przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych, 2012).W roku
2013 żadna szkoła policealna nie przeprowadziła egzaminu pisemnego z wykorzysta-niem systemu elektronicznego (Centralna Komisja Egzaminacyjna, 2014b). Można przypuszczać, że powodem były koszty i kwestie organizacyjne, związane z wyposa-żeniem stanowisk komputerowych przez dyrektorów szkół, a także trwający do 2017 roku okres przejściowy.
W informatorze opublikowanym w 2012 roku przez Centralną Komisję Egza-minacyjną znaleźć można szczegółowe warunki przebiegu części pisemnej egzami-nu zawodowego dla ratowników medycznych z wykorzystaniem elektronicznego systemu. Test miał trwać 60 minut i liczyć 40 zadań zamkniętych, zawierających cztery odpowiedzi do wyboru, z których tylko jedna ma być poprawna. Kandydaci dopiero na sali egzaminacyjnej mieli otrzymać adres strony internetowej z egzami-nem oraz dane do logowania. Po dokonaniu wyboru egzaminu system powinien losowo dobrać zestaw pytań i rozpocząć test w ograniczeniu czasowym. W założe-niach, zdający mógł wybrać dowolną kolejność pytań i zmieniać udzielane wcześniej odpowiedzi. Egzamin miał być zakończony po upływie czasu lub po wcześniejszym jego zakończeniu przez ucznia, niezależnie od liczby rozwiązanych zadań. Warun-kiem zaliczenia egzaminu ustalono zdobycie co najmniej 50% punktów możliwych do uzyskania w teście (Centralna Komisja Egzaminacyjna, 2012). Z kolei w grudniu 2013, CKE opublikowała nowe procedury organizowania i przeprowadzania egzami-nu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, mające obowiązywać od 2014 roku. Zrezygnowano z możliwości zdawania egzaminu pisemnego on-line i zaplanowano utworzenie płyt DVD z tzw. Wirtualnym Serwerem Egzaminacyjnym, który przed egzaminem jest instalowany na komputerze, a po jego zakończeniu usuwany.
Od-powiedzi są przechowywane na nośniku USB, za który odpowiada przewodniczący zespołu nadzorującego (Centralna Komisja Egzaminacyjna, 2013).
W roku szkolnym 2013/2014 odbył się pierwszy w Polsce ujednolicony egzamin zawodowy, zdawany w części pisemnej z wykorzystaniem systemu elektroniczne-go przez chętnych uczniów szkół zawodowych, absolwentów, eksternów oraz osób, które ukończyły kwalifikacyjne kursy zawodowe. Do części pisemnej przystąpi-ło łącznie 148966 zdających, z czego 15980 osób odbyprzystąpi-ło egzamin przy komputerze (Centralna Komisja Egzaminacyjna, 2014a). Z odpowiedzi udzielonej pocztą elektro-niczną przez Kierownika Wydziału Egzaminów Zawodowych 2 października 2014 r. (WEZ.524.78.2014.2.RZ) wynika, iż w sesji maj–lipiec 2014 roku do egzaminu za-wodowego pisemnego przed komputerem z kwalifikacji Z.12 (ratownik medyczny) zgłoszonych zostało 9 zdających z jednej placówki na terenie województwa opol-skiego i nie wystąpiły żadne problemy techniczne z Wirtualnym Serwerem Egza-minacyjnym. Należy wnioskować, że grupa osób zdających egzamin komputerowo, stanowiąca ponad 10% wszystkich egzaminowanych, podejmując świadomy wybór formy egzaminacyjnej, z powodzeniem przeszła całą procedurę, chociaż nie przepro-wadzano wśród nich ankiet ewaluacyjnych.
koncepcja państwowego egzaminu ratownictwa medycznego
Według Figurskiego i Symeli (2001), prawidłowo realizowana ewaluacja powinna realizować następujące zasady:
» celowość (np. poprawa wyników nauczania),
» użyteczność (pełne wykorzystanie wyników do poprawy jakości kształcenia), » powszechność (powinni jej podlegać wszyscy zdający),
» jednolitość (ujednolicone kryteria gwarantują porównywalność wyników), » stałość i okresowość (porównanie wyników w danych przedziałach czasowych), » systematyczność (systematyczne gromadzenie informacji i ich omawianie), » jawność (osoba oceniana zna kryteria oceny i ma wgląd do wyników), » obiektywizm (ocena pozbawiona subiektywnych poglądów egzaminatora), » konkretność (uczący rozumie istotę ewaluacji jako konsekwencji nauki).
Wymienione cechy przemawiają za opracowaniem ujednoliconych form ewalu-acji, posiadających konkretne założenia, obiektywne kryteria oceny oraz system zbie-rania, przechowywania i porównywania wyników. Zaproponowana i z powodzeniem wdrożona przez Centralną Komisję Egzaminacyjną komputerowa wersja egzaminu zawodowego jest zapowiedzią rozpowszechniania w Polsce ewaluacji, wspomaganej systemem elektronicznym. Zamknięcie szkół policealnych, kształcących ratowników medycznych, uniemożliwia kontynuację krajowego egzaminu zawodowego nadzo-rowanego przez CKE, dlatego słuszne wydaje się jak najszybsze opracowanie Pań-stwowego Egzaminu Ratownictwa Medycznego, dedykowanego uczelniom wyższym z kierunkiem ratownictwo medyczne na poziomie licencjackim.
Pierwsza oficjalna publikacja projektu nowelizacji ustawy o Państwowym Ratow-nictwie Medycznym została ogłoszona 19 sierpnia 2014 roku. Znaczną jej część
po-święcono na opisanie Państwowego Egzaminu Ratownictwa Medycznego (PERM), który miałby obowiązywać studentów rozpoczynających naukę od 1 października 2015 roku. Zgodnie z projektem, opracowanie PERM powierzono Centrum Egzami-nów Medycznych (CEM) z siedzibą w Łodzi w porozumieniu z konsultantem kra-jowym w dziedzinie medycyny ratunkowej. Egzamin zakłada formę testową, skła-dającą się ze stu pytań zamkniętych z pięcioma wariantami odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. Każda poprawna odpowiedź daje 1 punkt. W przypadku nieudzielenia odpowiedzi lub zaznaczenia błędnej, punkty nie będą przyznawane. Zaliczenie egzaminu jest możliwe przy uzyskaniu co najmniej 60% punktów. Usta-wodawca założył także możliwość realizacji PERM w formie „testu komputerowego przy użyciu urządzenia egzaminacyjnego, wykorzystującego jednolite oprogramo-wanie opracowane przez CEM” (Projekt Ustawy z dnia 19.08.2014 roku o zmianie
ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw, 2014,
s. 7).
W projekcie PERM nie przedstawiono jednak założeń realizacji części praktycz-nej egzaminu zawodowego. Obecnie trwają konsultacje społeczne, mające na celu analizę opinii różnych środowisk oraz wniosków dotyczących projektu nowelizacji.
propozycje zmian systemowych
Porównanie systemów szkolenia medycznego w wybranych krajach Europy i świata zaprezentowane 25 lutego 2009 roku w Warszawie na Posiedzeniu Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia ukazuje, że egzamin państwowy dla lekarzy jest prowadzony w takich krajach, jak: Grecja, Norwegia, Portugalia, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy, Francja, Hiszpania, Kanada, Niemcy, Rumunia, Szwajcaria, Ukra-ina, Węgry (Zembala, Pytel, 2009). Z dokumentu wynika, że wśród analizowanych systemów, jedynie Holandia i Egipt nie posiadają egzaminu zawodowego dla lekarzy w skali ogólnokrajowej. Przykładów scentralizowanego systemu ewaluacji kandyda-tów na ratowników medycznych jest znacznie mniej. Ciekawym wzorcem może być narodowy egzamin w Kanadzie, charakteryzujący się oryginalną formą testu pisem-nego, gdzie dokonano podziału pytań na trzy kategorie (Canadian Organization of Paramedic Regulators, 2013):
» oceniające wiedzę;
» oceniające aplikację wiedzy; » oceniające myślenie krytyczne.
Dzięki wspomnianemu różnicowaniu można ocenić nie tylko posiadaną wiedzę kandydata, ale także umiejętność wykorzystania jej w konkretnych sytuacjach. Przy tworzeniu egzaminu zawodowego warto także uwzględnić propozycje pedagogów, specjalizujących się w badaniu efektywności kształcenia, którzy nie zalecają stosowa-nia pytań typu „prawda–fałsz” oraz zadań opisowych. W przeciwieństwie do wspo-mnianej wcześniej propozycji Ministerstwa Zdrowia, w której opisuje się przepro-wadzenie testu PERM, zawierającego pytania z pięcioma wariantami odpowiedzi, zaleca się konstruowanie pytań z maksymalnie czterema wariantami odpowiedzi.
Taka forma testu funkcjonuje w wielu krajach na świecie, między innymi w Stanach Zjednoczonych. Warto także rozważyć uwzględnienie w teście błędów krytycznych, których popełnienie powinno prowadzić do niezaliczenia całego egzaminu.
Nowoczesnym rozwiązaniem byłoby utworzenie narzędzia informatycznego, umożliwiającego zarówno szybką i scentralizowaną statystykę wyników, jak również wzbogacenie egzaminu o multimedia, co pozwala na obiektywną ocenę dodatko-wych umiejętności ratowników. Wykorzystanie platformy cyfrowej jako narzędzia implementacji systemu weryfikującego wiedzę ratowników medycznych na po-ziomie teoretycznym wynika z konieczności podążania za powszechnie przyjęty-mi w społeczeństwie informatycznym standardaprzyjęty-mi. Należy zwrócić uwagę na fakt, że żyjemy w świecie wysyconym cyfrowymi interfejsami człowiek-maszyna, czego przykładem na płaszczyźnie ratownictwa medycznego jest m.in. graficzna metoda wprowadzania oraz wyprowadzania danych z przyrządów ratowniczych (kardiomo-nitory, pulsoksymetry, kapnografy, respiratory itp.). W nowoczesnym ratownictwie standardem stało się wykorzystywanie animacji, sekwencji multimedialnych oraz cyfrowych systemów weryfikacji prawidłowości czynności ratownika, działających w czasie rzeczywistym.
Część praktyczna egzaminu zawodowego powinna być ukierunkowana na me-dyczne czynności ratunkowe, w których ratownik się specjalizuje. Przykłady z in-nych krajów są dość zróżnicowane, podobnie jak status prawny tego zawodu. Z uwagi na środowisko pracy polskiego ratownika medycznego, stosowne wydaje się prze-prowadzenie kilku zadań egzaminacyjnych, oceniających kluczowe umiejętności (zaawansowaną resuscytację krążeniowo-oddechową, badanie urazowe, interpreta-cję EKG) z wykorzystaniem checklist – wykazu czynności kontrolnych w celu obiek-tywnego przyznawania punktacji przez egzaminatora. Europejska Rada Resuscytacji wskazuje na pozytywny efekt kształcenia, które uwzględnia realistyczne symulacje wykonywane zarówno przez pozorantów, jak i specjalistyczne manekiny. Rozwiąza-nia te, z pewnością, pozwalają w większym stopniu zbliżyć się do warunków realne-go udzielania pomocy pacjentowi, jednak kwestie organizacyjne oraz koszty mogą uniemożliwić wykorzystanie tych metod w skali ogólnokrajowej.
podsumowanie
Przytoczone fakty ukazują dynamikę zmian ustawodawczych oraz potrzeb spo-łecznych wobec zawodu, którego historia liczy w Polsce już ponad 20 lat. Od po-czątku XIX wieku pomocy doraźnej udzielali tylko lekarze, wykonujący samodziel-nie zabiegi ratujące życie. Doświadczenia innych krajów z końca ubiegłego stulecia wskazują na możliwości, jakie daje powołanie zawodu wykonywanego przez osoby, będące specjalistami ratownictwa medycznego. Polski System Państwowego Ra-townictwa Medycznego został oparty na przedstawicielach nowego zawodu, którzy – oprócz braku precyzyjnych uregulowań prawnych – napotykają na problemy już na etapie różnorodnych form edukacji. Dwutorowość zdobywania tytułu ratowni-ka medycznego w szkołach policealnych lub uczelniach wyższych uniemożliwiała
do tej pory ujednolicenie wiedzy i umiejętności absolwentów ratownictwa medycz-nego. Przez kilka lat w medycznych szkołach policealnych funkcjonował zewnętrzny egzamin dla ratowników medycznych. Forma ujednoliconej ewaluacji zawodowej, przygotowana przez Centralną Komisję Egzaminacyjną, funkcjonowała prawidłowo, podążając za nowoczesnymi rozwiązaniami komputerowymi.
Na poziomie studiów pierwszego stopnia nie wprowadzono do dziś żadnego roz-wiązania, mającego na celu wdrożenie zewnętrznego egzaminu zawodowego o zasię-gu krajowym dla ratowników medycznych. W roku 2014 powstał rządowy projekt Państwowego Egzaminu Ratownictwa Medycznego, który obecnie jest na etapie kon-sultacji społecznych. W projekcie ustawodawca przewiduje wdrożenie testu jedno-krotnego wyboru, stanowiącego część teoretyczną egzaminu zawodowego. Brak sto-sownych rozwiązań legislacyjnych stanowi znaczne utrudnienie w pracy ratowników medycznych, a nawet zagrożenie dla dalszego rozwoju systemu na wysokim poziomie. Należy zatem podjąć trud utworzenia i wdrożenia scentralizowanych standardów w Polskim ratownictwie, aby uniknąć problemów, których przykładem mogą być do-tkliwe braki systemowe na Węgrzech – kraju, który jeszcze do lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku szczycił się nowatorskimi na skalę światową rozwiązaniami zinte-growanego ratownictwa (pierwsze zmotoryzowane karetki, centrum telefoniczne ratownictwa, przenośne aparaty EKG). Obecnie, z powodu lekceważącego podejścia organów decydujących o standaryzacji, w Węgierskiej Agencji Ratownictwa Medycz-nego brakuje aktualnych szkoleń i procesu doskonalenia zawodowego pracowników pogotowia. Niedofinansowanie sektora ochrony zdrowia przyczynia się do fatalnego i przestarzałego stanu wyposażenia ambulansów, a także niespójnego wizerunku uni-formów, co podkreśla chaotyczne zarządzanie systemem ratownictwa (Lausch, 2011). Polskie ratownictwo medyczne, z pewnością, jest lepiej rozwinięte w stosunku do systemu na Węgrzech, jednak należy stale dążyć do podnoszenia jakości udzie-lanych świadczeń zdrowotnych. Aby ten efekt uzyskać, nie wystarczą jedynie odpo-wiednie fundusze, ale wysoka jakość edukacji, standaryzacja ewaluacji oraz systema-tyczne doskonalenie zawodowe pracowników ratownictwa medycznego.
bibliografia
Adamkiewicz-Herok, B., Madowicz, J. (2012). Status prawny zawodu ratownika me-dycznego w Polsce – obowiązujące ustawodawstwo i wybrane problemy.
Na Ra-tunek, 1, 8–13.
Black, J. J., Davies, G. D. (2005). International EMS Systems: United Kingdom.
Re-suscitation, 64(1), 21–29. http://dx.doi.org/10.1016/j.resuscitation.2004.10.004
Canadian Organization of Paramedic Regulators. (2013). National Examination Study
Guide. Pobrane 1 maja 2015, z: http://admin.copr.ca/Uploads/Exam%20Study%20
Guide%20v1.0%20FINAL%20Posted%20May18%202013_1.pdf
Centralna Komisja Egzaminacyjna. (b.d.a). Informacje o wynikach. Pobrane 1 maja 2015, z: http://cke.edu.pl/index.php/egzaminy-zawodowe-left/stary-egzamin-za-wodowy/25-egzaminy-zawodowe/56-informacje-o-wynikach
Centralna Komisja Egzaminacyjna. (b.d.b). Przykłady wybranych fragmentów prac
egzaminacyjnych z komentarzami: ratownik medyczny 322[06]. Pobrane 1 maja
2015, z: http://cke.edu.pl/images/stories/Spraw_zaw_07_kom/rat%20med_kom. pdf
Centralna Komisja Egzaminacyjna. (2012). Informator o egzaminie potwierdzającym
kwalifikacje w zawodzie Ratownik Medyczny 325601. Warszawa: Centralna
Komi-sja Egzaminacyjna. Pobrane 1 maja 2015, z: http://archiwum.cke.edu.pl/images/ stories/0000000000000002012_informatory/informator_z080_325601_rm_ popr.pdf
Centralna Komisja Egzaminacyjna. (2013). Procedury organizowania
i przeprowadza-nia egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie od 2014 roku. Warszawa:
Centralna Komisja Egzaminacyjna. Pobrane 1 maja 2015, z: http://www.cke.edu. pl/images/files/zawodowe/procedury/Procedury_od_2014a.pdf
Centralna Komisja Egzaminacyjna. (2014a). Sprawozdanie z osiągnięć zdających
eg-zamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie w roku szkolnym 2013/2014.
War-szawa: Centralna Komisja Egzaminacyjna. Pobrane 1 maja 2015, z: http://www. cke.edu.pl/images/files/zawodowe/informacje_o_wynikach/2013/Sprawozdanie_ nowy_egzamin_2013-2014.pdf
Centralna Komisja Egzaminacyjna. (2014b). Sprawozdanie z przebiegu egzaminu
potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie w 2013 roku (nowa formuła egzaminu).
Warszawa: Centralna Komisja Egzaminacyjna. Pobrane 1 maja 2015, z: http:// www.cke.edu.pl/images/files/zawodowe/informacje_o_wynikach/2013/Sprawoz-danie_z_nowego_egzaminu_zawodowego_2013.pdf
Figurski, J., Symela, K. (red.). (2001). Eksperyment pedagogiczny „Modułowe
progra-my nauczania w kształceniu zawodowym”: model ujednoliconego egzaminu zawo-dowego. Radom: Instytut Technologii Eksploatacji.
Gałązkowski, R., Paciorek, P. (2006). Ratownik medyczny w Polsce: aktualna sytu-acja prawna. W: J. Konieczny (red.), Ratownik medyczny: problemy edukacyjne
i organizacyjno-prawne (s. 15–22). Inowrocław: Garmond.
Kapler, M. (2010). Kierownik w zespole ratownictwa medycznego: konieczność czy funkcyjna fikcja. Na Ratunek, 1, 16–19.
Kuc, J. (2007). Nic o nas, bez nas. Na Ratunek, 2, 42–43.
Lausch, P. (2011). Problemy ratownictwa medycznego na Węgrzech. Na Ratunek, 5, 28–29.
Leszczyński, P. (2013). Analiza kompetencji zawodowych ratowników medycznych w wybranych jednostkach ratowniczych. Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 4(83), 71–82. Pobrane z: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.deskli-ght-84d012e1-8dde-4be5-8690-3eeed7d43617
Los Angeles Paramedic Program. (2011). W: The Virtual EMS Museum. Pobrane 1 maja 2015, z: http://www.emsmuseum.org/virtual-museum/history/artic-les/399752-1969-Los-Angeles-Area-Paramedic-Programs
Medyczne Studium Zawodowe im. Polskiego Czerwonego Krzyża. (b.d.). Pobrane
Ministerstwo Zdrowia. (b.d.a). Kształcenie innych zawodów medycznych:
ratow-nik medyczny. Pobrane 1 maja 2015, z:
http://www2.mz.gov.pl/wwwmz/in-dex?mr=b2&ms=0&ml=pl&mi=0&mx=0&mt&my=459&ma=6016
Ministerstwo Zdrowia. (b.d.b). Ratownik medyczny. Pobrane 1 maja 2015, z: http:// www.mz.gov.pl/system-ochrony-zdrowia/panstwowe-ratownictwo-medyczne/ personel-medyczny/ratownik-medyczny
Najwyższa Izba Kontroli. (2010). Informacja o wynikach kontroli systemu kształcenia
oraz przygotowania do zawodów pielęgniarki, położnej i ratownika medycznego.
Warszawa: Najwyższa Izba Kontroli. Pobrane 1 maja 2015, z: http://www.nik.gov. pl/plik/id,1864,vp,2228.pdf
Nowacki, T. (1977). Podstawy dydaktyki zawodowej (wyd. 3). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Pritchard, G. (2009, maj). Are we waiting for someone important to die? Pobrane 1 maja 2015, z: http://www.thefreelibrary.com/Are+we+waiting+for+someone+impor-tant+to+die%3f-a0198484429
Projekt Ustawy z dnia 19.08.2014 roku o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw (2014, 19 sierpnia). Pobrane 1 maja 2015,
z: http://legislacja.rcl.gov.pl/docs/2/238150/238158/238159/dokument124003.pdf Rębak, D. (2011). Ratownik medyczny – kontrowersje na temat przygotowania
zawo-dowego. Studia Medyczne, 21(1), 79–84.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i pro-mowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (2012). Dz.U. 2012, poz. 262.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słucha-czy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (2007). Dz.U. 2007, nr 83, poz. 562.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 czerwca 2006 r. w sprawie nazw kierunków studiów (2006). Dz.U. 2006, nr 121, poz. 838.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami (2011). Dz.U. 2011, nr 151, poz. 896.
Sławecki, T. (2012). Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej
– z upoważnienia ministra – na interpelację nr 5657 w sprawie zamknięcia możli-wości kształcenia w zawodzie ratownika medycznego na poziomie szkoły policeal-nej. Pobrane 1 maja 2015, z: http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.
xsp?key=3D2A1C15
Smereka, J. (2008). Komentarz do artykułu „Systemy ratownictwa medycznego – Stany Zjednoczone: historia, teraźniejszość i przyszłość”. Medycyna Intensywna
Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (2010). Dz.U. 2011, nr 6, poz. 19.
Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (2006). Dz.U. 2006, nr 191, poz. 1410.
Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 roku o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich (2011). Dz.U. 2011, nr 208, poz. 1241, z późn. zm.
Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obsza-rach wodnych (2011). Dz.U. 2011, nr 208, poz. 1240, z późn. zm.
Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. (b.d.). Regula-min egzaRegula-minu licencjackiego-dyplomowego z przygotowania zawodowego licen-cjata ratownictwa medycznego. Białystok: Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersyte-tu Medycznego w Białymstoku. Pobrane 1 maja 2015, z: http://www.umb.edu.pl/ photo/pliki/Dziekanat-WNOZ/egzaminy_dyplomowe/ii_st/regulamin_egzami-nu_licencjackiego_kierunek_ratownictwo_medyczne.doc
Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. (2013).
Regula-min dyplomowego egzaRegula-minu zawodowego teoretycznego i praktycznego na kierun-ku ratownictwo medyczne. Wrocław: Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu we
Wrocławiu im. Piastów Śląskich. Pobrane 1 maja 2015, z: http://www.wnoz.umed. wroc.pl/sites/default/files/wnoz/files/Ratownictwo%20I%20st.doc
Zembala, M., Pytel, G. (2009). Porównanie systemów szkolenia medycznego
w wybra-nych krajach Europy i świata. Prezentacja na Posiedzeniu Rady Naukowej przy
Ministrze Zdrowia, Warszawa. Pobrane 1 maja 2015, z: http://www.mz.gov.pl/__ data/assets/pdf_file/0018/8046/zal_2pssm_09032009.pdf
prospective analysis of the education system
and evaluation methods of medical rescuers’ qualifications abstract: The profession of medical rescuer was established in Poland about 20
years ago and now plays a crucial role in the State Emergency Medical Services. Para-medics should be highly qualified in implementing medical rescue activities. This paper presents the educational system of a two-year medical school and three-year first degree studies. First it assesses the unified professional exam for medical rescu-ers approved by Polish Central Examination Board. Currently, the labor market for rescue units is saturated, and paramedics are trained mainly on the undergraduate level. Under current law there is a lack of standardization of the paramedics’ final exam. The State Emergency Medical Exam project is in the public consultation phase and presents the general propositions for further discussion. Suggested changes in the system for evaluating medical rescuers are based on authors’ own experience and examples from other countries.
keywords: education system, paramedic, professional examination, professional
